R.P. Petri Perpiniani Societatis Iesu De vita et moribus B. Elisabetae Lusitaniae reginae historia

171쪽

HISTORIA B. ELII AB ET AEgrauescebat interea magis artate sancti silina regina, nauiganti uim ratione 5 incido, quo longius annorum cursibus prouehebatur, hoc propius aberat ab illa vera patria quam petebat; Nam ut ij, qui redeun tes ex India, multis obitis periculis, grauissimis em- pestatibus exanitatis per aliquot menses nihil nisi caeliam, mareque viderunt, statim, ut oram aliquam procul aspiciunt, maiore quadam efferuntur laetitia; quam ut eam animus capere posit: sic illa ex tamilonga iactatione vitae, quasi terram visa sibi videre, incredibile quoddam & immortale gaudium mentet concipiebat. Et quum secundas aduersasque res pari semper aequitate animi tulisset; tum ei longe iucundisiima erat praeteritorum laborum tmemoria iam ex alto portum intuenti, molestiarum&s icitudinum terminium, initium immortalis & beatae Vitae: quo ubi peruenisset, in omnem sternitatem, inter piorum animorum caetus esset a superioribus difficultatibus,

di contentionibus conquietura.Tum maxime reco

dabatur, quam multis e periculis corporis, de animi fuisset diuina ope seruata: tum ei caetera beneficia abit lo caelesti parente omnium accepta in mentem ve niesar,& singula per se, & aceruatim uniuersa quo

xii recordatione vehementius incensa,tendes in cflumanus,ingetes assidue tot, tantorumque bonoru autori Deo gratias agebat. Primum enimis illa merito in fumi beneficij loco ducebat, cuius demu amoris erga se sui sici ita per media pericula undiq; iminentia diarigere omne vitῖ su7cursum,ut nec incideret in cicaperfidiae vada, nec ad spumates libidinu scopulos ad- haeresceret,nec secudae fortunae statu in superbiς gurgites insuperabiles impelleretur, nec aduersae furi

fi uctib us, & turbuletissimis procollis obrii

retur g

172쪽

TANIAE REGINAE.retur: quantae deinde t iberalitatis & munificetia nocontentu tot animi prestatistimis bonis ultro no in reti donatis &cocestis,alia ta multa, tapri clara corporis, & externa munera, & dona tanquam corollarium quoddam addidisseλ se parentibus, auis, maioribus ortam regib' nupsisse ex amplissimo genere, in amplissima familiam, satis firma corporis valexudine magnis opibus pr ditam,ut nihil Dei causa facere non pollet. Curriculum porro vitae non exiguum re breue nactam esse, ut cum magnam haberet recte vivendi, Sc benefaciendi facultate,& voluntate,spati si ad perficiendit no deesset. Vixisse iam annos amplius sexaginta: vidisse tot reges, tot reginas,& hos oes a fines & cognatos suos: quos ne alienos qui de vit' an te se forte vidisset. In Aragonia pinter parentes,aut que su ii, Iacobos duos cia uxorib', alteria patruu ma toris Balearis, alterii fratre patriae regem; Alfonsumite & Federicii fratres, prius qua regnia obtineret, Siculum hic, ille Aragonium; apud Castellanos Viola ' tiam amita suam nupta Alfonso sapienti, Sanctili, S eius coiugem Mariam, Perdinandum generum filum' Constantiamque filiam, Alson sum nepote cum uxore Maria nepte item sua, SI Leon oram sorore Alfonsi, priusquam Aragonio regi collocaretur: in Lusitania jocrum suam Beatrice, Dionysium, Also sum filiv.& coniugem eius Beatricem. Alios praeterea multos per ea tempora tum in Hispania, turri apud exteras regnasse gentes, partim se maiores, partim minores

natu, quos fama tantum cognouisset: neque tame vIlum usquam escte, aut proximis annis fuisse regem apud Christianos, qui cum non esset aliquo sanguibi is, & cognationis iure coniuncta. Hoc autem toto

spatio si no omnia officia diuinae in se benignitati, St

173쪽

amori debita praestitisset; certe laborasse quoad im- beci ilitas humana pateretur, ne quod sciens, & prudens omitteret vietatis geniis. Opus illud tantum in- choatum ipsius causa, perfecti, ira,& expletum omni- b is su is numeris, & partibus vidisse, neque ea laetitiae voluptate caruisse, quae maxime syncera&constans & perpetua ex rectis, honestisque rebus ad exi- tum additi tis perciperetur. Tem pus iam esse dicebat ex hac turba, colluuio neque dii cedere; ad illud diuinum animorum concilium caelumque proficisci:& huius exiiij iniseri dolore, angusti diuersorij fatietate, patriae caelestis desiderio, Deum orabat, si commodum ipsi videretur, ut potestas sibi fieret ex hoc hospitio, vel potius carcere migrandi in illam altissimam & illustrissimam beatorum donaum. Haec assidue meditabatur anus grauissima, haec dies noctesque peruolutabat animo,eadem Olfi 0 gebat s penumero cum suis. Atque viij, qui gitariat cupidit te flagrantes, magnitudine praemiorum allecti, spe palmae concitati in staditim certaturi prodierunt,p riter e carceribus emissi currunt principio tardius, postmodum, quo propius ad calcem accedunt, eo connituntur vehementius, ubi vero iam est in con- spectu praemium praefixum; tum quantum poli mi, Se corpora&animos contendunt adcursu mi sic illa in hoc vitae curriculo, & quasi certamine quanto magis appropinquabat ad mortem, tanto vehementius ira turae tarditatem incitabat: & posteaquam senectute progressa longius animo iam proxima illa praemia diuina cernebat, tanto potiundi studio efferebatur; ut omnis ei celeritas lenta nimis&tarda videretur. Iam ad quartum & sexagesimum annum peruenerat,

quum antiquissimum & sanctissimum sancti Iacobi

temptui n

174쪽

templum indigenarum, exterarumque gentium inrisolita frequentia celebrari cognouit. Redierat enim annus ille temporis spatijs legitimis expletis, quo summorum Pontificum concessu,& munere,quicunque sepulchrum Apostoli caste pureque viserent, vitam anteactam deplorarent,reliquam in posterum

corrigere, commutareque decernerent, non criminum modo veniam,verum etiam poenarum omnium pro eis persoluendarum liberationem assequebaniatur. Lobelarum nostri vocant, verbum mutuo sumptum a Iudaeis ad latinorum consuetudinem loquen,

di detorquentes. Vt enim apud illos instituto veteri, quinquagesimo quoque anno, solenni tubae cant', possessiones antiquis dominis, seruis libertas restituebatur; sic moribus nostris,& vetustissimo sanctissimorum patrum decreto, quoties vlla subest iustare pia causa, pontifici js diplomatis, liberantur dcbi tis poenis, qui vitiorum seruitutem depulerunt, an iis morumque possessio ab improbis direptoribus, quibus seipsi addi, erant, transfertur ad Deum. Elis ab

ta, quanquam ita vixerat ab ineunte aetate, ut ei perriparua, leuiaque crimina luenda esse viderenturi sie autem seipsa semper as uixerat, ut vel pro maximis,& pluribus delictis poenarum satis putaretur est spersolutum; longe tamen aliter de se ipsa sentiens,

ne extrema quidem senectute,viribus exhaustis,ςonis secto corpore tam praeclaram occasionem,&prona

xendi gratiam caelestem, &satisfaciendi de peccatis admissis praetermittendam es h duxit: Neque cor mittendum, ut tantum, & tam inexpectatum bonum diuina benignitate Pontificum Romanorum pietate, di cura oblatum, nec opinanti ullam ob causam a-

mitteretur; Amitti enim sine dubio,quod assequ i o

175쪽

gligas,quum positum id si in tua potestate. Nemo ea

qui non sit expertus, vel audierit certe aliquando, quam sint itinera molesta, longiuscula praesertim siue pedibus conficiantur, siue iumentis,quantam a si rant & corpori defatigationem,& animo satietatem aegritudine coniunctam. Itaque vulgo iam dici solet equi em iter facere laboriosum esse, peditem verbmorti serum & intolerandum. Quod ergo labori sum tantum homines putant, id illisuaue nimis, iucundumque visum; quod tormentum, quod mortem vocant,quod crucem; id & sanctissimo quodam odio inimici domestici,hoc est corporis sui,deIegit,&ar dentissimo studio caelestis boni. Sentio vix hoc ei credibile,quod dicam, video nullam fide habiturum apud eos,qui de praestantissimis hominibus,quae na rantur,ea non ipsorum viribus, sed sua imbecit litate metiutur. Verum nec omittere par est quod apud autores idoneos inuenio: nec intelligo cur minoribus facilioribusq; rebus,a quoquam abrogetur, quae tanto maioribus de dissicilioribus ab omnib' tribuatur fides: de p incredibile faciut angustiae pectoris nostri ho capientes tantam virtutis luce; id rursus pronum reddit ad fidem,eius quae fecisse dicitur,inusitata magnitudo animi.& despectus humanarum reru. superiorib annis magna stipata virorum. Deminarum qi frequentia more regio muIta secum dona portans ad id tempIum adierat: nunc longe aliam rationem instituit. Paucis enim comitata sceminis, mutato vestiis tu, ne agnosceretur, pedibus & iuit & redi ; sarcina sua grauis,vicatim, offlatimque mendicans; hoc Deo gratior, ca terisque caelestibus admirabilior; quod nullus applausus, nullus popularis fauor prosequebatur ignotam. Incidit hoc religiosum iter, ut hist rici

176쪽

ITTANIAE RaGI Ag. Miridi regii notarunt, in annuin trecentesimum trige sinum quintum supra millesimum a Cluisto nato, quod&dissimilitudine causarum, & varietate in di, S discrepantia temporum diuersum ab illo, de quo supra dixi nitis, apparet extitisse. Quanquam suspicio nonnulla subest eandem peregrinationem v

rie narrari, rhaioremque autoritatem antiqvioribus

literis deberi, quibus de hoc itinere solum illa; quae superiori libro sunt exposita, continentur: sed rem ambiguam quando dijudicare non possumus, in me

dio relinquimus, alterutrum affirmantibus non m

gnopere repugnaturi. Dum haec in Lusitania gerulia tur; apud Castellanos rex Alsonsus, aspernatus auiae consilia, fideique illi datae parum memor, et si iam ei filium haeredem pepererat Maria coniux. tamen ita

vivebat,no modo ut Leonoram domo sua non extruderet, sed ut totum etiam regnii sui ina in donati Leoianorae deferret; quaecum esset regia turba reserta, &ab omnibus ordinibus quotidie freq ientaretur,Vxo.

re tecta derelicta moerebant tacita, dominique sui' iniserrimam seruitutem deplorantia veterem digni late suam requirebant. Nihil erat tam dissicile factu,

quod per Leo a oram non impetraretur: nihil contratam squum,& facilla,quod inuita Leon ora posset o tineri. Illa in publicis quaestionibus, criminumque causis, illa in iure ciuili,priuatorum lus omnium co-trouersja populo praeerat uniuerso; illa in omni negotio domi militisque dominabatur, illa iura, leges, honores, imperia, sacerdotia, denique regem non- dum consilio satis ac ratione firmatum, quum pellertisset ijs omnibus rebus, quibus illa aetas capi, ac d

liniri potest, habebat in sua potestate. Ipsi quoquo reginae grauis sisnae, modestissimaeque Reminae nu-

177쪽

ist Hrs TORIA B. ELII AB ET AZ dum regiae dignitatis nomen retinenti cum Petro stallo,si quando virum conuenire velle erat illa turpitudo magno cum dolore subeunda, ut pellicis impurissimae limen adiret. His tantis iniurijs filia publici tranquillitatis causa dissimulantis& tacentis, ad Lusitaniam cum literis quorundam,tum multorum se motae perlatis, non mediocris facta est animorum offensio; sed ea inclusa penitus in pectore contin batur. Ecce autem irritatos animis reges, ac fere nihil nisi occasionem aliquam expectantes inchoandi belli noua res prope etiam arma capere cogebat. Nam quum Alsonsus Lusitaniae rex Moanne Enam nitele nobilissimo, potentissimoque viro peteret, ut eius filia Constantia Petro filio suo haeredi nuptum collocaretur, Castellano aliud specie simulationis ostentante, aliud obscure moliete, palam verbis praese ferente laetitiam, clam matrimonium inuisum sibi varijs artibus impedire conante, Lusitano vero multo etiam amplius, ut assolet, quam res erat, & suspicante,& audiente,nihil videbatur es e propius, quam ut alteri bellum ab altero indiceretur. Attulit ille nuncius tantum Elisabetae dolorem, quantum sanetissimam reginam & auiam ex diuidio propinquorum regum, nepotumque suorum capere par erat.

Graviter interdum & acerbe querebatur extitisse homines tam inimicos pacis atque oti j,tam capitales hostes patriae, tam amantes commodorum suorum, ut iuueniles inimicitias verbis, & fortasse salsis a sentis apud alterum criminationibus inflammarent; i eosque ad vim,ad serrum excitare conarentur,qu i ne

dissentire quidem sine scelere nefario possent. Quid enim esse foediusλ quid detestabiliusλ quid hominibus atque cactostibus inuisum magis, quam sobrinum

178쪽

1v sIT ANI AB REGINA E. I a sobrino; filium sororis ab avunculo, socerum a genero dissidere quarum necessitudinum, siqua rusticanos aliquos homines& imperitos, aut quo suis Itos mediocri conditione iunxisset, quantam apud eos futuram fuisse vim sanguinis quam sancta cognationis & affinitatis iura λ quam fidem, charit

tem, pietatemρ quam voluntatum,studiorum,sententiarum, ad extremum omnium diuinarum humanarumque rerum cum beneuolentia consensionemλ at

Opulentis sinios reges, quorum vitam quum in rebus alijs, tum in amicitijs ac propinquitatibus colendis oporteret specimen esse caeteris, illa educatione, dia sciplina, humanitate, cultu,cognationes, affinitates, pacta,conuenta pro nihilo putare, quae plurimum,Vt aequum est in rusticis moribus, in victu arido atque ferino, in illa horrida, incultaque vita valdissent. Primum illud omnino reprehendendum esse, talium

virorum aures, quas in tanta coniunctione vel criminibus grauissimis deceret esse clausas, non modo querelis omnium, verum etiam leuissimis suspicionibus, falsisque rumoribus, & susurrationibus pat re. Deinde si eiusmodi ad alterum crimina de altero delata fuissent, ut nullis necessitudinibus dissimi Ianda esse viderentur, spectare eos certe debuisse, quantam & victoribus, & victis essent allatura pestem arma, multorumque innocentium malis & in serandis patriae ruinis commotos omnia consilio prius, & aequitate sapienter experire malle, quam vidi armis. Bello nanque suscepto, quem esse tam improuidum & tam caecum, qui non prospiceret, quanta calamitas accipienda foret, quum uniuersa Hispania pacata neque reprimi barbarorum impetus, noque improborum audacia retundi possetὸ se quidem

179쪽

Πrs TORIA B. ELIs AEETAgvideri sibi videre mortales quamplurimos a culpnremoti simos crudelis ima morte mactatos, principes autem tantae calamitatis duces & autores pqemedias insontium strages immani voluptate ba

chantes: cernere animo erectam arrogantiam imp tentium,intolerandamque ferociam,temperantiam,

verecundiam & modestiam iacentem, atque depreΩsam: intueri cogitatione perturbatas religiones n glecta sacra, probitatem non solum territam m tum, sed etiam afflictam malis, contra dominantem cupiditatem, volitantem audaciam, improbitatem,

quum in medio tumultu regnantem, tum auctam alienis incommodis&corroboratam:Versari sibi ante oculos,vi victis leges, euersa iura, sora Vacua, derelicta tribunalia, regum in compescendis latroci-n ijs, caeterisque vindicandis malefici js remissionem animi, & dissolutionem, hostium vero communium furiosos in Hispania vexanda conatus & diram crudelitatem, abacta pecora, segetes corruptas, exustos Vicos, metu perculsas urbes, & alia his indigniora, quae, intestinis odijs occupatis animis regum, vitari nulla ratione possent. Quibus permota periculis, impensus, quam antea, rogabat Deum, si inimicitiae tacitae regum, eo prorupturae essent, ut se ro decernerent; ut antequam ad impia veniretur Rr

ma, ex hac longinqua morte potius quam vita disce

dere sibi liceret. Quid enim mali se non vidisse, ex quo domo patria prosecta venisset ad regnum sp istasse primum in Lusit nia quasi germanas fratrum cies: apud Castellanos deinde Dionysj Fer inandique arma cognata: apud eosdem rursus & Aragonios fratris generique sui contentionem acorbis iupiis odijs ipςensam. iterum in Lusitania parentis pc

180쪽

LusITANIAE REGINA R. issilii non mod5 dissensionem, sed etiam cruentum bellum ne pateretur, quae tot & tam graues dolo res sustinuisset, & tam diuturnos, eam iam semiuia uam, extremo vitae tempore vel acerbissimum iliadum oculis haurire, ut duos filios, alterum natura, alterum indulgentia & amore inter se pugnantes aspiceret, & totam Hispaniam denuo flagrantem formidoloso bello. Audijt has humiles merentis Reginae preces Deus Optim. Maxim. & quod illa polebat, pie, benigne, ac liberaliter ipsi concessit. Ete. nim non obsecratione tantum, & notis agendum e istinares,quum res etiam laborem, & celeritatem,&cursum flagitaret, aestate proxima, quam ab aede sancti Iacobi reuerterat, tametsi tempus anni caloribusim modicis, quantiis forentissimam aetatem ab itin re faeiundo deterrebat, grauis autem senectus&aD secta, ne tempore quidem peridoneo viae longa a lestias ferre posse videbatur, multum dissiladentibus domesticis & orantibus, ne dubia spe proficiendi in apertum periculum adduceret incolumitatem suam, Con imbrica prosecta est eo animo, ut utrumque regem conueniret, neque prius conquiesceret, quam eorum animos ad concordiam prςcibus &autoritate nexisset. Nihil enim tali tempore vel reia publicae uniuersae salutarius, vel hominibus iucundius, vel omnibus caelitibus acceptius fac re se posse in animum induxerat; quam si tantam Hispaniae pestem nascentem, antequam ad iesceret, aduentu suo, industriam, cura, labore doleret: id ut perfici poisset, nihil neque molestiae, neque periculi esse fugiendum: si sorte iam tam tum in omnes serotis excitatum esset incendium, ut restingui nequiret, nisi patria ruinas suam ta-L 4 men