장음표시 사용
421쪽
quodammodo ducem ad iter vel opus aliquod mature suscipietidum. Illa suismet defectibus plures perficit praeclarissimas disciplinas, Astronomiam , Geographiam, Chronologiam, & Nauticam; per observationes enim illorum determinantur diversae locorum longitudines, tam necessariae cognitu navigantibus. Illa demum continua agitatione commovet maria regulari aquarunta fluxu & refluxu , quo earum corruptio impeditur; stagnante enim aqua illud, etsi minus quidem brevi, quam accidat aquis non salsis, sed aliquando tandem corrumperetur, Hinc pisces immensa animalium vis morerentur, aer inficeretur, Maetum esset de vita omnium viventium. Hujusmodi beneficia, quae per Lunam recipimus, si illius moles minueretur, vel ad majorem a terra dista tiam fuisset collocata, minora etiam essent: quod si illa vel ii his propior esset, vel in ea distantia, in qua est, majorem molem habui siet, in maleficia etiam converterentur; Aucta enim tunc ejus attractione, aquae maris altius sublatae, lapsit graviore dei de ruerent , dc habitabilis terrae quantitatem singulariter immi
36o. A Luna ad atmosphaeram descendamus. Haec aere comstat, fluido quodam tenui & elastico , quod ad altitudinem quadraginta saltem militariorum rerram circumdat; Media enim dici potest haec altitudo inter illas, quas permulti Authores statuerunt vel per crepusculum , vel per barometrum , quae fiunt rationes duae illam inveniendi, etsi per neutram accurate determinetur,ut ostendit Jacobus Bellogradus in sua, De altitudine arm DbG ae aesimanda, dissertatione, & cum ipsis Fortunatus a Brixia i . Quot autem usibus aer inservit, tot finibus destinatus est. In eo habemus instrumentum tam necessariam ad conservatiomnem omnis viventis, ut sine ipsis de extra ipsium nihil sit superstes . Ille sua agitatione promovet in animalibus & plantis ascensum siucci nutrititii , eumque per totum corpus distribuit, humorumque requisitam fovet circulationem . Illo deficiente vel ipsius actione impedita ipse ignis , qui totus quaedam actio videtur esse , iners iam est . Languet enim sensim flamma intra machinam pneumaticam , & tandem extinguitur aere ab illa extracto , eademque Ocyus compescitur , etiam dum in incendium
422쪽
excrevit in caminis, quotiescunque aditus aeri impediatur , obi rata per madentem pannum vel alio modo, ejus apertura. Huguaeris sphaeram sublatam , jam aquae , & alii liquores cum coni- mixtis exhalationibus vi 2lis attenuatae non poterunt nisi parum a selo extolli . Finge restitui, jamque scalam vaporibus compa rasti, cui innitentes. altius extollantur & sustineantur, donec ibi concrescentes iterum decidant in pluviam , vel nivem , vel rorem . Finge iterum aerem abesse , nulli iam haberentur venti, qui nihil aliud sunt, quam torrentes aeris , quorum .aliqui aestus
mitigant, alii frigus: hi exhalationes dissipant, illi' extollunt:
per aliquos opportunae ad pluviam nubes congregantur, per alios optata serenitas restituitur et per omnes navium ingentes moles promoventur , per quas invicem sibi succurrunt homines, commutantes inter se , quae uno in loco rara sunt, cum iis , quae alibi
ad vitam commode ducendam abundant. Quid quod sine illo
muti essemus omnes , cum in eo consistat Enus, qui dicitur objectivus . Nulla proinde non jam oblectatio ex cantu , ct harm nia , sed ne colloquutio quidem , atque commercium . Deesset etiam modus nuticiandi per 2nitum campanae toti populo per amplam urbem habitante ea , quae sepe magni interest illum eodem tempore scire , ut conveniat ad conssilendum de Republica , ad resistendum inimico , ad restinguendum incendium. Adde quod sine aere nullus esset diei candor, per quem,quae pro cui etiam a nobis sunt,& per sie non fulgent, conspici inus, ct integro horizonti dominamur : Hic enim consistit in rcflexione radiorum solis ex particulis aeris, a quibus late dispergitur stupra oblecta , ex his iterum resilit etiam in nostros oculos . Haberetur etiam importunus, & nobis perniciosus transitus a luce Solis supra horizontem stantis ad shibitas tenebras, illo infra ipsum occultato , & contraitia ratione transitus a tenebris & nodie ad subitam lucem & diem . Proinde remotis crepusculis nos quidem dies duabus circiter horis breviores haberemus , qui vero remoti magis ab aequatore habitant, integris etiam mensibus in profunda nocte vertarentur. i) Ipse, sic olim Tullius, aer nobiscum dirit , nobiscum audit , nobiseum sonat ; nihil enim eorum sine eo fleri p=ἰUL Multa alia ab aere provenientia commoda vi-
423쪽
deri possunt copiose dc erudite exposita a Derhario per quatuor prima capita suae Physico-Theologiae,& post ipsum a Pluche in
36 I. Ab aeris consideratione non recedam, nisi adnotata a
prius duplici ipsius sincie, quarum altera est illa , cujus pondus cognoscitur de aestimatur per sus nsionem inrcurii in tutis o xicellianis ad altitudinem pollicum Parisiensium circitae , ω tera vero ea est , de cujus quidem existentia, non vero determinato pondere quisque certior fieri potest per tubos , quos discam Asclepianos , siquidem P. Joseluius Asclepius in Colle Romano Matheseos Prosesbe, primus in sua non . 'Delia metbori elediandi merearium in tu is ad avitudinem consueta re forem, dissertatione, Romae edita anno I σ , non Blum docuismodum , quo quis facile videat mercurium suspensim in tubi indefinitae amplitudinis , de Iol gitudinis . sed etiam per relata ibidem experimenta. quibus instituendis ipsemet . utor fui . plane persuasit,suspensionem hane non pendere , a) neque ab a tractione vivi cum merearis, neque ab ullo alio intra stibiam imp dimento, qMcunque xandem nomine illud insignire , aut vi donare Iiben . de propterea aliud fluidum omnino esse admitte intra prorsus diversum ab aere vulgo cognito, cuius rationem habeant necesse est Physici in consideratione essectuum naturalium. Quoacum secerint, manifestos etiam reddent fines .aliquos a Deo his tentos in ejusdem creatione . Interea quoniam Diarium Smemtum ad Januarium anni I- 3 reserens hoc inventum, tum Ios cuique subjicit ad illad tentandum , dicens magni intere Philosophos , advertam pro iis, qui unice legerint hoc diarium. opus esse ad purgandum mercurium ab aere commini repetitis operatiotarus longe sepius, quam bis aut ter, quando tubi tot giores simi , n unquam obtineri praeclaram hanc suspensionem, quoties aliqua ejus aeris quantitas quantumvis minima, dum modo stasibilis , remaneat, sed posse, dum mnima est, reddi1nsmisitatem modo ν quem docet disseriatro, quae etiam resnt habitam hac via fiispensionem ad Hirtudinem non Elum pollicum 84, sed etiam I Iχ , non tamen ad plures dies , Mum ad
424쪽
ad plures horas ; diuturnam enim per dies & etiam menses suspensionem non obtinuit Author, nisi in tubis Ionge infra tam ingentes altitudines. Advertam rursus, praeter arundines, quibus alligari & sulciri debent tubi longiores , ut libere possint tractari, necessa m esse, ut illorum parietes sint crassiores, quod artifices praemoniti utique exequentur . Tandem praetermittendum non censeo, post editam dissertationem, in tubum, cuius amplitudo pollicem excedebat, ab Auctore immissa fuisse frustula grandiora suberis, spongiae, arundinis, serri aliaque hujusmodi, quin tamen, mercurio ab aere per aquam probe purgato, minus valida fuerit suspensio . Quis jam eam existere attractionem sibi suadeat, quae a nullo alio corpore impediri aut minui possit, Praeterquam ab aere ZI52. Re Iicta atmosphaera terram peragremus,quam fingamus esse ubique unius, ut dicam, in iis sine magna illa fovea sce, no , qui continet cum aquis in eo inclusis salia, & alia principia Vegetationis: sine montibus , qui exhalationes maris 'recipiant , ct congregent, & per subjectos campos distribuant, sine diversitate in stratis, ct succis illam componentibus, nonne terram fecimus jam desertam prorsus & inhospitam Z Nulla enim pos sunt esse nec animalia nec vegetabilia , nec fossilia , ubi deest
omnis materia apta ad diversas concretiones, quae pertinent ad viventium omnium constitutionem , atque conservationem . Ex
eo enim quod habeantur terrae calidae & frigidae , lemae ct friabiles , leves & ponderose , pingues & macrae, pullae & gilvae , flavae & rubescentes, & aliae, possidemus tot mineralia metalla lapides fossilia. i , quibus, inquit Jo. M. de Turre, non m Iiorem inpenies tractatum eo , quem edidit Georgius Agra'icola , idemque notat Pluche Σῖ, admirans a nemine post annos jam ducentos , qui de his scripserunt, fui sie superatum . Finis autem , horum manifestus est , quoniam ex illis habemus materiam ad
domos, instrumenta ad artificia , pretium ad merces , remedia ad morbos, ornamenta ad delicias. Et quo major est horum usus, major etiam eorumdem copia. Ita saxa ubique obvia sunt,
tum illa , ex quibus villae constant, quae agricolas recipiunt; αF f f Σ ' urbes
425쪽
urbest consurgunt, quae cives custodiant: & arces aedificantur . quae provincias tueantur et & viae sternuntur, quae, quasi totidera, Canales,bona unius regionis in alias ad mutuam felicitatem derivent e tum illa etiam , ex quibus ad caetera inter se colliganda calx confiditur ; Haec enim saxa , quae calcaria dicuntur, Joannes Golschaldus Uallerius in sua Mineralogia apud eumdem Tum
re i) , testatur ubique reperiri sub forma lapidis vel albi, vel gris ei, vel ferrei, vel rubri, vel viridis , vel nigri . . iQuid primo adspectu minus utile argilla λ Sed hac sublata deficit materia ad conficienda vasa , quae sunt in usu ad hos comparandos , ct mensis apponendos apud , maximam gen ris hu nani partem : Deficiunt putei dc sontes; aqua enim elo cadens non inveniens tenacem argillam , quae illam sustinear. ocius & directe telluris viscera , ejusque voragines penetrabimS quin humanis usibus quicquam profuerit,per vias oculis nostris imoervias dissipabitur. Fac rursus eamdem terram uniformiter
ubique dispositam, neque hic in campos extensam, illic in colles assurgentem , ibi in montes elevatam , jam de rebus ignotis loquutus esset Virgilius dicens et i segetes, tute ventum selisus uvae , Arborei frius Albi , atque injusso virescura .
ipsi autem montes per omesa pene mefiterrassea loca songissimoeexcurrentes, ct ingens maris alveus in medio terrae etassus , εο illi longe minores fluminum. per totum continens dispersi , quod quantrsque finibus destinati fuit vidimus 1am supra. Fac tandem terram, & quae in ipsa sum. non fuisse diverin coloribus disti, cta, perit jam omnis promptae obieetorum distinctio, quae neces .stria est ad vitam tu,ndam ; Sicuti enim cum omnia proptessetenebras nigra evaserunt , vel candida propter nivem , quae sin- lis adhaesit, opus est tentamento ad distarnei,dum unum abalis . ita idem accideret, si singulla uno essent modo colorata δPerit etiam magna nostrorum Elatiorum pars, quae a varietato ct distributione diversertim colorum in montibus & campis , is herbis d. fioribus, in vestibus de ornamentis dependet. Hos igμ
426쪽
tur fine; intendit creaturarum omnium magnificus simul,& ben scentissimus Audior. 364. Finem aliorum elementorum aquae & ignis quis neget esse corporum omnium , vitae hujus nostrae coli servatione n Plutarchus commentariolum edidit de insigni utriusque' usu per modum problematis, Arvane an lauti sit militor . Sed leges Romanae litem dirimunt, parem utriusque necessitatem statuentes ,
dum , ut habet Tullius, jubem et , q ιi L majestate damnatus fit, aqua is igni interdici . Protecto se net quod aquae nobis nege
tur , evadunt tarn campi omnes sterili; arenarum congerie; , &tota terrae superficies spoliata omni vegetabilium non sistum ornamento . sed etiam annona, in qua animalia alimentum habent vel immediate vel mediate , omnibus eti1m incolis privetur necesse est. Hinc se e sunt in quavis habitata regione perpetua a atre dulces: & siqua in regione hae minus abundent congregatae in flumina & puteos, vel o minio deficiant, provisium alio m 'do nodimus . Sic in insula jam 1ica sunt ex Levvthorpio i quaedam plantae . quae ab .ndanti suo humore supplent aquae dulcis penuriam , Sic in adiis locis Viatores & Uenatores inveniunt teste De rhamo a 'in arboribus caesis vel perforatis sufficientes sibi sontes paratos. Sic a quamplurimis Auctoribus, quibus ad do Lessium i ,citatis a Ludovico Morerio in suo Dietionario. ad articulum Per, non quidem primae ejusdem editionis anni 1674,
quae unico tomo conitabat , sed aliarum posteriorum , quarurris
illa anni 1 4o tomos octo complectitur . scriptum fuit , insiylae cuidam Canaricae, quae Ferri dicitur, plenae caeteroqui habitato ribus & animalibus, nullas concessas aquas dulces, nisi illas, quae ab arboribus quibusiam quotidie perabundanter stillant, vel perni um pluviae a singulis soliis cadunt, si credimus Aldrovando, 4 qui iconem etiam hujus arboris nobis exhibuit , quae ab alio etiam authore apud Johannem Bahuinum proponitur . Sed hoc alii recentius inter fabulas rejiciunt , ut Morerius ipse in taeditione anni i74o adnotat. Tam evidentes sunt hujusinodi aquarum fines, ut ad illas observandas frequentissime Sacra
427쪽
Scriptura nos excitet, ut in agnitione de consessione omnia r gentis moderantis Dei perficiamur. Deus , inquit, es , si qui ligas aquas in nubibus suis , ut non erumpam pariter deors-: qui α) facit pentis pondus , ct aquas . appendis immensura . Di
c aufer; Ibilar plusiae, O effundit imbres ad insar gumirum rqui O praecipit nipi ut descendat in terram , , imbri fruitidi ris tuae . FIante Deo concrescis gelu.'rursus latissime fum
duntur aquae . Frumentum domerat nubes, ct nubes spargunt lumen suum, quae luserunt per circuitum , quocunque eas Poluntas
gubernantis duxeris, ad omne , quod praeeeperi; illis super faciem orbis terrae. uuis est pluviae pater Z pel qui genuit silias r ris 3 Haec in libro Job. Et in Psalmis r Adorate Dominum, Vox Domini super aquar . Anis 8 nubes asieensem tuum, bulas super pennas pensorum, emistis fomes in convallibus , inter medium montium pertransibum aquae . Operis p eoelum nubibus,o- parat terrae pluviam. Habis io spiritus ejus,m fluent aquae Et in Ecclasiastico : cit) si magnitudine sua possit nuber. Pu
chritudinem eandoris mias admirabitur oculus, O super imbrem ejus ex pesis eor . Et in Hieremia ci Σ Ad poremsuam δει titudinem aquarum in Glo, elevat nubes ab extremitatibus1errae. Et in Amos I3 -vocat aquas maris, undis eas super faciem terrae, Dominus nomen es eius. Et tandem in Actis
Apostolorum : cis Non sine te monis seipsum reliquit, benefariens de Caelo, dans pluvias, ct tempora fructifera./6s. Quid dicam de ignis scopo. Quis non videt eo subi to , omnia fore iam stupida & torpida ξ Αb igne habemus perpetuo , quae nobis sunt vernecessaria vel utilia ad vitam . Si terra aer aqua tantopere nobis prosunt, id habent per ignis actio. nem i recedente illo intolerabilis sit aer propter frigus , in lapidem aqua convertitur,terra omnem negat vegetationem. Ignis,qui magis sensibilis est, & quasi tractabilis vasa comparat ad in- endos , & continendos cibos, vel ex terra subacta , vel eri
428쪽
metaIlis iam antea per ipsum domitis improbo labore, cujus spe cimendat Pluche ci) in eo , quo opus est ad serrum liquefaciendum . Ille perficit arma ad domandas seras, ad repellendos h stes, ad artes omnes exercendas. Ille duros scopulos convertit in calcem , vinculum ad colligandos inter.se minores lapides, ut quasi fusile aedificium exhibeant. Ille vitrum largitur, quod, dum aditum luci permittit, eumdem ventis intercludit. Ex hoc fiunt omnis generis vasa ad continenda , quae diligenter servari volu- mus a corruptione, & exhalatione e & tot elegantissima artificia, quae volumus imposita mensis , disposita in scrriniis,& pendentiae lacunaribus: ct pulcherrima specuIa , quae excogitata a Sid ni is dicit Plinius 1 , sed redacta ad eam amplitudinem, ut sint ex praecipuis domorum ornamentis, primo quidem a Venetis , qui ea noverunt producere ad amplitudinem quatuor circiter pedum quadratorum , deinde vero a Gallis', qui nunc perveniunt ad dupla etiam maiorem . Ex Vitro pariter sermantur perspieiIIa ad remedium visus infirmi, telescopia ad prospiciendum remota, microscopia ad inspiciendum minuta, thermometra di ha-rometra ad deprehendendas atmosphaerae vicissitudines circa calorem & gravitatem , & sexcenta. alia instrumenta, quibus Physica promovetur. Per ignem demum creantur quodammodo novae diverserum corporum species, quot Chemia praestat dc as
366. Quando ignis consideratus seorsim a particulis de comporibus , sub quibus non tam oculis , quam tactui sensibilis est. nihil aliud sit quam lux , iam quot sunt bona. quae a luce in nos derivantur, sunt autem innumerabilia de talia, ut sine ea tota rerum materia Ilum natura in situ jaceat de squallore , de quasi sine anima , totidem sunt ulteriores fines, propter quos ille conditus est . Porro lucem Sc ignem non esse quid diversum , musti tenent, sed multi etiam negant, contendentes esse duo fluida distincta inter se realiter, quorum alterum, lux, per totam hanc rem rum creaturarum congeriem aequali in quantitate intra aequalia spatia sit diffusum : alterum vero,ignis, sit dumtaxat commixtum corporibus cum ea lege, ut aequaliter distribuatur in omni spatio ab
429쪽
ab illis occupato , praescindendo a causis pateticularibus ,rum magis in unum locum congregent, quam in alium . Dicune enim haberi cum ingenti frigore lucem magnam per hyemem, ij cubiculis, senestris apertis, & in altis montibus die sereno,etiam sub AEquatore, contra vero haberi in tenebrosis cubiculo , ubi sudatorium sit, & prope terram per aestatem in ipsa concubia nocte, . magnum aestum: ergo lux & ignis non simi idem. Quae argume ta cum aliis multis urget. Pluche i , desciscens a contraria sen a
tentia , in qua olim fuit, dum dixit Σ demonstrari posse ignem.
o lucem Oe eamdem rem. Sed quando lumen lucis dependςa ab motu quodam diveris ab illo, a quo dependet. ipsius ardor , seni substantia lucis & ignis poterit esse eadem , & Omnia in conti mrium argumenta facilem habebunt solutionem . . 367. Ut ostendam iam in partibus etiam Mundi tenuioribus palam apparere immediatum aliquem finem , propter quem determinato quodam modo singulae conditae sit, Sapientissi ino Creatore , propono mihi primo ortum animalium , dc video ea cquae ex ouiparis procedunt, inclusa fuisse sub ovi camerato corritice , ut e 2 protegerentur ab aeris injuriis pressione e intemperie e illa vero , quae ex vivi paris veniunt, ovo saltem 'isibili Scaeri exposito carere,quia jam formata in lucem emittuntur . Rur istis quoniam sanguis, qui continuo moveatur, destinatus est ad vitam animalium perfectiorum , quicunque inspiciat structum' ductuum, per quos decurrit, videt duplicem. illorum speciem arterias venas, in quibus aliis omissis singularum valvulae in oculos incurrunt: sed quia vi teriae recipiunt sanguinem a corde per ipsius systolem , ne ille. in ejusdem diastole in cox reciderς:gravitate sua , valvulae erant ipsis apponendae, quae cor. Versius clauderentur , atque tres ex his conspicuae simi in principio arterriae tam magnae , quam pulmonaris , quae a figura crescentis Ludinae , se milunares dicuntur. Contra vero quia Venae receptum sanguinem ab arteriis debent in cor iterum effundere , ne in synstole cordis ille reflueret, valvulis instritistae simi, quae: in conistrariam cordi partem clauduntur. Et duae ex his occurrunt aa
430쪽
ingressum venae pulmonaris in ventriculum cordis sinistrum, mitrales dictae a figura mitrae sibi propria , tres vero habentur , ubi vena cava cum dextro cordis ventriculo conjungitur, tricuspidales ex figura appellatae. Sed qui Anatomem consulat, tum plantarum tum animaIium , quae singulas quantum potest partes ab
aliis divisas oculis subjicit, ille hujusmodi in singulis artificium,
texturam , disse sitionem , magnitudinem , densitatem detegit, quae plane praedicant singulas destinatas esse ad peculiares fines ;qui omnes in plantis quidem conspirant in unum illud, ut ipsae
vegetent ad usum dc commodum animalium, in his vero, ut ea vivant, & sita vita fruantur , & praeclaram sui speciem creatu, ris , quae rationalibus cognitionibus capaces sunt, exhibeant, &hinc ad laudem sui & omnium creatoris excitentur. Si quis minus intelligat haec ita esse , animadvertat, quam cito vel subito aliud evadat ab illo , quod prius erat animal, in quo vel mustu lus deficiat a sita tensione , vel cerebrum obstruatur in aliquo ex suis sinibus, vel os unum e suo loco tantillum dimoveatur . vel nervus in aliquo membro impediatur , vel materia aut situs cuique parti proprius alteretur . Dignae sunt, quae in hac re legantur iubtiles meditationes circa Organa ad motum animalium d
stinata , quae acute Alphonsus Borelli consideravit --Sed ut quid 'distinctius dicatur, proponamus nobis ante oculos nosm-- , videamus,quinam sit finis immediatus ineo . per quod ex parte vero corporis bruta ipsa saltem aliqua, de ex aliqua saltem parte nos superant ; illis enim,non vero nobis sufficiens indumentularis ab ipsb ortu concessum est , victus quasi in propatulo positus, quin opus habeant labore dc anxietate ad haec sibi comparanda . nec armis cxtra se conquisitis ad horum custodiam,& sti tutelam. Equidem dicam,finem datae nobis rationis, in qua consistit illud,
quo omnia bruta ex parte animae superamus, esse ut acquiramus
cognitiones omnium praeclarissimas, inter quas sunt illae, quae Deciant ad ipsum nostri Creatorem, ejusque perfectiones, de nobis procuremus felicitatem non selum pro hac vita , sed pro alia immortali, cujus ingenitum augurium Divina revelatio per suasit non esse chimaericum. Haec suadent illa Ecclesiastici ,