R.P. Petri Perpiniani Societatis Iesu De vita et moribus B. Elisabetae Lusitaniae reginae historia

181쪽

ita HuTORIA B. Et Is AZ TASmen operam Hispaniae deflagranti frustra subuenir . conatae non minus Deo gratam & probatam fore, quam fuisset, si tam acerbam iracundiae sam mari, aequitatis remedijs, ab utriusque regni pernicie depuli set. Est in agro Eborens viginti quatuor millibus passitum ab urbe versus orientem solem Stremo-eium oppidum, nouum ut videtur, sed bene aedific eum, argilla rubra, figlinisque nobile, sed marmore Partim candido, partim puniceis, purpureisque V nis, & maculis intercursantibus mire distincto lo se nobilius, & pro magnitudine quum primis Deo

quens & copiosum. Habet arcem ex marmorepolia eo, duplicem murum, magnam aquae putealis & sonis i anae copiam: hortos non paucos,& amoenos,& Om-rat pomorum genere abundantes. Hic, quod non exusuum lumen, & ornamentum affert, multi viri nobiles habitant, multi equites honestissimi, summo

splendore ac dignitate. Hic versabatur eo temporucum uxore Lusitanus, unde facilius I xopter locorum

propinquitatem &ho stiles generi conatus intelligi, e quae ad si iij nuptias pertinerent agitari & confici possent. Qub quum Elisabeta primum peruenis et,

inde placato filio ad nepotem etiam aduolaturam, partim aetatis imbecillitate, partim caloris iniuria, . partim itineris defatigatione coepit aegrotare, primo :ieuiter; mox ita vis morbi creuit, ut alijs nihildum suspicantibus, ei praesertim aetati facile ipsa mortem impendere sentiret Nam repentinus alterius brachii eum or,graue,&acerbum cum febri dolore faciebat. Die iuuar quod apicum a dictaretur vehemetiris, pedem e cubili non extulit, & ex eo tempore in sacella regium ad rem diuin I venire desjt, ut antea solebat

Curabatur diligentis mo; filius a squam a matre

182쪽

Lvs N ANIAR RRGINAg. IEIdiscedebat, aderat perpetuo socrui non secus aeparenti suae nurus: omnes eius valetudini singi lari quodam studio seruiebant, eaque omnia faciebant sedulb,quae carissimam anum velle scirent. Ecce autem aliquando multis pissentibus, nihil via dentibus caeteris exclamat; filia filia sic enim illa nurum appellabat concede quaeso locum illi mulieri. Cui mulieri λ ait nurus admirans. tili, ilI inquit,quae amictu candido venit ad nos. Obstupuerun i, qui stactum circunstabanimemini dubium fuit, quin illa sibi ditissimam & quasi deuotam is minam praesentiope matris & iucunda visione confirmaret ad illud

supremum vitae certamen, quae multorum morienistium animos vel eodem, vel non dissimili modo iam ante corroborasset. Proximo die Ioliis, quam lecto teneri carperat, ante diem quartum Non. Quintileis multo mane criminibus expiatis confessione plena pietatis, plena doloris, per eundem sacerdotem sacrificium fieri praecepit, extra conclave, apto&ad videndum,& ad audiendum loco: quo peracto, ut erat ardens ad colendam religionem, & erecta, humiliter de se ipsa sentiens,& eximia aduersus numen di- Ninum reuerentia commota, ab Iacobo quo grauissi,mo magistro edocta, qui sacerdote sacrosancta peragente mysteria neminem intra cellae cancellos consistere patiebatur,&ipse procul ab ara nullis circum praependentibus peripetasmatis inclusus more rego, in oculis omnium utroque genu nitebatur, surgit lecto,vestes induit,procumbit in genua: sic ad altar fere repens accedit,ubi sacrificulus aduenientem pectabat: ibi cum fletu, & eiulatu, miri co animi sensu, uasi valere iubens om nia humana, ς terris mugratura in tam longi aquas, & tam ignotar regione

183쪽

168 HISTORIA B. ELIs AEETAE viaticum necessariu Corpus Christi sumpsit. sed ne mo quisqua erat,qui tam cito ex illo dolore ea creo decet esse morituram. ipsi Medici longius adhuc abis . esse periculii suspicabatur. illo ipso die multum diuque cum fi lio collocuta sye arbitris, de ijs credo quae au pacem perri nerent,iam sub noctem carnatu ire iubet. A lsonsus etsi iam carnaueraticum medicis tamen paululum ad ostium cubiculi concellit.Tollunt subia ito mulieres clamorem , quae cum Regina remans rani: quo rex tumultu reuocatus accurrit; ut id etiam excellenti reginae tribi eretur, quod orauerat sepe Deum, ut moriers praesentem fili nna haberet, flens inhil sentientem appellat: osculatur semiuiuae parentis manus,cui vitam qua fruebatur, toties habebat, quoties fuerat per eam imminenti morte ib ratus. Caeterum aliquatulum ex illo dolore recreata. .

cum Alfonso de illa virium, animique defectione. de Leon ora filia ipsius,& alijs nepotibus suis,c tertiaque rebus necessari j ,Vt poterat, loqui carpit. Tandem intelligens instare sibi mortem,filium,nuru, nepotesselinquit,reijcit labetium fuentiumq; rerum curam,& omnem vim mentis intendens ad ea,quae sola sunt semper eodem modo,' aeterna; Mariae se ner virgir is opem implorans Maria,inquit, mater gra

tiae, mater misericordiae, tu me ab hoste protege, & hora mortis suscipe. Sua inde fide

ex Apo iolorum lymbolo publice professa, totuca me a Christo copositum discipulisq; traditu ad precandu Deum,clara voce peregit. Non illas alias precationes addidit, quas recitantem sensim vox, sensus, vi res deficiebant: donec omnibus caelestibus donis cumulata mons, corpus deserens, ita compositu ore,

184쪽

IusITANIAE REGINAE. is oculis,vultu, ut obdormiuisse, no mortuit esse vid retur, anno 6 s. quam a Deo Opt. Max. procreata su rat;& ei tuendo regudoq; praeposita, in regionem co- uenientem naturae suae, domicilium immortalis, ac beatae vit emigrans, magnum sui desiderium in omnium animis infixum reliquit. Nam et si vitam suo prope tempore naturae redditam esse opinabantur, tamen partim parentem talem , partim vitae sociam,

alij patronam, alij nutricem cum vultu & fetu requirebant: magno lumine, insigni ornamento, si mo praesidio Lusitaniam, atque adeo Hispaniam niuersam nudatam esse Oxistimabantuali pacis in te prete, internuntia deprecandi belli, controuersarum disceptatrice& iudice sublata, fieri non posse videbant;quin illa, quae postea extiterunt, mala c osequorentur Itaque post eius obitum solito magis in- dies gliscente discordia, Lusitanus Pacem augusta in Beturia fumini A nae impositam, quod nunc hadaio-zium vocatur, tandiu circunsedit Petro se tre Callaicos eodem temporς vexante,quoad duce quodam suo a Baeticis magna caede victo obsdionem soluere coactus est. At gener illico viturus iniuriam, ex eodo oppido cum opulento exercitu in Lusitania inuectiis, omnia caede & incendio vastauit, unoq; tepore quicquid agri est inter Duriti & Minium Lusitaniae cotrubiitu, uribu ipsius ita spoliatum est, ut Portu usq; perueniret illa direptio Lusiana classis omne Baeticae ora misere faedauit, rursusq; nauibus,& militibus aucta Callaicu litus libere populata est. Baeticae vorbtriremes litore, quod ab Ana duuio ad sacrum promotori u pertinet,serro flamaq; peruastato,Lusitanos

oppresserui ingeti praelio nauali, qua victoria stipraelatus unus ς dusibus Baeticis, infestis signis,quasi e laniit

185쪽

r o Hrs TORIA B. ELIs Ang TARIamitas quaedam totum circum idem promontorium agrum peruasit. Lusitan' iterum superato Minio Callaicos incendij depopulationibusque fatigauit. Castellanus autem Ana traiecto proximos agros maritis mos pari clade affecit. neque prius a praelijs & mutua Pernicie cessarunt, quam Pontificis Maximi & Galliarum regis nuntijs,literis, precibusque permoti reges, nouo insuper barbarorum Hispaniam repete-tium terrore victi; necessario ad eorum arma repellenda conspirarunt. Haec vicistim illata & accepta detrimenta, post aliquanto, quam animam e lauit sanctissima regina: quae omnia si diutius illa vixisset, prohiberi facile fortasse,& arceri potuissent. Verum quum esset mortua, religionis antistites, qui praesentes aderant, solennes funerum precationes, & illa luce & nocte sequenti,& proximo die lugubri ornatu, Cantuque peregerunt. Delegerat autem ipsa moriens duos viros,eosque testamento notarat, ac designarat, si tum videlicet & saluatum Potificem Lamacenum, qui curarent sedulo, ne quid de ultima voluntate sua vel missum fieret, vel immutaretur. Simul in eodem testamento scriptum secerat, quoniam Ss. Francisci ci Clarae religionem singularem, & virtutem mirabilem semper adamasset, aedemque virginibus sacris ex ea disciplina Coninabricae construxisset, ibi in s pulchro iam ante praeparato suum corpus velle condi. Erant qui difficile nimis & molestum, & minimὰ necessarium esse dicerent, statim exanimum corpus eo usque deportari ; Con imbricam enim centum &viginti octo millia passuum a Stremotio distare: calores, utpote mense Quintili. esse vehementissimos; reginam intra quintum diem, nihil sere diminuto,&a allato corpore extinctam, eo intra paucas horas

186쪽

LusITANI Ap REGINAg. ' r et putrescent adeo graue,& tetrum odorem excitatuni iri,ut nemo ferre posset. Erat iam tunc Stremotij Sancti Francisci aedes magna &religiosa, in qua etiamnunc viri circiter viginti sex ex ilIa sanctissima familia degunt. Igitur aut in ea aede, aut in templo in ximo Eborens, quando non longissime abesset, humandum con sebant regium cadauer,& expecta n dumi tantisper, dum viscera perederentur. Offa deinde Conimbricam translata in sua sede reponenda ; veraeque mortua voluntas rescinderetur,neque tam inis

tolerabilem fartoris molestiam in prosequendo cadauere praestantes viri ferre cogerentur. Alij contra, quod moriens regina scriptum reliquisset, id omni.' no,quemadmodum scriptum esset, fieri oportere co- tendebant , quorum sententiam magis probante rege proximo die Veneris in ligneum loculum corpus includitur;proficiscuntur a meridie multis honoratis nobilibusque viris officii causa prosequentibus: ac praeter caeteros Pontifice Lamaceno; virentibusque. omnibus, ne languidum cadauer illis caloribus in tam longinquas terras integrum persari nequiret. . Iaetabatur,ut fit, loculus in omnes partes: agitat, tur in usum corpus impactum utrique lateri tanta vi,tanto strepitu, ut qui sequebantur fractum illus 'omnibus membris, & comminutum esse sibi persui. derent. Accedebat eodem, quod multi ex familia reis ginae, quos illa vivens plurimis beneficijs affecerat dum mortuam lamentarentur,inssammati animi dolore, loculum grauissime percutiebant. Quapropter vix progressi fuerant paucorum dierum viam, quum ille commissuris omnibus etsi tabulae religatae ct uiserant,& funibus astrictis continebantur, patentiisi bus rimis dehiscere caepit. Emanabatque iamὰ cad

erux

187쪽

sere sani es, crebris ictibus expressa. Tum verδ qui. bus deportandi corporis negotium a rege comminsum erat,non metuebant solum,& admurmurabant;

sed etiam palam loquebantur,nec sine stomacho qui dem, nullo modo pota fieri, ut putria & corrupta membra, nulloque spiritu continentedis luta, Mesilaentia,quo intenderent iter, peruenirent. Breuitantum fartorem e loculo proruptum omnium naribus afflandum; ut nemo longe sequi aut consistere posset, nedum propius auderet accedere.Fiiij non nu- quam pietatem aduersus matrem abutentes finitimi viiij nomine reprehendebaAtimul brectius futurum fuisse hominum prudentissimorum consilijs obteperare,quam inuita de reclamante natura tantu onerisci laboris imponere nobi lissimis viris Scilicet no tis e D regum a Getatoribus vivoru fastidium,& imperia immoderata perferre, nisi mortuoru etiami seri tabo fluentia cadauera Rodoris intolerabilis 'd atatem sust i nerent. Haec illi rei totius adhuc ignari, nihilque maius,neque diuinius de Elisabeta cogitantes, quae quod alijs cadaueribus accidere sciebant, iam aperte quaerebantur. At Deus,cui facillimum est quicquid administra natura rerum a se constituta, singulis horis & momentis efficit, idem nulla adiuuante causa, repugnante etiam ipsa natcra, facere quum velit, ut in multis antea sanctissimis hominib' saepe fecerat, nouo aliquo insolitoq; monstro, sanctitatem eius,quae portabatur, palam proserre decreuit. Ergo ut si Cypero, iunco, calamo, cardamomo,balsa-mo,agallacho;& ut multa coplectar breui,ut stirpi siquarunda radicibus, materiae, libro,storibus,fructib .achrymis,& quod est mirabilius, certarum anima

188쪽

LusITANIAE RgGINAE. Ire dederat,quu nulla haberet; ut admirabili quada odo risiucunditate longe, latenue permanate, & circii susum aere,& hominum nares, sensusque coplerent,ste tu emortuo &liquesceti corpori,cui natura erat putere, mirabiliter vim talem in squit,& ingenerauit, vepro malo & putido suauissimu & quasi caeleste quedaodorem profunderet,ostendentem integritate sua integritatem transactae vitae. Quem ubi omnis illa multitudo percepit,quae officio debito cohonestabat Eliasabetae sunus, mulieres, viri, equites, nobiles, religionis antistites facto ad loculum experiundi gratia co- cursu, simul exclamant, miscentes gaudio fletum, rem esse novam, prodigiosam, diuinam, qualem de nonnullis praestanti sumis hominibus et liquando legissent, vel audissent.' Nihil aestu caniculae, nihil spatium temporis, nihil exanimi corporis nimium

succum ad corruptionem valuisse. Victant cile vim elementorum,e quibus corpora infra lunam temps rata concrescant, perturbatum unius mulierisexceti lenti pietate rerum ordinem, euersas naturae leges, debilitatos, & fractos impetus mortis. Cessisse naturam naturae, ortam aeternae, creatam e fectrici, caducam immortali, humana diuinae. Praedicare omnes Dei numen, potestatem efferre veris

his, laudare plusquam patriam indulgentiani e ga bonos,magnas interdum illi gratias agere, quod Reginae praestantis, quam sibi semper addictam, d vita, obstrictam habuisset, probitatem morum egre si aque facta non solum illo veluti signo posteris ii

dicasset,veru etia praeclaro indicio comprobatam ad immortale memoria, & religione consecrasset. Tani inopinato stupetit,' euentu, alius no minus mirabilis diuinit oblatus Alsousus Martin. sacerdos ex fami lia Pon-

189쪽

r HISTORIA B. ELISABgTAglia Pontificis Lamacen i,& Ioannes Maceria e dom isticis Regina supellectilis eius, dum adhuc viveret, iustos aegro corpore febrientes ad loculum venera budi quii accestissent, Ss rogassent,ut morbum illum a se deprecaretur, subito decedentem febrem ab eo

tempore non censerunt, ut ex eorum consectione, Episcopi Lamaceni testificatione, Martini Alfonsi

cam est,& in medio templo S.Clarae depositum in D.- retro cadauer'. Elisabeta dum vixit benefaciendi cupiditate multas honestissimorum equitum fa-

domi,eas ue omnes proficiscens in urbe reliquerat cum alumnis suis. Inter eas erat Maria Michaelia Leriensi cui iam dudum in manu dextera gibbus inges excreuerat, quo die vero regium funus Con imbricam peruenit,quum accubuissent, deque Reginae vita, praeclaris facinoribus inter epulandum cum dolore

sum euent desideraturi, Maria quaedam Dominici 1lia,quae in illo itinere supremo & viventem illam, mortuam comitata fuerat, alteram appellas,cui manus erat gibbera; ora inquit,ut a Deo deprecetur, ut istum tibi gibberem misere dantem manum auelli patiatur. Ego linteum seruo, citi malagmata illini si lebant imponenda laboranti, sanguine proiluente ex tumore tinctum, in quo propter singularia reginae merita erga Deum magnum praesidium positum esse credo,ad mitigandos re expellendos omnes morbos. Certam ea verba fiduciam recena tum vitae,ium eorri qua post morte accidissent, memoria omnibus attu-

ictant, praesenti saastis mae mulieris ope discuti

190쪽

posse tuber quan uis magnum & inueteratum. Lina teolum exhiberi iubent, quo cum inuoluisserit ima num aegram , rursusque post epulas euolutam de 1 texissent,ne vestigium quidem vi lum iustioris repe tum est. Tantam ad sanandum vini Deus inesse vociluit etiam in ijs, quae quoquo modo corpus Elisabeatae contigissent. Ea res quum ipsius Michaeliae, quae tam insigne beneficium ac ceperat, tum aliorum, qui

inter erant testimonijs religiosissimis confirmata. . publicis eiusdein Martini Alphon si scribae literis ad posteritatis memoriam continetur. Dum haec alibi geruntur, Ponti sei Lamacentis,alijque suneris illiue

comites, quoniarn loculus multis partibus patebat ratisimis rimis, diuesque con imbricenses, ti alii

Complures mortales viventis restinae beneficentia recreati, ope erecti, liberalitate acti, omnia plango re, lamentationeque complebant, statuerunt, ut proxima Mocte quiescente illa multitudine quae serua bat in templo corpus, clam per silentium raptum ii, sepulchro ia i aperto conderetur, in eiusque locum alius loculus inanis supponeretur, ne fraudem e perrecti selitirent. Ad id niunus obeundum minorea

urbis magisvatus euocati, eisque dati socij viii alia quot delecti plurimis obligati benescijs reginae, qui negotio suscepto, quiari se prima vigilia tradidi Dcient, ut intempesta nocte, quae maxime oportuna rat incepto perficiendo vigilare possent, tam grauis omno obruti fuerunt Dei voluntate, officij debiti, ' ita laudabilis in parentem suam pietatis materiami plebi eripi nolentis; ut nemo omnium nisi clara luce expergisceretur. Itaque ubi diluxit, omnes religiosae famil iae, multique praeterea sacerdotes ex ontinnibui templis Curi libra ritu solenni, suliebri pro