장음표시 사용
2쪽
Suh nomino Metaphysteae multi nunc quamdam sibi singunt
scientiam subtilem, abstractam, intricatam, ac inutilem, Opini nibus contradictoriis, et speculativis systematibus sesu destruentiabus scaturientem. Fatendum est vulgaro hoc praejudicium omni sundamento destitutum non esse : plurimi namque auctores non paucas hujus generis quaestiones tractant, et in Obscuras, interminabilesque disputationes abeunt. Nos vero ab hujusmodi co troversiis abstinendum ducentes, solummodo veritales gravis momenti , quae in hac parto philosophiau tractari solent , dilucido
ut . quantum poterimus . solido conabimur astruero. ox Meluphysica cx duobus Vocabulis Graecis . Rra x, supra , ct vuWis, mitura. formatur. Per uaturam Vulgo intelligitur mundus sensibilis , seu materialis. Metaphysica igitur ost scientia do onlibus supra naturam corpoream positis tractans. Duplici modo ons a natura corporea distingui potest, scilicet , per mentis abstractionum , ut cus in genero , quod extra mentem illud concipientem non existit, et per naturam suam; tales sunt substantiae incorporeae, num po Deus,
Angeli , et uentus humanae. Undo Muta physica in duas partes communitur dividitur . videlicet.. in metaphysicam generalem.
quae do ento abstracto dissorit, ct in metaphysicam specialem . quae de entibus a materia cx natura sua segregatis tractat: prior Vocatur Oniologia , ut posterior Pneumatologia.
Onlologia , a verbis graecis ων ut λογος, idem significat ac semmo ite ense, ei desiniri potest : scientia rerum, et earum relationum in genere : pauca do illa dicemus, coquo trademus tanquam protegomena ad praetimalologiam , quae ost proprie motaphrsica: ogomus orgo brcvitur in quinque capitibus, i. ' de notione, es- sontia, oi possibilitatu culis in genero: 2.' de Pius causis ci cssi clibus; a.' de olus speciebus : l. ' de ejus proprie talibus , et 5.' de spatio , et durationU.
3쪽
Ens ilicitur quidquid cxistit , vel cxistero potest. Quibusdam
nitributis in osso suo determinatur : porro haec attributa vocantur ipsius essentia : cssuntia igitur ost complexio attributorum, Sino quibus res noc osso, nec concipi potest. Sic essentia horninise insistit in intolligentia , et in animalitato. Possibilitas est consensio altributorum inter so ; sic possibilis cst monη aureus , impossibilis vero circulus quadratus. Quaerore solent metaphrsici, an rerum possibilitas, et essontia ab omnipotentia Dei pendeant. R. 1.' Si supponerellar Deum non existero , nulla res possibilis esset, quia Deus est suprema veritas, ut lans unieus omniumcntium sexistentium , et possibilium.
R. 2. ' Possibilitas rerum ab Omnipotentia Dei non pendet :nam 1.' impossibile percipi non potest, ut possibile: at si possibilitas rerum ab Omnipotentia Dei penderet, impossibilo porcipi .cle. V. g. percipi posset mons sino vallo , baculus, sine duoluisextremis , circulus quadratus , ele. quod evidenter repugnat. 2.'
Omnipotentia Dei exerceri non pol est sino voluntate ; Voluntas agere non potest sino cognitione objecti ; objectum autem cognosci non potest , nisi sit possibilo : ergo omnipotentia Dei suppinnit. et non facit rerum possibilitatem. 3.' Si possibilitas rerum a voluntato Dei penderet , mutabilis foret i atqui immutabilis ost; nam mulari non potest, quin iduae Dei mutentur, siquidem. mutatione lacta, Deus perciperet, ut possibile, quod impossibilo erat. aut vino vorsa : atqui dici non potest ideas Dei mulari posso rergo utc. Unde omni polentia Dei liabet pro objecto quidquid possibilo ost ; non voro impossibilia ; quae nihil sunt. R. 3.' Duplex distinguitur esso uti a metaphysica se ilicet , ut
physica : essentia meisphysica est ipsa altributorum cor Sensio, ut a possibilitato non distinguitur. Essentia vero physica cSt eademoliri bulorum consensio extra id ras posita , seu realiter existens: igitur ab existentia rerum non discrepat. Certum est mota Physicas rerum essentias a voluntato Dei non inagis pendere, quam possibilitatem a qua non distinguuntur. Unde Deus , licet omnipotens. olli diro non polosi, ut pars totiuS c dein toto sit major , ut triangulum , idem remanens , tribus an gulis, ct tribus lateribus non cons lot , ut bis duo deni qui iique , ut existat mons sino vallo , ole. Igitur metaph Isicas rerum US- sentiae sunt auternae, Pt immutabiles. Ε8sentiae vero Phrsieae, seu cxistentiae a voluntate, Di Poten-
4쪽
tia Dei omnino pondoni , ut nomo dimictur : sunt igitur contingontes. ot mutabileq. Eus titia , sivo metapli xsica , si vo phΤAlea , dicitur etiam natura. Altamen vox natura majorem habet exten'ionem, quam e sentia: compi ctitur enim attributa cn constituentia, ct quidquid ab Oig profluit. Unde ea sunt essentialia sino quihuq ens noe cs c. nec concipi Polyst; et ea sunt naturalia. quae reperiuntur in ento vi ipsius omontiao : v. g. radicos, truncus, rami. Sunt pa tos arboris essentiales e talis amplitudo . alii ludo . extensio , M- res. fructus in tali, vel tali quantitato exstantes, sunt partes na
Uuae ab ossentia entis provenire nequeunt, et tam nexistunt, ea usae supernaturali tribuenda sunt , et vocantur miracula.
DE CALsis. ET EFFECTIIILS EXTIEM.
Quidquid existit, habet, vel supponit rationem cur cxistat, id
est principium a quo proe edat, vel eausam cujus sit ossuctus. Illud vocatur generatim principium. quod rationem allorius conti- Det : quando est vehit stans ex quo aliud emanat. nomen Princi pii relinet ; sic Deus ost principium possit,ilitatis omnium rerum, mens humana principium cogituli nis , sol principium caloris , cte. Ubi vero producit aliquid distinctum . habet nomen causae. Causa igitur est id , cuju emeacia aliquid Oxistit: quod auium
producitur , Vocatur enectus . ut ratio qua causa essectum suum Producit. dicitur medium : sic artifex est causa, opus ab co sactum est offectus, ct instrumonia, qui hiis utitur, fiunt inedia. Causa multiplicitor dividitur . nempe l. In causam e eientem, muterialem, formalem , exemplarem,ot finalem. Creusa eslieiens est ira , piae sua actio no producitcsseelum : eclusa mut rialis o l maleria ex qua ros ossicitur: euusu formulis est dispositio, quao rem ad tale genus . talem Speririnci talo individuum determinat; causa exempluris ost idea, Vul imago per essectum repraesentanda : eausu si nolis est scopus ob d-gento intonius. Sit in exemplum statua: sin tuarius est causa os siciens marmor, pausa materialis; dispositio quac cilicii. ut tale polius, quam tale ropraesentet Ol detum, causa formalis: imago in mento statuarii dum agebat existens . causa exemplaris ;protium ab illo intentum, vel gloria sibi proposita. causa sinalis. Causa enim intolligons non agit nisi propior sin in aliquem: sinis ergo habet rationem cur notio suscipialiae , ac proindo merito dicitur causa. Finis potost osco t.' primarius . vel secunda rius , Di agens utrum tuo simul potest sibi proponoro; V. g. sta
5쪽
tuarius potest intendero primario prelium , ei secundario gloriam , aut vice versa : 2.' proximus, vel remotus: proximus illo est, ii iii immodiale aliunditur, et nil alium refertur; remolus illo est ad quem alius refertur; V. g. sinis proximus modici nau, egi purgatio stomachi, remolus sanitas recuperanda, rumutior Obligationum status cx ocutio ; 3. ' intermedius , vel ultimus : intermedius est ille ad quem praecedens resurtur , ipse ad alium reserendus ἰ ultimus illo est in quo obtinendo agens quiescit. Si ad alium sit adhue reserendus , cst relative ultimus ; si ad nullum alium referri possit. cst absoluto ultimus.
necessaria quando ita ex natura sua agit, ut ab ossuctu tum po- rare nequeat; qualia sunt omnia corpora dum uisuctus naturales producunt. Causa libera illa est . quae cx arbitrio potest agere . Vel non agere: talis est mens humana in suis determitiationibus, ut postea demonstrabimuR
quae ab alia non pondet. ut agat: talis ost solus Deus universaliter, rex respectu subditorum. Cauga secunda est na, quao ab alia pendet, ut agat, vel saltem ab alia suam habet efficaciam: ejus generis sunt omnes causae croalao respectu Dei ἰ ministri ruspectu rogis , etc...' Dividitur in causam physieam , ct causam moralem. Causa
physica ea est, quase propriam . et physicam exercet actionum ;V. g. qui hominem occidit , causa o t physica homicidii : cauin moralis est illa, quae moralem exercet actionem ἰ V. g. . qui jM-bet, aut suadet hominum occidi, causa est moralis occisionis seu homicidii. 5.' Dividitur in causam generalem , et in causam particul- rem . Causa est generalis quando plures diversi guueris producit essectus ; V. g. sol qui ubique dissundit lumen , calorem , ut se- eunditatem p aqua quac lavat , irrigat, ignum extinguit . sedat Sitim , naves deseri, machinas movet , etc. Causa particularis illa est, quas unius tantum generis producit ossuctus ; talis est
arbor respectu fructuum suorum.
6.' Dividitur in causam per se . ot in causam per accidens. Causa dicitur per se quando prodii it ossuctum sibi propositum . Vel ad quem destinatur ; v. g. si quis volens fratrem suum
Det idere , eum revera occidat. Si aut in volens cum defendero illum Occidat, est causa mortis per accidens. Advertendum 1.' causam distinguendam essu a conditions , li-eet independentur a conditione saupo aguro nequeat ἰ V. g. cor pus Suspensum non cadit . quamvis gravitas naturalis illud impellat deorsum , nisi solvatur. vinculum . quo doli nutur sol non illuminat cubiculum , nisi aperiatur senestra. Suluilio autem Viu-
6쪽
etili lapidum detinentis non est causa, cum rationem esseclus non contineat , sed vocatur conditio sine qua non . Idem dicendum est de a portura sonustrae ratione lumini S ; de relaxatione malu- factoris in carcere delenii , qui Ogrussus iuratur , incendit . o
cidit : do illo qui apponit vinum , quo altor abuSurus est ad sol nebriandum , Ole. Λdvertendum 2.' causam iterum distinguendam osso a mediis quibus ad ossectum producendum illa utitur : media enim rationum Ossectus non habent. et ad eum producundum non nisi aliena emicacia concurrunt. Quidam ea vocaverunt causam instru-niental in Sed improprie : nomo quippe non videt instrumenta, V. z. quibus statuarius suam claborat statuam per se nullam vim habere , ot sola operantis industria aliquid posse. ldum dicendum cst de motivo , quo agens deierminatur , de occasiones οe- urrente: tales circumstantiae improprie diceretilur causa impulsiva , et causa oecasionalis ; quia nullam de laeto habent unicaciam relativo ad on Oolum. Media autem doli, ut esso proportionata, et eausae eis talenti, et lini assequondo : alia sunt ne Passaria , Sine quibus esseclus
Produci non posset, ut alia utilia, quibus essectus facilius tantum producitur. Advertondum 3.' plures causas simul ad eumdum produc 'udum
C:luctum c0ncurrere possu sive per cadum, sive por di ursa mu-dia : Hi se invicem adiuvetit, ui duo equi eumdem currum trati Cuius, Suni coordinutae, et quasi unam causam faciunt; si una di, alia vim operandi habeat . seriem causarum ossiciunt, ut dicuntur subordinatae: sic omnes causae creatae causae primariae, Si e Deo, subordinatae sunt: in mechanica varii moltis sibi in i eum subjecti . a primo molore pendunt, vidulicet ab aqua cadentu, a virulo in ante, a vaporo vi caloris dilatata, etc. Advertendum . .' ordinum in genero nihil aliud esse quam re-rlnua dispositionem eausurum , mediorum , et fulum. Si haec dispositio seu connexio in ossentiis rerum spectetur , cst ordo metuphysicus , ut invaritilillis: si in rerum corporearum existentiis consideretur, est ordo physicus; si in liberis actibus, sive Dui , sive Angi lorum . sive Mentium humanarum, est ordo moralis. Ordo moralis potest esse vel religiosus, si cultum Dei respiciat οῦ vel socialis , si relationes hominum secum habitantium dirigat ; vel pullicus si publicae auctoritatis, ut subditorum correlativa spectet ossicia. ordo metaphysicus , ut polo aul rnus et invario bilis , est sundamentum ordinis tum physici , tum moralis : in cuncta rerum uni orsitate persecta existit subordinatio causarum, mediorum, ac osse riuum, ita ut omnia entia P0ssibilia, et existuntia optime si bi sint concale uula.
7쪽
Λdvertendum S.' triplicem supra dictum ordinem scientino os se objectum : sciuntia igitur est metaphysica , phystea, vel moralis juxta ordinum quem Spoctat et habet pro objecto. Quae sola ratione cognoscuntur, Vol cognosci possunt, objectum Philosophiao constituunt quae vero revelatione divina nobis manifestantur. sunt obiectum Τheologiae. Hinc duplox seiunitae ordo, scilicet naturalis , et supernaturalis, seu philosophia, ut theologia. His pra 'notalis . quaedam exponenda sunt axioma in , ad cau-εam, et offectum pertinentia, quae in posterum nobis erunt utilia. Axion PRIMUM. Causa prior est elpectu. Dupliei modo aliquid dici potest altero prius, vel posterius. Scilicet, tempore, ct ratione. Illud prius est tempore, quod reverantiquo temporis intervallo ante alierum existit; sic parentes an losilios existunt , architectus an in aedilicium , etc. Illud vero dicitur prius ratione , quod concipitur prius altero, quamvis priris tempore non Oxistat. Ita circulus ratione prius est 1igura, quam rotundus. Manifestum ost causam dubero ossa priorum essectu , saltem priori tale rationis , ut sol rospectu Iuminis.
Nullus est e*ectus sine causa. Eo ipso onim, quod cns supponatur essectus. dictum, vel productum fuit: porro quod lactum , vel productum fuit, supponit causam , ut Patet : ergo etc. AXIONA TERTI ΓΜ. Persectiones esseetus perfectiones causae superare Non possunt. Si qua cnim porsectio oscclus persectiones causae supuraret . exist rei sine causa , quod absurdum ost : ergo olc. Quidquid orgo persectionis ost in essectu , aliquo modo ost in ca Usa. Duplici modo causa essectum suum continere poteSt, Scilicet . formaliter. ot virtualiter.
mi continentur in instrumento eos formante.
di ossuctum , illumque quodam modo saepissimo nobis ignoto in se complectitur : sic quidquid perlaetionis cst in mundo Deus inso continet; architectus totum aedificium a se construondum aliquo modo in mente sua habet. Duplex etiam distinguitur persectio . simpliciter dicta, scilicet.
8쪽
n EI A PHYsIcA. squao aliam majorem persectionem non Oxcludit, ut eog latio, otlibertas , et alia secundum quid . qua o majorem exeludit portactionein; talo est corpus : persectio est respectu nihil l . sed imperfectio est respectu cogitationis, quam ex eludit. ATIONA QUARTUM. Λ ullum ens potest esse sui ipsias eauso. Tunc onim seipso esset simul prius et posterius; quod evidenter repugnat. ε uATIONA DUINTUM. Duo eritια non possunt esse gui invicem eausae. II na enim causa non potest esso simul altera eadem causa Prior, ac posterior. V. g. repugnat Petrum osso patrum, et silium erusdem I'auli : attamen id eveniret , si duo entia essent sui ii
Hinc in serie causarum productarum . quantumvis longa. 8Θ- per necesse est . ut prima existat extra seriem posita . alioquin vel existurci essectus sine causa . vel duo enita sibi invicem darent existentiam ς quod pariter absurdum est. nab: litos ad aliquid laciendum dicitur potentia: exercuium Imaias habilitatis vocatur actus, v. g. Pictor habet potentiam pii ς lidi labi'llam; pictura est actus hujus potontiao, et ta bulla est
Dilectu . Hinc sequuntia oriuntur axiomata. Ax IONA PRIMUN. A potentia ad aetum non valet tonsecutio.
Ex eo. quod enim liomo polentiam pingendi habeat, insurri non potest illum pingere , pinxisse, aut picturum eSSe.
AxiONA SECUNDUM. Ab aetu ad posse valet consecusis.
Ubi enim aliquid existit, certum est illud esse possibile.. ATIONA TERTIUM.
Possibili posito in actu, nihil sequitur absurdi. Enimvero facile concipitur nullam csse repugnantiam in eo , quod possibilo lingatur cxistero : ca suppositione Iacta, legitimas deduci possunt conclusiones ope ratiocinii , perindo ac si res disfacto existeret.
Εns generaliter dividitur s.' in substantium, et modum; 2.' infinitum, ct infinitum. Do duplici hae divisione in duplici artieulo
9쪽
Substantia , ut jam diximus in Logica, est ens in se subsistens seu quod non indiget stillaecto cui inhaereat , et stans sub modis in ea residentibus ; talis est homo.
Modus, o contra, est assectio, vel qualitas subjectum, cui imhaereat necessario requirens . V. g. color , figura; saltem Set luso miraculo, de quo agitur ubi de praesentia reali in Eucharistia. Substantia generatim dividitur 1.' in increatam. et ereatum: in ereata ea est, quae nullam agnoscit causam; talis P si solus Deuς. Substantia ereata est illa, quae agnoscit causam a qua existentiam acceperit; tales sunt res Omnes a Deo distinctae , quae ideo appellantur creaturae.
Dividitur 2.' in spiritualem, et materialem. Substantia spiritualis illa est, qnao nullas hahet partes; et quadruplox distinguitur. se ilicol Deus, Λngelus, Mens humana, et Anima helluina. de quibus seorsim infra dicetur. Substantia materialis ea est, quae unum aut plures ex sensibus nostris assi ero potest , habet partes . et divisibilis cst. Multipliciter subdividitur, videlicet in eorpora et mentaria, et corpora mixta: corpora mixta dividuntur in solida et liquida: solida in animalia, regetalia, et minertilia: liquida in fluida, et in ca quae dicuntur gaz. clc. Haec ad Physicos perlinunt. Dividitur a.' in eompletam, et incompletam : est eompleta , si alteri a qua perficiatur non jungatur . hinc Petrus cst substantia completa. Substantia incompleta dicitur , quando alteri jungitur, et ab illa perfinitur; tale ost corpus humanum . quod animadeonsortio perficitur, et seorSim sumptum est duntaxat pars hominis. Substantia autem completa, si rationis sit expers, ut lapis, ei jumentum , Vocatur suppositum , quia ponitur sub modificalionibus ipsi adhaerentibus : V. g. arbor . equus etc. sunt supp0sita; habent enim necessario quosdam existentiae modos, quibus ab δ' lii; ontibus distinguuntur. Si vero substantia completa rationis sit parti ops , dicitur a Latinis persona, et a Graecis hypostasis , ab sub . et
sto vel sum , Propter rationem superius Oxpositam, respectu sub
stantiae, et suppositi. Attamen vox suppositum cst quodam m0do generica , et de entibus ratiotio pollentibus , sicut do aliis dici potest; Sed vox persona de entibus rationc destitutis nunquam dicitur: V' g. dici non potest de ea ne, quod sit bona, vel mala pers00 Multum igitur datur discrimen inter substantiam, et perS0D mi vel suppositum ἰ ad substantiam enim requiri iur tantum, tri essin so subsistat, id est, non indigeat subjecio in quo recipi iur ad personam vero, et suppositum requiritur insuper. ut substanti
sit eo plata , id est, alterius consortio non perseiatur. Re P in
10쪽
inde ut sunctiones . et operationos ejus ipsi , non autem alteri . tribuantur. Hinc prodiit axioma istud: Actiones sunt suppositorum. Tres tamen sunt personao distinctae in Deo , quamvis unica sit substantia , quia haec unica SubStantia tribus personis modo inellabili communicatur . seu tres habet subsistentias realiter diastinctas, et personat s. Contra Voro in Christo tres sunt substanti ac, divinitas, mens humana, et eorpus: et unica persona, quia Natura humana . ex anima , et corpore conflata . Verbo divinoli Sposlatice id est porsonaliter in unitur , ab illo pexsicitur . et
Propriam subsistentiam personalem non habui , ut explicatur in Theologia. Unde actiones Christi ex natura huma procedentes, ut oratio, jejunium, passio, mors clc. sunt in sensu stricto acti nes personae Verbi, seu Filii Dei; sicut in hominu aetus corporales , non eorpori , sed ipsi Personae tribuuntur.
Finitum sic dicitur, quia sinem habet: et in s nitum ita appullatur, quia nullum agnoscit terminum. Cum autem ens quodlibet sinum habeat . vel non habeat, et nullum intercedat medium .FEquitur Onano ens esse finitum , vel infinitum. Duplici modo considerari potest finitum, scilicet, ut singulare, et tales . vel tales habens terminos . v. g. Sex peda : Vul ut generale ; sub hoc respectu est ens cui aliqua deest persectio , ob dieitur si ullum in genere. Duplex similitor distinguitur infinitum, nempe, infinitum actu, et ius nitum potentia. Infinitum aetu illud est quod tantum est , ei iam perseclum . ut nihil majus, aut persectius excogitari νο-
Sit: talis est solus Dous: ut infra demonstraturi sumus. Id vero iuncupatur infinitum potentia , quod nunquam tantum, aut tam Par uni excogitari potest, ut adhuc augeri , vel minui non pos-bit. Plura hujus generis infinita agnoscunt mathematici, et physici qualia sunt progressio numerorum, sive crescenS, Si e decrescens , divisibilitas materiae , velocitas motus , ete.
Inter so disputant Metaphisici de modo quo iusinitum aetu a nobis percipiatur. Res autem aliqua duplici modo a nobis cognosci potest, Videlicet , positivo . ut negativo. Cognoscitur positive , qua udo in
Seipsa percipitur; cognoscitur vero ne gutire , quando non in Se ipsa , sed ope alterius , cujus est negatio . apprehenditur : V. M. ut cognoscitur positive, et tenebrae cogno Scuntur tantum negativo , ut absunt i a lucis. omnes docent sinitum in specie, v. g. Sex pedam positivo co-800Sci . id est, per ideam positivam ; claro enim videmus limites determiuatos, nec requiritur , ut ius nilum prius concipiamus.