Physica vetus et noua

31쪽

quod simplex habeat unam, &simplicem, & imparticipatam ex alio corpore: mixtum vero duplicem , activam , dc passiuam,respectu intrinseci, mixtam, Mparticipatam ex alio corpore, quod sit in Co tanquam pars. Sic rarum naturam habet simplicem , quae sit principium motus 55 quietis sursum, non activam, neque passivam respectu intrinsegi, non participatam eX alio Corpore. Denium item, quod alterum est Corpus simplex, naturam habet simplicem, quae sit principium motus & quietis deorsum: non activam, neque pa ssiuam respectu intrinscci, non participatam eX alio corpore : Nixtum vero ex denso tanquam materia partis, S raro laquam forma partis , quod dicitur aer, naturam habet mixtam, quae sit principiu motus& quietis sursum, & deorsum , duplicem; activa, scilicet se imam partis; pas- suam, scilicet materiam partis, Utraque respectu intrinseci, nempe materiam respectu formae, Si formam respectu materiar : S participatam ex alio corpore, nempe ex raro, ac denso.

Hoc etiam discrimen est inter simplexia mixtum, quod simplex immediat cist

32쪽

sit diuisibile in infinitum, hoc est in partes non tot quin plures: cum enim partes immediate componentes corpus simplex eiusdem sint rationis Cum toto,& totum sit diuisibile , partes etiam erunt diuisibiles , N: sic in infinitum: Mixtum vero, quia componitur immediate ex partibus diuersae rationis, perit facta diuisione: quia non manet in singulis partibus. Hinc patet simplex esse

totum homogeneum: mixtum Vero ho-terogeneum. ARTICVLvs II. De Raro , ac Deos.

in i o sit corpus simplex dictum

est. Duplex autem est huiusmodi corpus, alterum Rartim essentialiter, & substantialiter , alterum Densum essentialites item M substantialiter. Nam raritas est differentia essentialis corporis rari ;Densetas, Corporis densi : primae corporis differetiar: calor enim,& frigus, alia: que primae qualitates, posteriores sunt raraiate , ac densitare , Ut patet ex Aristotele Phys. 8. c. I 6. iuxta interpreta

33쪽

18 Libri primi

tionem ac diuisionem Pacij, ubi docet grauitatem, & leuitatem : Calorem, de frigus ; mollitiem , ac duritiem videri quasdam densitates , ac raritates. Raritas igitur, ac densitas cum sint quid communius grauitate , leuitate , mollitie, duritie, calore,& frigore; erunt quid prius calom, & frigore: ergo densias MranIas non erunt qualitates rari , ac

dens: Quia nulla est qualitas prior prima. Ergo erunt essentiales differentiae rari , ac densi per ossentiam. Sunt qui rarum vocent, Ignem; densum, Terram; verum haec duo mixta sunt ex dense, tanquam materia, & raro tanquam forma partis. Itaque duo corpora simplicia vocentur, alterum, rarum pliciter, & essentialiter: alterum densum Implicii res essentialiter, per quorum participationem mixta omnia sint rara, icdem: e6que magis vel rara, vel densa, qua magis vel rarum per essentiam vel densum , participant. Mixta sunt rara,& dens per denominationem Assiue participationem : sicut simplicia sunt rara,& uens per essentiam. Vt ergo se habet igneum ad ignem, terreum ad terram, aqueum ad aquam, aereum ad aerem,

34쪽

ita mixtum quatenus rarum , seu rareum, ad simplex rarum: & quatenus densem, siue densium, ad simplex densum. Et quemadmodum sit quaeratur, quid sit rationalitas non male respondetur esse principium risibilitatis: ita si quaeritur, quid sit densitas λ non male res podetur esse principium angustae, siue costrictae exiesionis, siue parui spatij, grauitatis, frigoris , & siccitatis. Si quaeris quid sit raritas principi u ampla , siue dilatatae extensionis, siue magni spatii leuitatis, Caloris, humiditatis: qua de re C.

seq. Angustam extensionem voco illam, qua minania naturalis superficies minim Edistat a centro. Amplam Vero, qua maxime distat. Paruum spatium, quod parum est logum, latum, profundum inter

extrema: spartu Vero magnu , quod multu est longu, latu, profudu inter extrema. Ex dictis patet rarum esse, Intelligi poscte absque denso: & densum absque raro : quia sunt entia absoluta. Nihilominu4 in mundo non est rarum sine denso , neque gensum sine raro: Malterum per alterum facilὸ explicatur, si considerentur ut primae partes mundi, loco & ordine suo naturali constitus x.

35쪽

ΣΟ Libri primi

In hanc rem mundus in prima sui creatione concipiendus est ut globus ex orbe , & globo concentricis, dc paris profunditatis. Globus orbe contentus sit corpus simplex, quod appellamus densitim: orbis globum continens sit corpus simplex, quod appellamus rarum; dicemus medium, siue centrum mundi, sine

motu csse corpus densum: extremum siue circumferentiam eiusdem mundi, esse corpUS rarum. - Ne autem peremtrmn intelligas punctum , seu corpus indivisibile ; nam reipsa tale non datur 1 neque per circumferentiam, lineam, aut superficiem indivisibilem sed intellige per centrum VnUm Corpus , Vnum totum, quod in globo medium est, seu medium replet.

Per circumferentiam autem unum C r-

pus, Vnum toIum, quod extremum est in eodem globo, sicu quod extrema illius globi replet: adeoque rari concauum , dens conuexo terminatum :densi autem conuexum rari concavo.

Et sic intelligimus globum densum

terminatum orbe raro dc orbem rarum

terminatum globo dense. Differentia inter densem , & rarum,

36쪽

quam explicuimus hactenus; pro substan

tiali sumitur. . Tt . .

De accidentali iusseretia inter rarum ac densum

A Lia est accidentalis natu substati,

ii consequens: nempe, quae sumitur, non ex principio Constitutio densi, & rarie sed ex principio motus adfiguram: quod est qualitas secundae speciei: nimirum potentia naturalis admotum;quo subiectum mouetur ad figuram , quam absque deperditione. vel acquisitione partis materiae, sequatur minor, vel maior, cxtensio localis. Per materiam hic intellige maIeriam inius, indiuidui, quod mouetur. Accidentalis ita densitas dest potentia naturalis passiua, qua per aliud remouentura figura sphaerica particulae, ex quibus componitur corpus, quod densatur. Motus ipse dicitur Codensatio, quia per illum Corpus redigitur ad minorem locum nihil materiar deperdendo. Accidentalis autem raritas est potentia naturalis activa, qua particulae, ex quibus componitur , quod rarefit; per se redeunt ad figuram sphaericam. Et hic motus appellatur Rarefactior quia per illum Eorpus extenditur ad maiorem locum non 3cquirendo materiam. Extendi enim ad

37쪽

li rabri primi

maiorem totum per acqui sitionem , sue

unionem, materiae, quae sit, vel fiat,eiusdem essentiae cum subiecto, quod mouetur; est aetera: non rarefieri sicut redigi ad minorem locum per deperditionem materiae eiusdem rationis, est mi ui , non coniunsari. Acquiritur autem maior locus per hanc Nare fict/onem , quatenus particular, unde componitur corpus, quod rare fit, redeuntes ad figuram sphaericam, fiunt inuicem mi' nus contiguae per interpositionem Corporis diuersae speciei, quod figurent. Per Condensatio/ em vero ad minorem locum redigitur corpus, quod densatur; quatenus eius particulae recedentes afiguras phareici fiunt inuicem magis contiguae, excludenteS Corpus diuersae rationis interceptum. Aspira-

tio, &exspiratio, animalis sunt huiusmodi rarefactio, & condensatio. Tractio aetheris inflammam,quae est ab ipsa flamma sursum

erumpente , est ipsius aeris vicini flammae condensatio: aetheris autem flammei , tum purioris ad latera, per inuolucruniri tum im purioris, aquei scilicet, ac terret, surSum, eruptio, est ipsius aetheris quaeda rarefactio.

Corpus condensans remouet a figura naturali particulas corporis condensati; Vel 1uam illis communicando figuram, seu par

Lem figurae; vel tollendo particularum di.

38쪽

stantia: Quod pu lsione fit mi quando aetheriae particulae pelluntur a terrei S adu nientibus; quod fit in gelu ὶ vel tractione tvtContingit in aethere, qui ex aere circum Qtubo , per quem descendit hydrargyrus , ab ipso hydrargyro trahitur in tubum partet se pera obturatum, infera in hydrargyrum vasis immersum in Mouens ad densitatem comunicando suam figuram, seu partem figu-RE; mouet motUm : ergo mosum , aut pers s idque vel ad centrum , ut cum lapis pondere suo descendit per aerem: vel ad figuram , Ut quando ignis erumpit in aerem aut per aliua: Quale est proiectum, quod mouetur per lineam successuae condensa tionis, & rarefactionis consequentis, siue rictam, siue obliqu*m, α circularem, in liquido. In hac enim linei concipiendi sunt quatuor globuli, unus ad dexteram, Vnus ad sinistram, unus infra, unus supra, qui si mul a Proieuo per proiicientem pulso, inter globulos medio, ac praeterfluente, primum condensentur; deinde per potenti. im propriam rare fiant: hoc est redeant:ad figuram

sphaericam. Si globulus, qui est ad finistram densetur prius, quam qui est ad dexteram; proiectum conuertetur ad sinistram,& sic de cael tis. Accidentales hae Rarisas ,ac Densitas son

B iiij

39쪽

α Libri primi

ueniunt aquae ,& aeri r perque motum, qui alterano sit, acquiruntur. Substantiales autem raritas, ac densitas de quibus supra loquuti sumus , & infra loquimur in Conueniunt corporibus simplicibus, per creationem : mixtis, per generationem. Hi simplicium motus ad raritatem , ac densitatem , facilius intelligentur ex hac hypothesi de mundo sine mixtione. ARTICVLVS IV.

Upothesis de mundo sinς mixtione. DEvs crearit globum ex minimis naturalibus ita compositum, Vt,quae centro sunt vicina terram Componant: quae te ras aquam. quae aquae; aerem. Superest. ψων

siue ignis elementarius ide cuius differentia ab aliis verbo dicetur postea) spatiolis, quae

a minimis naturalibus aerem componentihus relinquuntur. Haec enim minima naturalia sphaerica sunt per inclinationem naturalem particularum ad torum, quod absque interuentu partium diuersae rationis componunt aequaliter. . Haec inmma nasurata I. sunt corpora: sunt enim composita eX partibus extra partes:

atque adeo diuisibilia quidem absolute:

non diuiduntur tamen a naturat quia tam parua,&exili sunt ; ut eorum diuisione ad

40쪽

mixtionem, & operationes suas, opus non habeat L Sunt part s: quia Componunt. 3. Qua partes naturalem habent inclina. tionem ad unionem : hinc oritur tractio

mutua corporum.

4. Sunt partes globi: quia globum com

ponunt.

3, Qua partes globi, potentiam habet naturalem ad centrum & figuram sphaericam. Haec enim duo per se conueniunt globo. 6. Sunt partes mundi absque mixtioner quia mundum absque mistione coponunt T. Qua partes mundi absque mixtione, prima sunt mundi principiar quia neque eKaliis, neque ex inuicemi & ex iis omnia: ergo prima mundi materia, quam VocamuS

s. Sunt partes totius heterogenei r quia mundus etiam absque mixtione, est totum

heterogeneum. ' . .

s. Qua sunt partes totius heterogenei,non

sunt omnes eiusdem rationis,aC natura . Terrea minima potentiam habent naturalem inempe qualitatem secundae speciei activam ad lationem versus Centrum: passiuam ad alia locat impotentiam naturalem activam, & passivam, ad figurationem,hoc est, ad motum ad figuram. . AEthereae particulae potetiam habent na