장음표시 사용
201쪽
te notoria, quis capit, quomodo factum sit, ut tot Medici, pulsus tensor, motus, convulsivos, di arrhoeas, sudores colliquativos, aliaque varia dira symptomata febri appropriaverint: missis igitur his errori-ibus, iterum atque atque iterum as erimus, heterogeneum Febrile non sempser unam producere Febr2ni sed pro qualitate colli quativa, aut gradu acrimoniae saepenumero etiam inferre spasmos, ac dissolutio nos humorum, plus minus infensas, hasque laesiones, sive morbos una cum Febre efficere unum morbum ex Febre & his morbis componium ; idemque hetea Ogeneum totius morbi causam morbisi iam nulla aris accessibilem, ab una febra vinci, domari & foras. expelli dehors. Quod & numquam fallit, si morbi Febri socii, salubria ejus conamina non nimium impediverint.
Ex quibus animadversis, manifesto liqu0t. in febribus acutis non so dirig ndum esse curationis scopum, ut heterogeneum Febrile arte inaccossibilo Modicus singulari ac specifica medicina adoriatur, aut Febrem, in qua una aegri salus, remedio refrigorante, anodino, diacodiato extenuet, aut imminuat, sed ut omni cura morbos febri comites, ejusque salutiferum mechanismum impedi entes, abigat, atque removeat. Quo facto, natura a morbo vindicata non potest aegrum non salvum facere: quo autem id ritosat, multum juvat, si Medicus scrutando per effectus morborum febrem impedientium indolem detegere noverit, nam natura ipsiusmet heterogenei ex eo quodammodo Medico notificatur, sic ex diarrhoea copiosa putrida, heterogeneo putrido colliquativo cognito, dissolutioni putridae facilius occurritur. Ad curandas febres acutas complicatas, multum etiam facit, si & earum causae occasonales detegi posia snt, eas siquidem vel evitando, vel in Ba staturigi-
202쪽
ne ad oriendo, multi morbi possunt praeveniri, de quibus causis agere non est hujus loci: hic enim, ubi una fabris simplex, silve non complicata in scenam prodit, cujus salubri mechanismo, causa unde morbus est, integre destruitur, non est, quod de causa occo sonati hujus morbi; adeo simus solliciti.
x ebris effectus, qui nimirum aliquam attentionsmmerentur, sunt humorum aucta agitatio, Calor, rare
factio , celerior coctio, maj.or ad putredinem dispositio eaecrementorum copiosior, & citior generatio, humorum deperditio, debilitas, praeternaturalium humorum productio, materiae morbificae coctio, dccri sis: hi offectus pro maxima parte salutares sunt,& Febrem morbum salutiferum faciunt, pro ut e X sequentibus mox luculenter apparebit. f. II. Humorum aucta agitatio, cιllor, rarefactio. Quod inprimis humorum aucta agitatio dc calon sint duo effectus primarii, & phaenomena essentialia Febris, quae licet atro notata calculo, a parte rei maxime salutifera sunt, & potissima naturae medicatricis instrumenta, nunc tam saepe, dc tam claris argumentis probatum est, ut opus non sit, idem hic iterum repetere : quoad rarefactionem, quam sequelam necestaliam caloris, & essentiale Febris phaenomen etiam diximus, certum sest, quod hoc Phaenomen, quatenus vasa amplificat, & circulum sanguinis liberiorem reddit, ad salutiferum Feliris mechanismum ma Time etiam contribuat. Hic tamen potest quaedam
203쪽
quaedam moveri dissicultas, dicot aliquis stanto Fo-hre vasa ex rarefactione immane quantum eX pansa
sunt; sod talis iii signis rarefactio e X Febre non modo arguit calorem febrilem valde intensum, Verum otiam demonstrat rarefactionsem osse do buro f0bris phaenomen admodum poriculosum. Respondeo rarefactionem; quae in nostris humoribus obtinet, duplicem censendam es e, nimirum rarefactio nom veram, proprie dictam, quae gradationem caloris aequaliter sequitur, & rarefactionem improprie dictam, quae eamdem gradationem non sequitur a sequaliter; etonim multum variat in liquidis rarefactio, pro diversitato liquidorum, rarefactio aquae v. g. , satis regulariter sequitur gradationem caloris: rar factio autem lactis, non sequitur gradationem caloris, nisi ad certum gradum; ubi autem ad altiorem gradum pervenerit, illico sexcessive inflatur, dc intum oscit: vorum haec inflatio & subita intumescentia non sest confundenda, cum vera & proprie dicta rar factio. np, Orta a solo c3lore: haec adeo fortis esse, ut quamvis pene sui seret resistentiam, ubi e contra illa, utpote nata ex virtute eXpansiva aeris, qui Calore eX mole culis humorum expellitur, valde compressibilis est , prout videmus, quod ad comprimendam lactis subitam ira flationem, operculum vastis abunde sussiciat. Barefactio itaque , quae in febricitantibus adeo con si dera bilis apparet, etiam Vera rarefactio non es , sed ex genere illarum, quae gradationem caloris non sequutitur, hinc haud mirum, si ex miti ila moderato calore Febrili vasorum expansio adeo insignis fiat: quae utpote etiam valde compressibilis, tantum abest, ut stinguinis progressum impediat, ut e contra eum magis facili tot; hinc etiam esst, quod pulsus magnus di expansus, annuentibus omnium Medicorum suffragiis, semper bonus & laudabilis habitus fuerit: ex , . B b b a quo
204쪽
li rarefactione Fobrili sese gratis semper inquietav
Tint, nam circuli dissicultates, vasorum rupturae, Vicinorum compressiones aliaque mala, quae imaginatio Medicorum inde deduxit, numquam nisi in sola eorum idea extiterunt; & revera si tot adeo graves laesi ones ex hoc phaenomino nasci possent, quid ni accideret, quibus humorum expansio multo impen sor fit, quam in vehementissima Febre 8 Quidni cursoribus 8 Qui saepe prae nimia vasorum intumescen tia coguntur denodara sua indusia, qui tamen sani& vegeti cursus suos perficiunt. Verum si omnia jam memorata Febris Phaenomena adeo salutifera sint, si rarefactio ad circuli liberistatem, si humorum agitatio & calor ad materiae mor-Bificas coctionsem, ad crisini & aegri salutem usque
adeo contribuant, perpendo, quid effecerint tot remedia refrigerantia, a nodina, diacodiata, tot & tam saepe reiteratas V. spelio nos, ad sopiendum praetonsum illum adco vehementem humorum impetum, calorem & orgasmum Febrilem: profecto saepenumero exinde facium est, ut natura do se superando morbo suffciens, tot adeo contrariis de noxiis rem
diis distracta & impedita, morbo tandem cesserit, unde periit aeger, qui certo servatus fuisset, si Medicus non fuisset accersitus, S. III. Celerior humorum coctis. Cum humorum concoctio in statu sano per cordis & arteriarum adtionsem peragitur , liquet, humores celerius concoqui de horo, dum a Febre eadem cordis & arteriarum actio praeter naturani a relerata est , cum autem Febris quatenus humores celeri-NS concoquit, Varios alios effectus etiam producat ;non inutile erit prius investigare, in quo haec hvmorum
205쪽
morum coctio consistat, & quomodo in nobis poragatur. Igitur humorum coctio consistit in succossi-Va eorum elaboratione, qua, incipiendo a primo statu cruditatis chylosae, ad ultimum coctionis eXcrementitiae, humores successive formantur, mutantur, & destruuntur.
Primus itaque coctionis gradus sensibilis: est formatio lactis ex chylo, id contingit, dum per actionem arteriarum chyli pinguior pars butyri naturam induit, & pars ejus mucilaginosa in caseosam mutatur, quo fit, ut lac quamvis a chylo non multum
differat, jam pro humore naturali thaberi possit.
Secundo coctionis gradu ex lacte alii humores formantur, inprimis ex parte butyrosa fit pingu0do , dum nimirum butyrum a caseo & aqua lactis magis separatur, hinc pinguedo, quamvis aequo a Chutyrum rancidae fermentationi pateat, non tam facile putredini obnoxia est. Pars vero caseosa abit in humorem gelatinosum,
caseus enim actione vasorum oleo suo mucoso magis
privatur, ex hac privatione ejus sal fixum oleo minus obvolutum, actioni aquae magis accessibile ova dit, quo fit, ut facilius in aqua dilutus, ex humore albo & opaco clarus & transparens fiat persistente fermentabilitate, non nisi ulteriori coctione depo
Humor autem gelatinosus, dum ultra concoquitur, oleum suum mucosum magis etiamnum deponit,
& tunc mutatur in humorem salso sero sum, qui cum nondum olei omnino exsors sit, aqua simplici magis laxans, & lubricus est. Dum vero ultimo coctionis gradu hic humor omne suum oleum perdit, ita ut sal ejus oleo non magis obvolutum,. acre fiat, fit excrementitius, non
206쪽
modo inutilis, sed & maxime noxius , nisi soras ma- ime per urinae vias amandari possit. EX pinguedine, quam ex parte butyrosa lactis jam formatam diximus, dum ulterius subigitur, generatur humor biliosus: id obtinet quam primum pinguedo oleo suo mucoso usque adeo spoliatur, ut subtilior evadat & aquas miscibilis: sal hujus humoris in oleo pingui est admodum volatile, dc pars ejus terrestris maxime divisa, & impraegnata particulis acidis, huic parti tam firme adhaerentibus, ut fermentationi acidae in optum fiat; conservatque idem sal saporem salsum, qui isendit ad amaritiem, estque non modo valde dissolubile, sod admodum dissolvens, & maxime dispositum ad ali alescentiam ; quare bilis aeri eX polita, omnium citissime corrumpitur. Dum hic humor biliosus ultra concoquitur, Oleum suum mucosum magis magisque deponit, unde
reddito salo sejus acriori , idem humor in bilem abitPXCromentitiam , Omnium maxime perniciosam , nisi successive e corpore amando tur.
Sed quid ex oleo mucoso, quod per coctionem ab humoribus continuc separatur 8 Ex hoc oleo foris mari videntur humores sanguinei & lymphatici; igitur apparent hi humores eisdem characteribus ac olea mucosa Donati esse , nam hasec juxta ac illi neque calore funduntur, neque spiritu vini dis lolvi queunt; praeterea lac multum huius olei videtur in se continore , pellicula tenax in lactis, dum coquitur, super facie conspicua, & quoties coctio re iteratur reproducta, nihil aliud videtur, quam oleum mucosum calore quidem separatum , non autem su- sum. Cum autem sanguis sit humor ad putredinem valde dispositus, oportet ut generetur eX oleo mucoso sale divite, hinc vero similiter eX oleo mucoso partis lactis adiposae: haec enim lactis Pinguior pars,
207쪽
sal trementationi ineptum magis retinet, quam pars ladiis caseosa, quae multo. citius sale bro privatur, prout in caseo & butyro cuique observare licuit ; si enim caseus de Duo fams, nec sale conditus, a se servetur, fermentatio ei derepente accidit, acescit, &ParS aquosa, quae separatur, mox secum vehit totum salmanento Oleo muroso sale Vacuo: contrarium autem evenit, ubi ad .idem tempus asservatur butyrum, quod evadit insigniter rancidum & acre . &pars olli mucosi olevata , & in suppriicise pelliculam
formans, secum vehit magnam partem salis eadem acrimonia sese manifestantis. EX oleo autem mucoso pax tis lactis caseosas salis minus tenaci, videntur g nerari humores mucosi,
qui sale privati omnino incorruptibil0s sunt. Salvero, quod ex oleo jam dicto, priusquam Per coctionem in humorem mucosum abit, abscedit, adserum salsum pertinere videtur. Sed humores sanguinei div etiam svh actione arteriarum stare nequeunt, quin etiam sensim & sensim salo d0stituantur, & tandem incorruptibiles fiant,
quod . cum ob ventum sit, in humores mucosos etiam transeunt, sic ut oleum mucosum, cum partis Oleosae , tum caseolao lactis universam humoris mucosii Dbstantiam constituat. Sal autem oleo su m a sanguine coctione jam separatum ad bilem utpote huic analogum defertur. Tandem humores mucosi ultimo subacti otiam ad sui destructionem tendunt, fiuntque non minus ac alii etiam inutiles, excrementitii ac noxii, nisi varia via eXcretoria eliminentur.
Modo jam dicto continuo coquuntur ila elabo rantur humores in statu sano, ex quibus bene perceptis, non dissicile intelligitur, quomodo a Febre, mediante coctione celeriore producantur effectus,
208쪽
sequentes nimirum: major humorum ad alkalescentiam inclinatio, copiosior exceementorum generatio,
humorum deperditio, debilitas, & quorumdam humorum prseternaturalium productio, do quibus
f. IV. Major humorum ad allatescentsam
inclinatio. Inprimis si humoros, ut jam vidimus, quo magis elaborantur, seo magis ad athesi et olatile sive pii tredinsem t*ndant, clarum est, coctionem febriis quae celerius peragitur, humores nostros colerius& magis ad putredinem disponere debere: concipe hinc , cur cadaver hominis violenta Febro extincti, tam cito putrescat; sed numquid ex eo Febris ostmorbus plenus periculo 8 Nequaquam, nam febris, dicet coctione celseriori humores ad putredinem ma gis disponat, tantum abest, ut eorum particulas saliis nas & sulphureas eo volatiliare possit, ut illi a parto Tot putridi ac noxii fiant, quia, antequam eouSquo pervenerint, abeunt in excrementa & amandantur
g. V. Copiosior excrementorum generatio. Certum est, quod, quo citius humores coctionis gradus pertranseant, eo citius ad ultimum perveniant , & in excrpmonia fatiscant, unde necessum est, iit homine febricitante,eodem temporis intervallo excrementa multo copiosiliis producantur. At Febris nul- Ium eXcrementum tam copiose producit, quam bil , hinc nec mirum, si urina in febricitantibus mox tam
tincta, rubra & hivida est: ratio est, quod a Febra quodammodo colliquetur & in massam humorum re
209쪽
sorbeatur pinguedo, quae, ut notavimus, in bilomabit: & quamvis bilis, prout otiam vidimus, sit oxia crementum omnium maXime perniciosum, non est, quod Medicum ideo a Febre deterreat ; cum tam hi-lis , quam alia eXerementa continuo e corpore eliminentur , si aeger nimirum sufficienter biberit, &colatoria spasmo obstructa non sint. f. VI. Humorum deperditis, debilitas. Humorum deperditionem, & virium indu nat mprostrationem, duos esse effectus ex celeriori coctio. no iobrili necessario Promanantes, nemo umquam inficiabitur; nam si coctio celerior faciat, ut aeger plus consumat humoris, quam ventriculus digestioni minus aptus facere valeat, sequela est necessaria,h moros sexinde insignem jacturam pati debere, unde adgstr d0biliisetur necessum e st ; nec hic aliquis cavillando dicat pinguedinem si pplendo alimenti defectui in humores resorberi, Cum ea resorpta pinguedo, ut jam Vidimus, mOX convertatur in bilem, in sexcrementum derepente abituram: quare eo non obstanto, aegros post Febrem semper pallidos & d bilos observamuS. Fatemur hos effectus prima facie apparere periculo insignes, cum tamen e Perientia nondum constet, febres ex vehementia aut PerVicacia vires vitae usquo adeo dejicere, ut coctioni impares fiant, assirmaro licet, hos effectus non esse adeo periculosos, quam quidem aliqui crediderunt. S. VII. Praeternaturalium humorum productio. Praeternaturalium humorum productio est effe-
210쪽
ctus coctionis febrilis, qui noti nisi a posteriori innotescit; exporimur in febribus , quae nimirum per aliquod i mpus aegros tenuerunt, sanguini superne in-haprero philem albam & duram , quam raro videΥΡ contingit in statuisseno. Indubium est, humores, qui hanc Prustam constituunt, non produci, prout aliqui sustinuerunt, a Febris ca usa, sive ab acri heterog neo, quod Febrem producit, nam si exinde ortum habetent', non apparet, quar0 hoc heterogeneum,
quod a primo morbi dis sanguin0m, assicit, hos effectus etiam a primo morbi dii non ponerdi: pra torea observamus', quod dicti humores producantur 4 febribus, qua se ab heterogeneo non CXCitantur, nimirum a febribus puro symptomaticis , quae non
ab heterogendo, sod a laesione locali ut sympto ma
ortum hab0nt: und0 liquot, praeternaturales hos
humores non a Febris causa, sed ab ipsa febre
Febris hos humores facero vidotur ex humoribus albumineis, & vprosimiliter Ox sanguine, quia lympha non vido tur sat concrescibilis, ut in crustam adeo duram abeat i praeterea in sanguino febricitantium indies etiam videmus, quod quo crustra crassior sit, eo pars sanguinis rubicunda obscurior, & nigria Cantior appareat; eVidens proba, quod in particulis rubris insignis mutatio acciderit; immo sunt, qui postqvara hujusmodi sanguinem micro scopio eXaminarunt, nobis a iserunt, globulos sphaericos maxime defiguratos esse , quin varios formam sphaericam in
totum amisist e, sic ut non sit a fide alienum, quod iidem humores a paris rei non sint, nisi ipsa sanguis cujus particulae coctione febrili adeo divisas sunt, &destructas, ut nec amplius sphaericae, nec rubrae cxistant: sed adeo leves , subtiles qua factae , ut inflar olsi maxime fluidi sanguini supernatent. Quod