Quintilianum eloquentiae fontem

81쪽

ME hoc quidem negauerim sequi pleruq: hac opinione: ut fortius

dicere uideantur 1docti primum uitIo male iudicantIU:q maiore habere uim credunt ea quae non habent artem : ut effringere q aperire:

rumpere q soluere: trahere q ducere putant robustius. Na & gladiator

qui armorum InsciuS 1 rixam ruit oc luctator qui tocius corporis nissuin id quod semel 1uasit incubit .fortior ab his uocatur : cum interim och1c frequeter fu1s uiribus ipse prosternitur 6c illia uehementas 1mpetus excipit aduersarii mollis articulus . Sed sunt in hac parte quae speritos etiam naturaliter fallant: nam & da U1 Io in plurimum ualeat 1 causis: specie uirium minuit oc rudia politis maiora & sparsacopositas num rosiora creduntur. Est praeterea quaeda uirturum timoruq; Uicinia: qtra

maledicus pro libero: temerarius pro forti: effusus pro pioso accipi C. Maledicit autem ierud1tus apercius oc saepius: uel cu periculo fusceptilirigatoris: frequenter etia suo . Affert & ista res opin1one : qa liben1i1e homines audiunt ea quae ipsi d1cere uoluis lent. Illud quoque alterum quod est 1n elocutione ipsa peri tum minuS uitat: naturi perdite. Inde euenit nonnunq ut aliquid grande inueniat:qui semper quaerit quod nimium est: veru oc raro euenit: dc certa uicia non pensae: Opter hoc quoq; interdit uidentur 1docti copiam habere maiore: quod dicut Omnia: docilis est 6c elecillo de modus. His acced1t: quod a cura docendi quod intenderint recedunt. Itaq; illud quaestionu de argumetorii apud corrupta iudicia frigus evitat: nihilqr aliud q quo uel prauis uolupta tibus aures assistentium permulceant quaerunt . Sententiae quoqr Ipsa quas solas perunt magis eminent cum omn1a circa illas sordida ab lecta sunt: ut lumina non inter umbras: queadmodu Cicero dicit: Sed plane in tenebris clariora sunt. Itaque ingeniosse uocentur ut l1bet dum tamen cos et columeliose stic laudari disertum. N1hilominus cofitedii

est ecia detrahere doctorina aliquid: ut limi rudibus:& cotes hebetibus: 6c uino uetustate: sed uicia detrahit: atq; eo solo minus est quod litterae praepoliest: quo melius . Verii hi Pnunciatione quoq; famam d1cendi

forcius quaeriit. Nam dc clamant ubiq; dc omnia leuata ut ipsi uocant manu emugitit multo discursu hanel1tu iactatione gestu motu capitis furentes. Iam collidere manus: ferrae pedem incutere stemur: pectus: frontem cedere: mire ad pullatum circulum facit cum 1lle erud1tus : ut in orati5e multa sumittere ruariare disponere: ita etiam 1 proniaciados Uum cuiqr eoru quae dicet colori accomodare actum sciat: 5 siqd fit perpetua obseruarione d 1gnum modestus 5 esse 5 u1dera malit. At illi hanc uim appellat: quae est potius uiolencia. Cum Interim non ara Ormmodo aliquos 1uenias: sed quod e turpius: praeceptores eriam n breuem

82쪽

dicend1 exercitationem cosecuti omissa r5ne: ut tulit impetus: pamiat tumultuetur: eost q plus honoris litteris tribue trineptos S ierunOsdc trepidos oc infirmos : ut quodq; Uerbia columelio D issimum occurrit

appellent. Verum illis edem gratulemur sine labore: fine rat16e: sine disciplina disertis. Nos quado dc praecipiendi munus 6c Iapnde depre . cata sumus: θ. In foro quoq: dicendi: qa honestissimu fine putabamus datast udum desideraremur 1quirendo scribendoqr talia consolemur

ocium n Istrum: quae futura usui bonae mentis iuuenabus arb1tramur: nobis certe sunt uoluptatri Quis moduS in arte.

Emo autem a me exigat id praecepto' genus quod est a pleri';

scriptoribuS artium traditu : ut quasi quasdam leges imutabili nece litate coscriptas studiosis dicendi fera . Vtiq; a centium:& id qle proxima huic narratio: quae lex deinde narrandi: Ppositio post hanc: uelut qbusdam placuit excursio: tu cerrus ordo quaestioniam caeteraq; quae uelut si aliter facere fas n5 sit qu1da tanq iussa sequiit Erat enin

rnetoricae res prsuS facilis ac parua: t1 uno breui praesciapto c6tinere Sed mutat pleraqa causis: teporibus: necessitate: OccasIGe. Atq; 1deo res in oratio e praecipua consiliu e: qa uarie 5c ad remi mometa Suerti f. Qiiid em si praecipias impatori quotiens aciem insici uoc: dirigat fidie: cornua utrinq; promoueat: eqtes P comibus locet :crit haec qu1de re clislia fortasse ratio : quotiens licebit. Sed mutabit naretral Octasti monso curret: 1 flume obstabit coll1bus: ssiluis alia asperitate aliq Phabebis Mutabit hostium genus: mutabit praesetis condicio discrimINIS: nunc aCie d1reeta: nunc cuneis: nunc aurat 11s : nunc legione pugnabis. nsinu qterga etiam dedisse simulata fuga proderit . Ita Poemium necessaricli: an impuacuti: breue an longius.ad 1udigem.omm sermone direct O: an ialiquddo aueiso p aliqua figuram dicendum sit: constracta an latius id1 ata narrat1o continua an d1ursa: recta an ordine permittato causae

docebunt. Ite de quaestionu ordine cum in eadem controuer 1a aliud alii parti prius quarta frequerereXpediat. Neq;. n. rogationibus plebis Udscitis fancta sint ista praecepta: sed hoc qUacqu1d e utilitaS eXCogitauit. Non negabo autem sic utile esse pleriq:. Alio in nec scriberem: uerus 1 eadem illa nob1s aliud suadebit ut1l1tas : hanc relust1s magistrorum auctoritatibus sequemur . Eqdem id maxime praecipiam ac repetens iterumqr Iterumq; monebo. Res duas in omni actu spectet Orator. qd deceat: quid expediat. Expedit autem stape mutare ex 1llo constituto traditoque ordine aliqua:& interim decet ut 1n statuis atque picturis 11de iis uariari habitias: uultus status. Nam recti quidem corpori

83쪽

uel minima gratia e. Neque enim aduersa sit facies de1riissa brac 11a: dc Iuncta pedes: oc a summis ad Ima rigens opus: flexus ut stic di Xerim: motus dat actum quenda dc factum. Ideo nec ad unum modum formatae manus: dc in uultu mille spes Mursum habent quωa dcipetii: sedent al1ae uel 1ncubunt: nuda haecrilla uelata: funt quaedam mixta ex utroq;. Quid in distortum de elaboratum q est 1lle discobolos myronis Siquis tamen ut pa F rectit improbet opus : nonne ab intellectu artis abfuerit: i qua uel praecipue laudab1lis e 1lla 1psa nouitas ac d 1fficultas: Quam qdem gratiam dc delectatione affert figurae quaeq; in sensibus: quaeq; in uerbis i unt. Mutant eciam aliqd a recto: atq; hanc prae se uir tutem ferunt: quod a cos uetudine uulgari recessest. Habet in picitura specie tota fac1es: Apeles tame imaginem Antigoni latere latum altero ostendit: ut amissi oculi deformitas lateret. Quid non in olone op19da sunt quaedam siue ostend1 non debent: siue exprimi pro dignitate non possint: ut fecit Timantes : Ut Cpinor CitniUS in ea rabula qua Colote1u uicit. Na mi i Eph1geniae imolacioep1nχ1si et triste Calchate: tristiore Vlγciem addidisti Menelao . quem tum si poterat ars efficere moerorem columptis affletibus mon reperiens quo digne modo patris uultum pos set exprimere: uelauit eiUS caput de suo cuiusque a1o dedit aestimandu Nonne hu1c e 1llud simile Salustianu Nam cie calethagine tacere satius puto: q partim dicere Propeer quae mihi seper uioris ruit: q minime alligare me ad praecepta: qtiae uocantndestu i dicamuS quomo positamus uniuersalia uel ppetualia. Raro. n. repit hoc gentis ut non labefactari parte aliq:&iubrui postit. Sed de his ple mus suo qCq; loco tracitabimus. Interim nolo se 1uuenes facis is tructos siquem ex iis qui breues pleriiqr circunfertat artis l1bellum edidicent: de uelut decretas technicorii: tutos putent. multo labore:assiduo studio: Varia eXercitat6e: pluribus experimetis: altissima prudelia: praestatissio c6 1l1o constat ars Lcedi. Sed adiuua his quoq;: si tamen rectam VIa non una orbitam mos frent: qua declinare qui crediderit nefas patiat necesse est illap funes Ured1encium tard1tatem. Itaq; dc strarii mil1tari labore iter saepe deserimus copendio ductu dc si rectum limitem rupta torrecibuS podes inciderint: circuire cogemur: dc si ianua teneb1t ictato per pariete exibimus date fusum opus E: oc multiplex:& .ppe quotidie: notiti & de quo nuq dusta erunt oia. Qtiae sint tamen tradita quid exiis Optimii 5 siq mutari: adiici:detrahi:melius uidebit dicere experiar.

D Hetoricen in lacinii transferetes: tum oratoriam: tum orat icem: no1auerunt: quOS equidem non fraudauetam debita laude : quod

84쪽

c apiam romani sermonis augere tetaueri. Sed non omnia nos duc res ex graeco sequuntur sicut ne illos quidem quotiens suis utique uerbis signare nostra uoluest:& haec interpretat1o non m1nus dura eslo: q illa Plauti essentia atq; entia: sed ne Ppria quidem. Na orator1a sic esserit Ut elocutoria oratrix : ut elocutrix. Illa aute de qua loqmur rhetorice

talis e liis eloquentia. Nec dubie apud graecos quoqa duplice itellectu

habet. Nant uno mo fit appositum ars rhetorica: ut naui S pyratica: altero nomen reia qualis est philosophia: amicitia . Nos ipsam nunc uolumus significare substatiami gramacic e l1tteratura e no litteratrix:que modum oratrix mec litreratoriaque modia oratoria. Verum in rhetorice non fit. Non pugnemus igitur cu praesertim multis alioqngraecis sit utendum. Na certe si ph1sticos dc geometras dicam: nec uim afferam his noibus in decora in lacinu sermonem mutatione . Deniq;cum. M.Tullius etiam ipsis libro ' quos de hac re pr1mum scripserat

citulis : graeco no1eutae r profecto non euerendum me temere uideamur oratori maximo de no1e arcis suae credidisse. Ig1tur rhetorice iam enim sine metu cavillationis utemur hac appellatione sic ut opinor optime

diuidet : ut de arte: de artifice: de opere d1camus. Ars erit quae disciplina praecipi debet: ea esst bene d1cendi scientia. Artifex est qui percipit hanc artem : 1dest orator cuius est suma bene dicere opus quod efficitur ab artifice 1dest bona orat1o. Haec omnia rursus diductiei species. Sed 1lla sequentia suo loco. Nuc quae de prima parte tractata sunt Ordiar. Quid stit rhetorice:& quis eius finiS.

ANte ola quid sit rhetorice: quae finitur qde uati e sed quaestione

habet duplice. aut enim de qlitate 1psius re1: aut de coprelies Ioeuerboru dissensio c. Prima ac praecipua opinionii circa haec digeretiaqὁ alii malos quoque uiros posse oratores dici putant: alii quorum nos sentenciae accedimus: nomen hoc arteq; de qua loqmur: bonis demum tr1bui uolunt. Eoru autem qui d1cendi facultatem a maiore ac magis expetenda uitae laude secernunt: qdam rhetoricen uim tantu: quidam scientiam: sed non u1rtutem: qdam usum: quidam artem qdem: sed a scient1a dc uirtute d:ssiunctam: quidam etia prauitatem quadam artis

1dest no1auerunt .H1 fere aut in persuadendo aut in docendo aperte ad persuadedum positum orandi munus sunt

arbitratu id eni fieri potest ab eo quoq; qui uir bonus non sit. Est igitfrequentassemus fin1s rhetoricen esse uim persuadendi: quod ego uim appello: pleriq: potestatem: n6nulli facultatem uocant: quae res neo afferat abiguitatis: vi drco dynamin. Haec opinio origine ab Isocrate si tamen re uera ars quae circunfertur eius est duxit. Qui ctim loge sit

85쪽

a uoluntate infamariu oratoris ossicia: finem artis temere coprehedit: dicens elia rhetoricen psuadendi op1ficem idest Neq; enes mihi pmiserim eadem uti declinati6e:q Ennius. M. Cethegus uadam medullam uocat. Apud Platonem quoq; Gorgias in libro quinose eius inscriptus est: idem fere dicit: sed hanc Plato 1llius opinione uult accipi non suam. C1cero pluribus locis scripsit oratoris officium esse dicere apposite ad psuadedit. In rhetoricis et1a quos sie dubio ipse non Ibat: finem facit psuadere. Veru dc pecunia persuadet 6c gratia dc auctoritas dicetis 5c dignitas: postremo aspectus eciam Ipse sine uoce: quo uel recordacio merito' cuiusque uel facies aliqua miserab1lis: uel formae pulchritudo scientiam distat. Nam &.M. Aquilium desedens Anton1us: cum scissa ueste cicatrices: quas is P patria pectore aduerso suscepiss& ostendit: non orationis habuit fiduciam : sed oculis populi

romani attulit uim: quem illo ipso asperui maxime motUm in hoc: ut absolueret reum: creditum e. Seruium qUidem Galbam miserata Gesola:qua n5 suos modo liberos paruulos in conciCne produxerat: Sed gati etiam Sulpicii filium si is ipse manibus circumlerat: elapsita esse:

cum alioru monumentis: rum Catonis Oione testatu est. Et Phrynemno Hyperidis actione: Qq admirabili sed conspectu corporis: quod 1lla speciossest 1inu alioqn diducta nudaverat tunica putat piculo liberata: quae si ora persuadent non est hic de quo locuti sumus t 1doneus finIs. Ideoq; diligetiores sunt uisa sibi: qui cum de rhetori e 1de sentarent: existimarunt eam uim dicendo perluadendi. Quem s1nem Gorgias in eodem de quo supradix1mus libro : uelut coacctus a Socrate facit: a quo non dissentit Theodectes: siue 1pssius id opus est: quod de rhetorice:

nomine eius 1nscribit: siue ut creditum est Aristotelis: 1n quo e finem

esse rhetorices: ducere homines dicendo in id quod actor uelit. Sed ne hic qdem facis est coprehens V. persuadent en1 ducendo: uel ducunt in id quod uolunt alii quoque ut meretrices: adulatores: corruptores. At co trano psuadet semper orator: ut interim non ssit proprius h1c finis e1us :1nte i sit communis iis qui ab orato te procul absunt. Atqui non multum ab hoc fine abest Appollodorus : ὰ1cens iud1cialis orationis primu dc super omnia esse persuadere iud1ci:& sentencia sua retinere in id quod uelit. Nam 8c 1psum oratorem fortunae sub11 it: ut si non persuaserit: nomen suu recinere no poss1t. Qitidam recesseet ab euetusicut Aristo eles q dicit: rhetorice est uis inueniendi omnia in opone

86쪽

qui eande Cententiam: no usdem tamen uerbis explicanz: ac finem e Gedemolliniat: dicere quae oporteat: oia ad psuadenati: facis resposta est: cu Psuadere non tantum oratoris esse covicimus. Addita sunt his alia

rhetoricen putauest: quo ueritis utria sit in eo loco: l huius quaestiois Ppius est dicam . Omnia subiecisse Oratori uidetur Aristotcles: cu dixit uim esse dicendi: qd in quaq; re possit esse psuasibile Et Patrocles qui non qdem aducit in quaqr re: sed nihil excipiendo 1d in offendit: uimcni uocat 1 ueniendi : quod sit in Oeone persuasibile: qfines & 1psi solac6plectus inuentionem. Qtiod uitium fugiens Theodorus uim purat

1nueniend1 & eloquendi cum Ornatu cred1bilia in omni oratione : sed cum eodem modo credibilia quo persuasi talia etiam non orator intre niat: adiiciendo in omni oratione magis i superiores conredit celera

quoq; suadentibus pulcherrimae rei nCmen . Gorgias apud Platon mi uadendi se art1ffice in iudiciis:& alus coetibus esse ait. De iust quo QSc in1ustis tra stare: cu1 Socrates persuadend1 non docendi concedit fa cultatem. Qui uero no oia subiiciebant oratoris Olicitius ac uerbo ius ut necesse erat adhibuest discrim1a: quo' fuit Ariston Critolai peripa tenci discipulus: cu1us h1c finis est scieria u1dendi dc agendi i quaestio niblis ciuilibus per Oione popularis persuasionis: hic scientia qapeti pateticuS e no ut stoici uirtutis loco ponit: populare aut coprelie sedo persuasionem elici c6tumeliosus est aduersus artem orandi: qua nihil putat doetis persuasuram. Illud deoibus Q circa cru1les denata qti aestio

nes oratorem iudicant Versari: dictu sit: excludi ab iis plurima oratoras officia illam certe laudativam tota: qtiaee rhetorices pS tertia. UtIUS Theodorus Gadareus: ut iam ad eos ueniamus: qui artem quidem esse eam: sed non uirtutem putauerunt. Ita enim dicit: Ut ipsis eo uerbis utar: ἰ hoc ex graeco trans tale t: ars 1 uentrix & iudicatrix & nunciatrix

deceti ornatu fectri mensione eius: quod in quoq; pol sumi psuasibile in materna ctu 1l1. Iteq; Cornel1us Celsus qui fine rhetor1ces ait d1cerepsia ib1liter in dubia uel ciu1li materia. Qtubiis sunt no dissimiles qab alus tradui filis est 1lle uis u1dendi oc eloquendi de rebus ciu1libus subiectis sibi csi quada psuasione 6c quodam corporis habitu eorum: quae dicet Inunciatione. Mille alia sed aut eade: aut ex iacie cSposita: qbus item cum de materia rhetorices dicendum erat respondebamus. Quidam eam neq; ui: neq; scietia: neqr artem putaue t. Sed Critolaias Lil um dicendi. Nam hoc significat. Atheneus falledi artem: plerique autem dum pauca ex Gorgia Platonis a prioribuS imperare

eaecerpta legere contenti nec hoc totu nec alia eius uolumina euoluiit:

87쪽

in maximum errorem inciderunt: credunt eum in hac esse op1nione: ut rhetoricen non artem sed peritiam quandam gratiae ac uoluptaris existimet:& alio loco ciuilitatis Biculae simulacrum: dc quartam parte adulationis: quod duas partes ciuilitatis corpori assignet medicinam:

dc qua interpretantur exercitatricem: duas animo legalem atq; 1ustitia: adulatione aut medicinae uocet: ut coquo 'e artificium de exercitatricis

mangonu: qui colorem fuco oc veru robur iani sagina metiant: legalis cauiliatrice: 1ustitiae rhetoricen. Quae ola sunt Oem scriptat hoc librordustaq; a Socrate: cuius pinna u1detur Plato significare qu1d sentiat. Sed alii sui eius sermones ad coarguendos: q c6tra disputant copositi quos uocant alii ad praecipiendu qappellant Socrates autem seu Plato: eam qdem quae tum exercebatur rhetoricen talem putauitia oc dicit his uerbis ueram aut & honestam intelligit. Itaque disputatio illa contra Gorgiam ita claudit:

ad quod ille quidem conticescit: sed sermonem suscipit polus iuuenili

calore inconsideratior: contra que illa de stimulacro oc adulat1oe dicu Tu calides adhuc concitatior e tamen ad hanc Pducitur clausulam ut appareat Platoni non rhetoricen uideti malum: sed eam ueram nisi iusto ac bono n5 contingere. Adhuc

aute in phaedro manifestius facit hanc artem consumari citra ius fit1ae quoq; sciencia non posse: 1 opinioni nos quot accedimUS : an aliter defensionem Socratis oc eo' qpro patria caeciderant: laudescripsisset: quae certe sunt oratoris Opera: sed in 1llud hominum genus: quod secret1tate dicendi male utebatur: mectus est. Nam de Socrates i honestam sib1 credidit opone: quam e1 Lysias reo c6posuerat:& tu maxie scribere

litigatoribus quae illi pro se ipsti diceret erat motis:atq; ita tuti: quo n5 licebat pro altero agere: fraus adhibebatur . Doctoresqa eius arcis paruidone1 Platoni uidebantum qui rhetoricen a 1ustitia separent: dc ueris credibilia praeferrent.Nam id quoq; dicit in phaedro. Consensisse auteillis superioribus uideri potest etiam Cornel1us Celsus : cuius haec uerba sunt. Orator sim1le tantum ueti petit. Deinde paulo post. Non enim bona conscientia: sed uictotia litigantis est primum. Quae si uera esset pessimo' hominum foret haec tam perniciosa nocentissimis moribUS

dare istrumenta 6c neqtia praeceptis assiuuare. Sed illi r6nem opsonis suae uiderint. Nos autem ingressa formate perfectum oratorem: qtiem

in ptimis esse bonu uirit uolumus:ad eos si de hoc opere metrus iccitat

88쪽

reuerramur. Rhetoricen autem quida eadem ciuilitate esse iud1caueit. Cicero foetiae ciuilis parte uocat: ciuilis aut foetia idem quod stapiecia

est: qdam aute philosophiae quo e Socrates. Huic substatiae in 1meco uetiit finitio: rhetoricen elle bene dictat sciam. Nam 8c oratoris omesu uetates simul c5pleel 1t:& protinus mores etia Oratoris: cu benedicere

non possit nisi bonus. Idem ualet Chrysippi finis 1lle ductus a Cleates cientia rect e dicendi. Sunt plures eius deued ad alias quaestiora magis pertinent. Idem sentiret finis hoc modo coprehensus persuadere quod

Oporceat misti l artem ad exitu all1gat. At bene artis dicere secitdu uir, tu rem Orationis. Excludunt a rhetorice malos: & illi Q sciecia c1uilium Oificiora eam putauerunt si scientiam uirtutem 1udicant: sed anguste intra ciuiles quaestiones coercent. Albutius non obscuris Pfessor atqr auctor scierit1am bene dicendi esse consentit: sed except1onibus peccat: ad 11ciendo circa ciuiles quaestiones dccredibiliter: quarum iam utriquere ponsum est . Probab1lis 6c ill1 uoluntatis qui recte sent1re dicere rhetorices putauerunt. Hi sunt fere fines maxime 1llustres : dc de qbuspi aecipue disputatur. Nam omes quidem psequi nec attinet nec possucia prauum quodda ut arbitror studium circa scriptores artui extiterit: nihil iisdem uerbis quae prior aliqs occupasidc finiend1: quae ambitio procul aberit a me. Dicam. n. no utiq; quae menero: sed quae placebiit: sicut hoc rhetoricen esse bene ἰcend1 1c1entiam : cum reperto quod est

Optamia qui quaerit aliud peius uelit. His approbatis simul manifestueit illud quoq; quem finem: uel quid summu oc ulcimum habeat rhe torice quod dicitur: ad quod omnis ars tendit.Nam si est 1psa bene dicendi scientia: -1s eius oc summum est bene dicere.

SEqui quaestio:an utilis rhetorice:na qdam uehementer in eam

inuehi solent: S quod sit indignissimu in accus acione Orationis utuntur orandi uiribus: eloquenciam esse quae poenis eripiat scelestos: cuius fraude danet interim boni conssilia ducant m pe1us: nec sediti oesmodo turbaeq; populares: sed bella ecia 1nexpugnab1lia excitent cu1us deniq; tum maximus fit usus cum P falsis cotra ueritatem ualet. Nadc Socrati Obi1ciunt comici: docere eum quomo peiore causa meliore

addiciunt exempla graeco romanoruqet:& enumerant Q pniciosa non singulis tantum: sed rebus eciam publ1cis usti eloquentia turbauerunt status ciuitatum uel euerterui: eoq; dc la demonio' ciuitate expulsa: dc Athenis quoq; ubi actor mouere affectus uetabata uelut recisa oradi potestate. Quo Oe modo nec duces erunt utiles: nec magistratus nec

89쪽

medicina: nec demq1 ipsa sapietia. Nam de dux Flaminius: dc Gracch1:

statua11m:glautiae magistratus:& I medicinis Uenena: dc i his Q ph1loso prio' note male utunt grauissima no nunq flagitia deprehensa sunt: cibos aspriemur: attuleii saepe UalitudinIS catis :nuq tecta subeamus: uper habitantes aliquado*cubuta non fabricet milita glad1us: potes huci eodem ferro latro: q nescit ignes: aquaS: sine qbus nulla fit uita: de ne terrenis imorer: sole lunaq; praecipua fideF aliquado etia nocere Nuigitur negab1tur deforme Pyrrhi pace coetus 1lle appius dicedi uitribus diremisse . Aut non diuina in Juilii eloquentia:& cotra leges agrarias populatis fu1t: S Catilinae fregit audacia dc supplicationesq maximus

honor uultoribus bello ducibus datur: in toga meruit nonne stertatOS militum animo S frequeter a metu reuocat oratio ου tot pugnadi picula ineutibus laudem uita potiore esse psuader Nec me lacedaemon11 aut athenienses magis mouerint: q populus. ro. apud quem fuma semper oratoribus dignitas fuit. Eqdem nec Urbili CoartoreS reor aliter effectu ros fuisse: ut uaga 1lla mult1tudo coirocin populos: n1 1 docta uoce c6 mota: neclegum reptores sine summaui orandi consecutos: ut se ipsi homines ad seruitute iuris astringerent. Quin ipsa uitae piaecepta etiasse natura sunt honesta: plus tamen ad formandas indies ualet: quoties pulchritudinem remi claritas ofonis illuminat. Quare etia si i ucrant partem ualent arma facundiae: non tamen est aequum 1d haberi malit

quo bene uti licet. Ve' haec apud eos forsita quaeratur: qui summam rhetorices ad persuadendi uim rettuleriit . Si uero est bene dicedi scia: que nos finem seqmur: Ut fit orator i primaS uir bonus: utile certe es ea confitendu est. Et hercle deus ille princeps parens redi: fabricatorqrmund1: nullo magis hominem sepavita caeteris quae quidem mortalia essent animalibus q dicendi facultate. Nam corpora qdcuragnitudie:

ulcibus: firmitate: parietia: uelocitate praestantiora in illis mutis uide mUS : eadem minuS egere acqU1stitae extrinsecus opis . Nam dc ingredicitius oc pasci 5 tranare aquas citra docentem narum ipsa sciunt: Et pleraq; cotra frigus ex suo corpore uestius: S arma iis ingenita qua ii& ex obuio fere uietus: circa quae om1 a multus ho1bus labor e. Ronem 1gitur nobis praecipua dedit: eiusq; nos socios esse chi diis 1 mortalibus

testa: nisi quae cocepissemus mente promere ecia loquendo possemus: quod magis deesse taeteris a talibus Q 1 tellectu dc cogitatione quadam

V1demus. Nam dc moliri cubilia:& nidos texere S educare socrus:&ex cludere: qneciam reponere in hyemem alimenta opera quaedam nobis

immutabilia: qual1a sunt carra' oc mellita efficere: non nullius fortasse

90쪽

rationis est: sed ira carent sermone quae id facitat: ira uta atq; 1rrdnabil1a uocantur. Deniq; homineS quibus negata UOX est: quantulum adiuuaraciimus ille cases is Quare si nihil a diis oratione melius accepimus t

quid tam digna cultu ac labore ducamus : aut i quo malimus praese aiehominibus: qquo ipsi homines raeteris animalibus praestent Eo quide magis quod nulla in parte plenius labor gratiam reteri. Id adeo mani festum erit: 1 cogi tauerimus:& unde oc qu*iq: iam prouecta sit oraditacultas: A adhu augeri potest. Na ut omittam dei edere ama cos: regereco 1 11s senatum: populum : excercitum in quae uult ducere: q ssit utile conuenietatque bono uiro: 116ne pulchrum uel hoc ipsu est ex comuni intellectu uerbisq; quibus utitur omnes : rates ast equi laudis gloriae:

ue non loq dc orare sed quod picti coligit fulgurare ac tonare uiaeam AN Rhetorice sit ata. binis non erit si expaciari parte in hac & indulgere uoluptati uel1. Traseamus igit ia ea quaestione: quae sequit an rhetorice ars sis. Quod quide adeo ex iis qui praecepta dicedi trad1derui: nemo dubita

uit: ut etia ipsis libroru titulis testatu stit: scraptos esse de arte rhetorica: Cicero uero etij eam quae rhetorice uocetur esse artificiosa eloquetiam dicat. Quod non oratores tatum iud1cauerunt: ut stud11s aliquid fuispraestitati e uideat. Sed cu iis philosophi dc stoici, pipatecio plerit cole cisit. At me dub1tasse c6titeor: an hjc pie quaestiois traeiada putare. Naquis e adeo no ab erudicioe modo sed a s esu remotus ho1s: ut fabrici di quidem de texendi e luto uasa ducendi arte putet: rhetoricen AU cemaximia ac pulcherrima: ut supra diximus opus in ii sublime fast gili existimet fine arte uenisse Equidem 1llos qui contra disputariat: no taid sensisse quod dicerent q exercere ingenia materiae difficultate credo

uoluisse: sicut Policratecti Busirim laudaret S Clytenestra :qq1s quod

h1s dissimile no esset copoluisse orat1one quae e habitac6tra Socratem dicit. Quidn naturale esse rhetoricen uolui:& tamen adiuuari exercita tione non diffitenta ut i libris Oceronis de Oratore dicit Antonius : ob seruatione quandam esse no arte. Quod no Ideo ut .p uero accipiamuSesse positu: sed ut Antonii psona serues: edissimulator artis fuit. Hanc aut opinione habuisse Lys1as u1det: cuius sentenciae talis defensio est: lindocti de barbara & serui ρ se cu loquut: aliqd dicant simile pricipio

narrent: probent: rei utent: dci uim habeat ep1logi deprecentur. Deide ad11ciunt illas Verbo cauillationes: nil 1l quod ex arte fiat: ante artem fuisse: at qdixis e homines pro se S in alios semper doctores arcis sero iam oc circa Thy iam oc Coraca primu reptos: orationem aut ante arte fuisse: ψ arcem no esse. Nos porro quacio coeperit huius rei doctrina