Quibus fontibus Plutarchus in Vitis Fabii Maximi et Marcelli usus sit .

31쪽

Appianus Hann. 24 narrauit equites Romanos qui circa

Aemilium Paulum essent, cum eum graui uulnere ictume equo delabentem uiderent, opinantes ad pedes descendere iussisse consulem desiluisse X equis ac pedibus cum

ταυτα μεν Οἱ in διεξοδικὰς γοάφαντες ἱστοoία παοηγγελκασι. Opponit igitur ei quem potissimum ducum habuit alterum auctorem eumque proliriorem iam uero Fabium Pictorem primarium habentes auctorem quis fuerit alter auctor non difficile est ad indagandum nam cum eadem

uerba Hannibalis apud Livium XXV, 49, 3 inueniantur:

istum denuntianti cuidam iussisse consulem ad sedes descendere equites, dixisse Hannibalem serunt, quam mallem uinctos mihi traderet, ui dubitari posse putamus quin ipsum Liuium illis uerbis designauerit lutarchus Rc suo iuro Liui hist0riam prolixior0m ' fuisso quam Fabii Pictoris annales dicere potuit neque aliter in uita Marcollinarrationi suae mem0rabilia quaedam uerba Liui nomino eius app0sito annexuit cf. Marc. I, 22 XXIV, 20). si uero non Fabium sed Liuium primarium auctorem lutis chi fuisse posueris quemadmodum uerba illa interpretab0ris nam cur ut cetera non cito dictum illud quod iisdem uerbis Liuius exhibet ex eo potiuerit, sed ad alium auctorem prouocauerit non intellegitur atque quis auctor amplius quam Liuius bellum Hannibalicum exposuerat 3 itaque existimamus etiam hunc locum nostrae Sententiae

' Quamquam non minus quot libris historiam Suam comprehenderit Fabius Pictor quam ad quem annum eam produXerit incertum St, tamen eum, qui princep Romanorum ad res conscribenda acceSSit, non tam prolixam historiam edidisse quam Liuium cui 0 et tam uarii annales praesto erant et qui de uno bello Hannibalico decem libro composuit, cum re ipsa docet tum testatur locus quidam Gellii Noct. it. V 4, e quo perSpicitur quae Liuti libro sexto continentur ea in Fabii quarto conscripta fuiSSe utrumque autem a primordiis urbis initium fecisse

nemo ignorat.

32쪽

fidem addere et aequo atque autos lutarchum et Liuium Fabio ictor hausisse, olybium uero in hac pugna describenda longius ab e receS SSe. Quae in proximis capitibus Plutarchus exponit de perturbatione Romae orta allato nuntio Cannensi calamitatis et de molumentis, quae Hannibal e uictoria illa perceperit, nec discrepant a Liuio nec singularia similitudinis indicia praebunt, se quibus hausisse Plutarchum Liui concludendum sit itaque eandem quRm antea Ob-Seruauimus rationem inter eos intercedere probabile est. Liuium autem Fabium Pictorsem auctorem habuisse haud Scio an conici possit ex eo, quod tam accurate Liuius de Fabio Pictor togato Dolph0 misso et de responso Romam

ab eo rotato agit XXII, 57 XXIII, 11). insignis Marcollio Fabii Maximi comparatio ' ex ipsius lutarchi ingenio

mana Uit narratiunculas uero quibus Fabii humanitas illustratur cap. XX aliis auctoribus se debere ipso indicare uidetur uerbis: λεγε- δε; -- μεν ουν περὶ τουτων ἱστορουσι. neque Liuiu ullum earum mentionem fecit. Paulo longius commoratur in describenda eXpugnation Tarsenti XXI XXIII). ac plures eum hoc loco auctore consului Sse patet ex eo, quod duplicem de mulieruquae Bruttium quendam ad prodendam Urbem perlexisse dicitur famam prodit XXI, 23: ταυτα μεν ουν οἱ πλεῖστοι γράφουσι περὶ et Tmar ενιοι δε . . .). Sed ad quos auetore prouocauerit e lorari non potest, quia olybio

non superstite Appiano Hann. 49 et Zonara IX, 5 rommagis attingentibus quam explicantibus tum solo Liuio

' Plutarchum cap. XIX non magis uerbis: σπιρ ἐν τοῖς περὶ αύτου γεγραμμενοι ειρqrcu quam cap. XXII verbis: in ἐν tot περὶ ἐκείνου γέγραπται agitur utroque loco de Marcello non auctorem aliquem qui peculiarem de arcello libellum scripserit laudare, sed nos ad ipsius uitam Marcelli cap. I IX XXI reu0care in aperto St. Sed ex eo qu0d in uita Fabii Maximi relegat ad uitam Marcelli concludi potest eum uitam Marcelli prius composuisse quam uitam abii.

33쪽

Plutarchum comparare licet Liu. XXVII, 15-16 25).

atque Liuium quidem idomus hoc loco non minu quam antea in uniuersum conspirare cum lutarcho duplicisque famae eandem quam probauit lutarchus exhibere, sed nonnunquam ita ab eo discedere ut eius auctor abori non possit ne leuiore discrepantias cumulemus nonnulla asse remuS, quibu ita rem esse uincitur. nam pro incredibilici auri se direpto Tarento in aerarium delati 16 g. 7: argenti uis ingens facti signatique, auri LXXXIII milia pondo ), quae Valerium Antiatem quem immodicum fuisse

in numeris augendis nemo ignorat redolet, lutarchus multo minorem ac probabiliorem Summum eisibet, quae De quartam quidem partem Liuianae Summae explet ama τεχθηδ'εἰς et δημοσιον τρισχίtia τάλαντα). deinde Liuius signis ac tabulis arentinorum sese abstinuisse Fabium dicit, Plutarcho auctore Fabius peramplum Herculi signum Romam oportauit et ipse sibi statuam aeneam equestrem in Capitolio posuit alterius triumphi a Fabio de arentinis acti montionem facit lutarchus, non item Liuius, qui

XXVII, 20 9 nihil dicit nisi: Fabio Tarentum captum

astu magis quam uirtute gloriae tamen esse. itaque cum

item ut in cetera parte uitae Plutarchus et Liuius comparati sint, fontem utriusque hoc loco eundem fuisse atque antea ueri simillimum est. Similis os ratio in iis quae restant. D ratiuncularum quas cap. XXIV exhibet Plutarchus altera uniuerse concinit cum Liuio XXIV, 44, quamquam perperam hoc loco narrata est a lutarcho, quia iam quattuor annisant Tarentum captum filius consulatu functus erat, alteram in und0cim libro Liui fuisse ueri simile est pugnant uero inter se, quod celeberrimum illum Q. Fabium Maximum Rullianum proauum Verrucosi lutarchus

dicit, Liuius auum XXX, 26). Fabium filio mortuo

parentinisse ut prodat Liuius tantum abest, ut filium post mortem patri augurem in locum eius inauguratum esse

narro XXX, 26). Fabium mira cum constantia atque offirmata uoluntate consilii. Scipionis, qui cautam Fabii

34쪽

belli gerendi rationem aspernatus bellum ex Italia in Ahicam transtulit, aduersatum esse et Liuius et Plutarchus narrant mortuum uero Fabium aere a ciuibus collato esse elatum atque ut patrem patriae esse cultum non memorat Liuius cf. Valer. 9X V, 2, 3. Singulis igitur uitae locis perlustratis pauci comprehendamu quae quaestione noStra effecisse nos arbitramur totam hanc uitam eXceptis paucis, quae de moribus Fabii Maximi disseruntur et ex aliis fontibus adiecta sunt, e Q. Fabii Pictoris Graecis annalibus hausit lutarchus eosque accuratissime secutus est, ut SaepiuSisS uerba retineret nonnunquam autem uerbo tetigit aut praetermisit ut solet res grauiori momenti, B TR-tiuncula quibus mores uirorum clarorum illustrari putabat cupido arripuit et copiosius XpOSuit. O USUS est Liuio, nisi forte praeclarum illud dictum Hannibalis ei tribuendum esse uideatur prorsus neglegit Polybium. sed quoniam Liuius in hac historiarum parte aeque ac Plutarchus Fabium ictorem praecipuum habuit auctorem, praeter eum autem non solum Polybium sed etiam alios annalium Scriptores consuluit, factum est ut in uniuersum cum lutarcho conspiret, de nonnullis uero discrepet Cum eo eundem denique Fabium Pictorum adhibuit olybius at quia non ut ceteri uestigia eius preSsit, sed

caute eo usu est unquam non eXaminati ac corrigens

quae ille tradiderat, multo rarius cum Liuio et lutarcho

35쪽

1ranseamus ad uitam Marcelli ac cum Plutarchum in describendis uitis eorum uirorum, qui non modo iisdem temporibus uixerunt sed etiam iisdem bellis interfuerunt,

qui per multo annos aut eodem tempore aut alternis Summum imperium reipublicae marita periculi pressae ac grauissimis cladibus concussae administrabant et quorum consilia ac facta in reprimendo Hannibale nonnunquam artissime inter se cohaerebant, iisdem fontibus usum esse Suspicari possimus, nulla ratione habita auctorum a Plutarcho laudatorum eandem quam ante i Stitimus argumentandi uiam persequamur neque uero tanta nobis subsidia praesto sunt quanta Supra Suppeditabant. nam

cum Polybi historia paucis exceptis fragmenti non Superstes sit, Appianus et Zonaras de rebus a Marcello gestis tanta breuitate egerint, ut sere nullus fructus ex iis percipi 0ssit, prope Solus Liuius restat ac ne eum quidem ubique comparare licet, quia liber uicesimus quo bellum

contra Insubres gestum comprehendebatur non tulit stolatem quae cum ita Sint quamquam minus certe quam inuit Fabii Maximi d Plutarchi sentibus conici posso in

aperto est, tamen ion irritam comparationem auctorum qui supersunt fore HSthnamus.

Ρostquam Plutarchus in primis capitibus dixit dogenere et moribus Marcelli, cap. III VIII bellum cum Gallis ab anno 225 usque ad annum 222 gestum enarrat. d eodem ullo agunt olybius II, 23 34 Zonara VIII, 20. quod Livii selli narratio intorsit ualde si dolendum. quam lacunam aliqua e parte explent Eutropius III, 5, o Orosius IV, 13, quos historiam Liuii excerpsisse cum ubi ipsum Liuium c0mparare licet certissimis argumentis

36쪽

dumonstratum sit hoc loco Optimo iure conicitur, praesertim cum nunquam inter se dissentiant, ab Eutropio autem pendere Orosium qui multo fusius res exposuerit credi non OSSit atque non Solum quae narrauit Liuius summatim reserunt, sed etiam unde hauserit a docent nos.

do ingenti nim belli apparatu disserentes adiciunt utropius: traditumque est a Fabi historico qui i bello in-torfuit, Orosius issicut Fabius historicus qui id0m ollo

interfuit scripsit. non autem ipsius Fabii Pictoris anna les eos in SpeXi88e, sed nomen eius e Liuio transscripsisse nemo non intellegit iam uero cum Zonara uberior belli descriptio concinat et congruat cum Eutropio et Orosio, uix dubitari potest quin item Di Cassius, quem exscripsit Zonaras, atque Liuius Fabium Pictorem auctorem habuerit. ab hac uero Fabiana narratione quamquam saepe plurimum distat Polybius, ' tamen Fabium Ρictorem ab eo consultum esse Cum aliis quae conspirant cum ceteris auctoribus tum II, 28 uerbis: ἴδιον ῆν καὶ θαυμαστον

uidetur. - his explanatis quid de Plutarcho iudicandum sit uideamus ac olybium quidem fontem eius non fuisse in aperto est, quia multa suSe narrat Plutarchus, quorum nullum apud Polybium est uestigium, et de Mediolano capto aeque atque ceteri auctores dissentit ab eo simillima autem

sunt qua Plutarchus prodidit ei belli descriptioni, quam e

tribus illis auctoribus ruere ac Fabianam dicere OSSUmUS. nam mirum quantum consentit de Gaefatorum nomine in

torpretando cum Orosio, de ingenti perturbatione et apparatu Romanorum cum omnibus, o Gallo et Galla, Graeco' N0n conciliari p08sunt cum ceteris auctoribu quae Polybius de primis proeliis L. Aemili Papo C. Atili Regul coss. Commissis X-p08uit tum non secund0 sed terti belli anno Romanos trans Padum le- oones duxisse tradit ab s0lo denique Scipi0ne abSente Marcell0 Medi0lanum expugnatum esse haud Scio an Scipionibu fauturus narrauerit. praeterea quia de rebus Gallicis κε λαλπιωδῶς II 14 tantumm0d agere Sibi proposuerat multa perstrinxit aut misit.

37쪽

0 Graeca in soro 0ari uiuis defossis cum Oros et Zon. 0 Dion Cassi excerpt. Vales. 12), de diris prodigiis cum

Oros et Zon. de rebus a Flaminio consul inuito senatu prospere gesti de magistratu ei abrogato triumpho decreto de bello a Marcoli redintegrato cum Zon. de illustri eius uictoria cum omnibus de Virdomaro rege a Marcello occiso cum Liuii epit. XX. Eutrop. Oros. de bello ab ambobus Consulibu peracto cum Oros et Zon copiosius describit insigne ortitudini exemplum, quod Marcellus hostium duce percusso poliisque opimi e eo relatis ediderat solus

memorat III, 16 sacerdotes bello Gallic flagrant militi auuacationem non habuisse a IIII, 38 superatis Gallis praeda Delphos et Hieroni Syracusarum regi donaeSSe miSSR. neque Os Offendere pote8t, quod regem Gaefatorum a Marcello inter etiam Plutarchus Βριτομα- χον, Omne auctores Romani ' Virdomarum aut paululum discrepantes Virdumarum, Viridomarum, Viriodo-m Um nominant. nam nomen illud barbarum ac durum Grauca linguae lenitate abhorren Graeco ori accommodatum uidetur esse cum alio autem duce Gallorum Brittomaro, quem ab Aemilio consule uictum esse Solus

Florus II 4 prodidit, lutarchum Virdomarum confudisse, quod quis opitiari possit, credi non poteSt, quia non Olum in libro quo hoc loco usus est sed etiam apud Varronem, ubi fieri non potuit ut duorum Gallorum nomina confunderentur, idem nomen legit os lut Marc. VIII; Romul. XVI; est. v. opima Spolia, pag. 18 et quae 130stea se iis locis exponomus). aliquid differt Plutar hus a Zonara, qui cum Pes io II, 34 consentiens Gallis petentibus pacem non 8Se concessam tradidit, cum dicit acumquam dissuasisset Marcellus re factam, a Gallis au tem rupt9m esse quod Si uero XXX milia Gausatorum apud

38쪽

Clastidium desola esse Orosius refert, lutarcho auctore autom X tantum milia eo prosecta sunt, non tam Pluta

chum errasse putauerimu qum OrOSium ReSorum numerum cum toto Resatorum numero confudisse. nam XXX milia 00s fuisse non modo Plutarchus sed etiam P0lybius II, 34)tradunt quae utcunque SeSe habent non unt impedimento, quominus pro certo Statuatur Plutarchi belli narrationem ossudandum quam e Fabio ictore mana8Se cognouimus quam utrum ex ipsius Fabii annalibus an e Liui hausurit lutarchus ex hac comparatione erui non potest. Sed cum in uita Fabii Maximi ictorem auctorem praecipuum fuisse uiderimus, in nostra autem uita Liuium potissimum auctorum haberi non posse mox demonstraturi simus, hoc loco ipsum Fabium Pictorem ante oculos habuisse lutarchum nobis persuasum est. - eidem autem sonti exempla oligionis anxie a Romanis bseruatae cap. V 110n tribuenda esse atque ex aliis sontibus ea, quae de spoliis opimis Ibui Feretri dedicatis cap. VIII fuse disseruntur, sumpta osso laesi intellegitur. In proximis capitibus narrantur proelia circa Nolam

urbsim a Marcello contra Hannibalem commiSSR. comparari hoc l0c potest solus Liuius XXIII, 15 16 42 46.

Liuium autem, quamquam Similitudines quasdam interoum t lutarchum intercedere negare nolumus, sentem Plutarchi non fuisse luce est clarius nam ut e multis qua discrepant inter eos pauca asseramus, cap. X Comealloquium, quo Marcellus antium oenorum partibus fauontum sibi c0nciliauit, aliter finxit lutarchus atqu0 Liuius cap. 15; cap. XI, 10-18 ex eruptione a Marcello facta perspicitur aliam fuisse copiarum collocationem apud Plutarchum quam apud Liuium 164 8 cap. XII, 10 12Ρlutarchus Marcollum prouocatum ab Hannibale pugnam detrectasse significat, cum Liuius 44 g. - Marcullum

eruptione facta atrociter cum Hannibale pugnasse narrat: cap. XV, 1 Plutarchus solus memorat Marcellum Romanorum pedite praelongis sociorum naualium hastis instruxisse. sed donge maioris lis Miscrepantiis momonti ist

39쪽

ipsius Plutarchi testimocium XI, 22 27). nam OSt- quam ut iam monuimus de aciebus instructis a Liuio dissentiens ruptionem a Marcello in hostes factam narrauit ita pergit: εγονται γὰρ περ πεντα κισχHίους ὰ θανεῖν, ποκτεῖναι δε Ῥωμαίων υ πλείονας xi πεντακοσίους ' δε ίβιος ovet ob μεν ου διαβεβαιουται γενεσθαι μεγάλην ἐHαν Ουδε πεσεῖν νεκρους τοσουτους των πολεμιίων, κλεος δε μεγα Μαρκελλον καὶ Ῥωμαίοις εκ κακων

θάρσος no γῆς μιαχης κείνqς υπάρξαι Θαυριασών, υχῶς προς ἄμαχον ουδε- τέγητον ὰλλά τι καὶ παθεῖν δυνα- μενον διαγωνιζομενοις λεμιιον. reSpeXit autem lutarchus ad Liu. XXIII, 164. 15-16: uti equidem ausim assimare quod quidam auctore Sunt duo milia et octingentos hostium caeso non tu quingenti Romanorum amissis sed siue tanta sive minor uictoria fuit, ingens eo die res ac nescio an marima illo bello gesta sit non

uinci enim ab Hannibale incentibus difficilius fuit quam

postea uincere. cum igitur ne caesorum quidem numerum qui in eodem Liui loco erat meque numerum apud Liuium corruptum eSSe, quamquam Xuem loci uerba corrupta esse iam dudum Cognitum Si ulla est causa cur S picemur, receperit lutarchus, patet e Liui solam illam sententiam petitam SSe, caeSOm autem numerum non minus quam ceteram rei ge8tae narrationem ex alio sonte sumpta esse ac Livii uerba ne inspexisse quidem cum locum illum scripsit Sed ex memoria reddidisse uidetur Plutarchus, quia parum accurate eiu Sententiam transtulit, alia addidit, alia inuertit otiamsi extrema Livii uerba non iam integra sunt, tamen quam Sententiam proposuerit Liuius non potest dubium esse erat sere talis seno uincienim ab Hannibale uinces r disce utibus difficilius fuit quam

p0stea uincere, sicut ad ju8, emend. iv pag. 62, m. 24r0posuit ab qua plurimum distare quae Plutarchus exhibet manifestum est. - neque magis olybium fontem Plutarchi fuisse, quamquam ipsum de his rebus consulere nobis non licet, haud dubie colligitur ex eo quod lutarchus iustam apud N0lam uict0riam Marcellum de Hanni-

40쪽

bale reportauisse tradit XII, 17), Polybius autem iduntidemant cladem apud Zamam acceptam nunquam uictum SSe

Non ito subsidiis o quibus d Plutarchi lant conici possit caremus in ea quae sequitur uitae parte, in qua Opiose deseribuntur Syracusae a Marcello oppugnatae atque expugnatae XIII-XIX). nam praetor fusam Livii narrationem XXIV. 4 7 21 39 XXV, 23 31 haud exigua fragmenta Polybii supersunt VII, 2 7 VIII, 5-9 36 37).

Appiani unum fragmentum superstes est Sicil. 4), in quo crimini datur Marcello quod nimia crudelitate ac perfidia in uictos Sicul0s animadvorterit nulla ratio habenda est

Dionis Cassii apud gutg. Chil. II hist. 35, 24 35 aut

Z0narae X, , quo cum praeter alias machinas etiam specula ad incendendas Romanorum naues Archimedem adhibuisse memorent riua fabula apud nullum nostrorum Buctorum occurrit - posterioris aetatis auctoribus usos eSSe perspicuum est proficisci uor debet tota nostra

quaestio a Polybio, quem amplissime res Siculas narrauisse fragmenta testentur cuiusque fragmentis copia nobis fiat non solum do Liui sed tiam se lutarchi sentibus satis certo iudicandi. sed priusquam in lutarchi sontes inquira-mUS, intuemus quae ratio inter Liuium et Polybium intercedat ac cum primo fragmento Polybii VII, 2-5), in quo agitur de societat ab Hieronymo, cui puero p08t mortem Hieronis regnum translatum erat, cum Carthaginiensibus icta, ita conspirat Liuius XXIV, , ut um aliis praetermissis aliis in angustum coactis olybium roddidisso iure suspicari possimus quae de Leontinorum urbis situ, Hieronis a Gelonis moribus exposuit Polybius VII, 6 7 non attigit Liuius de oppugnatione uero SyracuSarum, quae apud 0lybium integra superstes est VIII, 5-9), Liuius eodem modo ut antea cum olybi consentit Liu. XXIV, 33 . 9-34). accuratissimus enim Ordo uariorum Onatorum Marcelli machinarumque Archimedis, qui in dubio diligentia Polybii tribuendus est, prorsus idem est apud Liuium, descripti apparatus, quem Marcellus ad oppu-