Orationes quibus pompam exequiarum atque funus Henrici Magni Galliae & Nauarrae Christianissimi regis moerens cohonestauit Collegium Rhedonense Societatis Iesu

151쪽

eit 8 Deus immortaIasi non dicerem, nisi res fuisset in oculis, Win vivorum

memoria sit perpetuis seculorum aetatibus,, omnium temporum consecutione sutura. Primum quidem benignὶ

Omnes audiebat,res difficiles, colortas, in magna obscuritate positas sic tractabat ut manu, ita erat in negotiorum cognitione peritus quasi praesens bique fuisset aliquando &hominum differentiam , locorum interuallum, prouinciarum amplitudinem cognouisset ea fuit irae mori , t aequaret Mithridatem, nihil ut effugeret, omnia meminisset retam acute tamque subtiliter respondebat, ea sermonis urbani. rate, lepore, gratia , ut omnes orbis

Academias perlustrasse, argutula Philosophor dicta, & oratoria collegisse, in scholis potius quaim in castris aetatem omnem contriuisse videretur. Hic exteri capti admiratione stupebant videlicet attonitique haerebant, gaudebant nostrici omnes eum principem, Regum decus,imperii exempla ,regiae prudentia tabernaculum , immortali vita dignissimum existimabant.Neque ero,quod in aliis exigue: mentis angu-

152쪽

nique animi est indicium, in una re co-ficienda mulitim opera temporistique ponebat, sed cum esset eo iudicio atq; ingenio, ut subito causas rerum 3 coinsecutiones animaduerteret; prius nodum expediebat, quam ceteri, qua de. re ageretur, plen videre potuissent. Atque in ea quidem coelesti Regis diuinaque natura, cum multa fuerint omni praedicatione maiora in quibus audiendis, tum nostri tum gentium aliarum populi admiratione obstupefacti exhorrescebat;tu illud vulgo iactari audiebatis,4 opinor experti meministis

Auditores,nullum fuisse omnis memoriae Principem. nullum Rege, Imperatore ad quem a mollis aditus atque patens omni hominu in generi proponeretur, qui tam facili comitate, qui taco mi in audiendo facilitate sit usus. Nam Persarum quidem Reges cum omni se fortuna superiores arbitrarcu tur Sol que se Lunaeque fratres appellarent legem tulerant ut qui regiam non vocatus ingrederetur vel in ipsum atrium penetraret, subito ad

mortem atque omnem acerbitatem raperetur nisi Princeps virgam auream,

Pili

153쪽

II 6

porrexisset. Cumque ventum esset Conspectum, tum reductis in tergum manib' toto corpore sterni oportebat.

quod illi arae ανεῖν dicebant, ω lum ipsum mento atque ore suaviari. iid hoc tempores quisquam ne tam peregrinus est tamque hospes in Regum moribus & Imperatorum, qui ne sciat etiamnum quosdam esse qui aliorum hominum fastidio sic intimis in palatiis delitescant, ut reperti sint bene multi qui pecuniis infinitis ad terre, stres illos Deos fortunaeque filios aditum coe merint, qui saepe tamen ea dominantiu insolentia prohibiti, diu sperata voluptate caruerunt Alios etiam magnos Reges videre est superbia inflatos humani generis contemptione gloriosos , qui quasi naturam omnε coeli terraeque despiciant sese conspisciendos, bent cinctos facibus splendidissimo lumine fulgetibus, quas sormosi pueri atque circum pedes teneant summa animi corporisque demissione. o humanitatem Gallici nominis generisq; propriam PQuam tu Hs N RICε admirabili vitae ratione in coelum extulisti.Facesiant illa persaru sucata Ma-

154쪽

iestatis insignia, remoueantur aureae irgae ab hoc regno ubi comitas suauissimique mores domicilium suu collocarunt, aut ad eam arrogantium hominum superbiai comprimendam coercenda atque seruentur. Illae faces

insolentiae indices Limperiosi fastidii Lethaeis undis extinguantur. Non est opus illo amplitudinis emendicato apin palatu nostro Regi, qui totus aureus est atque virga, pretio virtutis imperio Maiestatis; totus lumen estis quasi Pythagoraeorum manu factus qui Re

pulcherrimis naturae donis collucentennicontemnit merito sumos, lanalia, cuius splendor virtuti, sapientietiam plouincias tanto interuallo disiunctas incredibili celeritate peruolauit. Itaque vidimus fores regias nullis sipariis atque velis inumbratas, nullis Admissionalibus interclusas,nullas cohortes amicorum descriptas 3 quod de bono Imperatore Vespasiaeso dixit Plinius aequaliter Principem publicatum. Ad eum proinde libero introit omnium ordinu homines accedebant, ille omitibus ius maequitatem disper-

155쪽

tiebatur si quae forent nouis legibus

Incienda, sanciebat; si lites&discordior nobilium significarentur, dirimebat. me acciderent aliquando salutaribus edictis prouidebat placide omnes di nota frontis aninuque hilaritate audiebat. Quis vero tristis ab eo mcerctisque reces, ita cuius exulcerati animi vulnus atque mothum non ea

vultus, oris comitate sanauit quicquamne reperietur tam missilium avidus appetensque donatiui, qui regia heneficia minus lauta Ela benigna fuisse queratur Imo vero quis sua benefactano largis cumulat1sque praemiis, mul. ta bona gratia copeniata existimauit Hie meritiis & hominum sapientum opinione cognitus,& tanti Regis iudicio veluti censorio probatus, amplissisma sacerdotia auferebat alter arcis oppidique custodiam, varii variosi ianorum gradus magistratusque capiebant, quibus illi non tam se ornari gauis debant, quam sui Regis incredibilem Sapientiam, prolixam beneuoletiam venerabantur qui a prima puerilia Xenophonteium illud alte animo imbi hisse videretur, Regi eue multo hone

156쪽

αφων Mamsi beneficiorum quam tropaeorum multitudinem copiamque relinquere. Sed qui semper in palati luce versabantur, qui habitabant iniculi. Principis, clarissimo genere orti, &Omnes eius actiones diligentissimi speculabantur, non poterant non illam Magni HsNRI I in negotiis confi- cicndis exhauriendistiue costantiam de molestam assiiduitatem nirari .Quidam etiam Barbatuli iuuenes,delicatuli pu

purati, qui semper in rosa deliciisque fuissent, clim se ad aulam applicuissent,

eam Spartanam duritiem animique cotentionem taciti secum verecundantes. que reprehendebant namquemadmodum Seuerus olim Imperator, militari Tribuno petenti no aliam tesseram dabat quam labore1- sic HENRICVs suo exemplo illo illustri, in alio posito, tot negotiis laboriosissimis conssctus cohortem illam Palatinam ad labores magno animo dignos, magno animo excipiendos allicere videbatur. sed cum essent quietis amatiores quam sudoris, cupediarum quam vigiliarum, ludi Quam laudis tam molesta industria

157쪽

parandae, eum Adamantium, eum Chalcenterum, eum Herculam indigitabat, aerumnis haustum, ungi baiulum, in uictum, indefessum. O Marce Cato, Censorium appello, in toga Philos phum, ante liter ceruditum,prudentia Romana decusis exemplar, tu dicere solebas trium te rerum in omni vita si forte contingerent, poenitere consuetiisse, quorum id sitit haud postremum, si diem tibi intagrum labi de manibus sine fructu Mutiluate si uisses. Tuam iu lam felicitatem quam votis &animi cois tentione cupiebas, nostrae Galliae moderator felicissime consecutus est, qui nullum diem vidit in hoc otio Gallica.no, in quo se multa non vidisse, audiuisse, respondisse, tracta ise, confecisse, elaborauisse denique summa industria, patientia, assiduitate, meminisset. Sed sit modus aliquis labori, corpus aliquando reficiatur, animus a perpetua illa

negotiorsi contentione reuocetur, sternantur mensae, epulae regia proponatur, Rex accumbat, nihil in eo magnificentiae genere praetermittatur. Advocentur Sanuiones & capreae, Me scurrarum naotione homines ridiculi dedictiost, qui

158쪽

323hus diuitum mensae conuiuiaque celebrantur, inducantur lubito in conspectum albi illi asini di Palatini moriones qui morantur in aula Min olla,risum ex citent,ludos exhibeant atque iocos sal sis dictet iis luceta condiant oxymora propinent. Quis enim no existimet hoc meritissimo tribuedum esse magno Regi, ut matutina illa negotiorum tamque assidua tractatione vexatus, curis oppressus, laboribusque fractus, eo genere modice delectaretur Nam videmus magnos quondam viros atque Sapietes sine cuiusquam reprehensione , nanos fibi atque distortos, aut festiuos ex Attica pueros, ad hilaritatem, atque facetias, studiosissime quaesiuisse. Commodus habuit ex eo grege multos in illo gentium omnium theatro ad ludibri sinatos atque fictos, quos augustae histori criptor ψωμαι appellat Sigismundus Imperator Burram quedam habuit

nobilem scurram, dicacem, quem ad mensam, frequenti conuiuio, se argento onerauit, vi opprimeret. Nostri

deniq; in Gallia Reges MDynastae, bona dicta fatuor um, a serii, animum au cantes, saepe sua, aliorum voluptate

159쪽

probarunt. Im vero, inquitis N- a cos . istae otiosorum Regum leui- culae delitiae repudientur, prodeat ille rerum maximarum cgregie peritus at que sapiens, & polito genere orationis noli modo meas , sed meorum etiam Principum aures teneat, e reconditis abstrusisque artibus4 doctrinis aliquid in lucem eruat explicet, dum nos palato indulgemus, caeli palatium meistiatur, stellarum cursus, progressiones institionesque notet, quet vis sit Solis atque Lunae, quaeque efficientia in has terras di quae terrae visceribus o culuntur, aperiat de gentium variet, te, de multiplici ratione gubernandi,de Veterum Heroum maximis virtutibus

atque vitiis, de officio Regum optimorum disputet. Aut ille mihi adsit Eeelesiastes admirabili modestia, suauitate,

cuius ex ore melle dulcior fluit oratio, qui dum corpus hoc communi pastu reficitur, dulci Neistare atque Ambro-lsia animum etiam pascat meum atque reficiat. Quid vero ille Senator peregrinus, quid alia in parte nobilis iste qui

iampridem gestu atque ore imminens tanquam e specula sermonis mei ansam

160쪽

Ias captat alter opinor urbis suae ornameζ-ta desiderat, tristior alter fert querelas: sane accedant, &me non modo in au- diendo patientem, sed in solado iuuandoque promptum benignum experiantur. Ο admirabilem , virum dicam, an humanis moribus augustiorem HENRIcv i qui nequidem incommuni otio sine negotio esse possit qui benefactis, perenni in suos caritate pascatur Osd hic memorem Auditores, Regis optimi notam illam atque

perpetuam,inter epulas humanitatem uuae dicebat ipse, quae audiebat quae doctis hominibus ponebat in percontando quam argutae quam subtiles eius interrogationeso in ea doetissimi seriamonis varietate plena humanissimae voluptatis, quisquamne aulam se videre putauit Regis militari laude clarissimi, mon potius auditorium philosophi Sapientia nomine gloriosi aut ianus Imperator cum se amantem eru

ditionis, hominum Sapientum dici cuperet, cum Asiaticis philosophis ta-pe in animo regiam φι τησδαν exerce

bat, EN Ricvs iam Galliae luminibus philologia epularem patia quo μ