장음표시 사용
261쪽
L I B E R Iri argiti plus ab eo boni,quam mali ρrofectu esse uide gr. Deis itide malaru suoru beneficia, si qua extabunt, proferre. Deinde ostendere non odio, neg crudelitate fecisse quod fecerit sed aut stultitia aut impulseu alicuius, aut aliqua bonesta,aut probabili causa. Postea polliceri Cy confirmavese Cr hoc peccato doctum, Cr beneficio eorum qui sibi
Unouerint,confirmatu,omni tepore a tali ratione abfutumia. Deinde spem ostendere aliquo se in loco, magno ijs, qui siti coucesserint,ssui futurum. Postea si facultus erit,
se aut consanguineu, t iam d maioribus in primis amitaeu esse demostrabit π amplitudine siuae uoluntatis,s nobilitate generis eoru,qui se fatuum velint,σ dignitatem ostendere et caetera ea quae nidonis ad boneuate, et amplitudine sunt altributa,cu conqucstionesne arrogantia
is se esse demostrabit,ut bonore potius aliquo,quam nati Iosiupplicio dignus cye uideatur. Deinde caeteros proferre,quibus maiora delicta concessa sunt. Ac multum proficie si se misericorde in potestate,et propensium ad C h. sim fuisse ostendet. Atq- ipsum illud peccatu erit extenuansi,ut qIam minimῆ obfuisse ursatur,et auit turpe, alit inutile demonstransi tali de homine suppliciu fumeo re.Deinde locis comunibus misericorsi captare oportebit ex ijs praeceptis, que in primo libro fiunt exposita . Aduersarius autem malefacta augebit, nihil imprudeler, sed omnia ex crudelitate Cr malit tufacta dicet. I sium imniisericae demsuperba; fuisse, di poterit, ostendet semo per inimici fuisse, cr amicum fieri nullo modo posse. Si
beneficia proferet,aut aliqua de causa factu,non propter beneuolentiam demonstrabit, aut postea odium esse acre susceptum,aut illa omnia maleficijs esse delata,uut leuiorura beneficia, quam maleficia,aut cum beneficiys bonos ba
262쪽
ι DE INVENTIONEbitus fit ira maleficio paenum fumi oportere. Deinde turpe esse,aut inutile ignosci. Deinde de quo ut potestas effetfepe optarint,in eum potestate non uti ummum esse
stultistum π cogitare oportere, quem animum in eu, uesquale odium babuerint. Locus autem communis erit indignatio malefici):Cr alter,eoru misereri oportere, qui propter fortuna,non propicr malitiam in miserijs sint. Otioniam igitur in generati costitutione fandiu propter eius partiu multitudine comoramur,neforte varietate, et disimilitudine rem deductus alicuius animus in q,edi errore deseratur,quid etiam nobis ex eo genere renet, Cr quam re restet,udmonendum uidetura uridiciale causam esse dicebamus,in qua Cqui Cy iniqui natura, praemi aut poemriae ratio quaereretur . Eas causas in quibus de aequo criDe primio iniquo quaeritur, exposuimus. Nunc restat ut de praeumio et de poena explicemus. Sunt enim multae cause,q ex praemij alicuius petitione constant. Nam Cy apud iudices de praemio sepe accusatorum quaeritur, Cy a Senatu, aut cocilio aliquod praenitu sepe petitur. Ac nemine conueniet arbitrari nos, aliquod exemptu potiumus, quod in Senatu agatur,ab iudiciali genere ex laru recedere Cuicquid enim de homine probido,uut improbando dicitur,cu ad eam dictione sententiarum quos ratio accomae
modetur,id nosi per sententiae dictione agitur,deliberatiuu est sed quia de bomine statuitur,iudiciale en babeta.
uino aute qui diligenter omnia causam vim,et nutuaeram cognouerit,cu genere primo,tum etia forma eas in
telliget dijidere. teris alite partibus aptas inter se omities,et alia in ulla implicata videbit. Nuc de praemi consideremus. L. Licinius Crassus cos. Posida in citeriore Guilia nullo illastrι, neque certo duce,neque eo n omine, nepe
263쪽
LIBER II. ii ci Ur . neq; numero praeditos,ut digni essent qui boster Ro. Po.
esse diceretur:quod tamen ex risionitas G latrocini)s tu i .. - ifestum prouincia redderent,cosectatus est,et confecit. Ro nam redijt,trius hum ab Senatu postulat. Hic ut cT in deprecatione rubri ad nos attinet ultionibus, T infirmatio tibus ratium supponendis ad iudicatione porreenim propterea quod misi alta quos incrcti costituito,aut pars cositutionis unplex erit iudicatio, ain quaestione ipsa corinebitur. In deprecatione huiusmodi, Oporteat ne poenaa ei. In hac huiusimos, Oporteat ne numium dari. Nucud prori' quaestionem appositos locos exponemus .Ratio . igitur πον quatuor est in partes distributa: in benesiacia ' hominem,in praemi genus,m facultates. Beneficia ex sua vi ex repore,ex animo eius, qui fecerit,ex causaeon iderantur. Ex sua ui quaeretur,hoc modo Magna an
parua,facilia an discitia, singularia sint an uulgaria. uera an falsa quadi ex oratione bonestetur. Ex tempore aute,Si tum cum indigcremM,cu caeteri no possent,aut nollit opitularisi tu cum spes destruisset, riulatus sit. ExauImo,Si no fui commodi causa, scd eo consilio fecit om nla,lit hoc conficere posset. Ex casu,Si no fortuna sed industria factu uidebitur, aut si indusiriae fortuna obstitisisset. Di bomine autem, Quibus rationibus uixerit ,qui sunt plus in eum re,aut laboris insium fierit, si quid ultquais do tute fecerit,ita alieni laboris,aut duoru bonitatis praemiti sibi postulat: na aliquido φ si tale ob causam alique praemio asci negarit oportere: aut nu iam satis pro eo,
quod fecerit,bonos babitus sit: aut num necesse sexerit ei facere id quod fecerit: t nu butumos sit factu, ut nisi fecisset supplicio dignus eci,no quia fecerit, praemio Ge
264쪽
'it D E INVENTIONE pretio aut titi quo supplicium aliquod uitet, eo pra. mire postulet,uti de se praeiudiciufactu esse uideatur. In praemi te genere qui π quantu, σ quamobre postulatar,eT Dο,σ quito quas res praemio digna sit,cosiderabitur. Deinde apud maiores quibuε bominibus,Cr quimbas de caulis talis bonos sit bubitas,quaeretur. Deinde ne is honos nimia pervagetur. Atq; hic eius,qui contra alia γε praemiu postulante dicet ocus erit comunis,praemianislatis Cy ollicis functa,eV casti esse oportere: neque ea aut cu improbis comunicari, aut in mediocribus bominiabus peruulgor. Et alter,ininus bomines uirtutis cupidos scire uirtutis praemio peruulgato. Crue enim rara Cr aracta sint,ca ex praemio pulchra Cy iuc/Hu hominibus uirideri. Et tertius ii existit qui apud maiores nost os ob eri gregii uitute tuti bonore dignati sunt, nonne de sua gloria in pari praemio tales homines astici uictit,deliberari
sparatis. Elim alite qui praemia petet facti fui amplificatio,σ eoru qui praemio affecti siunt, siuis factis cotenistro. Deinde caeteros a uirtutis studio repupum iri, si ipse:
praemio no sit affectus. Facultates aute consideratur,cunt aliquod pecuniariu praenatu postulatur u quo utru copia ne sit agri,uectigaltu, ecuniae, an penuria,consideratur. Loci commes facultates augere,no minuere Oporici e,et impudente esse,qui pro beneficio vo gratia,licrum mercede postulet: cotra alite de pecunia ratiocinarisordita esst,cu de gratia reser da deliberetur:σθ no pretisi pro
facto ed honore ita ut factitatu sit pro bruscio postulare. Ac de costitutionibus quide fatis sciunt est:niic de ire
controuersi ,quae tu scripto uersantur,scedum videtur. ι N scripto uersatur iatrouersia,cu exscriptionis ra- .iione
265쪽
None aliquid dubij nasicitur. Id fit ex aemfluo,exscripto
Cr sientetra,ex cotrari s legibus,ex ratiocinatrone,ex de festione. Ex ambiguo aute nascitur controllersia,cu quid
senserit scriptor,obsicum est,quod scriptu duis pluresve res significat, ad hunc mosi: Paterfamiliis, cum filia bar ede faceret,uasoru argenteoru pondo centum uxori suae sic legauit: Haeres meus uxori meae uasioru argenteorum i pondo centu,quae uolet, ato. Post mortem eius vasa magnifica,CT pretiost caelata petit a filio materici e se que ipse uellet,debere dicit. Primu i fieri poterit,dem in dum est no esse ambigue scriptum,propterea quod omnes in consuetudine sermonis sic uti solet eo uerbo uno pluribusue in ea sentcita,in qua is qui dicet accipiendum esse demistrabit. Deinde ex sit periore cr ex inferiore scriptura docenda,id quod quaeratur fieri perlicuum. Orare si
ipsa separatura ex se uerba consideretur,omnia,aut pleraque ambigua usum iri. Quae aute ex omni cosideratu scriptuma pc picua fiunt,baec ambigua no oportere existimari. Deinde qua in sentena scriptor fuerit, ex caeteris eius scriptis, ex factis, ict8,antino, atq; uita eius sumi oportebit:Cr ei ipsem scripturi,in qua tuerit illud ambigua, equo quaeritur,toti omnibus ex partibus perlatare,si quid aut ad id oppositum sit, quod nos interpretemur, aut ei quod aduersarius intelligat,aduersetur. Nam facile,quid verisimile jit eu uoluisse,qui scripsit, ex omni scriptura, Cr ex persona scriptoris, utq ijs rta ι quae persionis atra tributae sunt,co iderabitur. Deinde erit demonstrandu , βquid ex ipsa re dabitur facultatis,id quod aduersarius iutelligat, multo minus commode feri posse, quam id quod nos accipimuό,quod illius rei nes administratio,nete exitus ullus extet:nos quod dicamus Iacile er conitae trusi.
266쪽
si posse ut tu hac lege nihil enim prohibet ficta exempli
loco ponere,quo facilius res intelligatur Meretrix corona auream ne babeto: si bubuerit,publica esto. Contra euqui meretrice publicari dicat ex lege oportere, posset deri,nes administratione esse ulli publicae meretricis, nesexitii legis in meretrice publica sat in auro publicando Cr ad netnisbrationes,eT exitum facile esse,π incomos nihil ilicsse. Ac diligenter illud quos auedere oportebit,trutilo probato,quod aduersarius intelgat, utιllor res, aut honestior, t magis necessaria, a scriptore neglecta uia deatur. Id fiet,si ι quod nos demo trabimus,bonesu, tutile,aut necessaria demonDrubmus: Cr si id quod ab adversa se scetur,minime eiusmodi dicemus. Dcinde sitiit lege erit ex ambiguo cotrouersia, dare opera oportebit, ut de eo quod aduersarius intelligat,alta in lege cautu esse doceatur. Permultum aute proficiet illud demonstrare,
quoadmodum scripsisset, si id quod aduersarius accipiat,
peri aut intectigi uoluisset ut vi hac causa, in qua de lutosis argeteis smratur,positi mulier dicere,nihil attinuisse a cribi,quae uolet,li haeredis uolutati premitteret. Eo eaenim no adscripto nihil inesse dubitatiois,quin haeres quae ipse uellet,daret. Ametiae igitur fuisse,cum bares uellet cauere,id adscribere, quo illo adscripto nibilominus haerei caueret . mare hoc genere magnopere talibus in causis uti oportes: tsi hoc modo scripsisseet, isto uerbo urisus no esset,no isto loco uerta illud collocasset. Na ex bis sentetia scriptoris maxime perspicitur. Deinde quo tepore scripti sit,quaerendum est,ut,quod eu uoluisse in eius mos tepore uerisimile sit,intestigatur. Post ex deliberotionis partibus,quid utibus,s quid honestius, Cr illi ad
267쪽
bis si quid amplificationis dabitur, comunibus utrinq; locis uti oportebit. scripto σsentetia controuersia cosi Eκstripto, fit,in alter verbis ipsis,quae scripta sunt,utitur: alter ad G 80x i/- id quod scriptore sensisse dicet, omne adiungit dict one. criptoris aute sententia ab eo,qui sentetia se defendet. tum semper ad ide spectare,π ide uelle demonstruibituratum aut ex facto,aut ex euetu aliquo ad lepus id quod instituit,acc5modatur. Semper ad ide spectare roc modo: Puler familias cum liberor si nihil haberet, uxore rate baberet,iu testum to ita scripsit:Si mihi filius genitus Dearit unus pluresue,is mihi Heres esto.Deinde quae assolet. Postea,Si filius ante moritur,quam in tutelam suam uenerit,tu nilbi,scebat,secundus haeres esto. Filius natus nouest,ambigat agnatι cu eo,qui est fecundus haeres,si sillus te,quam in tutela ueniat,mortuus sit.In hoc gracre nopotest hoc dici,ad lepus,aut ad euentum alique sententia scriptoris oportere accomodari: propterea quod ea sola dema stratur,qua fetus iste,qui contra scriptu dicet , sua esse hereditate defendit. Alicra autem genus est eorum, qui sentetiam inducunt,ia quo no simplex uoluntas Amptoris osteditur,quae in omne lepus,a in omne facta idevaleatsed ex quodi facto, aut euetu ad tens interpretata dicitur. Ea partibus iuriscisis vibremptiuae maxime sustinetur. Nam tu inducitur coparatio At in elim qui,culex apetriri portus noctu uetaret, eruit quos in bello, π auxilla quaeda in oppidum recepit,ue ab hostibus opaprimeretur, si foris ellent,qu)d prope muros hostes caufra haberet. Tum relatio criminis, ut in eo, qui cum communis lex omnium homine occidere vetaret, Tribum militum fure,qui uim ibι inferre conaretior, cidit. Tu rara
motio criminis ut in eo quhcu lex quibas diebus in legati cri
268쪽
tionem proficisceretur,praestituerat, quia sumptum uoti dedit Ovolor,profectus no est. Tu concento per purgationem Cr per in rudentia,ut in vitali immolatione: Crper vim,ut in naul rostrata: Cr per casium ut in Eurotae 'fluminis magnitudine. Onare aut ita bentelia inducetur,
ut unum quoddam uoluisse scriptor demonstretur: t sic, ut in eiusmodi re Cr tepore hoc voluisse doceatur . Ergo is qui scriptu defendit,bis locis pleruns omnibus, maiorare aute parte semper poterit uti. Primri scriptoris collaudatione Cy loco com i,niblI eos qui iudicet, nisi id quod scriptu sitflectare oportere et hoc eo magis, i legitima scriptu proferetur,ides aut lex ipse,aut ex lige aliquido Postea,quod uehement tinu Ufacti aut intentionis ad Aversariora cum ipso scripto contetione, quid scriptu sit quid factu,quid iuratus iudex:que locum multis modis variare oportebit. Tum imum secti admirantem quidui contra dici posit,sii ad iudicis officium reuertente, Cr ab eo quaerente quid praeterea audire aut expectare debeat: tu ipsum aduersaria,quasi interantis loco producedo, hoc iate Gad utrum scriptu neget esse eo modo,an ab se cotra factu rise,aut cotra contenes neget, utra nega re avrasus sit e dicere delitui .si neutra neget,eT contra tamedicat,nihil esse quo bomine impudentiore quissum se uisum arbitretur an hoc ita conrorari coueniet, quasi nihil
praeterea dicendu sit,s quasi contra dici nihil positi, sepe id quodscriptu est,recitandos e cu scripto factu aduersarij costigendo, ais intersi acriter ad iudice ipsium reuertedo. Quo in loco iudici demonstrandu est,quid iuratim sit,quid sequi debeat: ubus de causis iudice dubitare oporteres aut scriptum sit obscure,aut neget aliquid adversurius.cii σscriptusit aperte aduersuriu3 omnia
269쪽
eonfiteatur,tum iudice legi parere non interpretari lege oportere. Hoc loco confirmato, tu diluere ea quae contra dici poterant,oportebit. contra aute dicetur, si aut prox
sus aliud sensisse scriptor, scri Je aliud demonstrabi
tur,ut in istu de testumcto qua postumus cotrouersia, aut causa a semptiua inferetur,quamobre scripto non potuerarit,aut non oportuerit obtemperari. Si aliud sensisse scrioptor,aliud scrinisse dicetur,is qui scripto utetur 1oc diacet,no oportere de elus voluntate nos argvinetari,qui ne
id facere possemus indiciu nobis reliquerit suae uolutatis: multa incomoda consequis instituatur,ut a scripto recedat . Na Cr eos qui aliquidscribit,non existimaturos id quod scripserint,ratu futurum G eos qui iudicet,certum quid sequantur,nihil babituros, si semel a scripto recedere cosiueuerint. Quod si uoluntas scriptoris construanda sit,se no aduersirios a uoluntate eius flare. Na multo propius accedere adscriptoris uoluntate eum, qui ex ipsius eam literis interpretetur,quam istu qui sententii scriptoris no ex ipsius scripto Jectet, quod iste suae uoluntatis, quasi imagine reliquerit Ned domesticis Alpicionibus perscrutetur. Sin causam asseret is,qui a sentetia lubit, prima erit contradicensi,quam absiursi non negare contra
lage fecisse,sed quare feceris,cuufum aliquam inuenire. Dcinde conuersa omnia esse,ante solitos esse accusatores iudicibus persuadere,abbinem esse sicutus culpae eum,qui accusaretur,causam proferre, quae eu ad peccandu impulisset,nunc φsium reum causam afferre, Pare deliquerit. Deinde bic inducere partitione, ius in singulas partes multae conveniet argumentationes. Primum nulla in lege ullam causam cotra scriptu accipi covenire. Dcinde si iaciteris legibas coueniat hic ese huiustos lege u in ca
270쪽
DE INVENTIONE no oporteat. Postremo si in buc quoq lege oporteat, bacvinde causam accipi minime oportere. Prima pars bis fere locis cosirmabiturscriptori nes ingenisi, ncq opera, nes ulli facultate debuilbe,quo minus posset aperte perra scribere id quod cogitaret nosv se ei graue,tiec dissicια Ie,ei causam excipere,qua aduersari) proferunt: i quicα quam excipiensi putasseticonsueuisse eos,qui leges scrimbrat xceptionibus liti. Dcinde oportet recitare leges cie exceptionibus scriptas,et maxime uideresi quae in eapsu lage, a de agitur , sit exceptio aliquo in capite, aufapud eunde legis scriptore, quo magis probetur eu fuisse excepturus quid excipienda putaret,s ostendere cauri sum accipere,nihil aliud esse,nisi lege tollere: ideo quod ea semel causa consideretur,nihil attineat ea ex lege con
siderare,quippe quae in lege scriptu non sit. Quod si sis
institutu omnibus causam dari. potestae peccans,cum intellexerint uos ex ingenio eius,qui cotra lege fecerit, non ex lege,in quam iurati sitis,re iudicare. Deinde cripsis iudicibus iudicis,a caeteris ciuibus uiuendi rationnes perturbata iris semes a legibus recessumsit.Nu σiudices nccp quid sequantur bubituros si ab eo quod scriαptii sit ecedant:ncs quo pacto alijs improbare pinint,
quod contra lege iudicarint: Cy caeteros ciues quid Qui ignoraturos si ex suo quisis costilioraex ea ratiove, cin mente aut in libidinem uenerit,non ex comum praescripto civitatis unquans rem administrabit. Postea quaerere a iudicibus ipsis, quare in alienis detineatur negoti , cur Rep.munere impediatur,ca septim fuis rebus Cy comodis seruire posint,cur in certa uerba iuret, cur certo tepore conueniant,certo discedat:mbit qui quam afferat