Quibus fontibus Plutarchus in Vitis Fabii Maximi et Marcelli usus sit .

11쪽

aliis in prioribus libris Dionem Cassium usum esse, qui

rerum non minus publicarum quam bellicarum usu atque experientia inter aequales eminebat huius tam egregii auctoris historia ueterum temporum pauci tantum Xceptis agmentis quod interiit ualde dolendum est quae

iactura aliqua ex parte compensatur Onarae annalibus. is monachus quamquam uilissimus est homo et scriptor, utpote qui in exordio profiteatur se ad historiam condendam, ut praua cogitationes ac cupiditates repelleret, On- fugisse atque fontes suos eosque paucissimos XScripSiSse, tamen nobis magni est pretii, quia ad uerbum sontes transscribens multa seruauit e Ructoribus, quorum per aetatem non tulerunt in historia enim Romana usque ad

deletam Corinthum auctoros habuit tum Dionem tum lutarchum, atque in ea parte quae ad nostram quaestionem attinet solum Dionem, quo ita utebatur ut alia transscriberet, alia praetermitteret, alia in breuius contraheret, ut

thum8W. d. immermann 183 p. 238 certissime uicit. Corneli Nepoto ser nullos Ductus percipere OSSumus, quia excellentium ducum Romanorum libro perdito solauit Hannibalis ad nostram quaestionem attinet, de eius autem fontibus, quamquam haud spernendi auctores laudantur cap. 13 Polybius, Sulpicius Blitho, cuius hoc sol loco montio fit, Sosilus ac Silenus, Hannibalis comites, propter nimiam epotis incuriam ac memoria infirmitatem nihil conici potest totus denique Liui sectatorum et epitom torum greX, ubi ipse Liuius superest, iure neglegi potest, auctorum deperditorum tenue affert subsidium ac sunt illi quidem Valerius Maximus, Julius Florus, Eutropius, Orosius, Aurelius Victor ut uulgo appellatur qui libollum do uiris illustribus composuit qui qua ration usi sint Livii annalibus explicauit U. Ohior Gott. 1860). do Horii Maximi sontibus fusius disseruit se scin praelatione editionis de Orosii uita eiusque historiarum libris h. de Moerne dissertationem scripsit Ber0l. 1844). His praemissis singulas uitae Fabii Maximi partes

12쪽

percenseamus et cum ceteris auctoribus conferamus in primo

capit Plutarchus ' ut solet praefatus de genere ingenio moribusque Fabii, postquam primum eiu consulatum ac triumphum de Liguribus actum uerbo tetigit, cum pugnae apud rebiam commissae et itineris ab Hannibale per Etruriam acti mentionem fecerit, longius cap. II et III commoratur in adumbranda Flaminii consulis temeritate cla-

deque ad Trasumennum lacum accepta ac fere omnia quae narrauit Plutarchus cum reperiantur apud Livium

XXII, 1 7), Livii uero pugnae descriptio simillima uideatur esse olybianae enarrationi III, 80-85 , cum alii uiri docti tum C. uterus Liuium uortisso Polybium, e Liuio

autem Plutarchum hausisse contenderunt. Sed DOStra Sen-totitia longe aliter Sese habet res priusquam autem de Plutarcho quaeramus, quae inter Liuium et olybium intercedat ratio Statuemus de qua quo facilius iudicari pos- Sit, non modo quae quominus olybius fons habeatur Liuii obstant asseremus, sed etiam quae similia sunt utereo sub oculos subiciamus. Hannibalem, cum insitam ingonio Flaminii consulis temeritat0m nosset, fertilibus Etruriae campis usque ad Trasumennum lacum peruaStatis, tanta ira eum inflammasse, ut contemni Se putati Re R-lutaribus amicorum hortationibus spretis clamans impediendum esse, quominus hostis uastando et urendo ad ipsa Romana moenia perueniret, citat agmine insequeretur et in o lorat in insidias ab hoste structa intraret, aeque Liuius ac Polybius narrant praeterea in ipsiu pugnae descriptione multa concinunt. Ordo rerum fere idem. Solis Occasu ad lucum peruenisse Flaminium et postero die uixdum satis certa luce in angustias ingressum esse monteSet lacum densa nebula subit orta e lacu intecto esse; Romano undique circumuentos cum in tanta trepidatione

' Plutarctii capita et uersus attuli ex editione intenis, LipS. 1839 Polybi ex edit Bel heri Berol. 1844 Liui paragraphos X Impliore eissenborni editione.

13쪽

neque acies instrui neque arma expediri possent esse oppressos multo nulla saluti spe relicua in lacum sese immergentes gurgitibus haustos esse se milia primi agminis, qui fortiter eruptione facta e saltu evasissent, Oupugnam Maharbali a condicione ut armis traditis cum singulis uestimentis abirent sese dedisse, ab Hannibale uero fide rupta in uincula coniect0s esse capto Socio Sine pretio dimissos ciues Romano in uinculis retentos 8Se a praetore ingentem acceptam esse cladem Romae pronuntiatum esse ab utroque ita narrantur, ut uerborum Similitudo quaedam obseruari possit ac Liuius Grasica olybii uerba tum Latino sermone reddidisse tum maiore ubertate distinxisse uideatur. Sed accedunt non pauca, quae aut RΡ0lybio aut a Liuio solo narrata Sunt num uerum imperatorem quo ingenio sit aduersarius indagare se uitia eius in suum Sum conuertere debere, quae e lanatio sane propria es P0lybii cap. 1), Liuius ne uerbo quidem memorat contra Solus Liuius e odit non minus tetra prodigia quam omina quaedam a Flamini neglecta esse; motum tereno, quo multae Italiae urbes prostratae sint, intentis in pugnam animi neutrum Xercitum SenSisSe; tres fere horas pugnatum ' esse magna cum cura Hannibalem corpus Flaminii quaesiuisse a Celtis Flaminium necatum esse olybius significauit, Liuius copiose enarrat Domino Jnsubris equitis qui consulem lancea transfixerit adiecto neque nomen praetoriS, per quem calamita pronuntiatur Romae, solus tutus affert uide neceSSe SSe, ut saltem alterum auctorem consuluiSS Liuium putes, si Polybium praecipuum auctorem habes iam uero extant apud Liuium quae nullo modo possint conciliari cum ΡΟ-

' Eadem quae Liuius attulit omina a Caelio Antipatro narrata Se cum e Cicerone de diu. I, 3b de nat. de0r. II, 3 8 appareat, Lachmanos et Peter censuerunt e Caelio Liuium illa adiecisse Polybianae enarrati0ui sed perspicuum est nihil obstare, quominus eademiam ab aliis annalium scriptoribus Caelium accepisse et Liuium ex iisdem

14쪽

lybio sed pugnent cum eo. nam cum olybius Flaminium, ubi undique sese circumuentum eSSe cognouiSSet λςχρηστον- μενον καὶ περικακουντα τοῖς λοις fuisse tradit, Liuius impavidum eius animum atque egregia sortitudinis specimina ab eo edita praedicat. deinde naturam loci, cuius descriptionem e Polybio sumptam esse a Liuio Lachmannus ΙΙ,4 et C. etem p. 32 affirmant, aliter Liuius ut Polybius cogitatione informasse mihi uidentur Polybi enim auctore cap. 3 per angustum aditum a Sinistra praeruptis rupibus a dextra lacu clausum intramus in uallem, quae utrimque altis montibus saepta a fronte tumulo in quo Hannibal castra posuerat intercluditur huic loci si tui apturespondet copiarum dispositio castris enim aduersum aditum collocatis Baliares cum expeditis Hannibal in dextros montes mittit, equites et Celtas per laeuos ita extendit, ut Oxtromi prope aditum abditi lateant tum primum agmen Romanorum in uallem ingressum ab utroque latere εκ τῶν πλαγίων hostibus ex insidiis prorumpentibus caeditur, relicuus uero exercitus in ipso aditu a lacu et rupibus inclusus etiam foedius perit ita etiam qui in 'uali trucidati erant numerus cum Liui c0nsentit segregantur ab iis, qui in faucibus interierunt. - Secundum Liuium uero non solus aditus sed tota uallis ab alter later lacu ab altoro montibus cingitur cf. 4. g. 3 ut ubi intrassent Romani

clausa omnia lassu ac montibus essent 4. g. 5 Ρoenus ubi hosto clausum lacu ac montibus habuit; . . :ab lateribus montes ac lacus, a Donte et tergo hostium acies claudebat; . . : nec montes nec lacus obstabant). nunquam montes dextri et sinistri ut a Polybi discernuntur cui loci descriptioni etiam copiarum collocati accommodata est 'ipse Hannibal in castris in aperi locatis cum Afris Hispanisque considit, Baliares ceteramque leuem a maturam On monte circumducit, equites non per laeuos montes sed ad ipsas fauces tumulis apto tegentibus locat. deinde non solum primum agmen sed totum exercitum in uallem intrasse et omnino XV milia caesa esse narrat. Liuianam igitur loci descriptionem, quam Polybianae repu--

15쪽

- 11 'gnare in aperto sit neque perperam intellecto Polybi ο

tam esse putari po88it, quia clarissima Sunt eius uerba neque semel discrepantia Liui apparet sed ad totius pugnae descriptionem pertinet, non e Polybio sed ex alio auctore manavisse Statuendum est ac cum haec regionis descriptio copiarumque collocatio totius pugna descriptionis ut ita dicam undamentum sit, praeterea Π0n mea BDOt uerimus, quae aut Solus Liuius exhibet aut pugnans cum Polybio exposuit, dubitari non potest quin Liuius in hac pugna describenda 0lybio omnino non usus sit, similitudines uero communi ab utroque adhibito lante repetendae sint nam si Liuius ante oculos habuisset olybium, non illas minoris momenti res sed potius fundamentum aut totam descriptionem X e Sumpsisset fonte uero hoc uaria ratione uterque usus St. Liuius enim quae inuenit nihil suspicatus credidit ac bona fide reddidit, Polybius autem ut erat acri iudicio examinauit et, quia ipse lacus rasumenni situm

lustrauerat salsoque ab auctore suo descriptum SS COGO-uerat, immutauit ac correxit. Quis uero est hic utriusque auctor in censum uenire possunt annalium scriptores, qui Polybi aetati antecesserunt, et Graeci, qui sese ad bellum Hannibalicum m0- moriae prodendum accingerunt a Gaeaecos quidem Sositum a Chaeream non nouisse uidetur Liuius, Polybius indignos esse dicit, qui hist0riae script0res appellentur HI, 20). similiter de Sileno statuendum St. nam iS, praete quam quod olybius nunquam semel Liuius XXVI, 49)eum nominat, iure autem num ipsum inspexerit Liuius an ex alio auctore nomen eius transscripserit dubitari potest, historiam suam, si e fragmento a Cicerone de diu. I, 24 seruato coniecturam facere licet, more Gaecorum fabulis exornauerat, qua arriSiSSe Caelii miraculorum amantibus

a Polybi ingenio abhoruisse censere debemus L. Cincii Miminti autem et Acilii Glabrionis nulla fit menti a Polybio M. Porci Catonis origines nec commemorauit olybius nec Liuium in tertia decade consuluisse ueri simile est es Lachmann. d. f. L. II, 17) A. Postumi Albini

16쪽

Graecam historiam, cuius nunquam meminit Liuius, Polybium legiss non adhibuisse apparet ex acerbis facetiis, quibus eum irrisit XL, ) ex aequalium denique L. Calpurnii Pisonis Caslii Antipatri'), aliorum annalibus, quinum, antequam olybius historiam suam absoluisset uulgati sint iure dubitatur, quidquam mutuatum esse Polybium quis est qui existimet itaque cum solus Fabius Pictor relicuus sit eumque Liuium ac Ρolybium adhibuisse constet, non temerius nos iudicasse putamus Q. Fabium ictorem

communem quem quaerimus lautem fui88 StatuenteS. neque falsam esse hanc suspitionem insigni c0nfirmatur testimonio ipsius Livii nam pugnae descriptione absoluta decaeSorum numero disserens haec dicit XXII, 7): meo

est nobili ad Trasumennum ustria atque inter auca3 memorata populi Romani cludes quindecim milia Romanorum in acie caesa decem milia sparsa fustra per omnem truriam diuersis uineribus urbem petiere duo' Miror quod . Peteres pag. 56 censuit Caelium Antipatrum communem Polybii Livii, Plutarchi lantem fuisse. nam Polybium e nepotuisse quidem uti colligi potest e fragmento Caelii, quod seruauerunt Cicero de diu. I, 26 et Valerius Maximus I, 7 6 a Ciceronis uerba haec

Sunt: C. er Gracchus multis dixit ut Scriptum apud undem Caelium est, sibi in somnis quaesturam petenti Tib. fratrem uisum eSSe dicere, quam uellet cunctaretur, tamen eodem sibi leto quo ipSe interiisset. 8Sepereundum hoc, antequam tribunus plebis factus Sset C. Gracchus, et se audisse oribit Caelius et dixisse multis. item Valerius Maximus postquam idem Gracchi somnium narrauit addit: Caeliu etiam, certus Romanae hist0riae auctor, serm0nem de ea re ad sua aures illo adhuc uiuo peruenisse scribit. quodsi Caelius memoriae prodidit hoc somnium, cuius famam aliquanto demum ante, quam C. Gracchu tribunus Ieb factus St, audiuerat, patet annale eius perfectos ac uulgato eSSe certe non multo ante annum 123 quo tribunatu functus est C. GracchuS. eo autem tempore quin Polybius qui 123 supremum diem obiit historiam belli annibalici iam abs0luerit nulla est controuersia ac ne lutarchuS quidem nouisse uidetur Caelii annales. nam nunquam Caelium laudat C. Gracch. 1 autem, ubi de eodem somnio agit et eundem Ciceroni locum quem attulimus ante oculos eum habuisse in aperto est, nullam Caelii mentionem facit, sed Ciceronem illius somnii auctorem SSe dicit.

17쪽

milia quinyenti hostium in acie, multi postea utrimque eae uulneribus periere multipleae caedes utrimque facta traditur ab aliis esto, praeterquam quod niau haustum e uano uelim, quo nimis inclinant ferme scribentium animi. Fabium aequalem temporibus huiusce belli Potissimum auctorem habui primum enim hic locus haud scio an nouum argumentum praebeat, quo Liuium Polybio hoc loco non usum esse, Olybium uero numerOS

Fabio ictore petiuisse uincatur. nam si totam cladis descriptionsem e Polybio hausisset Liuius, quid erat cur ad Fabium Pictorem prouocaret neque acquiesceret in numeris Polybii, qui excepto uno eosdem quos Fabius exhibet et aeque a Fabius iis oppositus est, qui multiplicem utrimque caedem factam esse prodiderant deiud haud ambiguis uerbis Liuius pronuntiat se Fabii Pictoris auctoritatem secutum esse. Liuium uer nihil nisi caesorum numeros e Fabi sumpsisse, taeterus confidens pugnae descriptionem uersam esse e Polybio opinatur, adduci non pos- Sumus ut credamus nam potestne cogitari Liuium eum auctorem, quem ut aequalem belli Hannibalici tanta ueneratione prosequitur, quem alii auctoribu uana prodere amantibus se antep08uisse et auctorem potissimum habuisse profitetur, de tantula re consulisse in rebus uero Summi momenti prorsus neglexisse immo ex his tam eximiis laudibus concludi debet Liuium non solum in huius cladis descriptione sed etiam in proximis belli annis enarrandis

Fabium sibi sontem primarium elegiSSe neque cauSa, qua C. eterus sententiam suam fulcire studet, nostram conuelli

putamus dicit enim pag. 56 fingi non posse annales Fabii, qui rerum quas aut ipse uidisset aut ex aequalibus audiuisset hist0riam condidisses, similes fuisse Livii hist0riae, quam eruarii auctoribus compositam esse e discrepantiis haud raris eluceret discrepantias quibus plena est Livii historia non iam fuisso in Fabii annalibus libenter concedimus hae uero none Fabio sed ex aliis 00dum loco a Liuio adhibitis auctoribus manarunt. nam non totam Fabii historiam exscripsit Liuius, sed singulas modo partes ut mos eius erat

18쪽

autem historiam eam fuisse, e qua ortam esse fusam et copiosam Livii narrationem putari posset, Dionysius Halbcarnaseus testatur, qui I 6 Fabium eorum temporum res quarum ipse aequalis fiuisset accurate enarrasse dicit του- των δε - ἀνδρων εκάτερος Fab. et Cincius), I μεταυτος εογοις παρεγενετο διὰ τὴν εμπειρίαν ἀκριβως ἀτε- γραφε, τα δε ἀρχαῖα τα μετα τὴν κτίσιν τῆς πολεως γενομεν κεφαλαιωδῶς πεδραμιε), nec non e fragmentis quibusdam perspicitur. nam quae Ρlinius, at hist. X, 24 affert o Fabio sane minutias esse dicas atque apud Dionysium Hal. 4, 1 accuratissime splendidissimus ludorum apparatus auctore Fabi describitur '). His explanatis quid de lutarcho statuendum sit uideamus ac Polybio quidem non usum esse Plutarchum minifestum est, quia qua ratione facta sit ingens illa strage ne uerbo quidem memorat immo e uerbis Id, )mo τὴν καλουμενχὶν ορασυνίαν λίμνην της Τυρρηνίας αὐ-ετάξατο Flaminius et III, 16 των σαλλων τραπεντων ossici uidetur eum parum recte de ea enSisS - neque fere quidquam affert nisi narratiunculas quasdam ad temeritato Flaminii et ad illam pugnam SpectanteS, quae aut non extant apud Polybium aut discrepant ab eo aeque enim ac Liuius prodit uirum sortem in acie sese praestitisse Flaminium contra fere omnia quae narrat Plutarchus conspirant cum Livio. Sed, ut iam supra causam similit dinum Livii o Polybi reconditiorem esse uidimus, ita hoc loco cauendum nobis est, ne externa specie salsi temere Plutarchum a Liuio pondere existimemus atque ita si Statueremus, Sane mirum esset quod lutarchus exhibet quaedam, qu0rum apud Liuium nullum est uestigium nam Sempronium consulem clade apud Trebiam accepta aequo' Hunc Fabii locum ad belli Hannibalici tempora spectare ac peruerse a Dionysio ad antiquos M. Postumii ludos relatum esse suo iure coniecit testiing, de Dionys Hal. antiquitatum auctoribus Latinis, diss Bonn. 1858 p. 14.

19쪽

Marte pugnatum esse Romam nuntia8Se nusquam commemorat Liuius neque ficta esse illa a Plutarcho apparet

Polybio, qui ubi de proelio illo refert eadem tradit III, 75).

tum numerum caeSorum eundem asserens, quem Fabium Pictorem secutus Liuius prodit, lutarchus addit: καὶ ω- λωσαν τεροι τοσουτοι quem captiuorum numerum unde petiit lutarchus apud Liuium non extat post Liui autem uerba: in cie caesa captiuorum numerum intercidisse, ut C. eterus opinatur, non est quod credamus, cum nullum corruptelae uestigium in codicibus c0nspiciatur. etiam minus est credibile lutarchum solum captiuorum numerum ex alter sonte petiuisse atqui eundem apud Polybium inuenimus eum uero e Fabi Pictore numeros sumpsisse, Liuium autem totam cladis descriptionem e Fabio hausisse cum ostenderimus, nonne ita facillime res expeditur, ut etiam lutarchum ex eodem Fabio ictore non Solum numero sed etiam narratiunculas omnes mutuatum es8 Statuamus praesto autem fuisse et adhibitos esse a

Plutarcho Fabii annales certum est, quoniam Rom. HI, VIII, XIV ad eum prouocat plura autem in uitis Romuli et Numae ad eum reserenda esse demonStrauit M p, de Plutarchearum uitarum sentibus Romanis, Miss Bom. 1862, pag. . Huic sententiae obstare uidentur errores quidam Plutarchi, qui quo modo orti sint non posse intellegi arbitratur C. Peterus, nisi Plutarchum Liuium ante oculos habuisso ac leuitat aut lingua Latinae inscitia perperam interpretatum esse statuatur ipsos Plutarchi et Livii locos appo

Liu. XXII, 1, 11: nuntiatumost Faleriis caulum findi uelut magno hiatu uisum, quR-que patuerit ingens lumen a fulsisse, sorte Sua Sponte attenuata unamque excidisse ita scriptam Mavors telum

Suum concutit.

20쪽

hao Liui uerba ita accepisse ChaeronenSem, tamquam unum a Liui traditum fuisset prodigium atque ex ipso caeli hiatu sortes decidissent, ante eterum iam erigoninius, anim hist. I pag. 380 edit Amstet. 1685 animaduertit. Liu. XXII, 3, 11 cum in equum insilui 8Set, equu repente corruit consulemquela Sum Super caput effudit.

φαλήν. . . .

extrema Livii uerba salso reddidisse lutarchum opinatur PeterVS, quamquam uter de ea re rectius prodiderit ne diiudicari quidem potest nam qui praeter eo idem Omen Π rauerunt Valerius Maximus I, 6 6 et Cicero, de nat deor. II, 3 8 nullam nobis lucem asserunt, quia alter Liuium Secutu eSt, alter parum accurate rem tradidit atque ut errauerit lutarchus, hos errores non aliunde nisi e Latinis Liui uorbis falso intellectis repeti posse negamuS. certe in OSdem errores neglegenter lectis Graecis Fabii uerbis incidere potuit lutarchus. - tertius error, ut hoc loco omnes quos affert eterus percenseamus, est hic:

κεφάλειον σχιν κου μυριάδες δραχμων καὶ δραχμαὶ τρισχίλιαι πενetακosa ordo - κοντα τρεῖς καὶ δυο βολοί. Summam eandem quam Liuius exhibet aere graui expressam ante oculos habuisse Plutarchum ueri simile est, quia miri numeri conspirant cum eo. aes uero permutaturus in Rrgentum lapsus est denariis positis loco sestertiorum es. quae eissen bor annotauit ad hunc Livii locum) cuius erroris causa quemadmodum Latina Liui uerba haberi pos-

eiusdem rei causa

ludi magni voti

aeris trecentis triginta tribus milibus trecentis triginta tribus tri