Quaestiones Lucretianae

31쪽

Ac primum illud itaque v. 10 non habet, quo reseratur. Saepius quidem apud Latinos et maxime apud Lucretium protasis quaedam subaudienda est, ad quam coniuncti reseratur hic autem illud itaque omnino aptum non est, neque si cum vnroto to prove ha I say, subaudierimus, quidquam proficiemus. Expectamus enim sententiarum nexum sere hunc esse errare mihi videntur, saepe enim fit, ut corpus externum aegrotet, quum tamen etc. Qui nexus optime restituetur, si v l06 saepe itaque cum v. 7 coniunxerimus dico animum esse hominis partem nil minus ac manus et pes atque oculi saepe it que etc. Fortasse igitur . 98 sensum animi v. 106,

gno opere post v 111 in nullo caput collocandi si in ininiti ot in fino horum versuum lacuna statuenda. Nonnulla huic loco deesse etiam proximo argumento v. 112 practerea et q. S. Ostenditur, quod ex se vix intelligi potest. Quid quod cum eo quod proxime antecedit, coniunctum etiam contra id facere videtur: nam si

animus corporis quoddam membrum est, cur non ut manus

ac pes simul cum reliquo corpore dormit Etiam ob alias

causas verisimile est, ante V. 98 complures versu perisse.

Satis miro enim dicit poeta v. 98 sensum animi et item . 104 sic animi sensum etc. Qua in re nihil est quod L

remur, si meminerimus, AristOXenum negasSe omnino ullum esse animum etiam vivo in corpore, sed vim sentiendi

tantum in corporibus existere cf. Lactant. Instit. VII, 13a unroto ad hunc locum allatum). Quod in superioribus aliquomodo dictum fuisse necesse est, quum Lucret. v. 113 116 contra illam Aristoxeni sententiam pugnans, animum in corpore esse evincere studeat dicit enim sensu sublato aliud i. e. animum tamen in nobis esse quod tempore in illo multimodis agitatur et q. S. Quorum pertinerent verba molli quum somno dedit a

membra effusumque iacet corpus Onustum, aeque nescire-

32쪽

mus, nisi ab eodem Lactantiora. c. didiciSSemus, vim sentiendi ex compagine viscerum ac vigore membrorum X-

istere.

Lucretius quidem nihil dicit, ex quo essici possit, habitum illum vitalem, quom Graeci harmoniam dicunt, membris somno relaxatis tolli. III, 42 quum correptus homo ex somno se coli,

Versus sic in codicibus omnibus scriptus a sententia tamen non ita comparatus est, ut in ea acquieScere possimus. Nexus sententiarum sere hic est nemo de se vit que sua Sollicitus est, quum mens et corpus Sopita quiescunt, et tamen primordia tum non longe a sensiferis motibus aberrant; multo igitur minus mors ad nos pertinet, qua vita et sensu prorsus extinguuntur. Id autem quod dixit v. 21 et 22, versu 23 probare studet, ex quo elucet tunc, v. 2 cum quum V. 23 coniungendum non

Neque enim id dicit poeta, tum quum somno excit mur, non longe ab sensiseri motibus errant primordia, sed de somno in universum dicit, quum dormimus id enim significat illud tunc v. 2 l), primordia non longe ab sensi-soris motibus errant. Necesse est legi: Quum correptus homo ex somno de colligat ipse. III, 60 pro magnis, quod est in codicibus Lachmannus scripsit dignis Bernusius, quem secutus est unrO- ius gnatis; sed vocem desideramus paullo latius patentem.

Quam ut assequamur, scribemus agnatis.

Quod quidem vocabulum non illo sensu orensi, quo ab Ictis maxime usurpatur, interpretabimur, sed ita, ut significet qui subnati sunt, qui uocreosunt, oppositi decrepito illi soni, velut Varro de re rustic. 3, 16 quum agna-

33쪽

tae sunt multae apes, ac progeniem Veteres emittere volunt in coloniam et q. S.

Mutatio satis lenis si litera m ex vocabulo, quod antecedit agedum a librari perperam repetita est et Vocabuli agnis liter a et i exciderunt.

Dissicilior est vorsus, qui sequitur 963, qui legitur in codicibus:

cedit enim rerum novitate extrusa vetustas Semper, et ex aliis aliud reparare necessest. Versus quomodo construi possit, non video; XSpectamus passivum: et ex aliis aliud reparara necessest, quod quidem a Munroto, ut nunc video, in Versione Xpressum

est: ld thingsalvo way and are supplanted by nemWithout sal and ne hin must e replenished ut of the things. Nihil tamen in annotationibus de hac re dixit. Neque alitor nobelius: Μus das Veraltet nichi, ainweggedranget Λοm

Wsichen immo sic sin au demander Wiederergangen γΑ prosecto ad verbum .reparandi nec vetustas, quippe quod sententiae repugnet, neque natura suppleri potest, quum tam libere in subiectis variari non liceat. Iam n gari non potest Lucretium saepius verba activa neutraliter usurpasse, velut II, 126 corpora, quae in solis radiis tu

baro videntur; vide Creechium, qui ad . t 25 locum o o-ronti Phormione petitum attulit dum ne reducam, turbent quam velint, ubi Donatus turbent errent, tumultuentur, interpretatur. Similiter eiusdem libri v. 438 atque ex se sensu quum turbant corpore in ipso. s. libri III, v. 500: indo ubi iam morbi reflexit causa quod tamen aliquomodo excusatur Cic. usc. I, 44, 10 ubi versus Ennianus sic legitur:

34쪽

Νeque sepulcrum, quo recipiat, habeat portum codiporis vide unroium, qui multos, qui huc pertinent locos attulis, ad i. III v. 502; misit IV v. 449 binaque per totas aedis

geminare supellex. Huc etiam pertinere videtur, quod Lucretius Verba generascere, torrescere, alia, a verbis activisgonerandi et torrendi derivata, neutraliter usurpat. Sed ut redoam a v. 963, fateor locos, quos supra attuli, aut aliter esse comparatos. Nam Si re arare neutraliter dictum concedimus, non video, cur non depellere

II, 19 ubi Lachmannus ingeniosissime decollere scripsit, et Opprimere VI, 28 neutraliter accipienda esse dicamus. Non habeo, quo locum ab interpretibus omnibus neglectum expediam. Simili, ut hoc addam, constructionis vitio laborat VI, 5 vexare, qui et ipse nondum sanatus est. II, 19 Lachmannus, quem secutus est Bernnysius et Munroius scripsit: nam quo magis ursimus alte deiecta, quod explicat ex alto in aquam deiecta. Quomodo autem res urgere possimus, quas e alto deiicimus, non dicit. Multo evidentius fieri exemplum a Lucretio ante oculos nobis positum, si sumserimus tigna per longitudinem aquis immersa suisse, negari non potest. Quamquam autem ex eis, quae sequuntur . 200, ubi

tigna in prolandum depressa aquae impetu reiecta plus media parte emergere dicit, aliquomodo essici potest, Lucretium rem sibi ita apud animum informasse, tamen insuperioribus diei necesse erat, quod aperto dictum est si restituimus, quod in codicibus est derecta sive directa, quod est in oblongo. Sed ut videtur, derecta genuina Lu-

oretii forma est; cf. VI, 23 derigit IV, 60 viis derectis; V, 32 deminui et Lachm ad Lucr. IV, 60 qui imperitorum esse dicit scribere directis. Sensus igitur hic est: quo altius ursimus tigna directa, e cupidius exsiliunt, ut

saepe plus media parte emergant.

35쪽

IV, 99. Ex cita imaginibus et q. s.

Codd. ex imaginibus. unroius lemsissima mutatione extima imaginibus et q. s. the scribs neglecte in ro-psa the ima, ut dicit in annotatione. Illud extima resor ad simulacra v. 97, et extima simulacra interpretatur esse oras imaginum, ut v l33 et cuiusque modi formarum vertero in oras. Ad suam de hoc loco sententiam illustrandam unroius attulit Ciceronem, qui de deis Epicureis disputans, de nat deorum I 123 homunculi similem deum, lineamentis dumtaxat extremis, non habitu solido et q. s. praeterea Macrob. Sat. VII, 4 4 Aen. VI, 292. Sed omnibus his locis Munrosi coniectura parum firmatur, quum,

etsi dicere possimus extrema lineamentis, non Sequatur, e lima simulacra eadem esse quae orae sormarum. De Oniectura Lachmanni: Excita imaginibus missus consistere rerum, Lolatus Quaest. Lucret. hilol. 7 p. 723 monuit, non bene simulacra, quas ipsa poeta esse vellet imagines, ab imaginibus excita consistere, quare minime insolito verborum ordine: Ex ea imaginibus missis consistere rerum scribendum censet. At participio excita, non ita multum tribuendum est, quum saepissime Lucretius, qui raro verbum consistere, si significat bestehen aus, cum solo hiativo, omissa praepositione, coniungit, participium addat II, 906 mollia mortali consistere corpore creta. Negari tamen non potest, versum in codicibus: Ex imaginibus missis consistere rerum, scriptum a sententia optimo huic loco convenire. eis autem causa lenissima Loteti coniectura probanda videtur.

IV, 130 hoc caelo qui dicitur aer. Isidorus qui hoc versu utitur Orig. XIII, 4, 3 habet: Lucretius, Caelum quod dicitur aer. Id contra consuetudinem Lucretii osse Lachmannus dicit ad . III, v. 94 ubi

scriptura codicum:

36쪽

Animum dic mentem quem Saepe Vocamus,

regulae. repugnat. Attulit Lachm. III, 100 habitum quendam vitalem harmoniam Graii quam dicunt et q. s. Cotorum Lachmanni adnotati perobscura videtur. Haec

tamen fere, ut puto, eius sententia est exceptionem regulae a se constitutae esse, quum ante relativum pronomen

demonstrativum positum sit. Cuius rei exempla esse voluit Lachmannus, ut quidem videtur exempla enim attulit nullo discrimino interposito VI, 29 igneus ille vertex, quem patri vocitamus nomino fulmen et IV, 369 nam nil esso potest aliut nisi lumine cassus aer, id quod nos umbram perhibere suemus. Alteram regulae suae exceptionem esse dicit, quum ad duo nomina illud relativum reserri potest. Cuius rei exempla sunt VI, 702 in summo sunt vertico crateres, ut ipsi nominitant, nos quod sauces perhibemus et ora. III, 13 dominari in corpore toto consilium, quod

nos animum mentemque vocamus. I, 58. - nos

teriem et genitalia corpora rebus, Appellare Suemus. Τali modo si recte, ut pinor, explicata sunt ambigua Lachmanni ad h. l. verba, restat tamen quod dissicillimum est, quod IV, 132 in hoc caelo qui dicitur aer, locus a Lachmanno allatus, regulae de exceptione in pronomine duplici prorsus repugnat. Secundum enim eius regulam legendum est in hoc caelo, quod dicitur aer Isidorus i. c. habet, quod dicitur aer, sed quum alii hoc versu hic scripto, tantur, nihil certi ex Isidori loco ossici posse videtur, etsi mutati qui in quod pra'sertim quum d liter sequatur, non sane dissicilis est. Orma Enniana .coelua , ut hoc addam, Lucretius non utitur.

Eandem sero do duplici pronomine Zumptius proposuit in Grammat lat. g. 372 qui attulit Curi. 3, 20: Dareus

ad eum locum, quem Amanicas pylas vocant, pervenit.

37쪽

IV, 41. Lapsaque cedant. Ροs haec verba deest primum, ut dicit Lachmannus, Percipe vel Empediam, tum paucula a quibus illud enim quod subicitur pendeat. At illud enim, mihi quidem optime pendere videtur a v. 142 perpetuoque fluant ab rebus, Semper enim summum quicquid de rebus abundat quod iaculentur. Ita haec saltem optime cohaerent, sed percipe vel eiusmodi aliquid aperte deest. Quum tamen ne in codice archetypo quidem ut dixit Lachmannus, ullum desectus indicium suisse existimandum sit, etsi singula versuum duorum ancedentium verba nihil suspicionis habent, non alienum videtur, si percipe velsiusdem notionis aliquid inseramus. Quod sic instituimus: Nunc ea quam facili et celeri ratione gerantur Perpetuoque fluant ab rebus lapsa, tibi edam. Lucretii enim quam maxime proprium est, ut verbis finitis participia apponat, quae eandem sere atque verba finita sententiam exprimunt. Quod dicendi genus Lachmannus quum non perspiceret I, 2 mutare voluit illud edens quippe quo nullum pondus sententiae adderetur. Alia exempla quo hic usus poetae ab interpretibus neglectus comprobatur haec sunt: I, 343 privata canerent; II 6 stipata cohaeret 649 congressa coibunt; 563 compulsa coire III, 439 ablata recessit IV, 14 eiecta rece sit; si contrusa concessit.

II, 502 auro pavonum rident imbuta lepore

Saecla nova rerum superata colore iacerent,

scriptura codicum est incula orationis quum prorsus hic nulla sint, Lambinus et qui eum secuti sunt, reechius est. in fine versus posuerunt: et tacta colore, et Aurea RV num ridenti est. Quod tamen et in versuum hexametrorum fine solis inter poetas satiricis ponere licet vide Lachm ad Lucret.

38쪽

p. 102 Idem vitium commisit Bemaysius IV, 16 caelum

ut videare videre et Corpora miraclo et q. S. Lachmannus Aurea pavonum ridenti imitata lepore Sasola et q. S. legendum proponit. Sed non apte vestes purpureae monum saecla imitantur. Quod enim de purpurae quodam

genere, quale Plin. at Hist. 9, 38 6 describit, aliquomodo dici potest, id nequaquam valet de purpura in uni

versum.

Bernnysius, qui, ut quidem puto nihil enim hac dore ipse indicavit . in partes vocavit libri secundi v. 806: caudaque pavonis larga cum luce repletast, ita legi vult: uidaque pavonum ridenti imbuta lopore

Caeca OV rerum superata colore iacerent etc.

Μuuroius denique more suo, quum aliter rem expedire non potest lacunam statuit inter . 50 tacta colore, et . 502 aurea pavonum. Itaque nos rem sic instituimus: Aut quo pavonum rident imbuta lepore Saecla et q. s. Dicit igitur poeta, vestes barbaricas et purpuras aut leporem eum, quo imbuta pavonum saecla rident, novo quodam colore superata iacere. Ita rident, quod in uir que codice est, servamus neque quidquam mutamus nisi

illud aurea. ccedit quod ridens adiectivi instar positum pro splendidus nusquam apud Lucretium legimus saepius contra ridere, ut vim habeat splendendi. s. IV, 80 locum huic simillimum perfusa lepore omnia corrident IV, 117

pulchra in pedibus Sicyonia rident III, 22 largo diffusolutans rident. De attractione quo lepore imbuta rident, pro leporquo imbuta rident, s. Lucret. II, 34 locum huic simillimum: ive alium quemvis, quo sunt imbuta colore, proresve alium quemvis colorem, quo imbuta sunt Cuius ab

39쪽

tractionis apud Lucretium insitatissimam exempla collegit Munroius ad Lucret. I, 15. VI, 15. Atque animi ingratis vitam vexare querellis Pausa atque insestis coget saevire querellis. Lachmannus quum querelgi bis positae locum tueri non possint, in partes vocato versus, 44 At nisi pum tumst pectus, quas proelia nobis Atque pericula tumst ingratis insinuandum, scribit in altero versu preiosis pro quinialis, praeterea pro pausa atque Paraimgus et Lambinum secutus coget cogi pro coget. Infestas querellas se intelligere negat es V, 1414 dulces querellae). t infestae querellae eas, ut videtur, dici possunt, quae hominum vitam vel infestam habent vel in-saustam roddunt. Simili licentia Bemaysius vorsum imm

tavit, qui dedit:

Atque animi ingratis vitam vexare timore Faustam atque insestis cogi saevire querellis. Sed quum intolligerem nullam emendationem quidquam probabilitatis habere, qua praeter finem Versus, quem O ruptum esse duobus his versibus sub uno conspectu positis cuivis apparebit, initium quoque versus qui sequitur, mutetur, legendum proposui: Atque animi ingratis vitam vexare in uua Pausa atque infestis cogi saevire querellis Postea cognovi,unrotum in eandem incidisse coniecturam). Sed ne haec quidem emendatio vera esse potest. Mirum enim videtur neminem adhuc praesertim qui coget in cogi

rectissime mutaret, vidisse, constructionem, vexare si legimus, stare non posse Lachmannus quidem, ut nunc video, aliquid suspicatus videtur, qui decursum sententiae indicavit ad Lucret. p. 349 his verbis Praecosserunt haec: quum vidit homines tamen anxios esse invitos vexari. Itaque clausula versus quum coniecturis pateat versus sic legere possumus:

40쪽

Atque animi ingratis vitam vexari alioquin Faustam atque insestis cogi saevire querellis. Sed quum alioquin sit vocabulum non satis antiquum ci Lachm ad Lucret. p. 168 qui versum in quo legimus illud vocabulum, III, 15 Incolumis quamvis alioquin splendidus Orbis, uncis inclutat rem aliter instituimus: Atque animi ingratis vitam vexari expertem Pausa atque infestis cogi saevire querellis. Itaque uno tantum vocabulo corruptela insigni ut to locus recto, ut opinor se habet. Expers cum blativo

coniunctum saepius apud antiquiores praesertim scriptores invenimus. f. orcellini s. v. expers, qui Plautum, Catullum, Sallustium attulit. Apud Lucretium his legi locis:

II, 1092 natura Ipsa sua per se sponte omnia dis agere pers VI, 1l79 lumina versarent oculorum e ertia somno. Restat tamen fateor, dissicultas quaedam versu enim, qui coniectura nostra evadit, ex Lachmanni sententia ferri non potest, qui . lo versum is libri II manifesto codiruptum mutavit. Versus enim in tres spondeos exeuntes omnino non leguntur apud Lucretium I quare si coniectura, quam proposui infirmatur, corruptelam ab interpret, bus omnibus neglectam indicasse satis habeo. Fortasse casu tribuendum est, quod Lucretius Graeca Ennii Lucilliquo licentia quam postea et Catullus et Horatius artificioso revocarunt, abstinuit; sicut inita apud Lucretium inveniuntur singularia, veluti in omnibus Lucretii libris unus legitur versus hypermeter: V, 46. Multa videmus enim rebus concurrere debere Ut propagando et q. S. Neque silentio praetermittendum videtur, quod Ruca versus spondiaci exempla leguntur. In primo Lucretii libro hi sunt: v. 60, 64, 16, 99l, 077 II, 295, 302, 309, 397,