장음표시 사용
271쪽
LIBER ILD in lege excepta sit:an se legibus obstrictos in fatis moleslijs esse aequum censeant,aduersarios nostros leges nectgligere concedant. Deinde item p rere ab iudicibus, si
eius rei causem propter quam se reus contra legem fecisse dicat,exceptione ipsi tu lege adscribat lassumte sint, Postea hoc quod faciat, ruisivius Cy impudentius esse, quam si adscribat. Age porro,quid si ipsi uelint iudices adscribere,passurus ne sit populus s atque hoc esse insagmus,quam rem uerbo Cy bteris mutare non possint, ea re ipsa,et indicio maxime commutare. Deinde indignius esse de lege aliquid derogari,aut legem abrogari, aut aliqua ex parte commutari , cum populo cognoscendi, Cypronus,aut improbandi potesttus nuctu fiat, hoc inis tradicibus vividae ihimum futurum. Non hunc lacum esse,neque hoc tempus legu corrigendarum apud populum boc, Cy pcr populum agi conuenire: quod si nunc id agunt, uelle se scire qui lator sit, qui stat accepturi, se actiones uictreατ dissuadere uelle. Quod si baec cum summe inutilia,tum multo turpifima sint,legem cuiuscemodi sit, in praesentia construari a iudicibus,post si dis bceat, a populo corrigι conuenire. Deinde si scriptum non extaret, magnopere ql reremus: neque isti, ne si extra periculsi quidem esci,crederemus. Nutac cum scriptum sit,amenatiam esse eius rei qui peccarit potius, quam legis ipsius uerba cognoscere. His et huiusmodi rationibus ostenditur, causam extra scriptu accipi non oportere. Secunda pars est,in qua est elendendum si in caeteris ICHM oporteat, in hac non oportere. Hoc demonstrabitur si lex aut ad res maximis,utilisimas,honestissimas,religiosi imas uidebitur pertinere aut inlitiis,aut turpe,aut nefas esse tali in re non diligentissime legi obtemperare: aut ita lax, q diligenter
272쪽
DE INVENTIONE diligenter perstripta demonstrabitur, ita cautum utraquaque de re, Cy ita quod oportuerit exceptum, ut minime conueniat quicquam in tam diligenti scriptura praeteram tum arbitrari. Tertius locus est et,qui pro scripto dicet, maxime necessarius, per quam ostendat oporteis eo ueniat causam contra scriptum accipi, eam tamen minimo oportere,quae ab aduersari s afferatur. Qui locus idcirco
es bula ncccisurius, quodsemper is qui contra scriptura dicit,aequitatis aliquid afferat oportet. Nam summa immpudentia est, eum qui contra quod scriptum sit, aliquid probare uelit, non equitatis praesidio id facere conari Si quid igitur ex hac ipsa quippiam accusator deroget, omnibus partibus iustius Cy probabilius accusare victa tur. Num superior oratio hoc omnis fucicbat, uti ius.ces etiam si nollent,necesse esset,laec autem,etram si nem cesse non esset,ut vellent contra iudicare. Id autem fiet iquibus ex locis culpa demonstrabitur non esse in eo, qui
comparatione,aut remotione,aut relatione criminis, aut
concsionis partibu3 se defendit,de quibus ante,lit potuimus,lligenter perscripsimus , si de his locis quae respois tibi ad causam aduersariorum improbandum transferemus aut causae Cy rationes acterentur , quare Cy quo consilio ita sit in lege,aut in t lamento scriptum, ut senatentia quoque et ucluntate scriptoris,non ipsa solum scripturae causa confirmatum esse uideatur di aut a s quoque constitutioiubus factum coarguetur . contra scriptum autem qui dicet, primum eum inducet locum, per quem aequitu causae demonstreturi. aut ostendet quo animo, quo
consillio,qua de causa fecerit:σ qualicunque causam astumet,assumptionis partibus se defendet, de quibus ante diu elum est. AtDe hoc in loco, in diutius commoratus fui
273쪽
LIBER II. facti rationem,s aequitatem cause exornauerit,ium ex his Iocis fere contra aduersirios dicet oportere causas accipi,demostrabit nullam esse legem, quae aliquam rem inutilem aut tuiquam fieri uelit: omuia supplicia quae a regibus proficiscantur, culpae ac malitiae ulucclude causa cons tuta ebe. Scriptorem ipsum, si existat , factum hoc probaturum: et idem is sium t ei talis res accis set, facturum fuisse: π ea re legis scriptorem certo ex oracsine iudices, certa aetate praestos constitu se,ut essent,
non qui scriptum suum recitarent,quod quiuis puer facere posset, sed qui cogitationem assequi possent, ei uoluntatem interpretari. Deinde illum scriptorem, si scripta sua stultis bominibus, Cr barbaris iudicibas commit teret, omnia summa diligentia perscripturum fuisse iucvero quod intelligeret quales utri iudicaturi essent, His circo eum que perspicua videret esse, non adscripsisse:
neque enim uos scripti fui recitatores, sed uoluntatis tuis terpretes Dreputavit. Postea quaerere ab aduersa ri', '
quid si hoc fecisseius quid si hoc accidisset eorum aliquid
in quibus aut causa sit bonesi ima, aut necessitudo certistima,tum ne accusaretis s Atqui lex nusiquam excepit. Non ergo omnia scriptis , sed quaedam , quae perspicua
sunt,tacitis exceptionibus caucri. Deinde nulla rem neque legibus nes scriptura ulla, enis ne in sermone quidem quotidiano atque imperijs domesticis recte posse administrari, si unusiquisique uelit uerba spectare, Cy nouaduoluntatern eius, qui uerba babuerit,accedere. Delara
de ex utilitatis Cy bonestatis partibus ostendere, Para inutile,aut quam turpe sit id quod aduersorij dicunt feri oportullse aut oportere et id quod nos fecerimus aut postri sis,quam utile aut quam honestum sit. Deinde le-
274쪽
ges nobis cbarus esse non propter Heruue,quae tenues ta obscurae notae sint uoluntatis, sed propicr earum rerum, quibus descriptum est,utilitatem,s eorum, qui scripserarint, sapientium Cr diligentium . Postea quid sit lex deis scribere ut ea uideatur in sentcntijs,non in uerbis consita flere: criudex is uideatur legi obtemperare, quisculeutium eius,non qui scripturam sequatur. Deinde quam indignum sit eodem asci supplicio eu,qui propter aliquod
scelus Cy audaciam contra legem fecerit ,Cr eum qui bone tu aut necessaria de causa,non ab sententia ed ab literis legis recesserit: atque bis Cy huiusmodi rationibus , cr accipi causam , Cy in bac lege accipi,Cr eam cursum quam ipse afferat,oportcre accipi demostrabit. Et quemis
admodum ci dicebamu3,qui ascripto diceret hoc fore utissimum si quid de aequitate eu,quae cum aduersario stari rei,derogasset: sic huic qui contra scriptum dicet, plurimum proderit,ex ipsa scriptura aliquid adsuum causuricolauertere, aut ambigue aliquid scriptum ostendere. Deinde ex illa ambiguo eam partem,quae hibi prosit, de fendere,aut uerbi definitionem inducere, Cy illius uerbiium,quo urgeri uideatur,ad fuae causae commodum truducere, aut ex scripto non scriptum aliquod inducere per ratiocinationem, de qua post dicemM . Quacunque auutem in re, quamis leuiter probabili scripto ipso se de seu
derit,etiam cum aequitate causa abutabit nccessario multum pro laici, ideo quod si id,quo nititur aducrsariorum
causasubduxerit, omncm illum eius vim Cy acrimoniam lenierit ac diluerit. Loci autem communes certis ex assumptionis partibus in utranq- partem conuernent. Praeratcrea eius qui a scripto dicet,leges ex se, no ex eius qui contra commiserit utilitate spectari oportere M legibus antiquius
275쪽
OBER D. 223 antiquius baberi nil oportere. Contra scriptum, leges in consilio scriptoris et utilitate communi, no in uerbis confisere. Quam indignu sit aequitatem literis urgeri, quae
noluntate eius qui scripserit,dcfendatur . Ex contrari s Eκ contra- autem Iegibus controuersia nocitur, cum inter se duae iιi riis legibus. dentur leges aut plures discrepare,boc modo: Lex, Quit rannum occiderit, Obmpionicarum praemium capreo,
quam uolat sibi rem a magistratu deposcito, Cr magistratus ei concedito. Et altera lex, Dranno occiso quinque eius proximos cognatione,magistratus necato. Alerixandrum, qui apud Phaereos in Thes alta ora inuident occuparat,vxor sua, i Thebe nomen fuit,noctu, cum simul cubumet,occidit. Haec filium suum quem ex Ῥranno habebat,sibi praemi j loco depositit. Sunt qui ex lege pueri
rum occidi dicunt oportere. Res in iudicio est. In boc genere utranq- in partem ijdem loci, ais eadem praece plaeonuensent, ideo quod liters fuam lege confirmare,contrarium infirmare debebit. Primum igitur leges oportet contendere,considerado utra lix ad maiores , hoc est ad utiliores, ad bonestiores ac magis necessarias res pertitaneat. Ex quo conficitur, ut si leges duae , aut si plures, aut quotquot erunt, conseruarι non pinint, quia discreapent inter β : ea maxime construanda putetur, DC ad maximus res pertinere uideatur. Deinde utra lex postea
rius lata sit. Nam postrema quaeque graui ima est.Deinα de utra lex iubeat aliquid,utra permittat. Nam id quod imperatur,necessarium illud quod permittitur, volunt rium est. Deinde in utra lege, si non obtemperatum sit, poena assiciatur,aut in utra maior poena statuatur. Nam maxime conseruanda est ea,quae diligentifima ex fucta est. Deinde xtra lex iulei utra lictet. Nam saepe ea Pa
276쪽
vetat, quasi exceptione quadam corrigere videtur illurn iquae iubet. Deinde utra lex de genere omni, utra de parte quadam,utra communiter inplures, utra in aliquam certum rem scripta uideatur. Nam quae in parte aliqua, et quae in certam quandam rem scripta es,promptius ad causam accedere uidetur,π ad iudicium magis pertinea. re. Deinde ex lege utrum statim fieri necesse sit, ut rumbabeat aliquum moram Cy sub leutatione. Nam id quod statim faciendum fit,perfici prius oportet. Deinde operum dare, ut sua lex ipso scripto uideatur niti. contraruria autem alit per ambiguum, aut per ratiocinationem ,
aut per definitionem induci,quo sanctius m firmius id uideatur esse,quod apertius scriptum sit. Deinde suae legis
adscriptum,ipsem sententiam quoque adiungere,contrariam legem item ad ullam sententiam traducere, ut si feri poterit,ne discrepare quidem uideantur inter sie. P fremo facere si causa facultatem dabit, ut nostra ratioα ne utras lex conseritari uideatur, ex aduersariorum ratione,ustera sit nccesserio negligenda. Locos alitem communes ,π quos ipse causa det,videre oportebit,et ex utilitatis cr honestatis amplifimis partibvi sumere, demonstrantem per amplificationem ad utram potius legem ac
Εκ ratioc cedcre oporteat. Ex ratiocinatione nascitur controuer
ptum est,peruenitur,hoc pacto: Lex, Si furiosius est,agnatum genti umq: in eo pecuniaq, eius poten is esto. Et lax,Paterfamiliis uti upor familia pecuniassiua legauerit,ita vis esto. Et lex, Si paterfamiliis intestato mortis tur, familia pecumag eius agnatorum gentiliumq; esto. Onidum iudicatus est parentem occidiise,s statim,quo defugiendi potestis non fuit ligneaesolcae in pedes induo cla
277쪽
deinde est in carcerem deductus , ut ibi esset tantiger, dum culeus in quem coniectus in profluentem deferreis tur, compararetur. Interea quidam em familiares iucarcerem tabulis afferunt, Cr testes adducunt. Heredes quos ipse iubet cribunt,tabulae obsigna itur. De illo post sapplicium siuinitur. Inter eos qui haeredes in tabulis scripti sunt,et inter agnatos de bereditate controuersia est. Irec certa lex, Pae testamentifaciendi ijs,qui in eo loco sint,adimat potestatem, nulla profertur. Ex caeteris leaegibus, Cy quae hunc ipsium supplicio bxtumos afficiunt,
Cr quae ad testamenti faciens potestatem,pertinent,per ratiocinationem ueniendum est ad eiusmodi rationem, ut quaeratur balueritne testamenti faciendi potestacm. Locos autem in hoc genere argxmentandi bos, Cy bummodi quosdam esse arbitramur. Primum eius scripti, quod proferas, laudationem Cr confirmationem . Deinde eius rei qua de Daerataer , cum eo de quo constat collationem eiusmodi,ut id de quo quaeritur, rei, de qua constet, imile esse uideatur. Postea admirationem percontatione,
qui feri posit,ut qui hoc aequum esse colicedat, illud neget,quod ast quius, aut eodem sit in genere. Deinde idcirco de bac re nibit esse scriptum, quod cum de illa effet scriptum , de bac is qui scribebat, dubitaturum neminem ambitratus sit. Postea multis in legibus multa esse praeterita,quae idcirco praeterita nemo arbitretur, quod ex caeteriK, e quibus scriptum sit,intelligi positus.Deino de equitus rei demonseranda est, ut in iuridiciali a Voluata. contra autem qui dicat, ilitudinem infirmare debebit: quod faciet,si dcmonstrabit illud quod conferatur,abeo,cia conseratur, diuersum esse gessere,natura,vi, inau
278쪽
DE INVENTIONEgnitudine, tempore, loco,persona opinione: si quo in numero illud quod per similitudium affertur, Cy quo in Ioco illud cum causa ageretur,baberi conueniat, ostende tur. Deinde quid res cum re differat,demonstrabitur, ut non idem uidearer de utras existimari oportere . Ac βipse quoq poterit ratiocinationibus uti fide ratiocinationibus,quibus ante praedictu est,utetur si non poterit,ueae gabit oportere qrucquam,msi quodscriptum sist,considet, rare,periclitarι omnia iuras similitudines accipiantur, nihil esse pene,quod non alterι simile esse uideat uri. mutitis di imilibus rebus,in unumquanq: rem tautum singuαIis esse leges: omnia posse inter se uel similia,uel di imilia demoti lari. Loci comines a ratiocinatione,oportere
coniectura ex eo quod scriptu sit, ad id quod non sit scriplani peruenire: Cy nemine poste omnes res perscripturam amplecti,sed eam commodi ιme scribere , qui curet ut quaedam ex subusdam intelligantur. Contra ratiociis nullane buri modi coniecturum diuinoione esse stulti scriptoris esse non posse omnibus de rebws cauere quibus Definit o. velit.Definitio est,cum in scripto uerbum aliquod est positum,cuius de uι quaeritur,boc modo Lex, Qui in adversa tempesta te natum reliquerint, omnia amittunto: eam nauis Cy onera sunto,qui in naui remansierint. Duo quia dam,cum iam VI alto nauigarent, Cr eorum alterius narinis,alterius onus esset, naufragum quendam natantem,et manus ad se tendente animaduerterat: misericordia commoti,natum ad eum applicauerunt, homine adsie sustularunt. Postea aliquato,ipsos quoq: tempestas uchementius
iactare coepit,vi queadeo ut dominus nauis,cum lctinguabernator esset in scaphum confugeret, ex inde funiculo, qui i puppi rctgatim scapham annexam trabebat Iro,
279쪽
LIBER II. ras quoad posset , moderaretur et ille autem cuius merces erunt,in gladium in naut ibidem incumberet. Hic ille naufragus ad gubernaculum acce it,c naui, quoad poratuit,est opitulatus. Sedatis autem fluctibuw,σ tempestate iam commutata,valiis in portum proucbitur . ille autem ροι in gladiu incubucres,leuiter faucius facile est ex uulnere recreatus. Nauim cum onere horum triti fuam quisque esse dicit. Hic omnes scripto ad causum accedunt, Crex nominis uι nascitur controuersia. Nam Cy relinquere vallem,er remanere in naui,dcnis trauis ipsa quid lit,definitionibus quaeritur Aisdem autem ex Iocis omnibus,quibus definit ista constitutio tractabitur. Nunc expolitis ijs argumentatIonibus, quae in iudiciale caliorum genus acri commodantur,deinceps in deliberativum genus a demo fruimum argumentandi locos a praecepta dabimus,non quo no in aliqua constitutione omnis semper causa versetur,sed quia propri) tantum barum causarum quidam loci fiunt,non a constitutione separati , sed ad fines borum
generum accommodati. Num placet in iudiciali genere fi irem esse aequitate,hoc est,partem quandum bonsalis.In deliberatius alite Aristoteli placet utilitatem, nobis G bo . nes ut e Cy utilitatem,In monstratino aute bonestatem. Quare in hoc quoq genere catine quaedam argvinctationes comuniter ac similes tractu butur quaedam separatius ad me,quo res ri omnem ratione oportet,adllingentliri Ris umusiculuist, constitutionis ex lum supponere nougrauaremur,nisi illud uiderimus, queu modum res obscurae,scendo fierent apertior esse res apertas obscuriores feri oratione.Nuc ad deliberationis praec ta pergam T. Expetenda. R E R v M expetendarum tria geuera sunt. Par autem numerus liliandarum ex cotraria parte. Nam Hὶ quidda
280쪽
DE INVENTIONE quod βaui nos alliciat ad sese,non emolumento captant
aliquoscd trabens sua dignitate:quod genu3,virtus,scientia,ueritus est. Aliud aute non propter Auam uim a naturam,fedpropter fructum ais utilitatem petendum:quod pecunia est. Est porro quiddam ex borum partibus lunae Gre,quod Cr sua ui,sπ dignitate nos inducios ducit, Crprae se gerit quandam utilitatem, quo magis expetatur, ut amicitia,bona existimatio. Atque ex his horum contraria facili tacentibus nobis intelligetur.Sed ut expeditius
ratio tradatur,ea, quae positam,brevi nominabatur. Nain primo genere quaesulit,bonesta appellabuntur. Quae autem in secundo,utilia. Haec autem tertia, quia partem honestatis Cy uirtutis continent, Cr quia maior est uis honestatis,iunctae res omnino ex duplici genere intelligenae rursed in meliorem partem uocabuli conferantur, Cr honesta nominentum. Ex his illud conficitur,ut appetendam rerum partes sint bonestas Cy utilitas, uitandarum turpitudo cr inutilitas. His igitur duabus rebus res duae gravis des fiunt attributae,nec laudo CT affectio: Parsim altera ex ui,altera ex re Cy personis cori ideratur. De utraque post apretius perscribemus. Nunc bonestatis rationes primum explicemus. Quod alitem totum, aut aliqua ex parte propter se petitur motum nomitrabimus. Quare curius duae paertes sint,quarum altera simplex, altera lucta sit inplicem prius consideremus. Est igitur In eo genere
omnes res una ui,atqlle uno nomine amplexa Uirtus. NaVirtus est animi babitus naturae modo rationi consentari neus. Quamobre omAlbus ejus partibus cognitis, tota vis
erit simplicis bonestatis considerata. Habet igitur partes
quatuor:prudentit,iustitiam,sortitudine, temperantiam. Prudentia est,rerum bovarum alarum, G utraruque scientia.