De opificum romanorum condicione privata quaestiones

31쪽

Fabri tignarii et labri collegiat municipales. Quam quarni intra labri tignarii et labri disiunguntur tamen non ipsa opificiorum natura inter se ditierunt. laber ignarius principio idem est atque taber lignarius, quod nomen in inscriptionibus semel repertum CIL IV 960 lignari amisaersi apud Scriptore nonnuSquam Occurrit Isid. orig. XIX 9, i ta narius aeneralites ligo optinem appellatur). cuni veteres Romani pro magna ligni copia Thucyd. VI 0, 3 χουονὶς τῆς Ilada ξυλα φθονan n aediticiis exstruendis alia materia non uterentur, taber tignariuSi appellabatur, qui aedificando quaestum sibi iaciebat,

quod aedificatoris nomen etiam tum valuit, cum iam pridem Romani in aedificando utebantur saXis, ita ut fabri tignari omnes essent, quorum opera aedilicium X-Struebatur Gaius Dig. I. 6 235 abros senario dicimus non eo dumtaxat, qui ligna dolarent, Sed omne qui aed murenti. Imperatorum aetate collegia et fabrorum ignariorum et labrornm vel abrum in inscriptionibus nobis occurrunt Wallaing, Corporation professionnelle IV 20, 72. Orne- mann in encycl. reali VI 893); inter haec collegiorum genera haud magnum discrimen interesse videtur, cum in

nonnullis oppidis Ostia XIV 297 359 Praeneste XIV 2876. 298l Vienna XII 1911 Lugudunum XIII 1954. 978 λὶ eiusdem collegii collegiat modo labri modo labri tignarii nominentur; quin etiam in titulo XIV 2630 qui Tusculi

repertuS, Ostiam transierendus est), idem collegium, ute ordine lustrorum videre licet, nunc collegium abrum Ostiensium nunc collegium abrum tignuariorum Sti cii de industria in hunc numerum non recepi Brixiam et Salonas oppida ut factum est amornemanno in encyCl. reali

V 1895 . cum in titulo V 216 Brixia collegii mentio non

fiat, non est cur fabrum illum ignarium collegiatum fuisse in Collegio fabrum Brixiensi censeamus, et titulus Salonitamus III 8841 . . . LE . . . TI . . A .... FABR testimonio vix esse potest, Cum quae supplenda sint, non ConStet.

32쪽

ensium est nec ceteris in rebus collegia illa cognatione quadam carent, ut nobis iacile persuadeamus, eiusdem opificii homines duobus illis nominibus vocari, ut scriptores quoque fabros dicunt cum fabros ignarios intellegant i cum homines, qui aliam artem vel alium quaestum habent, non modo apud labros sed etiam plures inter labros tignarios occurrant syrkunarius vel automatarius XII 722, nauta Rhodanicus XIII 1967, nc otiator muriarius

XIII 1 6. rrarius XIII 2036, auri m XIII in ulus XIII 1978 inter labros ignarios, uber iactarius XI 5439

inter labros), non habemus, quod collegia labrum omnes eos, qui propter materiae formandae irmitatem nomine

labrorum comprehenduntur, et collegia abrum tignariorum exstructores tantum aediliciorum continuisse putemus.

Fabris collegiatis in municipiis et coloniis Romanis id uit ilicium, ut incendia XStinguenda curarent, ut inprimis Otto Hirschield Sitz.-Ber Astur Mian VII 1884, 239 sqq. demonstravit quamquam autem in eodem munere luisse ignario negari non potest, cum et in his et in illis collegiis idem sit collegiatorum ordo militaris et praeiecti publice collegio dati reperiantur, tamen abrum potissimum collegia in illo munere occupata luisse Videntur. Romae enim, ubi ex Augusti aetate cura incendiorum vigilibus ab ipso imperatore instructis mandata erat, Ollegium abrum repertum non est, cum fabrorum tignariorum saepe mentio itat et in municipiis centonariis et dendrophoris, qui eodem munere iungebantur, multae et Variae neceSsitudines intercedunt cum labris, nullae iere cum labris ignariis.'i Cato de agric. 14, 1 villam aedificandam si locabis novam solo faber haec faCiat oportet. Cic. in Verr. ΙΙ5, 4s Capitolium publice Coactis fabris exaedificari atque effici potuit. Cic. ad fam. IX 2, 5: non modo ut architectos sed etiam ut fabros ad aedificandam rempublicam accurrere. liv. 56, 1 fabris undique accitis. a Ameriae idem vir praefectus est collegii ab tig et Ollegii Centonariorum X 4404.

33쪽

29 Duo iacilius cognoscatur, quibus rebus labri tignarii et labri municipales inter se ditierant, non in unam tabulam omnes rediguntur praemonendum est ad collegium abrorum tignariorum Romanum pertinere titulos VI 3678. 33856, cum lacunas habeant litteris I eX-plendas Waliging, Co=porus professionnelles V 8), ad collegium abrum ignariorum Ostiens titulo X 54l. 543 Salerni repertos, Cum homines exhibeant in collegio labrum tig. Ostiens collegiatos, et X 6585 Velitrae), ut Monamsen censet II X p. 1148. In tabulis sequentibus asterisco notantur collegiati, duobus asteriscis magistri intra uncos additus est numerus hominum, qui in titulo nominantur dubii nominantur intra in adnotationibus ei tituli, qui aut non integri aut dubiae lectionis vel interpretationis Sunt. II Fabri tignarii.

opificum summa

Corporati

34쪽

bus vocantur:

Opilicum Summa l28 Corporali 126 magistri ..... 25 Gentili nomine Romano et cognomine Graeco utuntur

magiStri 27 Atque primum quidem considerantibus nobis hanc tabulam conspicuum est servos inter collegiatos SSenullos. λ Monamsen de coligiis e sodaliciis Romanorum p. 77. 78 servos in collegi opificum omnino non receptoSesse opinatu est; sed erravisse in hac re virum doctissimum apparet, cum, ut tabulis insequentibus demonstrandum erit, servi et collegiati et magisterio iuncti reperiantur praeterea si servos in collegi opificum adscisci non licuisset, certe leges Cellegiorum, quae ΠΟΠ- nullae conservatae sunt, de hac re aliquid praescriberent *ὶ

Opifices, quippe qui magna ex parte ipsi non longe ab-eSSent a Servorum condicione, non aeque a ConSuetudine

cum illis habenda abhorruisse atque homines nobiles et i in titulo XI 355 A cum indicis collegii ab tig duae

Columnae integrae servatae sint, ex tertia Columna praenomina tantum exstant; quod in his litterae V leguntur, satis opinor testimonii non est, servum in illo collegio fuisse. p in collegia funeraticia servos assumptos esse domini scilicet permissu traditum est Dig. XLVI 22, 3, 2.

35쪽

31 divites perspicuum est, cum autem servi in numero fabrorum ignariorum non sint, aut exclusi erant ab horum

collegiis aut certe eorum numerus minimus erat, Cum ne

in albis quidem, quorum reliquias habemuS unu Sit SerVuS. Non omnino desiderantur in inscriptionibus servi

artem tignariam XercenteS; quorum unuS, Cum magiStercollegii domestici sit VI 409 , reliqui, cum in monumento Statiliorum sepulti sint VI 636, 65 , domi vel domini sumptibus pilicio dedisse operam videntur, cum

autem e consuetudine Romanorum omnes eiusdem ia-

miliae libertini et servi in eodem sepulcro conderentur, incertum est an illi Statiliorum servi extra iamiliam aut collegiati fuerint. Ingenui, qui nonnulli inter collegiato Sunt, praecipuo honore usi esse non videntur, cum in albis, quorum reliquias exhibent inscriptiones VI 060. 45, eorum Omina reliquis passim intermisceantur et ingenuus ille decurio collegii, qui in titulo 1060 nominatur, non primae sed quadragesimae Septimae decuriae praeSit perpauci sunt libertini, qui manumissoris praenomen addunt, eo

maior est numerus eorum titulorum, qui certum ordinis indicium non perhibent in quibus etiamsi eos homines, qui gentili nomine Romano et cognomine Graeco VO- cantur, inter libertinos adsciscere in proclivi est, tamen maior pars abrorum tignariorum ordinis ingenui est. Cum casu acciderit, ut hae inscriptiones serVarentur illae delerentur, cavendum est, ne collegium quo maiore auctoritate usum sit, eo plures continuisse ingenuo credamuS, nam in exemplo rem illustrem omnes tituli Ostiae reperti libertinorum sunt, et constat collegium labrum tignariorum Ostiens inter omnia, quae ibi erant, primum utSSO. Eorum, qui collegiat non uisse videntur, numerum eSSe parvum mirandum non est, cum iacile intellegatur neminem opificum iugisse, quanta sibi collegiat essent

36쪽

Restat ut studeamus cognoscere, iuerintne omnibus temporibus eaedem inter libertinorum et ingenuorum numeros rationes; sed Romani tantum et Ostienses tituli iacultatem praebent temporis, quo scripti sunt, definiendi, cum in eis lustra collegiorum adnotentur cum collegii Romani lustrum XXVIII cadat in annos . C. n. 129-133 VI 0299ὶ collegium anno a C. n. 7 aut ConStitutum aut instauratum esse perspicuum est Waliging, Corpora profera I 363. II 18). cuius rei ratione habita titulorum V 996 321. 148 9406. 10299. 33856 1060. 0300 annie lustris recognoscuntur eodem modo titulorum Ostiensium XI 299 3009 2630. 371. 370 297 128. 160 148 anni definiri possunt, cum ordinem lustrorum collegii Ostiensis X initio primi p. C. n. saeculi ordiri verisimile

sit Waliging, Corpora . proin IV 28). sed hic tam parvus

numerus vix ullius momenti est, praesertim Cum omneSiere quos dixi tituli secundi saeculi sint quare infra omnibus titulis compositis de hac re summatim agetur. Quo iacilius cognosci possit tuerintne labri tignarii in eodem honore atque labri collegiati, altero hic titulos honorarios a labris ignariis dedicatos, e quibu videamuS, cuius ordinis iuerint patroni et reliqui homines neceSSitudine quadam cum collegio coniuncti. sunt patroni ordinis senatorii VI 1673. I 2213 Telesia patron coloniae. I 2339 Alitiae aed. curti ordinis equestris XIV 359 Ostia patron colon. ordinis decurionum XII 1877 Vienna). ordinis Augustalium XIV 3003 Praeneste ma Afer durus ab in oratore Hadriano. IX 4071 Carsioli cur annonae.

ordinis ingenui VI 060. I 355 Luna). ordinis libertini I 3931 Alba Fuci). praeiecti collegii XI 404 Ameria fici cur. secun annonar.

XIV 298 Ostia prae labri III ll Dyrrhachium).

λ ficis collegia fabrum ignariorum et centonariorum. fc fabri centonarii endrophori.

37쪽

- 33 titulis honorantur a collegio equites Romani XIV 160 Ostia fron annon XII 165 Nemausus). magisterio honoris causa iunguntur Augusti libertus, redemptor operum Caesaris V 9034 lictor XIV 296

Ostia); eques Rom. XIV lo ibid.); decurialis scriba librarius IV 374 ibid.); decurio IX 3923 Alba Fuci). III Fabri collegiat municipaleS.

Lib.

Corporali

opificum summa 68 Corporati 68 magistri . Nomine gentili Romano, cognomine Graeco utuntur:

38쪽

Inter fabrorum titulos eadem intercedit numerorum ratio, quae inter fabrorum ignariorum titulos, Cum perpauci libertini et ingenui aperte agnoscantur et servi nulli reperiantur. labros non collegiatos nisi intra ia- miliam non reperiri iam supra p. 22-26 demonstratum est Ut modo labrorum ignariorum nunc labrorum titulos honorarios adiungo. sunt patroni

patron colon 6362 Pisaur. ic patron colon. V 335

39쪽

honoris causa magisterio iunguntur equites Romani V 4333

Vindob. 'rum. Oll. honorantur titulis viri illustres senatorii ordinis XI 377 Arimin. scd afron colon 6164 Suasa ic. 6370

equestri. ordinis I 5439 Falerio ic patron colon. XI 405 Arimin. uxor ερ Rom. 629 Faventia frum. si III 557 Vindob. praef. coli. ordinis decurionum XI 386 Arimin. patron colon. 406

Permulti homines privati, et viri et feminae, cura collegii titulis honorantur Brixiae V 4333. 4396. 4397. 4406 4408. 4416 4454. 4459. 4483. 4488 c; 4122 439 l. 4433. 4489 I. Comparatis inter se titulis labrorum ignariorum et labrum videre licet fabros, cum rationes numerorum haud multum inter se ditierant, praestare omnibus ei rebus, quae testimonio sunt, illis cum magistratibus necessitudines et honorem dignitatemque in municipiis tuisse praeter CeterOS. Omne iere patroni amplissimis honoribus publicis periuncti sunt, multi iidem patroni municipiorum vel coloniarum, multi praeiecti collegiorum sunt iterum atque saepius fabri in partem hereditatis a civibus vocantur vel dona accipiunt; et vicissim viros de collegio vel de civitate bene meritos collegiat titulis honorare solent a nulloi dubius est tit. Suppl. Ital. 870.

40쪽

- 36

collegio tot titulos imperatoribus posito esse, quot a labriS, intra demonstrabitur quomodo nominum diversitas expediatur latet in obscuro torsitan res ita fere se habuerit.

initio in municipiis labri tignari collegiati ultro custodiam

incendiorum exsequebantur cum autem in maioribus oppidis hoc modo saluti publicae non satis prospiceretur, illud officium publice eis imperatum est quo ex tempore Collegium appellabatur collegium fabrum quo iactum est, ut opifices eandem artem tignariam ab antiquissimo tempore usitatam exercentes modo in collegiis labrorum ignariorum modo labrum essent cum initio omnes labri tignari nominentur, poSte ei, qui labri vocantur, ilicium publicum se habere hoc nomine profitentur cum servi, ut e tabulis videre licet, in omnibus eis collegiis non reperiantur, quibu cum republica aliquae intercedunt rationes, non casu accidisse cenSeo, quod neque inter labros tignarios neque inter labros collegiatos inscriptiones exhibent servorum titulos. Fabri navales, labri lignarii, dendrophori. IV Fabri navaleS.

Sunt ingenui, qui patris nomen indicant XI 39. 5371 Duobus vel tribus nominibus vocantur ' XIV 168 2i.''256 lq) 256 226) 368. XII 23. ' 730. 58ll. opificum summa 46 collegiali 245

magistri 17. Nomine gentili Romano et cognomine Graeco utuntur

magistri . Fabri navales cum reliquis artis ignariae pilicibus

non coniunguntur, Cum eorum opificium non modo ab architectorum arte liberali non multum absit, ut interdum