De opificum romanorum condicione privata quaestiones

1쪽

DISSERTATIO INAUGURALIS QUA AD SUMMOS IN PHILOSOPHIA HONORES AB AMPLISSIMO PHILOSOPHORUM ORDINE IN ACADEMIA RIDERICIANA HALENSI CUM VITEBERGENS CONSOCIATA RITE CAPESSENDOS SCRIPSIT

GEORGIUS UENN

SAXO-ALTENBURGENSIS MALIS SAXONUM TYPIS ISCHANI ET BURKHARDTI MDCCCCX

2쪽

DE DISSERTATIONE PROBANDA AD PHILOSOPHORUM ORDINEM RETTULIT GEORGIUS MISSO MA

Examen rigorosum habitum est die U. mens. Nov. a. 1909.

5쪽

Scripturo mihi de opificibus Romanis primum esse

videbatur quaerere qui homines in opificum nomine continerentur. Exiguus inscriptionum Latinarum numerus,

in quibus hoc nomen legitur CII VI 8648 pra osseus osti cibus XI 2l incola opimoque XII 384 si ora lapidarii XIII 2828 si es loricarii, quamquam testimonio

est illud nomen in vita communi minus usitatum uisse quam singulorum opiliciorum peculiares appellationes, tamen quae generalis eius Vi Sit non docet neque scriptores Romani de hac re nos certiores iaciunt Cicero enim, qui de variis quaestus rationibus pluribus disserit de otii-eiis I 150. 51), id tantum is homo vere Romanus respicit quae sint viro Romano dignae et honestae, quae non sint et Seneca philosophus epist. 88, 21-23 cum omneS

res tum artes sub specie aeternitatis, ut ita dicam, contemplatur et, cum Virtus omnium rerum, quae appetuntur, summa sit, quo quod studium propius homines ad eam adducit, eo pluris aestimandum esse censet ergo principatum

tenet philosophia, quippe quae Stoicorum Sententia proxima sit a virtute intimae sunt vulgare opilicum artes, quas innaan constans et ad inStruendam vitam occupatae Sams;

altero loco apparent ludicrae, quae ad voluptatem oculorum est aurium tendtinc tertio liberales vel, ut ipse ait, pueriles, qua ἐγκυκλίους Graeci vocant. Sed cum et hi scriptores et reliqui, qui opificum mentionem iaciunt, non tam doceant quae Sint genera quaeStu neque omnes, qua illiberales Cicero vocat, neque quas vulgares et sordidas Seneca, opificum arte sunt , quam quanti quaeque arSet sibi et suae aetatis hominibus sit, eorum testimoniis

infra uti licebit.

6쪽

Quattuor habemuS genera quaeStu generalia priniunt agriculturam et opera omneS, quibu naturae ructus et coluntur et in hominum usum rediguntur, quale Sunt pastio et Venatio, cultura silvae et horti, vineti et oliveti alterum mercaturam et negotiationem, quae Continet redempturam et tenerationem et argentariam; quartum quaeStum mercennarium et conducticium tertium genus continet OS, quo Vere et proprie appellamia opifices.

Opite est, quod elementa vocis docent, qui opus iacit vel cuius opera opus aliquod ilicitur interpretationes alienae Corp. gloss. lat. V 26, 3 opiti faciens; IV 265, qoporis octor IV 545, 35 fabriculor II 3l3, 58 εργοδιῶκτης)

opus autem sic intellegendum esse videtur, ut non εργaσια opificis sed εργον i. e. res ipsa labricata appelletur, nam proprium eSt, ut reS, quae non modo meditatione sed etiam sensibus percipitur, vel ipsis manibus interpretationes Graecae Corp. gloss. lat. II 4 76, 45 χειρουργός III 39 4. 5.269, 34. 476 42. III 307, 30 514, 6. 275 34 χειροτεχνη ove instrumentis coniiciatur, ut apparet e Scriptorum et poetarum testimoniis. λ)Sic intellegitur quare neque agricola opite Πο-

minetur, qui arando et metendo, neque mercator, Cum emendo et vendendo opus iaciat. Quae fere opilicum opera coniiciantur ex his Ciceronis verbi cognoScitur de nat deor. II 150): Exstructiones ecformn, eg mensa corporum vel texta vel suta omnemque fabricam aerisi Horat carm. II 27, 30 opifex corona m necten Coronam.

Varro de re rust. III 16 10 apes silvestres minores sunt magnitudine et pilosae sed opifices magis. 16 5 mel apium cibus domus opus. Cicero de nat. deor. Ι 8 opifex aedificatorque mundi deus. Ovid. met. deus opifex rerum. Gellius XII 1, 13 sanguis ille opifex omne hominis Corpus finxit.ῖ eadem de causa ei, qui in metallis et lapicidinis sunt

operarii in numerum opificum non adscribuntur, cum non res persectas sed materiam infectam opificum opera tractandam X-hibeant.

7쪽

Cum in lingua Latina non tantum intersit inter artem et in cium, quantum inter nostrae linguae verba ιns et an me interdum homines in opilicio tractando occupati nominantur artifices et in libris scriptorum et in inscriptionibus Fast. Praen. adi Mart. 19 Quinquatrui arti cum dies. II. III 3136 aru es Minervaes. VI 89Marsi x si narius. VI 992 arsi es artis tesselariae lusori aes. IX 17 19

tibicon arti m or anoretum. X 347 optio factionis ursi cum. XII 22 quom mago artificesue labri ignarii semper dixerema Afrum. XII 5336 praebuit arti cibus structoribus me

habeant in illa, sic es ros arsi es de ling. lat. X Aquae observant in aedin iis et signis iaciendi celerisque rebus arti cess. Plin. p. I 0 4 ut enim de pictor sca fore cor nisi arti m iudicare, ita nisi sapiens non potest perspicere sapientem Vulg. III reg. 7, 14 arti cena aerarium. Vitr. V 4 4 arsi es, qui or una ociunt. VIII 6, 11 exemplar ab arti cibus plumbariis possumus accipere. Plin. nat hiSt. V, 7 Sidon arti m seri ci Thes ling. lat. II 698 Sq.). Vitruvius de archit VI praei. 7 architecturam cum ivllonis et sutoris artibus non eodem loco habet eo, quod maiorem praebeat illicultatem, et contra in Codice Theo

8쪽

dosiano XIII 4, et architecti pictores, sculptores, statuarii

in opilicum numero sunt. λ)Qua interpretatione exhibita etsi qui homines proprie et vere nominentur opifices constare videtur, tamen potest dubitari an inibus, ut ita dicam, propagatis nonnulli homines in quaestu comparando occupati iure opificum nomini adiciantur quattuor genera, ut modo dictum est Sunt quaestuS; Cum et primum agricultura et secundum genu mercatura, negotiatio satis magno spatio distent a tertio', non aeque quartum a tertio disiungi potest. Quartum genu quaestum mercennarium et conducticium continet quaestum conducticium habent, qui locando ex rebus suis e insulis, balneis, tabernis, se vis fructum capiunt, quo Cum a negotiatoribus non multum ditierant,

hoc loco praeterimus mercennarii Sunt, quorum arte et

operae, ut ait Cicero de ii I 150 emuntur artes fuisse partim liberales partim illiberales notum est liberales quae sint nemo ignorat in illiberales sunt artes ludicrae, quae ad volet Iasem aurium et oculorum tendunt Seneca ep. 88, et), ut arte histrionum, mimorum, unambulorum, pilariorum Cic. de ii I 150 sal afores forumques ludum falarium; II VI 101 14 scaenici artifices, i Thes ling. lat. II 699 sq.). reliqui sunt, quorum perae emuntur, qui artes vulgares et sordidas exercent, operarii, mercennarii, merceditui, ut baioli, saccarii, coqui, Vecturarii,

i quare non tota probanda est haec apud orcellinium nota arumex fissime di erunt infer se hic enim dic, fur de eo,

qui artem mechanicam exerces, uer confra, qui arum taberalem. a omnes fere opifices res a se fabricatas ipsos vendere solitos esse notum est et nonnulla nomina ut vestiarii, vascularii et mercatorem et opificem significant sed plerumque ei, qui magis mercando quam fabricando operam dant, negotiatores se appellant reliquos, qui id non faciunt, in utroquo negotio versatos esse verisimile est De tabernariis insta pauca dicentur.3 architecturam in earum numero habitam esse Cicero de

9쪽

qui cum simili ratione atque opifices negotium suum

eXerceant, proXime ad eos accedunt haud multum enim interest inter coquum mercennarium, qui cibi comparatis pretium operae accipit, et Sartorem, cui VeStimento X

mandato coniecto merce SolVitur.

Qui homines in opificum nomine Contineantur, Xeis, quae adhuc dicta Sunt, apparere Censeo iam priuS- quam quae opificum Romanorum condicio uerit consideramus, paucis quid iudicaverint Graeci de opificibus et opificiis demonstrari opus est qua de causa hoc faciamus in ira videre licebit. Omitto pluribus docere aliam fuisse pilicum condicionem Homeri Hesiodique temporibus, aliam Periclis aetate eo tempore, quo adeo florebat res publica Atheniensium opibus auctoritate gloria, ut per Septuaginta

iere annos principatum Graeciae obtineret, deinde quamvis bello gravissimo fracta mox e clade recrearetur, OmneSiere Graecos aeque despeXisse ordinem opificum Scriptores testes sunt tribus potissimum causis iactum est, ut opifices parum honesta iam apud cetero uterentur, prima, quod mercede operam Suam aliis locantes quasi in Servitutem quandam se dare existimabantur turpe enim et viro ingenuo parum dignum censebant ea, quae Vitae usui necessaria sunt, cotidiano labore aegre sibi comparare,

et eorum libertas imminui videbatur, qui nisi aliorum gratia et voluntate victum non haberenti). itaque artem aliquam animi causa amplecti viro ingenuo dignum,

eandem artem mercedis causa in aliorum usum Xercere

libero homine indignum, quin etiam sordidum erat et, qui rei familiaris inopia hoc iacere cogebantur eorum ratio vivendi et agendi humilis erat et a servili con-

10쪽

dicione non ita longe aberat quare pilice nominabantur νελευθεροι Plutarch. Pericl. 1 et νδραποδωδεις Xenoph. Memorab IV 2, 22 et Plato de re pubi. III 405 του φαυλου c. καὶ χειροτέχνας opponit τοῖς νελευθερμγ χν 3χατι τε δραμμε Οις. ei, qui in ilicinis servos et operarios alebant ad artem aliquam eXercendam, quamquam non minus quam illi mercede victum quaerebant, tamen non eodem loco quo illi habebantur, cum ipsi manum ad Opus non admoverent et non modo pilices et operarii θανες), qui mercede conducebantur ad uscipienda opera servilia, sed etiam ei, qui liberalem arteni non animi excolendi aut delectandi sed mercedis quaerendae auSa exercebant, mala apud omnes iam utebantur quamquam Graecos non iugiebat interesse aliquid inter liberales et illiberales artes, tamen ne ampliSSimOS

quidem artifices omni illiberalitatis ignominia vacare putabant' itaque vel praestantissimi pictores et statuarii in unum ordinem rediguntur cum intimis opilicibus 4 et eodem quo illi nomine χειροτεχνa Vel νὶ ιιουργοί appellantur atque Polygnotus βύναυσος non esse dicitur eo, quod arte

sua exercenda non sibi mercedem sed urbi honorem quaesiverit Α)i Aristot polit II 2, s δουλου δ' εἰ3νὶ πλείεω λεγομεν

μουμενος προς λὶν πόλιν.