장음표시 사용
11쪽
titudinis gradu. Virtus autem certitudinis ex firmitate testimonioria, seu testium, generatur: qui quanto fuerint magis manifesti lucidi, propinqui:tanto certiore fidem, credulitatemque constituunt. Verum quia nulla res est magis nota, propinqua,intrinseca alteri, qua ipsa sibi:ideo quicquid per
propriam ipsius rei naturam ostedimus, id Gliclissimum, id verissimum est.Et idcirco omne quod de homine monstraturi nunc sumus,per ipsius hominis naturam,maximam dictis nostris fidem facient.Sed quoniam homo longissime exiit a semetipso, nec iam habitat in nativa domo,ac per nocnee sui meminit, nec se cognoscit, nec quasi nobilis 3c ingenua creatura intelligit: ideo omnino necessarium est,ut per res inferiores, qui extra cognoscit,ad sui cognitione reuocetur. Vt ergo ad se possit ascendere, scala trium gradusi opus habet: quos dum scandere, hoc est agnoscere iocipit, incipit & agnoscere semetipsum: id enim summopere est illi necessarium. Huius ve-rd scalet gradus adeo solidi sunt,& robusti, ut scadens tributare no possit, aut cadere. Volens igitur homo ad seipsum introire,
primo consideret rerum creatarum ordi-uem inter se. Secudo comparet hominem ad caeteras res penes conuenientia & differentiam
12쪽
tarationem ascendat homo ad seipsum, Ma seipso ad omnium coditorem Deum. Tu igitur, mi Dominice, si cupis in his quae di-Aurus sum proficere,hanc scalam diligenter aspicito. D o M. En praeparo tibi cordis
oculos,tu mihi hane scalam ocius expone. acala natura, per quam
nostrae hoe sittium quaedam sunt, quaebent Esse tantum: sunt quaebent Esse,& Vivere: sunt quhabent Esse,Viuere,& Sentire:sunt postremo qui habent Esse, Vivere, sentire,& Intelligere. Haec est scala naturae, quae omne in se Ens manifeste complectitur. DOMVideo statam istam: sed quorsum per me iubes ascedereZR AE M. Dicam tibi:sed expecta parumper, donec hos scalae gradus quaternos in suas partes breui sermone distinxero. DOMI N. Ensisto pedem, tu vero Progredere. R AEM. Earum rerum, quaenabent esse tantum, multiformis differen- habentiastia est. Nam etsi in hoc vn' ponueniant, se iatunia
13쪽
quod habent Ε sse: recipiunt tamen hoc Esse,ista quide clarius, ista vero obscurius. Inter elementa enim aqua dignior est terra, & ignis supra aqua& aerem multo praeclarior. Iste gradus co plectitur cuncta quae
generantur in visceribus terrae,ut sunt mineralia,& metalla omnia, argentu viuum, plumbum, ferrum, cuprum, stannu, argen-rum & aurum .Quid autem horum sit altero praestantius, facile est aduertere. In hoc gradu est Lasurium, quod aurum pretio superat: sulphur,saspetra, Algemma,&cuncti lapides pretiosi, ut sunt carbunculus, hyacinthus, smaragdus,amelistus, topasius, corallus. Hi omnes magni sunt pretij,magnet pulchritudinis,& virtutis. In hoc praeterea gradu sunt omnes coeli,omnia corpora coelestia, omnes spherae, sidera,& septena pla,netarum lumina. Artificialia quoq; ad istureseruntur gradum: quq etsi inter se de nobilitate compugnent, in hoc tamen cuncta conueniunt, quod Esse tantum habent, Mnon Viuere.D o M. Cum voluptate te capio disputantem:verum ad secundum gradum proficiscere. R AE M. In secundo gradu Habentia omnia, quae solum habent Esse, Messe & vi- vivere: cuiusmodi sunt omnes plantae, ar- φῶς. bores ,& herbae. Hae nempe vitam suam
oeulis nostris insinuant, dum videmus eas suasum
14쪽
sursum deorsum, anta &ietio, ad deXxeram sinistramq; in oves i. Attrahunt e terra suum, unde se nutriunt, alimentu: e scut, augmctantur, dc flores,srondes fructus se
minast ue producunti: Habent enim intra se Virtutem quanda , qua facile ista perficiat. Sub isto gradu innumerabiles ponuntur arbor u &herbarum species, quarum inter se fructus,sapores, o dores virtutes, colo xusque longissime separatur. Omnibus una vi uendi ratio: sed nobilitas dignitasq; non Vna. D: o M. Si saerit quispiam, qui dignς tur aduertere, facile quae dicis aspiciς AS M. Porro in . tertio gradu animantianumst recipimus, quibus esse,& viuere,&sentire indultum est. Ad sensum enim Visus requiritur, & Auditus , Gustus, Odora, rus &Tactus.Ad istu gradu reser utur cuncta quae mouetur in terris.vel in aquis, vel quae in liquido aere peruolitant. Cosidera nunc rogo quanta sit inter quadrupede*, yisces volucressi distantia. Na sicut genus a genero, ita & a speciebus species sepaxatur: In animalibus autem tres gradus in uenies. Sunt enim quaedam quet habet sensum tactus,sed neq; auditum habent, neq; memoriam, ut sunt conchylia & minuta animalia, arborum & herbaru affixa radicibus. Et iste primus ustaxo infimu gra-
15쪽
dus.Haec animalia, quia memoria non habent, ideo nulla habent prudeliam, nee sede loco ad locu possunt promouere.Qu dam vero sensum habent laetias dc memo a iam, sed auditu priuantur:vi sunt Armicq& huiusce generis animalia,quibus memoria est & prouidentia & motus localis: co- gregant enim in cibum frumetorum gra- ina, ne hyemis tempore fame pereant. Ethte animalia sunt primis nobiliora, ctim ibia sint platis propinquissima. Quaeda prae-.terea runt, quς habent sensum tactus, me moriam,& auditum,ut persectaquetq; animalia, cuiusmodi est canis; bos leo, capra.
Et iste est tertius animalium gradus, qui ideo est duobus primis nobilior, quia aptatis est multo distatior.Nue si libet hos.
quos tibi naturae gradus c5stitui,ocius aΩcende,& in quod sublime te culme promouerim fecitd deprehendes. Do M. Ecce ut iussisti conscendi, de quartum huius scalae gradum, quem tu nodum prosequutus es celeri calco pede. Nam in quarto gradu meipsum hoc est Hominem constituo: cui praeter Vivere & sentire, subest etia Intelligere, discernere,velle,& Nolle liber E. Sci lo enim libero arbitrio ascendit homo supra caetera animantia, qui potest iudicare, ratiocinari, di susceptibilis fieri experien-
16쪽
DE NATURA Ho M.tiae,am scientiae,atq; doctrinae. Hoe m
do completa cum suis gradibus naturet scala conficitur. R AE M. Recte tu quidem. Nunc vero in summum huius scalae cacumen constitutus,oculos quaesis undiq; circunfer, & intentissimo corde eonsidera, quam habeat homo cum rebus se inserioribus conuenientiam , & quam teneat discrepantiam. Do M. En facio quod hori sis:tu tame quo testiciendum ostendito. ui ori homini eum rebin infe-
SI Vigilanti oculo consideres, qua conmuenietiam habet homo cu rebus trium inferiorum graduum, naturam,& dignita
, te hominis perspicuὸ cognosces, & supra i hominem Deum hominis conditorem imi telliges: videbisq; dominum innixum se , lae, & ad ipsum poteris sestinus ascendere. e Dico ergo breuiter,homini couenire cum ii rebus inferiorum graduum: quia habet Es.
l. se cum elemetis, Vivere cum plantis, seno tire cum animalibus: coplectitur enim ini. se homo omnes persectiones inseriorum , entium.Nam &vivit,&nutritur,& consergatur ab elem*ntis.Coueuit etiam ei cumr rebus
17쪽
Deus conditor ex Terum ad inuicem conuenielia demostratur.
t v I A L oo v s a. irebus secudi gradus: nam sicut 4rbores herbae vivunt, nutriuntur, crescunt,&g gnunt, sic & homo. Pari modo cum rebus tertij gradus: cu quibus & sentit,videt, addit, sapit, odoratur,& tangit. D o M. Facile hanc ego conuenientia animaduerto: hoc tame ad magna redundat hominis dignitate, quod eas perfectiones , quas res habent in seriores diutium homo possidet co- iunctim. om ia enim in se continet, quae in re tu natura bona sunt, nec aliquid potest sibi persectionis adiungi. Sed rogo te,
ut ex hac rerum omnium conuenIentia
Deum mihi ad oculum demonstres. RAE. Facile vi credo) mihi co cedis, res horum quatuor graduu suas essentias, suas etiam persectiones a semetipsis nullatenus ponsidere. o o. Admitto equidem: nullae etenim res se ipsas aut producere possunt, aut perfectionis aliquid tribuere. R AE .Fate Iis ergo necesse est, unum esse supremum
opificem qui & hominem ipsum, &Eucta
quae subhoinine sunt, potenti manu co stituit. Omnia enim ab ipso producta, o mnia c5merisiurata& limitata sunt, omnia in numero, pondere &mensura confecta Vnus coditor princeps, qui producta omnia Ordinauit, unus xl ui unuquodq; in stogradu constituit,vulis qui hos gradus stac bilivit
18쪽
biliuit, & certis vallavit limitibus. Hic talis ac tantus coditor D E v s est, sublimis, potens terribilis,&non aestimabitur alius ad illu. Si me lucto pede secutus es, Deum
supra homine inuenisti, ad Deum per hos gradus asce disti,& quomodo huic scali innixus sit, luce clarius aspexisti. D O M. Aspexi fateor, &tu e doctissimae demonstrationi gratias habeo. R AE. Est tamen & aliud quidda, quod ex hac scala poteris intueri. Do. Quodnam illud quaeso ξ R. AE. Rerum
Omnium unum tantum esse conditorem,& gubernatorem Deum, quod quidem ex his, quae iam diximus, facile demo stratur. Licet enim in his quatuor gradibus sine
plures,& innumerabiles res inter se admodum diuerse : n5 est tamen nisi unus ordo inter eas , & ad unum aliquid reseruntur. Ascendiit enim de gradu in gradum, &ad id quod dignius, cumsta cotendunt. Vide- t tmus enim quoniam elemeta plantas sub- intrant,& nutriunt, & fiuctiferas reddunt: fructus vero , seu ge* α herbae intrant animalia,& ea nutri ut: Carnes autem animalium hominem cibat, & ad incremeta perductit. Corpora quoq; coelestia, vi sol & luoa, continue influunt in ista inferiora , α ministrant eis vigorem & calore-lume. ergo unus est omnium ordo, unus est
19쪽
est etiam omnisi ordinator, unus est arti sex , qui tam diuersa uno ordine sociauit. v o M. Libengassentior: Nam & elementorum contrariet qualitates nunquam pos sent uno ordine ad inuice pacifice socia
ri,nisi esset unus solus moderator, qui omnia ordinaret. Video praeterea innumerarbiles reru naturas ad unam solam tendere naturam specificam hominis , ut eam in Esse conseruent. Currunt ergo omnia adu nitatem,ad bonitatem, ad fortitudinem, ad coseruationem. Ex his colligo,huma- nam natura tendere debere ad unam solam naturam, sibi superiore,& dominante:eui debet ministrare, colere, inhaerere. Vna ergo &sola est supra hominem natura,quam Deum & dominatorem & rerum
principem nominamus .RAE M .Probe me
intelligis. Sed hunc rerum omnium prin- Deus ves cipem Deum, non unum esse specie, sed
merm unum numero, necesse est ut agnoueris. DOM.Vehementer assentior. Decet enim eam naturam , quae supra homine est,non
selum unam esse, imo magis una quam sit
humana natura, sed in humana natura reperitur unitas specifica:ergo diuina natura est indiuiduo una: aliter non esset magisvna,quam sit humana natura.Restat igitur hoc inserendo, mod sicut omnes naturae
20쪽
trium graduum inferiorum cum humana natura colligatur,ita humana natura quae est una sola specie)colligata est cuidam superiori natura , quae tota est una numero. Et sic mundus totus in unum collectus finitur & co summatur in summa ac simplici unitate, qua nulla potest maior stim ri. Non est igitur nisi unus solus Deus&in simplici indiuiduo , unu numero . R AE- M v N. Luculenta assertio tua: efficacior tamen erit, si affirmes non solum unum
Deum esse : sed& impossibila esse plures
esse Deos, quod tali ostenditur ratione. Si enim essent plures, aut essent inter se contraris,aut amici. Si contrarij, nulla ratione rerum ordo ad unitate conflueret, nec diu
pacificus perduraret. Si vero inter se suerint amici aut sunt sibi mutuo necessarij, aut unus sufficit sibi. Si dixeris eos sibi necessarios , ut alterius ope alter indigeat, tunc per se quisq; est impotes, imbecillis, inscius signauus:& sic nulla poterit esse re.
rum creatio, nec moderatio, sed nec coseruatio quidem. Si vero unus per omnia sibi sufficit, superfluu est alterum ponere. sed nec rerum natura id ulla renus admittit. Non enim opus est gemino sole, neq; ut homo duo capita habeat, cum vnu sibi sufficiat. D o M. Concipio rationem. R AE M.