장음표시 사용
181쪽
Dionysium lib. x. Illas autem Iustitiae leges, inquit Aristoteles, omnibus limen Iustitiae intrantibus ad legendum esse propositas, unde & legibus ipsis nomen Latine inditum est.
Lustrauit iam agatim Regina materiam & columnas aedium Iustiritiae : nunc ad ipsius Deae contemplationem pie religioseque accedit, praemonente Aristotele, magnam huiusce Deae,nempe Astratae praesemtissimo numini, sanctimoniam & religionem deberi. HOC sANCTAE Peropportune ingreditur in explicationem Iustitiae. Nam cultum eiceremoniamque adhibendam esse ait propter constans ac perpetuummidium eius de aliis bene merendi. Nam iustitia praediti iuste legitim que omnia faciunt. Ex tali autem vita, bonis omnibus augentur & c
mulantur ciuitates. PYRAMIDIs RESIDENS.
Depingit effgiem Astraee siue Iustitiae sedentis in fastigio pyramidis
cuiusdam firmissimae, de specie trianguli. Tribus autem lateribus,triplex genus ciuitatis laudabilis attributum est. In primi enim lateris gladibus locati ordine, iusti reges, in altero optimates: in tertio administri &conssiliarisi politiae siue timocratiae,siue status popularis censu temper ii, siue in quo cesses ratio habetur. In his enim generibus ciuitatum,S- licet Regno, ristocratia siue optimatum imperio, 3 Timocratia siue Politia , siue censione, Iustitia efflorescit. Aristoteles ipse cap. x. lib. ti x. ad Nico m. c.v. lib. m. de Repub.
Induerat, Sapiens vicina palatia coepit Visere, qua puro circumsua lumine Auxit sTITI AEE GERMANA sibi. Ius limina postquam fontigit, Huncce diem, dixit, tibi sancta dicamus JUSTITIAE SORO R, summi Iouis astera proles. Sit mihi fas lusinar tua penor alia sis.
182쪽
B A R T. DELBEN. Sed breuis Una dies, etiam longissima, qualem Axe zebit Titan mapido sub sidere Cancri. Ac neque longa fatis, quam senis mensibus anni Sol aeton promit gelido sub vertice, duras
Horrifer unis niues Borea molitur,c urens
Spiritus, rigido pervadit frigore terras. Vna dies tamen hac quanquam breuis, cito nocti Decessura, peplo velamina longa trahenti Per caelum piceo, satis hac regione sedentem IV sTITI A M Regina tibi nunc carmine pandet. Temptu erit tuus hac vates, qui minis Arrimitus ad ripas, mea nunc vestigia lustrat, Latius omnia cum reteget,pennisi auoris Sublatus Regina tui festantia D IU AEOra videns propius,per singula promptius ibiton stiplicis monimenta domus, pingen .colore Cuncta suo, ad seros mittet relegenda nepotes.
lice, stant, duplici . latus discrimine tecti
Atria, dextrum ilhuc, Luum hinc,celeberrima claudune Luattuor: ast a fronte duplex, pone, renidet Porticus. Hac iis celebrant de more frequentes e tria, quos operis sibi VIRGO AsTRAE A seueros
milest sancti socios: statiantur apertis
Porticibus, varioque morae sibi taedia leniae urmure longa leuant tristes, qui litibus atris Impliciti, dum pigra vocet matricula scriptos Ordine, Praetori . meet cito cauo per aures. UIR Go media regione AsTRAE A sub aurasnse sedet:solisque vicem basis explet ahena.
Inq. basi rutilat nitidissima Solis imago, Sic quasi peruadens inter demergia mundi, Scorpio dire tuas parili moderamine chelas,
Sive AsTRAE A tuas aequato examine lances,
Signifer obliquum qua cingit baltheus orbem. Semper enim VIR G Osua iura petentibus, aquas Et faciles, nullo varia discrimine dedit Persona: pretio,precibus , lacrimissique mouetur, Luantum dura silex, luctantis verbere venti. Et quanquam Iouis ad solium sedet aurea patris,
Furpureoq. bibit latices Dea nectaris, oreta: In terris viget inque tamen, verIq. beata
183쪽
. Aperie iusta& iniusta. iniusta velata Iustitiae specie,quasi
A dud placitas sibi sedes visit in urbet ,
oc minus interea caeli quoque desticis alii
Uertice, non unquam connivens pupula sancta Virginis, in terris quae I U S T A I N I USTA 8 geruntur
I a quoque aduolitans ,praesto est Da reddere iura, Sive potant multi, seu pauci , ecteresontes, Et bene promeritis largiri praemia. Duplex
Scilicet ossicium est, quo terras VI RGO per omneου, Portio mensura ut nata postulat, omnibus aeque
Supplicia indignis, di is auges honores
e Aut numero tribuit nihil euariante, cul. uod cum .suum, lances adtemperataequas. Haec ita dum narrat Sapiens, dum tendit in arat Orciq. J V sr I T I AE, obtutus Regina, nec usquamo Uirantes oculorum acies deflectit, utrita.
Adflantem vidit statuam, prope virginis aras, si ue,his causam a Sapiente requirere dictis Carpit, G ipsi , inquit, satis est mihi cognita V I aso AsrRIcis: quorsim dextrati quesigunt eis amba statua multum variante 8 Relucer Altem purpureis, auroq. superba rigente Clauatis tunicis, σfulgentissimus ordo Ponὸ jubit comitum: deorum latus altera claudit Jnluvie siqua ens, annis atque obsita pannis, Auxili ἡmq. rogans ,gestu quasi supplice, Dius. Uucit hanc tuam, rabiosi diuitis inde Toruiter a laua e gies, dita . minatur. Scire velim quor=m haec ita sint variata figuris.
Tum breuiter Senior. Matuis extrema notantur Illis , IV sr Ir 1 Ag laudi putuantia laeuum
pugnat latus hic diues, quia migrat honestos
I V s TITI AE fines, quam par es plura tenere Fertendens: dextro veniens a limite, pugnat Acriter huic, habere minus se diuitis arte Vociferatur inops.Inter NI MI U M F ARV M.Acria multicolor,sic praua si re cernit, Terrarum facies, qua Soloriturq. cadit. Et videt adsidue, toto reuolubilis edit Quotquot in orbe dies, agitato Cynthius ax .
Et ni Diua suo minuat subflamine lites, , sua,paries , N I si is ad detraxit habenti,
184쪽
B A R T. DELBEN. Lance, det huic propensa, as I N V s qui psula aequo,
Jn cascum cadere incipiant chaos omnia retro.
Sed quo plura meus stilus haurit, plura iverssent . Oceanum veluti mare qui di undere tentet in foveam dudet se a multumque laboret. iamque Aes abiit, iam deserit Hesterus Oetanta, ιmq. die claudi Da vult confinia sermo.
ExpREssis legitimae Iustitiae lineamentis: nunc illa nobis de pingenda Iustitia est, quae legitimae tanquam pars subiecta est , &cuius laus omnis consistit primum in pecuniae vel honorum &id genus rerum iusta & aequabili distributione, deinde in rebus legitime contrahendis. Festiua autem eraeteritione hunc diem qui est in Veri ciuitate unde- uicesimus au Aorsic exorsus est. Cum illa quae multis libri quincti ad Nicomachum capitibus Aristoteles vix amplecti atque explanare de vi naturaque Iustitiae satis potuit, ea noster hic, quoniam poesis tam accuratam praeceptorum descriptionem, ac tantam disputandi subtilitatem capere non potest, perpaucis versibus sibi tanquam strictim attingenda esse intelligeret, peropportune inducit Aristotelem, negantem sibi unius etiamsi longissimae diei spatium satis esse ad omnem qui de Iustitia est sermonem explicandum. Itaque summatim ea se dictitrum quae in diei unius angustias ex tam varia, multiplici, lateque sus a mat rie deduci possunt.Tum fore ait ut pocta Florentinus,qui ut haec tacite omnia sublegeret,comitatus Reginam est, eadem post paulo, carminis sui penicillo imitetur. Utque homo militaris neque de schola, sed aula& comitatu principis unus, laudem reportet , huiusce glaciei dissectae. qua ipsi in sicliolis philosophi refrigerantur.
Hoc initium sermonis est de Iustitia in parte,sive μευ ς, siue ita per Ciceronianos licet inticulari. Quae mihi quidem etiam priuata vel propria dici posse videtur,ut superior illa siue legitima, recte nominari publica vel communis.
Propriae igitur siue priuatae Iustitiae duplex quasi facies ac serma est. Vna quae per disiunctam geometriae proportionem distribuit honores, pecuniam ceteraq. praemia fortunC: altera quae proportione arithmetica suum cuique tribuit in rebus contrahendis, ut venditione, emtione, mutuo fideiussione, deposito, locatione, conductione, permutatione, atque id genus aliis negotiis quae voluntaria sunt. Neque enim sine consensione partis utriusque contrahuntur. sed contracta cum se
185쪽
A. Regia Iustitiae priuatae siue particularis habens non porticus, ut legitimae Iustitiae regia,sed utrinq. atria: a fronte autem & tergo duplices porticus B. Statua Iustitiae, eadem specie qua Iustitiae legitimaeeishics, praeter quani quod pro spica Virginis,mensuram ha bct. In basi vero eius incisa Solis imago signum Librae peruadens.Tunc enim , σι ια stuc aequinoctium, siue diei & noctis aequalitas. Libra autem dc aequalitas huic maxime virtuti conueniens. C. Prius cxtremum Iustitiae, Ni M i v M siue excessus,specie superbi diuitis. D. Alterum extremum, PAR v M siue Deseruis, specie mendici ius suum persequentio.
186쪽
BAR T. DEI BEN. a 73rint, sequitur necessitas,& obligatio, &actio c.vit. lib. v. ad Nic. l. v. De
ne otia'tatum, ad norma suam dirigit haec iustitia: sed illas etiares quaeno bis cum inuitis quas contrahuntur, vel clam, ut si compilemur, aut periurio fallamur,aut adulterio violemur, aut id genus aliis modis iniuriam accipiamus: vel palam,ut verberari, pulsari, carcere aut vinculis iniuste adfligi, spoliari, contumeliis vexari, aliaque id genus sexcenta, quae tanquam ultra fines procurrentia, inuitissimis etiam illis qui auctores iniuriae exstiterunt, a Iustitia quasi brabeuta, inter cursiores ad metam sedente, manu reprehendi, π refecti intra mediocritatis limites, necesse est. Et propterea Iustitiae statuam paulo post inter duo extrema, nimium ac parum positurus est. Hanc itaque nempe με lci siue particularem Iustitiam, definitione sua Vlpianus expressiti.x. D. de iust. de iure. Io uiues constans oe perpetua voluntas, iusseam casa. tribuendi. Ac potissitarum quidem ad Iustitiam illam particularem Vlpianus respexit, quae contractus regit, siue quae commerciis praeest.Haec enim materies Digestorum & Codicis propria. Vt aperti sis explicare facile quidem, sed longum est. Illi quidem iuris interpretes opus perdidere, qui longis logis conati ostendere, illam aut Iustitiae Legitimae, aut Iustitiae Deae siue Astreae, definitionem esse.
Orditur nunc Iustitiae priuatae domum architectari Aristoteles, eodem marmore quo Iustitiae legitimae regiam die antegressi, aediscauit ac ne structura quidem ipsa S conformatione disserentem estingit: extra quam quod illa simplices, haec duplices porticus & aulas habet qua-ium illae domicilia sint Iustitiae distribuetis: haec autem illius quae praeest rebus contrahendis. In utriusque enim lateris domicilio atr a duo amplissima depingit. Duo videlicet atria ad dextram esse Iustitiae illius quae distribuit, in quorum altero de honorum, diuitiarum & smilium fortunae praemiorum aequa distributione, consilium haberi singit: in aliatero ea ipsa promulgari,& quasi viritim distribui. Totidem Iustitiae in
rebus contrahendis atria esse ad laevam, in 'uorum altero quaeritur lucri aequatio, in altero damni. Haec enim illa extrema sitiat Nimium &Parum, a quibus aequalitas & arithmetica iustitiae proportio in rebus contrahendis oppugnatur. Admonet vero Reginam Aristoteles, ut contempletur lineamenta Iustitiae priuatae, quam basi aheneae impositam esse ait, in eaque basi in
cisam esse essigiem solis meantis per illam orbis signiferi partem quae dicitur libra: ut specie illa declaretur, nihil tam Iustitiae proprium esse,
quam in rebus causis'. ciuium aequalitatis conseruationem. Nam ut Solis radius in librae signo,diem aequabiliter humanis omnibus disje tit, neqiae magis ad Austrum se inflectit quam Aquilonem': sic Iustitiae munus est, non pati aequabilitatem iuris communis a quoquam praestantia dignitatis aut sortunae transiri: omniaque sine amore & sine cu-
187쪽
17G CIVIT. VERIlliditate, rursusque sine odio & sine inuidia iudicare. Conuenit enim il-os, qui res iudicant esse persimiles iudicum illorum statuis, quas Thebis ait Plutarchus lib. de Isid. fuisse mancas,& oculis conniventibus: ut earum admonitu, iudices neque muneribus se corrumpi, neque gratia
cuiusquam flecti paterentur. Atque hoc pereleganti quadam Iustitiae pictura Chrysippus expressit apud A. Gellium c. iv. lib. x. Lances autem Iustitiae adpingi res notissima, & tangit quoque Orpheus ille quiqui est, Hymno Iustitiae,apud Stobaeum Ser m. LI.
Hactenus de Iustitiae statua: nunc adsistentem ei utrimque statuam Regina videt,unam egentis ac male vestiti & pannosii hominis: alteram locupletis florentissima veste & ornatu regali, multo auro multisque seminis visendum. Qua tam dispari specie Aristoteles intelligi ait, omnes controuersias haberi inter nomines propter discrepantiam fius quod nimium de quod parum est. Nam Iustitia quidem ra,siue in leb. causisque ciuium aequalitatis, conseruatio est. S I. ἶσον πιλήμον ς πιιεῖ, qualitas autem ut est in prouerbio,mmparat bellum. At vero cum hi ni natum & aliena pro suis adpetunt, illi autem sita reciperare student, at que iis etiam ipsis de alieno multum adglutinare,multitudinem litium,& varietatem causarum existere necesse est. Perinde ut in corporibus humanis, si rerum illarum ex quibus constant aequalitas & proportio turbetur, ut pote si sanguis corruptus est, aut pituita redundat, aut bilis in corpore, morbi aegrotationesque nastuntur. Quamuis copiose
hoc de largiter Menenius Agrippa disserit apud Dionys Originum
V a A renidebat fugienti luce Diam, e I ne sub aduentum tris, cum VIRGINIS ad PET H ERI Ag rutila Agressus, rida carpito iuga vicini Sapiens, procedere collis, Et nitidam Lunae faciem subtexit, cir oris Suaviter oet puri restiendor imagine Phoebe
Dixit, enitet inter uti Regina minores therios ignes; sed cum venit aureus ore Frater luc ita ,species argentea Luna Segnis
188쪽
BAR T. DEI BEN. Segnis hebet, decus omne leues vanescit in auras. Tulchra velut Luna est facies, opus artis: at istud Daedala quod natura siso ceu posce fingit, Instar habet Solis. Luid enim valet oris imago Picta, vel educti ceu viso marmore vultus, o ostiter aut are ex rigido irantia signa, με quam visa cluent, ipsoque edunta parentis Mura in tremis Z neque tantus silendor in an quam erit, ut certet minor hac, ceu sua, matri, Argentiae nitor fulgorem prouocet auri, Candid estnisero contendat Cynthi arri. Sicnss. IV ST IT IAE quamuis pulcherrima VI ET US, ultiplices unquam steries aequare decori
Lucentes varie poterit, quibus enitor AE cae V M. Certis I V sT IT I AE est causis locus: omnibus AE O.
Namque ubi scripta silent, vel egent interprore iura, E sar A venit RATIO, qua deficientia puniet. cec vero sex etila potest sic ire per omnes
Articulos vitae, aut tam clara promere sortes
Coruna, nihil ut reliquum dubii mue supersit.
Hac fatus Senior, limen penetrauit ama num , η. aisadssiciens T Zinam, Florea circum Sam vides prati: late violaria pascunt Versicolore oculos pictura, narium m omnis
Copia ibi exstirans, gratissima spargit odoris
unera. Nariui dens a mine militauditur, innumero quod nexa volumine citrus Implicar, c spinis horrens, onerata'. pomis o spectu nitidis, auiamq. imitantibus auri. Spina notat poenas, pomi splendor honores, Facta quibus bona pensari , mala plectier aequum est. Mi patio interiore mirens , bifidis. minatur In caelum rupes altissima vertice, qualis Parnassus Aiugo flat culmine Graecus A ad auras. Hinc ceu or a virer Phoebeo termite lauri,
Inde velut 'sa est, hedera vesita sequaci, Labitur in medio quasi fons Agan pidos undae, Et leni strepitat persorea murmure rura. Ad ripam, Themidisfam sunt telii pus tali, Sanni iuxtim duo signa, latus de marmore leui Z
189쪽
i 8 C IV I T. V E RI Thessalus ad dextrum, rex seruantissimus aequi olim Deucalio, tiuumq. Epimethis te . Non crebro lapidum ficta est ea fabula) iactu Tanta cito generis reparant distendia nostriguondam ined placida facili rationis habena Siluestres domuere animos, Cr lenibus aqui Flexere imperij iusiis ,socialiterauum Degere uti posita vellent feritate, iugoq. Subdere ceruices letum, qua fontibus aequivitque boni fuerent, in arca pectoris intus
Composita, non codicibus, fixoue columnis' capitolii. re tabellarum scripta, legerentur H - arce. O felix animi, felix ter Cr amplius alas Illa prior, qua iura fori nesciuit, CT arteratagua lites sereret, messis consurgeret unde . ς-, Aurea, quam mererent qui Φ nigra in candida vertunt, v Jntegra sed terris AE V I cum regna vigerenti,
Cum sis nulti fuit, nimis auis stamine longo Tobilis, aut si quid dubitabile forte, benigni
oArbitry res tota fuit, non iudicis vlla His partes tetrici: poenas infigere culpa Si cui forte opus, haud poena fuit omnibus una
Formula, delicti licet unus stringeret omnes Nodus. Namq. tenor maluit vita integer actae, Et valuit minus in fraudem propensa voluntas. Atque ea gens AE V Isacris operata BONI QS EScabritiem delere animo non dura, nec ultas
Veste cicatrices odij superesse ,graue queCorde inimicitias coquere, CT meditarier acris Tempora vindicta: memori stamente piabat Numen amicitia sanctum: qua facta benigne
J is, adsidue irato sub pectore scripta Pellegere, ipsi aliis si qua benefacta dedissent,
cogere, Cr ratione malis decernere veste Vindicequam gladio, magis oe contendere verbis
Quam certare manu: si quid fecisset inepte
Error, Cr humana minus occaecatio mentis
Cauisset, veniam faciles dare. Talibus AE . IArtibus atque ηοNI quibus est in taberna Tectoris, hi non tam legem J ectare, remem
190쪽
BAR T. DELBEN. Ipsum quam soliti legis, nec verba tenere Qualiacumque oe in hac res ipsas vertere, verba Flectere sed quo res vocint, quo conditori e Legis: Gr hanc totam vult discere, nec sibi partem sede aliquam mutilans, res iudicat, aut cito fundit Lubrica de dubio titubans oracula iure, Lenesisb arcano qui pectore condidit aequum.
Perlegit incassum seges: inscitia semper obiicit huic nubem, meluti nunc stargere bigis
Vester ab Vesteria veniens regione citatis, Ingreditur late 8 crepem caligine terras.
Quo plures in bac Veri siue morum ciuitate dies, eo pulchriores. Pulcherrimus quidem Iustitiae legitimae dies,pulchrior etiam hievicesimus dies AEquitatis. Quam vel uno Verbo aequitatem adpelleamus licet ut Aristoteles Em Δ- ,vel coniuncto, Bonitatem σ aequitatem vi M. Tullius pro Caecina. AEquitatis vero excellentiam auctor demonstrauit comparatione quadam artis & naturae. Nam ars ipsa per se quidem locuples & copio
se est: vincitur tamen Vbertate, Varietate, copiaque naturae, cuius tanta est facultas, tamque magnifica & lauta quasi patris-familias locu pletissimi supellex , ut idem in pluribus nesotiis nunquam usurpet, cum aliis atque aliis semper abundare possit. Artis autem res paupertinae sunt & angustae , itaque Vesus instrumenti ope pluribus in ne gotiis uti cogitur. Quod Aristoteles iam olim pererudite cultri Dei phici exemplo declarauit c.i. lib.I.de Repub. Conuenienter itaque nunc Iustitiam arti similem fecit, aequitatem naturae. Nam aequitas ipsius naturae quasi norma quaedam est, iusti tia vero quasi artis &instituti humani. Itaque copiosior aequitas,quam iustitia legitima. Nam quae legibus in ciuitate adstringi & vinciri non potuerunt, ea perpenduntur ad normam aequitatis. Breuiterque &commode Aristoteles definiuit aequitatem cap. x. lib. v. ad Nicomach E -, θωμα ου νηλου siue correectionem legis, & cap. x. lib. i. de arte dicen di ου Giου --νο in sue propriae legis consiriptaeque resi duum. Nam si quid legibus praeteritum est, id aequitate retrahitur:& siquid arctius quam par sit, legis vinculo adstrictum est, id aequi ac bo ni arbitrio laxatur.