장음표시 사용
231쪽
si Ox iis induciis natura vires recuperaret, malis signis cum signo coctionis sensim extenuatis, spes erat fore, ut aeger ex Periculoso morbo tande*a evaderet l). Sin contra vires quotidie magis' dejiceron-tur m ), & in pejus mutationes fierent n), aut nova mala accidentia diebus criticis accederent O), aut corpus frigefactum non amplius incalesceret, aut rigor continenter prehenderet, aut alia perniciosa symptomata multum urgerent, lethalem eventum praedixere se . Haec in acutis & periculosis Febribus. In Fobribus autem minus acutis, Febris non regularis, eadem semper hora & non alternis, ut decet, sed
Multa enim horum sunt inconstantia, nec admodum permanere, nec durare solent. Hip. ophor. s. a. nuvi. 27. Iudicationes & remissiones eorum, quae Febrem ardentem significant, longiorem morbum faciunt. Hip. judic.f. s. I) Remillio sγmptomatum cum signorum bonitale conia juncta, semper res aegri bono esse loco ostendit. Duret.
m) Languidus pulsus ex facultatis imbecillitate quare quanto languidior, tanto facultatem ostendit imbecillio rem . Galen. de praecog. ex pulliv. l. I. n ) Mutationes prosunt, nisi in praVa mutentur. Dp. m. p0p. l. a. s I. p. 69O ο) At lethalia signa cum e0reonis indiciis eoibunt numquam, haec autem non minus periculosa, S salutaria in- spieienda sunt: quia si quarta 8pparuerit, septimo aderit mors, quae crisis est mala. Gal. de diebus decretoriis. l. x p) Qui vero morituri, aegre spirantes fiunt, delirantes. vigilantes, aliaque signe peisima habent. Hip. praenot. 2I. Anxietates in diebus judicatotiis, si in his sine sudore
refrigerantur, malum. Hip. co. f. I. nam. 6O. Rigor continenter vexans, Corpore jam debili existente. lethalis. His . G .f. I, num, IS.
232쪽
singulis diebus exacerbata q), urinae cruditas . Per-Petua r), coctionis nota vel non constans s , vel non bene conditionata i , corporis moles ex Febre
non multum attrita ii ), sudor sine periculo continenter frigidus w , longi morbi indicia erant. In hoc casu si appetitus salvus os et x , ac aeger ad ea quae offeruntur bene sese haberet γ), nec via gilia z 9, nec quid aliud unde vis vitae continenter
atteritur, aegrum vexaret, potissimum si urina ru-- brumq) si vero lente moveantur Febres atque e dem imvaserint hora, & singulis diebus fiant, poli longius rempus
crisim futuram portenuunt. Gal. de cris l. 3. Exacerbationes semper una hora et ordinata invadentes, morbi cliuturnitatem significat. Idem in aphor go. l. q.
ν) Cruda vero et incocta, acrisias, aut labores, aut diuturnitatem , aut mortem , aut re eidivas, quod vero ex
his potissimum futurum sit, ex aliis considerandum est. Isti pop. p. 66Ι. num. 9O.s In Febribus mutationes si habuerit urina, longitudinem significat. O Quamdiu vero fulva fuerit, et tenuis urina moris hum incoctum esse significat. Dp. praenot. s. D.
. ti) Febricitantium non omnino leviter permanρre et nihil remittere corpus, aut etiam magis. quam pro ratio nocolliquefieri , malum est. illud enim morbi lcngitudinem, hoc vero infirmitatem indicat. Hip. aphor. 28. s. a. m) Frigidi sudores cum acuta Febre fientes mortem, cum mitiore vero,morbi longitudinem significa. Hip. apb. 37. I. 4. x Cirea initia vero cibum omnino non appetentes, postea vero cibum bene capientes, melius liberantur. Hip. apbor. s. a. num. 32. In omni morbo bene sese habere ad ea que offeruntur honum et , contrarium vero malum. Hip. ophor. 33. f. a.
233쪽
'um demitteret sedimentum a ), morbum a natura tandem subactum iri praesagiebant Sin omnia essent contraria b), aut nova alia accidentia accederent, metuebant ne anto coetionem natura laccumberet: hiae in morbis longis interdicto quovis remedio debilitante, pleniori victu naturae viribus prudenter Prospiciebant cxHaec vestigia calcante5 Venerandi senes, non tanis tum & vitam, & mortem aegrotantium, imo non tantum diem, & rnodum, quo morbus in mortem aut salutem transiturus esset miro praesagio ac Deorum quasi a Tatu praedi erunt, verum& firmis, & rationi innixis fundamentis, & indicationibus a natura mutuatis, curam suorum aegroin
xum aggressi sunt & artis salubris. usu universam Graeciam, Arabiam, ac Italiam affecere, ut Deorum honores viventes merito acceperint ; silc ut Hippocrates Athenis in magnis mi steriis alter post Herculem Iovis filium initiatus fuerit, & per os Galeni aegris vaticinari voluisse Pythium Apollinem, populusa ) Urinam cui rubra subsident,diuturniorem esse, illa cui
alba,caeterum admodum salutarem. GOL csm 3. in L ep. e. M. bb Quamdiu vero fatua faerit urina, et tenuis, mO
hum incoctum esse significat. Si alitem diutuxna suerit talis, periculum ne sulficere homo non possit, Goecurina cocta fuerit. Hip. prsenoris. II. c) Considerare autem oportet aegrotantem, si sussiciat eum victus ratione ad vigorem morbi, et utrum ille de ciet prius, et victu non suissetet, aut morbus' prius deficiet, ac obtundetur. Hipia a bor. 9. I Porro quo longius affuerit status morbi, ae morbus ipse elementior fuerit, eo nutries uberius, at morbi, qui ad decimum quartum omnino sunt crudi, tardius moventur, quodammodo non finiuntur ante quadragesimum dicin Gol. de diebus decret. l. r. c. I 3.
234쪽
tus sibi firmiter porsuaserit. Ex quo autom, nsescio quo infausto sydere, a veteri medicina medicina decesserit, & tam divina ac pretiosa monumenta, sacrilega manu temerata, lacerata, ac flocci pensa sint, periit omnino tam felix praesagiondi & medondi
facultas, & non alia videtur ratio, cur licet a tem pore usque Hippocratis corporis humani fabrica, &facultas longe melius perspecta fuerit, &morb0rnm causae altius exploratae, & remediorum copia immensum aucta, rei tamen medicae utilitas plurimum
imminuta siit, tantum abest ut increverit a ).
da Fateri enim debemus, non semper in morborum de-Cursu observando a Medicis adhiberi illam diligentiam.
uuam in veterum Medicorum monumentis invenimus. Quid singulis diebus mutatum apparet in morbo. notaVerHnt, sedulo, atque sic invenerunt, quomodo natura moris
bos curaret; hujusque vestigia presse secuti sunt. Quotus
quisque est, qui haee observationis taedia devorare vellet gQui luculenta in praxi versantes, optimam haberent occasionem in haec inquirendi, aegrotorum numero sacpe Ob ruuntur, sic ut, dum pluribus adsunt ad singulos minus attenti esse debeant. Plurimi etiam, dum aliquoties his, quae in morbis observant, vident non respo*dere illa quae de crisi, diebus critieis et horum indicibus tradiderunt Veteres, postea haec omnino negligunt, et in his saltem regionibus.nullius usus esse credunt. Ouamvis autem propriae tenuitas Conscius probe noverim, quam parum Valeat in re tam gravi meum testimonium; dicam tamen illa quae in morbis me observasse credo. In morbis imprimis aeutis curandis solebam, dissidens memoriae coram aegris notare illa, quae in toto morbi decursu singulis diebus observabam, atque domum redux, haec in ordinem redigebam, hac methodo comparavi centenos aliquot integros morborum acutorum decursus, simul notans illa, quae vel per victum Vel medicamenta aegris applicueram; placebat hic labor, quia commissos inmor- his curandis errores, sic optimc detegere poteram, et Vi
235쪽
Sed quamvis, ut jam vidimus, haec avorum nostrorum numquam stitis honorandorum doctrina, tam bona sit, & tam recommon dabilis, eam tamen imporfectam, & in multis admodum obscuram osse non est, qui non asseruorit: etpnim praeter Varia, Volnon bene, vol non ada sequate ab iis percepta, alia exstant, quae observatione licet verificata, non ta-imen satis evoluta, nec a veris sui causis deducta
sunt: concipe hinc, cur in eorum monumentis tameXotica occurrant ratiocinia e quo a uisem illorum virorum scripta impensiori nobis sint utilitati, ea enucleare, & ab obscuritate educere operae Praetium est.
tare inposterum. Uti etiam, quod non auderem magni'aeceptoris petere Consilium, quod toties indigebam, niti Mevratam habere morbi historiam, optimus enim ille vir, qui titubanti saepe discipulo in gravioribus castas compati noverat,sereno Uultu excepit Iet .minus in re adeo seria attentum.
Dum vero postea Hippoeratis & Galeni dogmata con- ferrem Cum illis, quae si in morbis observaveram, summ1. cum animi oblectatione vidi, verissima esse, quae dixerant, praecipuam autem dissieultatem inde fieri, quod saepe veteribus Medicis plus sapere velimus, et plura praesagire quam ii l. Van Sileten de morbis internis de Febrib. in gener. p. o. Mirari desinant practicantes, si hodie nee frequenter iace perfecte succedant cris es uti olim in graecia ; siquidem illi graecarum legum vel ignari, Vel C rectatores, a principio morbi ad declinationem usque purgantibus, diapho reticis, phlebo omiis, spirituosis aliisque inprudenter et intempei live exhibitis medicamentis fere conficiunt aegrotantem ; ideo impossibile est, ut humores per tam diversas remediorum seditiones distracti, ad criticae despumationis negotium stato tempore disponantur ' sed assiduis confusionibus agitati, loco criseus perfectae, in metasta ses praeternaturales desinant. Basis. prax. nrd. l. a. fol.
236쪽
Inprimis non est multum arguendum contra veteres , quod illi de facultate organica partium minus instructi, omnes naturae operationes uni calori nativo fere appropriaverint, nam cum humorum perfectio, elaboratio, mutatio, a parte rei a calorct plerumque expediatur, coctionis significatio tam aptaost, ut nulla inde redundet obscuritas. Idem ost, de praetensi inter morbum & naturam certaminis analogia, etiam satis clara, ct intelligibili. Ad ea, quae
de crisi ejusque diebus commentati sunt properamus. Apparet crisim, de qua maxime mentionem fecit antiquitas, esse crisim, quae apud nos purulenta audit, nimirum crisim regularem, quae coctionis indiciis praemonstrata, contingit per excretiones mani fossas. imo veteres eam solam pro criti vera accepisse veri non absimile est. Quo posito, criseos nominis significatio communiter habita est pro subita&repentina morbi mutatione in mortem, vel salutem si vo pro judicio quo de vita vel morte aegro tantiues absolute decernebgtur. Etenim juxta Galenum & alios vocabulum criss derivatum est a verbo Graeco, quod significat judicio, & licet alii idem nomen ab eodem verbo derivant0s, Pugnam significare praetonderint, eique varias alias significationes tribuerint, omnino tamen maxime frequens & usitata acceptio fuit pro judicio, quo sors de vita vel morte aegrotantium politive dirimebatur. Crisis salutaris absoluta, coctionis signis regulari-t 0r praemonstrabatur, & praecedente insigni perturbations fiebat die critico per excretiones manifestas, quae autem non itae veniebat, minus laudabilis censebatur. Quod vero dies attinet, eos criticos sivo decretorios nuncuparunt, quibus frequentiora judicia si vocrises contingere observarentur, eX. his summa pote
237쪽
stas septonariis tributa est, deinde quaternariis: sepis tenarii maxime praecipui habebantur septimus, decimus quartus, & vigesimus; nam hic orat & Optimus a decimo quarto, quamvis Hi pocrates, omisso vigesimo, vigesimum primum criticum agnoverit, alii huic dissicultati occurrero volentes sustinuerunt, id ab Hippocrate factum esse, quod crisos, quas ad finem t0rtii septenarii incidunt, tam diu vigesimo primo, quam vigesimo observarentur. Singuli septenarii dies medius & ultimus orant quaternarii, quartus, septimus, undecimus, decimus quartus, decimus septimus, & vigesimus tales cxistebant. His diebus Febres exacerbari observavit Hippocrates, & per quatuor dies ad vigesimum usque terminari praecepit e). Quivis quatornarius sui septenarii medius, index & contemplatorius dictus ost, quod judicatio proximo septenario futura, praecedenti quaternario significaretur, & sic dies quartus erat index septimi, undecimus decimi quarti, &decimus septimus vigesimi. Ex reliquis, qui pares erant ad judicia minus e T-Caces medicinales nuncupati sunt; quia hisce diobus tutius medicamenta exhibebantur , ni fors iisdem diobus Febres insultus facerent, nam Febres, quae diebus paribus movebantur; paribus quoque judicabantur; in iis autem cris es dissiciliores expectabantur. Inter criticos diem septimum maximam potestatem habore censu id Galenus, deinde decimum quartum, & post hunc vigesimum: hi primum ordinem
constituebant, secundum vero undecimuS, nonus, decimus septimus, quartuS, tertius, quintus, caeteri pares medecinales, ut jam diximus, minori facultate pollebant, sed ex omnibus sextus pessimae erat
238쪽
famae; quast enim in eum incidobant judicia, exitiosa, aut maxime erant dissicilia: in secundo vicenario soli septenarii judicandi potostatem habebant, &spatio eo elapso, vicenarii ; post haec criticorum dierum vis fere peribat, & cris es monsibus, annisque fieri credebantur. Porro diebus criticis Astrorum, &potissimum Lunae influentias ossicaciam & potestatem impertiri existimabant. Atquo haec sunt praecipua, quae in veterum monimentis de crisi, eiusque di
Quibus ad incudem rovocatis, dicimus in primis, veteres malo crisim sumpsisse pro judicio, quo desalute aut morte aegrotantium praetense decernebatur; nam si crisis a parto roi in hujusmodi judicio consisteret, omnis exacerbatio critica tam ad crisim salutarem, quam fatalom esset juxta essico, quod i men nemini cum veritato astorere licet; nam in Febribus valde acutis, & periculosis morbus natura Q. Perior primis diebus non raro aegros perire facit, quo tempore natura morbo major, aegros salvarqnequeat. Hinc in Febribus sic dictis criticis purulentis, quae numquam ante diem septimum in salutem abeunt, veteres perperam diem tertium, qui tum criticum agnovere: exinde etiam est, quod illi diversas febrium species, quas non confundere summopere interest, non rite destinxerint. Sic ut Fe-hres summe acutas, quae inter primam septimanam
crisi fatali terminabantur, pro Febribus septimanis varia perniciosa symptomata appropriaverint quae iis
Quo igitur de crisi nobis melior idea formetur, una crisis salutaris coctionis signis regulariter praemonstrata prs crisi vera habenda est, haec existens offoctus visibilis naturae praedominantis, haud aegro distinguitur a crisi sic dicta fatali, quae effectus pra
239쪽
. TTI dominantis morbi, signis cruditatis & diris sympto matibus praeostensa saepenumero citius quam vera crisis accidit. Quod vero dies criticos concernit, quorum Po- tostatem dc efficaciam ex Astrorum influentiis derivarunt veteres, exinde omnium maXime eorum Patescit ignorantia: quid enim rutilius, quam adscribere diebus unam facultatem, quae visibiliter exacerbationibus cumpetit: imo veteres ipsi, utcumque in favorem dierum praeoccupati, vel inviti fateri coacti sunt, Febres non aliis diebus, qtLim quibus exacerbantur, judicari. Igitur nullus dies criticus est, nisi eum occupaverit exacerbatio , qua morbi causa absolute concocta, &foras dolata , aeger ianescit. Id pro Febris v hem ntia & h te rogenei indole nunc OcyUS , nun C tar- tius accidit: in Febro diaria morbi causa perfecte concoquitur & expellitur prima exacerbation0, &ideo primus morbi dies criticus d collivus est. Si secunda exacerbations idem fiat, dies tortius criticus crit, & sic de caeteris, si nimirum Febris regularis alternis diebus Oxacor botur; & ripe alia eli ratio, cur dies impares partibus magis essica eos sint. Sed quamvis, ut jam vidimus, in Febribus, quae solent cito concoqui, omnis dies exacerbationis criti incus esse possit, tamen in Febribus, quae diutius inhaerent, quo coctio & critis fiat, cum antiquis admittere oportet unam periodum septenariam, quae continet exacerbationes quatuor. Harum prima coctionem quidem incipit, sed nondum signo conspicuam. Ad finem exacerbationis secundae, nubec la in urinis praedet primum coctioniS argumentum, quod si nihil impediat quarta eXacerbatione crisim absolutam fore praesagit. Exa
240쪽
cerbatione tortia per suspensum urina se innatans crisis confirmatur, tandem ultima & vehemuntissima abcute perficitur. Criticam hanc portodum, V prosimiliter quod prima coctionis indicia die quarto in urinis conspiciuntur, diviserunt veteres in duos quater narior, sed male, cum haec divisio non sit conformis ordini coctionis; nam coetio. ut jam vidimus, quae per nubeculam in urinis sese manifestat, sit exacerbatione secunda, quae non quarto, sed tertio
die incipit; cum autem sept pnarius criticu S comprehendat exacerbationes quatuor, quarum tres Per coctionem, quam visibiliter operantur, sunt ejusdem ordinis, liquet juxta hunc ordinem, qui lucul snter
ost ordo operationum criticarum, praedictam divisionem non habere fundamentum: cum enim gradatio
coctionis sit ante quartum, debet haec divisio absolute praebero falsam ideam , de ordine ejusdem gradationis physicae, ex quibus iterum veterum error manifestus fiat. Poriodus critica, suo spatium quo natura prococtio no & crisi laborat, potest omni die exacserbatio nis initium capere: si prima die incipiat, prima coctionis nota apparebit ad sinom diei tertii, & crisis dis septimo exspectanda est. Si die tertio exordiatur, dies quinta indidativa dabit, & dies nonnus erit criticus decisivus, tam tutus, ac dies septi inus indicabit crisim fore die undecimo , & sic de caeteris us- quo ad diem vigesimum. Sed tunc ut bene notarunt veteres, ordo mutatur, Pereunt quaternarii, &coctionis indicia non magis apparent ad finem eXacerba tionis secundae, sed jam ab acerbatione, quae septenarium criticum praecedit conspicua sunt, & acer-hationes tres subsequentes coctionem confirmant.