De estherae libro et ad eum quae pertinent vaticiniis et psalmis libri tres quos scripsit Ioannes Anselmus Nickes De libro estherae cum excursu de chananaeorum scytharumque deis

361쪽

- 342 Ignem dicebant Hebraei PH- Quam vocem, si Chananaei Vestae seminae accommodare voluerunt, in ri Nvel Ivore immutarent necesse suit. Ab hac sorma post riore ducenda sunt duo illa, quae apud Graecos ac Romanos erant, huius deae nomina 'Eστ-RE et Vest-a ij.

Sed Scythicum huius deae proprium nomen mi Teugm, Tabiti λὶ . Quod quidem nomen mu 'mensibus inditum videmus , et Hebraeorum quidem mensi d cimo δὶ, Aegyptiorum autem primo; nec hoc immerito.

Quoniam enim Vesta coeli et terrae Oh eamque causam omnium deorum est mater aestimata ac procreatrix: idcirco aequum suit, ut ab ea Potissimum mensium numerus inciperet. Sed illa de re sanctum audiamus Hieronγ-mum: Decimus mensis, inquit, qui Hebraeis anellatur Tebeth, est apud Aegyptios Τυβι, apud Romanos Ianuarius ε). Neque vero in mensium nominibus solum Scythicum illud invenitur, sed etiam apud eum prophetam, qui plurima nobis conservaVit et propria deorum vocabula. Etenim apud Iesaiam hoc iddem nomen ita scriptum exstat: Πnun Taphthe vel Tapthe: quod ut de Vesta intelligamus, Omnis Sententiarum ratio Postulare videtur. S. Hieronymus eum locum sic interpretatus est: Praeparata est enim ab heri Tapheth, a rege praeparata profunda et dilatata. Nutrimenta Hebr. pyra)eius ignis et ligna multa: satus Domini sicut torrens sulphuris succendens eam h). Sed nisi salior, in antiquissimo ludicum libro nomen rara non, ut Gesenius aliique secerunt, ad ignotam urbem, cuius alia in libris

362쪽

- 343 sacris nulla usquam mentio est, sed ad hanc ipsam deam Vestam reserri oportet. Sententiarum enim haec est coniunctio. Madianitae atque Amalecitae a Gedeone cum electa illa trecentorum virorum manu noctu imprudentes oppressi Partim se ipsi inter se trucidant, partim in Bethsetta et in crepidinem Abelmehula fugiunt. Sed illia Gedeone excitati nocturnoque timore Percussi, quo potissimum confugisse putandi sunt p Ad quem locum alium quam ad fanum eius deae, in cuius tutela sese laedi ne ab Israelitis quidem posse confidebant' Ad W- Stam autem eos contendisse verba ipsa declarant: Immisitque dominus gladium in omnibus castris et mutua se Caede truncabant, fugientes usque ad 'P, εως) Bethsetta et crepidinem Abelmehula in Tebath mu ,P, LXX: επὶ Ταβαθ) i. e. ad Vestam i). Praeterea in libris sacris aliud huius nominis vestigium indagare nullum potui. Verum Babylonii. nisi Graecum recusare t

Slem Volumus, hanc eamdein Omnium deorum matrem crediderunt, eodemque, quo Scythae, nomine nuneupa runt. Nam Graecis litteris nomen scriptum est: Teιμε,

β pro υ adhibitum esse consideraverimus: nihil prorsus esse fatebimur, quod inter Tαυθε et TOG θὶτὶ riau,rimn) differre videatur. Ac de nominibus satis dictum.

Quod Asiatici Vestam omnium rerum principium habuerunt, quaedam etiam huius opinionis significatio in Graecorum proverbio est: 'Aφ' 'E ας αρχου. Bomani autem Asiae gentibus in eo assensi sunt, quod ignis na-

363쪽

- 34 , turam purissimam et ad prosanas res Purgandas aptam

iudicarunt. 0uamobrem Vestam putarunt eSSe Virginem , eiusque sacerdotes, quae Vestales Vocabantur, in Perse tua permanere virginitate iusserunt. Sed in eo etiam Romanorum quaedam cum Scythis consensio est, quod omnium deorum maxime Vestam precari venerarique solebant. - Quoniam Scythae hanc deam in igne foc que ubique Praesentem adoraMe. neque altaria aut templa ei consecrasse videntur, ad Proximum locum . qui est de Marte et Νeptuno. Progredi POSSumu S.

VII. De Marte et Neptuno.

Quum Graeci Romanique Martis vim ac naturam ad bellum potissimum vastalionemque referrent, nos ab eis docti iddem sacere consuevi 'us. Sed sciendum est. eos

hunc quoque deum ab Asiaticis assumpsisse. Quare quod iam in alith deis observavimus, iddem in Marte factum est, ut quum Asiatici deo uni plura munera et quasi officia tribuerent, Graeci singulis rebus singulos deos

praeficerent. Etenim ex veteribus de Asiaticorum uarto testimoniis Iuce clarius est, eum a solo Omnino non diruserre. Quare quem deum in hac disputatione vel Martem

vel Herculem vel aliis nominibus nuncupabimus, nullum alium eum esse nisi solem, tenendum t. Veteres Chaldaei, quum adorarent Solem eumque lumen purissimum coelestemque ignem esse Pularent. signum eius ignem secerunt terrestrem, quo certe nihil ad eius naturam indicandam accommodatius erat, nihil

aptius. Sed quum homines ita generati sint, ut in eis

rebus. quae Sensibus Percipiuntur, haereant. Eas autem quae a Sensuum perceptione remotae sunt. difficilius sequantur: Chaldaei signum et rem ipsam inter se coniun-

364쪽

- 3M dentes ignem terrestrem eadem, qua Solem. Veneratione allicere coeperunt. Praeterea quae ignis absumebat . ea adeo ipso recipi in eiusque naturam commulari crediderunt. Quo quidem ex errore illa orta immanitas est, ut Parentes sine ulla commoti animi significatione lihoros igni comburendos traderent. Ossa autem relicta sacerdotes in sacra quadam cista solebant colligere summaque in veneratione habere. Sed huic deo nemo igne consecrari debebat, quin aut insans esset, aut innocens atque ab

omni macula vacuus esse videretur. Quare confirmatae aetatis homines mactati sunt, non concremati. Sed

humana natura, quum opprimi ad Iempus Posset, deleri autem ad perpetuitatem Non posSet, et a nefasta hac crudelitate et a deo ipso abhorrere coepit. A sole Praeterea, ut Plurima bona, Sic etiam maxima mala hominibus aceidere solent, ut repentinae mortes, Pestilentia siccitates et eiusdem generis alia. Quare hunc deum torvae naturae dirique animi esse putarunt eique hominum interitus, agrorum vastationes, aedificiorum urbiumque exustiones Omniaque mala quae ex bellis exsistunt adscripserunt. Sed quamvis ab eius inhumanitate

maxime sugerent, tamen eum, quum Vererentur, re-Vereri ac Placare, ubicumque vel ipse vel eius simile quiddam apparuit, numquam. destiterunt. Ac primum quidem in igne, in suIminibus tempestatibusque prae-

Sentem eum ademe censuerunt. Inde hic hominum millia decem clamando i. e. tonando superare dicitur. Deinde

vero astrum illud. quod in primis igneum est, huic consecrarunt ac vel Martis vel Herculis stellam πυροεισ)nominaverunt. Tum autem animalia, in quorum colore igneum quiddam cernitur, ei sacra haberi iusserunt. Eiusmodi sunt leones et asini, quorum alteros Hebraei igneos. alteros rubros vocarunt. Denique flammam Iibidinum cupiditalisque ardorem, quem in hominum de-

365쪽

- 346 pravata natura ceterisque animantibus inesse sentiebant, ad eumdem retulerunt. Itaque quem Primum purissimum deum coluerunt. ei postea non modo turpitudinem omnem consecrarunt sed etiam incesta nefariaque stupra ab eo facta laudaverunt. Atque haec eadem causa

suit, cur ei helluas, quae aliis plus habere cupiditatis

viderentur, ut canes, ut sues, gallos, Sacros ESSE Statu

rent. Signum quidem notaque eius erat ignis, insignia autem vel faces simulacris statuisque adiunctae vel columnae in templis aut foris positae. 0uod de sole vel Marte diximus, iddem ad lunam pertinet. Nam huic deae virgini, quum similis vis ac natura in omnibus rebus tribueretur, ei etiam ignis consecratus atque a virginibus in templis custoditus est. 0uaro abiecto lunae nomine et natura, haec eadem dea altera Vesta coli coepta est. lam ut superioribus locis secimus. de nominibus disseramus, qua quidem ex disputatione statim elucebit, inter solem et deos eos, quibus Martialem aut igneam naturam tribuerunt, discrimen esse nullum. Primum quidem facile patebit, solem spoliatorem,

cuius diversa nomina supra Proposuimus, omnino eme artem. Sive enim nomen eius sive naturam. Proprietatesque considerare volumus, eum cum Marte Asiatico omnino congruere videbimus. Quapropter ab hoc loco

non alienum mi. nomen unum ad ceterorum numerum

adiungere, quod Vocabulo Og omnino respondet. Est autem nomen Arabicum Aud. quod Dschauliari in v teris cuiusdam poetae versu ad nos retulit: Itimoi per Aiad sanguine conspersum et per columnas Mir i). Oversius haec nomina ita explicavit, ut Aud Saturnum,

366쪽

hoc nomen scripserunt ' pIN. Graeci 'Aωδ. Hunc autem eumdem esse ac solem vel Dionysum non negabit . qui ea legerit quae Herodotus de Arabum iureiurando, de sanguinis effusione, de huius et lunae deorum invocatione tradidit ). Sed haec quidem hactenus. Priusquam ad nomina nova enumeranda accedamus, eis, de quibus supra diximus, quaedam alia voeabula addenda sunt. quae proprie quidem lucem vel ignem h. e. solem significant, deinde autem a Graecis Romanisque ad Martem delata sunt. Appellabant igitur, ut supra dictum est, Amorraei deum hunc 'NN vel lumen, ignis. ex quo a Graecis dictus est Sed est nominis illius antiqua sorma' NU Mapor et triar. lum, ignis. unde a Romanis idem deus vel Mavor-s vel Mar-s V atus est.

'Αριηλ, quod Gesenius leo dei. Moversius autem lux, ignis dei interpretatus est δ). Est enim vocabulum illud iddem quod vel lum ignis dei. quo nomine Arabes uti diximus. Ex altera autem scriptura Mare, immutata littera P in p. natum est p N,' Ηρακλ-ης, . Hercul-es ε). Vtriusque igitur et Martis et Herculis nomen ad solem spectare, manifestum eSt. Quoniam Chaldaei solem primi sub ignis specie e luisse videntur, iuste concludimus, solem igneum omnium fuisse Chaldaicarum gentium deum patrium. Erant autem Chaldaei praeter eos, qui in media Asia habitabant. Η -

ιγ Novera I. p. 338.2ὶ Herodi. 3, 8. 3ὶ Genes. s. h. v. MOVers l. e. p. 334. M. 4 Aliter Hereulis nomen explicavit Moveri l. e. p. 336.

367쪽

maei Arabes. Ac Moabitarum numen domesticum, cuius in sacris libris saepius mentio est, fuit Oud X ae Chamys . Quod numen quam vim naturamque habuerit, ex nomine ipso perspicuum est. Nam vocabulum illud, ut iam supra notavimus, nihil aliud est quam h. e. sol, immutata littera eri x, in P, k, ch secundum Moabitarum pronuntiationem. Vt autem, abiecta ultima syllaba, ex manavit Cer et , sic ex um 2 n

mina illa nondum recte intellecta tan Cham et N Chon. Hae quidem sormae breviores in multis vocabulis reperiuntur, ut in Can-Opus Sanapis in , Apollo Chom-aeus, Baal-Chom aliis. Iam vero Moabitae et Ammonitae quum

inter se originis patriaeque societate essent devincti, consentaneum est, eos eumdem etiam coluisse deum. A

semel quidem in Iudicum libro Ammonitarum deus patrius Vocatur Chamys ij, in Regum autem libris Melchom , quod a Graecis semel et iterum redditur

βα λευς αυτων. Qua quidem re MOVersius commotus coniecit hunc deum ab Ammonitis ipsis vocatum esse Nin rem noster, ab aliis autem rem eorum ain.

Quae quidem mihi coniectura ingeniosior videtur esse quam verior. Quoniam enim et Chamys Melchom δ), et rursus vicissim uelchom Chamys appellatur; quasi necessaria conclusione eo adducimur, ut verba duo CPh. e. rex Cham, rem sol pronuntiandi celeritate in unum redacta esse dicamus. Vocabant etiam scriptores sacri hunc deum simpliciter Mολοχ rex, in qua V eeonServata antiqua pronuntiatio est. Sed huius nominis commemoratio Orationem ad vetustissimam Israelitarum

2 Movere l. e. p. 323. 3 lerem. 49, 3.

368쪽

- 349 superstitionem adducit. Hunc enim deum Israelitae in Aegypto venerati sunt, hunc in deserto coluerunt eiusque

insignia secum portare non destitere, ad hunc eumdem Semper a deo vero consueverant desciscere. MOVersius inter Chananaeorum et Ammoni tarum deum et rursus

inter hos et eum quem postea Israelitae in valle Hinnom coluerunt, discrimen esse statuit. Chananaici quidem dei naturam ex sacris litteris ita definivit, ut eum diceret esse deum igneum, cui liberos per ignem traducendo

concremandoque consecrassem, ad hoc ignem ipsum.

qui liberos illos consumpsisset ij. Haec quidem definitio

vera est sed manca. Nam dum simulacrum signumque

dei complecti conatur, ei accidit, ut deus ipse essugere

Videretur. Erat enim Moloch, id quod mihi quidem

probatum est, et antiquissimis et recentioribus tempori-hus unus idemque deus coelestis, sol, signum autem eius ignis terrester , simulacrum Vero statua hominis. impositis cornibus bovis vel etiam capite. Quam quidem naturam Moversius Molocho natu minori tribuit, quum eumdem eum esse ac Dionysum dictitat. Huius sententiae argumenta quaedam adscribamus. Primum quidem pr habile non est, quoniam hic deus unum semper nomen habebat, eademque liberorum exustione colehatur, eum in duos vel tres deos vi et natura inter se diversos Pa tiendum esse. Quum autem deum recentiorem solem vel Dionysum suisse constet. non possumus, quin V terem Moloch eiusdem naturae suisse teneamus. Deinde Vero quum Arabes, quum Idumaei, quum Moabitas, Ammonitae, omnes denique, qui Israelitis sanguine C gnati erant, solem deum proprium ac suum colerent, haud consentaneum est putare, Israelitas salsum deum

369쪽

- 350 patrium alium habuisse quam solem. Tum hovis vel caput vel cornua eum sortem et Opis filium ac continuo ipsum solem declarant. Denique homines principio ignem per se colebant sed quod vel eum putabant a sole nuxisse vel eo ipsum solem intelligi volebant. Postremo scriptores sacri Moloch et ignem inter se seiungere ac distinguere solent, ex quo debet cognosci, illum nec deum fuisse ignis terrestris nec ignem ipsum. Ac de hoc quidem nomine satis diximus. Iam vero proprium Martis in Asia nomen erat IN Quod quidem Marii impositum esse. recte ex eo Coli gerunt, quod mensis Adar cum Martio omnino congruit.

Sed hoc nomen ad quem deum proprie spectet. sacilius. quam quid significet perspicitur. Existimavit quidem ex

lingua recentiorum Persarum Moversius, hoc verbum

etiam apud Assyrios Chaldaeosque iddem valuisse quod ignis ij. Sed de antiquissimae vocis significatione ex D sterioribus linguis certi quidquam aut veri coniicere clis ficile iactu est. Quare ut quid hoc Verbum valeat ratione ac via indagemus. ah explorata eius vi ac significatione proficiscendum est. Significat igitur N primum quidem magnus amplus, deinde palidus fortis Potens, tum penerabilis maiestate praeditus etc. Quodsi autem quis miretur, quomodo Asiatici solem vel Martem simpliciter magnum vocaverint; Vel commemorare Possim ea.

quae Arabes Idumaeique de huius dei maiestate iudicaverint . vel afferre, Romanos lavem appellasse Optimum maximum, vel etiam ad Moloch h. e. regis nomen illud mirifice esse aptum. Sed haec videntur esse summaeanen.

quoniam via alia est, qua quo tendimus lacilius pervenire possumus. Est enim in Regum libris mentio dei cuiusdam .

370쪽

- 351 cui Sepharvai liberos suos comburendo sacrificabant i). quemque ob eam causam oportet eumdem ac Moloch existimari. Quam de eo sententiam comprobari etiam nomine posse Puto, quod utrumque et Adar et Moloch complexum conlinet. Est enim v I H- In hoc verbo significatio vocis Adar quaenam sit nos fugere Omnino non debet. Moversii sententiam si sequeremur. qui Adar ignem, uel La n der autem regem ignis esse putavit: dicere oporteret Adarmelek iddem esse atque ignem regis. Sed eumdem deum tum uelkadar tum Adarmelehnominatum esse salis exploratum est. Ex quo perspici test. Adar non substantivum eme sed adiectivum.

Verum quid multap Est enim IN iddem prorsus

quod o βασιλευς ὁ i. e. rex magnus. Iddem autem adiectivum inest in verbo non IN i. e. iudex magnus, qui aliis iudicibus praeest. Persae vero, immutato litterarum ordine pro Marxerxes dixerunt Art Xerxes umU H, quod nomen Herodotus recte videtur explicasse. Xerxes enim significare ait Artoos xes vero μεγας ἀρηιος λ). Erat autem Adarmeleh primum quidem Martis vel solis appellatio, quam Postea, ut reliqua deorum nomina, reges sibi arrogaVerunt. Quemadmodum autem pro Mele Chamys breviter vel Melchom

vel Chom dixerunt, ita pro uelkadar vel Adarmelia

simpliciter Adar, magnus potens. Haec quidem de n minis significatione. Sequitur, ut de variis eius formis diem us. Quum enim deus Adar a Chaldaeis, ah Idumaeis Chananaeisque mi retur, atque a primis illis ad Medos Persasque deveniret, pronuntiandi discrepantia magnam sormarum varietatem creavit. Primum quidem plena huius nominis sorma