장음표시 사용
11쪽
pestringam Bello illo, quod inter Gallos atque Hispanos super neapolitano regno acerrimum fuit i eo pnebo,quoa ad Lyrim gestum est, inpanis affuit. longe superiores numero Galli erant robiecerant te tamen illis Hispani, quo transitu flumi/nis prohiberent i sed cum hostium quotidie uires crescerenti nemo prope: in toto exercitu erat, qui non ab incepto deistere, dc munito se loco continere tutius arbitraretur. unus hie
id sensit, quod solus nostra aetate ob res gestas magnus dictus, tunc Hispanorum Imperator, & secutus Consaluus est ei ut perficeret, commisit . itaque ille pontem in Lyri paucissi/tius diebus, scinota quadam parte, tam secretes, ut id Calli nunquam rescierint i conficit. maximo silentio exercitum traducitrnostes uiribus suis considentes, ac nihil tale suspicantes de iis prouiso adortus, in lagam uenit. tanta cades facta, ut qui e bello supersuerint i deditionem facere coacti sint. hoc ob sa/cinus, ab egregio illo ac maximo Imperatore ita laudatus est rut muta etiam praetnia& ab illo, dc ab rege postea ipso com saeuius sit. Sed quid ego ea, quae pro aliis gesserit, conquiro enonne maxima sunt ea, quae plurima pro nostra rep. nostros ante oculos,his bellis proximis facinora inlidite Cermanico bello,cum omnes in nos aditus essera illa gens tentaret romni ex pane in nostros fines irrumpere conaretur i Cadubriensi cruento illo praelio non selumi compescuit i sed εἰ multa eorum oppida vi cepit r.atque es tandem redegit i ut potius quemad modum sua tuerentur equam' ut aliena inuaderent, cogitarent.
atque ipsum illud melium quomodo gestum est e occupato Cadubrio , perfracta iam spium claustra iam patefamam in nos iter Cermanis omnibus credebatur. & protecto nisi admirabilis quadam uiri huius uirtus ipso in tempore subuenisset rturbulentissima tum procella illa, res notae omnes procubuis serit. grve, quae iam aderant copiae, in dies augmantur rota in nos se es sura Cermania uidebatur. quid hic interea ei cum longissime abesse putaretur i ducto magnis itineribus per aspera quaedam loca, atqueoppleta nivibus exercitu, qua ne feris quidon unquam aditus patuisscti ita der lente, 6c i tergoli ta & ab omni
12쪽
ae ab omni parte se hostibus ostenditi ita omnem inclusis segetespcira intercepit rut subita illi atque inexpectata reperterriti, nec quid agerent satis scirent i & ad unum omnes, ne nuncio quidem cladis relicto, cadi sint . Sapiens hoc ae salutare nobis consilium fuit, incredibilis celeritas i cum in omnibus haec re bus, tum in bellicis multum ualet i hae omnibus Caesar prostitit i plura hac , quam' militum multitudine bella confecit . hac noster Imperator nulli secundus inuentus est thac mareis uos saepius periculis liberauit. Ac, ne P Cermanis discesmtoccupauerant proximo illi anno amoenissimam illam, ac uobis opportunissimam Foroiulii regionem : suburbano uos uestro cara tis i possidebant hostes. magnae equitum, magnae peditum manus ad portum Naonis coata erant. obsidebat opsopium alius exercitus r quod solum oppidum Hieronymi Sauorgnani sortissimi atque amantissimi resp. huius uiri, uirtute defende batur. magni intererat priusquam id expugnaretur: & hosti/um uires coirent i iis, qui ad portum Naonis erant, occurrere.
quin id ageretur in i mento Hispani erant i qui cum ad Ateste oppidum castra haberente Patauit Imperatorem uestrum morari cogebant i neque is se inde commouere sine magno re rum uestrarum periculo posse uidebatur . sed persepe euenit, ut ea facilius fiant i quae factu dissicillima putantur. consilium Imperator audaciae plenum capiti omnem spem in celeritate ponit: cum expedita militum manu portum monis pergiti improuisos hostes occupat i alios caedit i alios capit i urbem reflcipit i nihil commoratur i magnis itineribus opsopium ire contendit. nescio quomodo elapsus de hac caede rumor paulo ante quam' nostri adessenti Germanos, qui oppidum obside/bant, in fugam uertit. ita illi ὀ nostrorum manibus erepti sunt i opsopium obsidione liberatum. Imperator Patauium reuertitur. Hispanis, discesisse, hostes pronigasse, rediisse, O mul omnia nunciata sunt i ita nihil in nos moliri potuerunt. multa cogor praeterire ne nimius sim i sed hoc nullo pacto purarereundum vir quod eodem anno in Hispanos paucis mens . bus post id, quoa commemorauimus sicinus, Mil. Tota
13쪽
illis aestiuis Patauio egressus castia munitis locis habuerat cum eo amplius ob militum paucitatem non posseti satis es se fieri arbitratus erat is hostem p da, ac populationibus prohibuisset. his hoc pacto ductis, cum ad Rhodigium iam Huspani propinqua circum loca in hyberna concessissenti &hic se tutissimos, tum obiectu Athesis arbitrarentur i tum quod nostios maxime despiciebant: ut qui nunquam tota aestate nisi ad tumultuaria bella castris Progressi estenti occasionem si bi oblatam Imperator noster ad egregium aliquid patrandum ratus, magno itinere tota noste confecto, ignaris hostibus flumen superat i securos ac nil tale suspicantes de prouiso as greditur. Rhodigio nullis resistentibus potituri partim ob truncat i partim capit. sic callidissimam illam gentem sesellit.
quod nisi militum lassitudo, quam longo ac praecipiti ex iti
nere contraxerant i fuisset impedimento i omnibus, qui uicinis
erant in oppidis deletis, iam tum ab Hispanorum iugo no stras has regiones liberasset . multa praeter haec proserre pos sim, sed historiam non scribo i uirtutes maximi huius Imperatoris mihi structim percurrendas sumpsi . ac iam satis osten disse uideor, neque in deliberando consilium, neque in agendo industriam in eo unquam desideratam . Sed cum haec in Imperatore necessaria sunt i tum id etiam opus est i ne in gerendis negociis ulli se labori subtrahat i ne pericula declinet i sed his potius se nonnunquam osserat. IMirum est quasi is semper labores omnes non solum non subterfugeriti sed & ultro appetierit. corpore qui dis paruo sulti sed ita tamen es natu
ra compacto, ut laborum omnium esset tolerantissimum . hoc ille, quod es natura habuerati sic confirmarat i sic exercitatione auxerat i ut unus esset, cui labor omnis uoluptas esse uidere tur. Non illum hyemis, non aestatis uis, non pluviae, non uenti, non niues, ab incepto unquam ullo retardarunt i iuxta
omnia patiebaturi labores omnes primus subibat i postremus ab illis desistebati uel gregarii militis opera nonnunquam , cum id res posceret i lanisatur . hac re nebat, ut nemo in Ioto
essa exercitia i qui,cum Imperatorin ipsum nulla in re sibi
14쪽
parcentem uideret i non ultra uires etiam omnia toleraret.
Audite, audite, praeclaram Imperatoris uestii super hac re uocem. cum sepe omnibus iam fatigatis solus indefessus per sititet i admirantibus iis, qui aderant,dicere solinat . Non petinde ac militem ut maior etiam eius sit labor Imperatorem fatigari i ad militem nihil ex labore aliud quam' lassitudinem peruenire t Imperatoris laborent magna ex parte leuari spe do
riae, quae consecutura inde uideretur. O, uocem magni indicem animi, eximiae testem uirtutis , quae solam gloriam disgnum se pnemium arbitraretur i caetera omnia putaret con
temnenda. At uero in periculis subeundis, qua sortitudine semper fuit: in hoc quiciem multorum reprehensiones sepe perpessus est i qui audacius se periculis obiicere illum dico renit quam' deceret Imperatorem: cuius consilio potius quam manu res geri debeat . sed nae illi parum, quo se is tempo/re periculis obiecerit, considerarunt. non eo inficias Imper, totis consilium, militum manum , in bello exposcii sed inclydunt rempora, cum uel maxime: Imperator ipse in hostes ira ruere, primum se illis opponere debeat i cum scilicet labotat exercitust cum superiores sunt hostes . non ne id aliquando Caesar non ne alii saepe maximi uiri fecerunt eat is saepiusquam' alii ι sepius enim aduersa laborauit fortuna. An ut alia praeteream in Abduens illa clade, cum omnes in fugam turpiter uessi essenti capiendi tum consilii tempus eratico,
stio scilicet inhiberi fuga poterat. & consitum manen egre gium id dici potest, quo usus est i & multis saepe profuit
in perdita iam re extremum tentauit remedium rexpertus est,
an qui aliter sisti non possent i cum solum illum, aut cum paucis Pugnantem uiderent: pudore adducti in hostem reuerterentur . nihil proscciti relims, uulneribus multis affectus, captus est .at nec medici quidem, cum desperatae iam salutis aegros curanti & periculosa adhisent remedia i semper prooriunt i at arti tamen suae obtemperanti neque Hrehendi dotant. anceps si consilium necesse est, quo profligatis iam robus succurritur . dc nonnunquam tamen biae Qud'
15쪽
Horimet cum conserto iam praelio, ac confecto prope si Per seir acerrita re Helvetii incumberenti labarent Gallii ita cubia esset uictoria , ut inclinata prope Gallorum res esset, nondum exercitus noster i ipse tantum, cuni iis qui adsunt suis atque aliis admodum perpaucis adesseti nonne audax &peri culosum facinus aggrvius est: cum paucis illis in consertissi Drus Helvetios irrupit. id tempus exigebat. at irruptio illa Gallos restituit ι Hciuetios in thgam uertit t uictoriam de
nium regi ficiliorem secit. Non sit cuiusquam prafflare quid
eueniat i sed cum nihil eorum, quae recte aestimanti facienda esse uideantur, ptietemus sum est i quicunque sequatur euentus, laudari is, qui id egerit, debet. aduersam ille sepe sortunam per pessus est i nunquam sibi ipse defuit: omnia tentauitii omnia expertus est in quam sine uulnere discessit i nonnunq etiam in hostium potestatem uenit. laudari debet, quod intentatum nihil reliquerit i uacare culpa debet, quod successii caruerit audacia. Sed non in hac solum re sortitudo omnis consistit. num quidem est res arduas praesenti animo aggredi i periculis N Obiectarer mortem non timerei sed alia quaed i est etiam fortitudo lex qua haec ipsa, quasi ὀ radice quadam pullulat. hu
mana contemneret casus omnes despicere i nulli homini, nulli fortianae succumberet altiorem animum habere, quam ut ob
rui iis, qui in hac uita sunt, fluctibus possit . id demum est uore sortem esse i hoc qui conflautus sit, mirum si pericula, si mortem non timeat. Fuit hare: in Imperatore hoc nostro uirtus eximia . humana omnia semper despexit . fortunae ictus ita excopit, ut animo scinper esset erector in quam uietius est, quin ualidior tanquam hydra qua Hai in hostem resurgeret tui mihi qui aduersam etiam sortunam uicerit, nunquam uictus suisse uideatur. Dicet aliquis, spe quadam sustentatus est i nunqua est uictus, ut se in hostem resumpturum uires non sperarit .
Funesto illo melio, quoel ad Abduam gessimus, captus est tsine ulla exeundi spe, custodiae traditus i ibi per suadriennium svit i quid interea elangori se dedit niagnum illum animum
16쪽
tranquillitate fuerit: rerum suarum commentatia, aliquot de re militari libros, unum de insti uendo exercitu, conicii psit. O sortitudinem animi singularem: quod alii nullis curis per turbati, pacatissimo in ocio, iucundissimis inlecessibus, omni bus delusis inuitati, uix faciunt i hic quin ageret, non caracta, non mille animum pertentantes curae, non qui illum ne quid scriberet, prohibebant custodes: impedimento esse po/tuerunt . multa scripserunt de hac uirtute philosophi o mnes: uerbis illi, hic vitae exemplis eam ostendit . nec vero taeteris omnibus minus abundauit . Bellicae, quas hactenus diximus, uirtutes, speciose illae quidem auditu sunt inre sine illis magnus existere Imperator potest ilia & aliae tamen sunt, quae& maximo illi omamento sint i & quamuis media in acie
non ue sentur i necessariae tamen admodum uideantur. ac
primum quanta imperatorem iustitia esse debet e haec mater uirtutum omnium est i haec regula: sine hac ne latronum qui/dem coetus perdurare possit. summa in hoc fuit. Duo omni no sunt, quae iustitiam magnopere impedire soleant, odium, atque amor. qui odio adducti nihil iniusti egerint, per u ci admodum i qui amore, multo reperti sunt pauciores . a
criores enim in Donis uiris amoris, quam' odii stimuli sunt.
neminem hoc ego unquam amicorum amanti Orcin nouit ne
minem, qui suos omnes magis dilexerit i eousque tamen a more prouehebatur: ut cum sua omnia exposita amicis es
senti nulli rei, nulli labori, ut illis obsequeretur, parceret rin ter tultitiae tamen fines permanendum sibi esse iudicaret. Magna iustitiae pars est pietas: ut ab omni superstitione, sic ab omni impietate longissime abfuit. re potius, quam' ostentatione ulla deos coluit. In parentes is temper fuit, ut cum puer adhuc esset, nunquam tamen cessandum duxerit, dum Fran riscum patr- i Paulo pontifice maximo, in custodia iam diu habitum liberarit. Cum uero ii etiam , qui animos nostios rectis excolunt disciplinis i ii, qui nos initruunt, parentum loco sint habendii qua pietate Napollonem Ursinuna, sub quo pueritiam egit, semper prosccutua est: Audiui ego sat
17쪽
pius huius de cio sermonti tui optimum uirum, ut traxi
mum Imperatorcin laudabat i cum ipsa antiquitate comparabat i tam libenter, tam copiose de eius uirtutibus uerba se ciebat i ut multis , qui aderant, nimius etiam nonnunquam
uideretur . Fide, quae sundamentum iustitiae dicitur, qua fuerit apud alios uerba facerem i mihi uel in primis dicendum esse censeremi apud uos , qui eam experti estist qui aliis testes esse debetis: hoc unum dicam. multos uos quidem habui Istis egregios Imperatores i qui tot uirtutibus floruerit, sonasse nullum i tali tae omnino nullum habuistis . non amici illam, non hostes unquam desiderarunt. Iam esus liberalitas
oratione mea ut cognoscatur, non indiget. tot mihi huius Sse possunt testes, quot eam experti sunt. omnibus patebat inulli sons iste claudebatur . id uere suum esse dicebat, quod
alicui donasseti id sortunae iniuriis non subiaceret eo' se me teris ditiorem esse ardentissime desiderare . Multa tum in priuata, tum in imperatoria vita sunt, quae ab gerendis ne gociis interpellenti sed maiore nihil ui, quam' uoluptates .
apposuit illas sensibus nostris quasi titillationes quasdam na
turat his cum indulgemus i cum frena laxius remittimust ab omni alia nos abstrahunt cogitatione . hinc data temperan tia est i quae eis moderetur. haae habenas regit rhare: in girum eas rationis cogit rac nobis obsequentes facit. haec in Impe ratore nostro linsularis suit. Venatione tum, cum in ocio esset, plurimum a lectatus est: atque ea quidem uarie. cum robustiore esset corpore, in agrestes sues serritosos aggredit in difficillimis quibusque exerceri consueuit. mox ingrauescen te iam aetate, leporum uenationes, falconum aucupia, secutus est. his desectatus, caneras omnes, quae corpori, atque animo inciunt uoluptates, quantum potuit, aspematus est: nun
quam in earum potestate fuit. Epulabatur ille quidem LM tissime i plurimi semper cum illo discumbes mi r assiuebant epulae omne genus inihil ad regium apparatum deerata id stilicet splendoris opinabatur. ipse in hac abundantia uno sim
per tibi genere, Meo viliori ues at . hinc robustum illud
18쪽
& nullis Horbis obnoxium, hinc laborum omnium patiens corpus i hinc modico satiabatur somno i hinc nunquam hebo timente erat . Age uero quae clementia, quae humanitas in il Io fuit i in nullo unquam maior. atque hic mihi euellenda qua clam P multorum animis, opinio est: quae et quorundam aut malevolorum, aut res non recte perpendentium semionisbus inhaeserat. Crudelitas clementissimo Imperatori obiicie/baturi quod multos sepe milites morte multareti dissiciles ad eum esse aditus dicebanturi quod ira percitus semper esset. de crudelitate primum loquar. Ego, cum ueteres illos Romanos, cum militarem eorum Gisciplinam considero thac una uideo caeteris eos gentibus praestitisset hac una eo' peruenisse, ut iidem imperii, qui terrarum, fines essent. non calliditate Poenos, non Cermanos ut corporis superstanti disciplina una erat: quae in uictos redderet. hane ita tuebantur Imperatores tita serua
bant milites lut qui paululum modo in ea deliquisseti nulla ei esset poena reculanὀa . ob hanc Mallius ille Τorquatus Κυum iussit interimi i&quod admirabilius esti filius ipse, qui ad
mortem ducebaturi cum exercitum pro se in patrem seditionem parantem conspexisse compescuit rassemauit que neminem tanti esse:ut ob illum corrumpi disciplina deberet . disciplinam ille scilicet , qua patriae vitam sustentari credebat tuitae anteponebat sum c d Appius Claudius e quid L. Paulus e non ne ex iis, qui loco cesserant, decimum quenque securi percussit e non ne id mitissimus principum Augustus e non'ne alii Immat res multi fecerunt ρ De Mallio non loquori reliqui omnes soueri semper,&boni disciplina custodes, nunquam crudeles sunt habiti. crudeles habiti essent, si paucorum quorundam sal rem patriae anteposuissent. Ignari scilicet ueteres icti ac crude
lis omnes t nos sapientes ac mittar qui Imperatores nostros, cum non decimum quenque, ut illi, sed unum aut alterum ex toto exercitu, militatibus praeceptis non obrem perantem poenae iciunt scrudeles arbitramur . mirum igitur ii nos exterae na tiones omnes contemnunt et nobis omnes insultant .liam in no
suos fines, non ut ad bellum aliquod perlaesosinn, ut ad
19쪽
predam expositam ueniunt. Pudet, pudet inquam dicere, o/mnem illam, quae Propria Italorum esse dicebaturi uirtutem amisimus . quoa si disciplinam illam ueterem sequeremur i si
Imperatores , qui restituere eam iam lapsam cupiunt i non crudeles, sed sortitudinis, ac uerae virtutis reuocatores crederemusrnon audacius illi in nos irruerent, quam' nos illos repellere
mus . Semper hic uel in hostes ipsos fuit mitissimus i preter eos, qui in ipso belli furore cecidinent t neminem unquam isteremit. Si et militibus quempiam aliquando supplicio asse itideliquerat illet militares leges contempserat . quoa uos, si uostraenae urbanae leges non seruentur ,&facitis i&, ni faciatis, omnia pessum eant i id in castris, ubi , si non adst Imperato/rum metus, uis dominetur necesse est i fieri non licebit e Solutus est Lacedaemoniorum dux Clearchus dicere, Imperatorema' militibus magis quam' hostem metui debere. recte quidem ille i sed ego hostem metuat miles nolim et Imperatorem, uelim. Sed de his iam satis, pauca de iracundia dicam . Irascebatur ille quidem nonnunquam uehementius. hoc cum naturae, quae
eiusmodi erat i ut facile irae fluetibus esseruescereti tum uolun talis etiam erat . volebat ille irasci ut aiebat quod, cum sene que corporis proceritate, neque somae dignitate quadam P natura honestatum uideret: si facilis ac mitis semper sui scii ne contemptui esset, uerebatur i iracundia armari se quas aculeis quibusdam dicebat. Sed ut haec non probetur ratio i atque iracundiorem illum quam' deceret, fuisse concedam. quid un quam ira perturbatus secit i quod sedato etiam animo non secisset t aaioribus usus est uerbis i at aequi ac boni terminos nunquam praetergressus est a nunquam se bonos uiros exarsit magnam semper &iustam irae causam habuit. s ea caruisset, non uli quidem melior fuisset vir e sed omnibus fortasse gratior. atqui cum ea deferbuerat, quam'assabilis, quam' comis erat inihil eius consuetudine iucundius i nihil sermonibus urbanius inueniri poterat. Ingenio uero ut ad id iam ueniamus tam acri sulti ut, cum literis paululum admodum uacasset itam apte, tam acute, tam cum omnium liberalium artium peri
20쪽
tis, quod sepius Acere consueuerati de his ipse, quae illorum
artibus continentur,rebus loqueretur i ut omnia ae illis scri pia euoluisse, omnia excussae uideretur . qua in re multum eloquentia etiam quadam admirabili adiuvabatur. huius tantum ex eius ore flumen proquebati ut omnes secum, quo' uel let, raperet . audistis uos eum saepe Patres conscripti l & ita audistis i ut cum plurimum eius oratione delectaremini t animos tamen uestros impelli, atque in illius sententiam non inuitos
trahi sentiretis . ruit haec respu.nostrae perlape summopere utilis eloquentia, cum apud uos, tum uero apud milites mari me. si ad pugnam cohortandi erant i nemo acrius incitabat rsi aliqua de re castigandi i nemo grauius, nemo seuerius repta henaebat i si consolandi i nemo lenius aegris animis medeba tur. Multa iam es me de maximi huius viri laudibus dicta sunt i neque id tamen, quod maxime ad rem attinet i quantam militaris disciplinae scientiam habuerit, ullo modo praetermi tendum est. Floruit haec quodam tempore maximedisciplinat
tunc scilice cum ueteres illam Romani coluerunt . multi tunc in ea viri excellentes & clari extiterunti neque id mirum omne studium, omnem operam in ea omnes collocabant i eam non
solum, quod & opes de honores pareret, sequebantur t sed, cum uariis quotidie uexarentur bellis i neque ulla perfrui quiete possent i necessitate etiam quadam ad illam compellebantur. postquam uero omnibus deuictis , pax Italiae parra i bella aut nulla, aut longe es domo gerinanturi exarescere ac collabi paulatim coepit . Hispaniae, Calliae, Pannoniae, extremae caeterae imperii prouincias, suis quaeque legionibus custodiebantur . hae cum in iisdem locis diutius permanerent i in externos mo res paulatim mutatae, in his , quae cuique obuenerant, regio nibus, ad hoc usque tempus perseuerarunt i disciplinam assi duis tallis exercita non ex toto amiserunt . In Italia, in qua,
uel nullae relictae legiones i uel, siquae relictae, longa pace mollitae, ocio se atque inertiae tradiderunt i omnis penitus eua nuit . atque eo' tandem uentum est i ut paulo supra nostram