장음표시 사용
481쪽
DEGIARUSPICUM RESPONSO ORATIO 16 20. 433
haruspicum voce Vehementer esse commotum; neque is sum, qui, Si cui forte Videor plus quam ceteri, qui aeque atque ego Sunt occupati, Versari in studio litterarum, eis delecter aut utar omnino litteris, quae nostros animos detorrent atque voeant a religione ego Ver primum habeo auctores a magistro religionum Olendarum maiores nostros, quorum mihi tanta fuisse sapientia videtur, ut Sati Superque prudente Sint, qui illorum prudentiam, non dicam adsequi, Sed quanta fuerit per spicere possint; qui stata sollemnisque caerimonias pontifieatu rerum bene gerendarum auctoritates augurio, fatorum veteres praedictiones Apollinis vatum libris, or tentorum expiationes Etruscorum disciplina contineri putaverunt; quae quidem tanta St, ut nostra memoria primum Italidi belli funesta illa principia, post Sullani in
Iannique temporis extremum paene discrimen, tum uno recentem urbis inflammandae delendique imperii coniurationem non obscure nobis paulo ante praediXerint. deinde, si quid habui otii, etiam cognovi, muli homines 19 doctos sapientisque et dixisse et scripta de deorum in mortalium numine reliqui8se quae quamquam divinitus perscripta ideo, tamen eius modi sunt, ut e maioreS nostri docuisse illos, non ab illis didi isse videantur. etenim quis est an vaecors qui aut cum suspexit in
Caelum, deo eSSe non Sentiat et ea, quae tanta mente fiunt, ut vix quisquam arte ulla ordinem rerum ne necessitudinem persequi possit, casu fieri putet, aut eum deos esse intelleXerit, non intellegat eorum numine hoc
tantum imperium esse natum et auctum et retentiam 3 quam volumus licet, patre conscripti, ipsi nos amemu8, tamen ne numero Hispanos nec robore Gallos nec alii
ditate Poenos nec artibus Graecos ne denique hoc ipso huius gentis ac terrae domestico nativoque sensu Italos ipsos ac Latinos, sed pietate a religione atque hac una sapientia, quod deorum numine omnia regi gubernarique
Qua re ne plura de re minime loquar dubia, adhibolo a ianimos et mentis Vestras, non solum auris, ad haruspicum Vocem admoVete: QUOD IN AGRO LATIMENSI AUDITUS EST STREPI S CUM FREMITU mitto haruspiues, mitto
482쪽
434 M. TUI Ll CICERONIS illam votorem ab ipsis dis immortalibiis, ut hominum
sumn ost, Etruriae traditam diseiplinam nos nonne haruspices esse possumus exauditu in agro propinquo et suburbano est strepitus quidam reconditus et horribilis fremitus armorum quis est e gigantibus illis, quosliotita ferunt belliam dis immortalibus intulisse, tam impius qui hoc tam OV tantoque motu non magnum ali, quid deos populo Romano praemonstrare et praecinere
fateatur ea re Seriptum St: POSTILIONES ESSE IOVI, 2 SATURNO, NEPTUNO TELLURI DIS CAELESTIBUS audio Uibus dis violatis expiatio debeatur, sed hominum quae ob
delicta quaero. LUDOS MINUS DILIGENTER FACTOS POLLUTOS
QUE. quos ludos te appello, Lentule, - tui sacerdotii Sunt tensae, Curricula, praecentio, ludi, libationes opulaeque hidorum , OSque, pontifices, ad quo epulones Iovis Optimi Maximi, si quid est praetermissum ut CommiSSum, adferunt, quorum de sententia illa adem renoVnta atque instaurata celebrantur; qui sunt ludi minus diligenter facti quando aut quo scelere polluti Θrespondebis et pro te et pro conlegis tuis, etiam propontifieum conlegio, nihil cuiusquam aut neglegentia
Contemptum ut Celere Sse pollutum omnia sollemnia ac iusta ludorum omnibus rebus observati Summa eum, , aerimonia CSSO SerVata quos igitur haruspices ludos
minus diligenter factos pollutosque esse dicunt eos, quorum ipsi di immortales atque illa mater Idaea te te,
Cn. Lentule, cuius abavi manibus esset aecepta, Speetatorem esse voluit quod ni tu Megalesia illo diu spectare
voluisses, haud scio an vivere nobis atque his de rebus iam queri liceret vis enim innumerabilis incitata ex omnibus Vicis conlecta servorum ab hoc aedile religioso repente e fornicibus Ostiisque Omnibus in cenam signo dato immissa inrupit tua tum, tua, Cn. Lentule, eadem virtus fuit, quae in privato quondam tu prORVO te, nomen, imperium, Oeem, aspectum, impetum tuum Stan Senatus equitesque Romani et omnes boni sequebantur, cum ille servorum eludentium multitudini senatum populumque Romanum Vinetum ipso Onsessu et Constrictum spectaculis itque impeditum turba et an-2 gustiis tradidisset an si bidius constitit aut tibicen re-
483쪽
DE HARUSPICUM RESPONSO ORATIO 1 25 435
pente conticuit alit puer illo patrimus et matrimus si tensam non tenuit, iciorum omisit, aut si nodilis verbo aut simpuvio aberravit Iudi Sunt non rite facti, eaque errata OXpiantiu et mente deorum immortalium ludorum instauratione lauantur: si ludi ab laetitia ad metum traducti, si non intermissi, sed perempti atque sublati sunt, si civitati universae scelere eius, qui ludos ad luctum conferre voluit, exstiterunt dies illi pro festis paenus unesti, dubitabimus quos ille fremitus nuntio ludos
esse pollutos a Si Volumus ea, quae de quoque deo inobis tradita sunt, reeordari, hane Matrem magnam, cuius ludi violati, polluti, paene ad caedem et ad funus civitatis conversi sunt, hanc, inquam, accepimu agrOSot nemora cum quodam trepitu remituque peragrare. haec igitur vobis, hae populo Romano et scelerum in 12 dici ostendit et periculorum signa patefecit. nam quid
ego de illis ludis loquar, quos in Palatio nostri maiores
ante temphim in ipso Matris magnae conspectu Megale-sibus ori celebrarique voti ierunt qui sunt more institutisque maXime casti, sollemnes, religiosi, quibus hidis primum ante populi consessum senatui locum P. Afri canus iterum consul ille maior dedit, ut eos idos hae lues impura polliterit quo si qui liber aut spectandi aut
etiam religionis causa necesserat, manus adferebantur; quo matrona nulla adiit propter Vim onSes SumqUe Servorum ita idos eos, quorum religio tanta est, Ut X
ultimis terris areessit: in hac urbe consederit, qui uni kidi no verbo quidem appellantur Latino, ut Oeabulo ipso et appetita religio externa o Matris magnae nomine suscepta deelaretur, hos idos servi fecerunt, SerVi Spectaverunt, tota denique oo aedile servorum Megalesia fuerunt proh di immortales qui magis nobiseum 25 loqui possetis, si essetis versareminiquo nobiscum ludos esse pollutos significastis ac plano dicitis quid ningis inquinatUm, deformatum, perversum, conturbatum diei pote8 quam omne servitium permissu magistratus libera tum in alteram scenam immissum, aliori praepOSitum, Ut alie consessus potestati Servorum Obieeretur, lier Ser-Vorum totus esset si examen apium ludis in scenam eaVeamve venisset, diaruspices acciendos ex Etruria pu-
484쪽
taremus: Viciemus uniVersi repente Xamina tanta ervorum immissa in populum comanum Saeptum atque inclusum et non commovemur atque in apium fortasseeXamine nos ex tria Seorum Scriptis haruspices, it a 26 SerVitio caveremus, monerent: quod igitur ex aliquo diiuncto diversoque monstro Signifientum caveremus, id cum ipsum sibi monstrum est, et cum in eo ipso periculum St, e quo periculum portenditur, non pertimescemus istius modi Megalesia fecit pater tuus istiusmodi patruus is mihi etiam generis sui montionem facit, cum Athenionis ut Spartae exemplo ludos sacero
maluerit quam C. aut Appii Claudiorum illi cum ludossasserent, Servos de cavea exire iubebant: tu in alterum servos immisisti, ex altera liberos eiecisti. itaque qui antea VOC praeconis a liberis semovebantur, tuis ludisi non voco, sed manu liberos a Se Sem eo libant ne hoe
quidem tibi in mentem veniebat, Sibyllino sacerdoti,
line Sacra maiores nostros ex vestris libris expetisse Θsi illi sunt vestri, quos tu impia mente Conquiris, Viola-27 ti oculis legis, contaminatis manibus attrectas haeci zitur Vate Suadente quondam, defossa Italia Punico bello atque ab Iannibale vexata, saera ista nostri maiores ascita ex Phrygia Romae conlocarunt quae Vir i aeeepit, qui est optimus populi Romani iudicatus, P. Scipio;
femina autem, quae matronarum caStiSSima putabatur, Q.
Claudia cuius priscam illam severitatem sacrificii mirifice tua soror existimatur imitata nihil te igitur neque maiores tui coniuncti cum his religionibus neque sacerdotium ipsum, quo est hae tota religio constituta, neque curulis aedilitas, quae maximo hanc tueri religionem Solet, permovit quo minus castissimo ludos omni flagitio 28 polluereS, dedecore maculares, Scelere obligares sed quid ego id admiror qui, aucepta pecunia Pes Sinuntem ipsum, sedem domiciliumque Matris deorum, Vastari et Brogitar Gallograeco, impuro homini ac nefario, cuius legati te tribuno dividere in aede Castoris tuis operis nummos solebant, totum illum locum sanumque Vendideris sacerdotem ab ipsis aris pulvinaribusque detraxeris Omnia illa, quae vetustas, quae PerSae, quae SD i. quae rege omnes, qui Europam Asiamque tenue-
485쪽
DE HARUSPICUM RESPONSO ORATI 26 31 437
runt, Semper Summa religione coluerunt, perverteris 3 quae denique nostri maiores tam sancta duXerunt, Ut cum refertam urbem atque Italiam sanorum haberemus, tamen nostri imperatores maximis et periculosissimis
bollis mi duae vota facerent eaque in ipso Pessinunte ad illam ipsam principem aram et in illo loco sanoque per-
Solverent quod cum Deiotarus religione sua castissimo 29 tueretur, quem num habemus in orbe terrarum fidelissimum huic imperio atque amantissimum nostri nominis, Brogitaro, ut ante dixi, addictum pecunia tradidisti atque uno tamen Deiotarum, Saepe a Senatu regali Omino dignim existimatum, clarissimorum imperatorum testimoniis Ornatum, tu etiam regem appellari cum Bro-gitur iubes sed alter est rex iudici senatus per OS, pecunia Brogitariis per te appellatus alterum putabo regem, si habuerit unde tibi solvat quod ei per syngrapham redidisti. nam cum multa regia sunt in Deiotaro, tum illa maxime, quod tibi nummum nullum dedit,
quod eam partem legis tuae, quae congruebat eum iudicio Senatus ut ipse re esset, non repudiaVit, quod Pessinuntem per Seeliis a te Violatum et Sacerdote nerisque poliatum recuperavit, Ut in pristina religione Ser-Varet, quod caerimonias ab omni vetustate acceptas Brogitar pollui non sinit mavolique generum Uum Unore tuo quam illud fanum antiquitate religioni carere. sed ut ad haec haruspicum responsa redeam, e quibuSest primum de hiilis, quis est qui id non totum in istius
ludos praedictum et responsum esse fateatur 3 Sequitur de locis noris, relligiosis o impudentiam 14 miram de mea domo dicere audes committe vel consulibus vel senatui vel conlegio pontificum tuam ne mea quidem his tribus omnibus iudietis, ut dixi antea, liberata est at in eis aedibus, quas tu, Q. Seio, equite
Romano, Vir optimo, per te apertissime interfecto, tenes, sacellum dico fuisse et aras inbuti hoc CensoriiS, memoria multorum firmabo ac docebo: agatur modo haee ireS, UOd X eo Senatus On8ulto, quod nuper est factum,
referri ad vos necesse est, habeo quae de locis religiosis velim dicere cum d domo tua dixero, in qua tamen ita est inaedificatum sacellum, ut alius fecerit, tibi tan-
486쪽
tium modo sit demoliendum, tum videbo num mihi nocessu sit de aliis otium aliquid dicere putant enim ad me non nulli portinere magmentarium Telluris aperire; nuper id patuisse dicunt et ego recordor: nune Sancti S- Simam partem ne sedem ninximae religionis privato dicunt vestibulo contineri multa me movent, quod aede S Telluris os curationis meae, quod is, qui illud magmen tarium Sustulit, mea domo iudicio pontifieum liberata Secundum fratrem Suum iudientum esse dicebat: movet me otium in hac caritate annonae, Sterilitate agrorum, inopia frugum religio Telluris et eo magis, quod eodems ostento Telluri postilio deberi dicitur vetera fortasse loquimur quamquam hoc Si minus civili iuro perscriptum CSt, eae tamen naturae, Communi iure Ventium sanetum cst ut nihil mortales a dis cinianortalibus usu capere 1 possint. Verum tamen antiqua neglegemUS etiamne en neglegamus, quae sunt eum maXime, quae videmus L. Pisonem quis noscit his temporibus ipsis maximum et Sanctissimum Diana saeclliun in Caeliculo sustulisse Θadsunt vicini ius loci multi sunt etiam in hoc ordine, qui aurificia gentilicia, illo ipso in sacello, Stato OCO, anniversaria factitarint et quaerimus di immortales quae loca desiderent, quid significent, de quo loquantur a Sex. Serrano sanctissima sacella suffossa, in aedificata, oppre88a, Summa denique turpitudine foedata esse nesci-d mus tu meam domum religiosam facere potuisti quamento quam inmiseras qua manu qua disturbaras. qua Voce inua inuendi iusseras. qua lege quam ne in illa quidem impunitate tua scripseras. quo pulvinari 3 quod lupi aras. quo Simul aero quod ereptum e meretricis sepulcro in imperatoris monumento conlocaras quid habet me domus religiosi, nisi quod impuri et aerilegi parietem tangit' itaque ne quis meorum imprudens introspicere tuam domum possit ac te sacra illa tua faeientem videre, tollam altius te et una, non ut ego te despiciam, sed tu me inspicias urbem iam, quam delere voluisti.
, Sed iam haruspicum reliqua responsa VideamUS ORATORES CONTRA IUS FASQUE mTERFECΥos quid is hoc 3 de Alexandrinis esse video sermonem; quem ego non re
487쪽
DE HARUSPICUM RESPONSO ORATIO 2 37 439
suto si enim sentio, ius legatorum, eum hominum praesidio munitum sit, tum etiam divino iure esse allatum. Sed quaero ab illo, qui omnis indices tribunus e carcere in forum effudit, cuius arbitri sicae nune omnes atque Omnia Venena tractantur, qui cum Hermarcho Chio syngraphas fecit, ecquid sein unum acerrimum adversarium Hermarchi, Theodosium, legatum ad senatum civitate libera missum, sic percussum quod non minusquam de Aloxandrinis indignum dis immortalibus osse
ViSum certo Seio nec confero nunc in te unum omnia 358pe maior esset Salutis, si praeter te nemo esset impurus plures Sunt hoc et tu tibi confidis magis et nos prope iure dissidimus quis Platorem ex Orestide, quae pars Macedoniae libera est, hominem in illis locis clarum ac nobilem, legatum Thessalonicam ad nostrum, Ut Se ipse appellituit, imperatorem venisse nescit quem ille propter pecuniam, quam ab eo Xtorquere non poterat, in vincla coniecit et medicum intromisit suum qui legato, Socio, amico, libero foedissime et crudelissime venas incideret. Seeuri suas cruentari scelere noluit nomen quidem populi Romani tanto scelere contaminavit, ut id nulla re possit nisi ipsius supplicio expiari qualis hune carnifice putamus habere, qui etiam medicis sui non ad salutem, sed ad necem utatur 3 Sed recitemus quid sequatur. 1DEM USQUE IURANDUM ii NEGLECTUM. hoc quid sit per se ipsum ton facile inter pretor, Sed Qeo, quod sequitur, suspicor de tuorum iudicum manifesto periurio diei, quibus olim erepti essent nummi, nisi a Senatu praesidium OStula88ent qua re autem de eis dici suspicer haec causa est, quod Si Statuo, et illud in hae civitate esse maxime inlustre atque insigne periurium et te insum tamen in periurii crimen ab eis, quibuSeum coniuraSti, non Oenri. Et video in haruspicum responsum nee SSO Ub 37
ieeta: SACRIFICIA VETUSTA OCCULTAQUE XUS DILIGENTER
FACTA POLLUTAQUE haruspices haec loquuntur an patrii
penatesque di multi enim sunt, credo, in quos huius maleficii suspitio cadat quis praeter hunc unum obscure dicitur quae sacra polluta sint quid phanius, quid religiosius, quid gravius dici potest VETUSΤΑ OCCULTA-
488쪽
440 M. TULLI CICERONISQUE. nego ulla Verba Lentulum, graVem Oratorem ac disertum, Saepius, cum te CCUSIret, USUrpnSSe quam
lineo, quae nunc ex Etruscis libri in te conversa atque interpretata dicuntur etenim ii Od Sacrificium tam vetustum est quam hoc, quod ii regibus aequale huius urbis accepimus quod autem tam occultum quam id, quod non Solum Curioso Oculos Xeludit, sed etiam errantis 3 quo non modo improbitas, Sed ne imprudentia quidem impune possit intrare quod quidem sacrificium ante P. Clodium nemo omni memoria Violavit, nemo tamquam adiit, nemo neglexit, nemo vir aspicere non horruit;
quod sit per virgines Vestalis, fit pro populo Romano, fit in ea domo, uno os in imperio, sit incredibili caerimonia, sit ei deae, cuius ne nomen quidem viros Scirosus est quam iste idcirco Bonam dicit, quod in tanto 18 sibi sceler ignoverit non ignovit, mihi crede, non: nisi forte tibi esse ignotum putas, quod te iudices emiserunt CXCUSSum et exhaustum, suo iudicio absolutum, Omnium Ondemnatum, aut quod oculos, ut opinio illius a religionis est, non perdidisti quis enim ante te aera illa vir sciens viderat, ut quisquam poenam Uae Sequeretur id scelus scire posset an tibi luminis obesset ne citas plus quam libidinis 3 ne id quidem Sentis, coniventis illos oculos abavi tui magis optandos fuisse quam hos flagrantis sororis tibi vero, si diligenter attendes,
intelleges hominum poenas deesse adhuc, non deorum. homines te in re foedissima defenderunt homines turpissimum nocentissimumque laudarunt homine confitentoni iudicio liberaverunt hominibus iniuria tui stupri inhala in ipsos dolori non fuit homines tibi arma alii in me, alii post in illum invictum civem dederunt hominum beneficia prorsus concedo tibi iam maiora non 3 esse quaerenda: a dis quidem immortalibus quae potest homini maior esse poena furore atque dementia nisi forte in tragoediis, quos volnere ne dolore Corpori Cruciari et consumi vides, graviores deorum immortalium iras subire quam illos, qui furente indueuntur, putaS. non sunt illi eiulatus et gemitus Philoetetae tam miseri, quamquam Sunt acerbi, quam illa exsultatio Athamantis et quam Senium matricidarum. tu, cum furialis in On-
489쪽
DE IIARUSPICUM RESPONSO ORATIO 38 41 441
tionibus Oees mittis, cum domos civium Vertis, Iam lapidibus optimos viros oro pellis, cum ardentis saces in
vicinorum tecta iactas, cum aedis Sacras inflammaS, Cum Servos concitas, cum aera ludosque conturba S, eum UXOrem Ororemque non diScernis, eum quod ineas eu-bile non sentis, tum baccharis, tum furis, tum da eas PoenaS, quae Solae Sunt hominum steteri a dis immortalibus constitutae nam corporis quidem nostri infirmitas multos subit casus per se denique ipsum Corpus tenuissima de uias saepe conficitur deorum tela in impiorum montibus guntur qua re miserior es, Um in omnem fraudem raperis Oculis, quam Si Omnino stulo non habueriS.
Sed quoniam do eis omnibus, quae haruspices Om- 'missa esse diuunt, satis est dictum, videamus quid idem haruspices an a dis immortalibus dieant moneri monent: NE PER OPTIMATIUM DISCORDIAM DISSENSIONEMQUE PATRIBUS RU CIPIBUSQUE CAEDES PERICULAQUE CREENTUR AUXILIOQUE' DIMINUITIS DEFICIANTUR, QUA RE AD UNUM DIPERIUM PROVINCIAE REDEANT EXERCITUSQUE DIMINUTIOQUE ACCEDAI haru-
Spicum verba sunt haec omnia nihil addo de meo quis igitur optimatium discordiam molitur idem iste, nec ulla vi ingenii aut consilii sui, sed quodam errore noStro; quem quidem ille, quod Obscurus non erat, facile erspexit hoc enim etiam turpius adflictatur re publica, quod ne ab eo quidem vexatur, ut tamquam fortis in pugna Vir acceptis a forti advorsario voliteribus adversis honeste cadere videatur Ti. Gracchus convellit statum icivitatis qua gravitate viri qua eloquentia qua dignitate nihil ut a patris avique Africani praestabili insignique Virtute, praeterquam quod a senatu desciverat, deflexisset. Secutus est C. Gracchus quo ingenio qua eloquentia quanta vi quanta gravitate dicendi ut dolerent boni non illa tanta ornamenta ad meliorem mentem Voluntatemque esse conversa ipse L. Saturninus ita fuit effrenatus et paene demens, ut auctor SSO egregius et ad animos imperitorum excitandos inflammandosque persectus. nam quid ego de P. Sulpicio loquar 3 cuius tanta in dioendo gravitas, tanta iucunditas, tanta brevitas fuit, ut posset vel ut prudentes errarent vel ut
490쪽
boni minus bene sentirent perficere dicendo cum his conflictari et pro salute patriae cotidie dimicare erat omnino illis, qui tum rem publicam gubernabant, molestum, sed habebat ea molestia quandam tamen digni- . tatem late Vero, de quo ego ip8 tam multa nunc dico,
pro di immortales quid est quid valet quid adsert, ut
tanta civitas, si cadet, quod di omen obruunt a viro tamen confecta videatur qui post patris mortem primam illam aetatulam suam ad scurrarum locupletium libidines detulit, quorum intemperantia expleta in domestiuis ostgermanitatis stupris Ohitntus deinde iam robuStus prO- viii in se ac rei militari dedit atque ibi iratarum contumelias perpessus, etiam Cilicum libidines barbaroruinque satiavit; post exercitu L. Luculli sollicitato per nefandum seoliis fugit illim Romaeque recenti adventu suo cum propinquis suis decidit ne reos faceret, a Catilina pecuniam necopi ut turpissime praevaricaretur inde cum Murena se in Galliam contulit, in qua provincia
mortuorum testamenta conSeripsit, pupillos neca 'it, nefarias cum muliis scelerum actione SoeietateSque On-
flavit unde ut rediit, quaestum illum maxime fecundum Uberemque campestrem Otum ad se ita redegit, ut homo popularis fraudaro improbissime populum, idemque Vir clemens divisores omnium tribuum domi ipse Suae cru-ι delissima morte mactaret exorta est illa rei publieae, Saeris, religionibus, auctoritati vestrae, iudiciis publicis funesta quaestura in qua idem iste deos hominesque, pudorem, pudicitiam, Senatus auctoritatem, tu S, fas, leges, iudicia violavit atque hic ei gradus, O misera tempora Stultasque nostras discordias P. Clodio gradus ad rem publicam hic primus est 1iditus ad popularem iactationem atque ascensus nam Ti. Graccho invidia Numantini foederis, cui feriendo, quaestor C. Mancini
ConSuli eum S Set, interfuerat, et in eo foedere improbando senatus Severitas dolori et timori fuit eaque res illum fortent et clarum virum a gravitate patrum de-Sciscere coegit. C. autem Gracchum mor fraterna, Pietas, dolor, magnitudo animi ad expetendas domestici
Sanguinis poenas excitavit Saturninum, quod in annonae Caritate quaestorem a Sua frumentaria procuratione