Cremonensium orationes 3. Aduersus Papienses in controuersia principatus

21쪽

ACTIO I 'Mnesseditionem sine mente, sine ratione, atq; coii suo comperimus. seditionem dixi. qus enim alis nomine aptius appellem hanc repentem , insolitam ' amborum populorum commotionem, atq; discor crimῖ cum ambae ciuitates antea semper fuerim duo sub eodem capite concordissima membra. Sesuidete per Deum immortalem quam mihi difficultatem creet ciuium me Am moderatio, quotum eorum temperantia meam actionem debilitet, dum mihi certos fines, ac terminos praestituunt. Iacese sunt Papienses nos insolenter, aitque inimice pugna di cupidi, dum sese intoleramisimrsine ratione es ferant, aequum erat nos eos quasi extra ripas redundantes coercere, o eorum superbiam, fastidium , atq; arrogotiam retundere,ct 'parpari, ur aiunt , L referre V At nonri placatius, rem' φ me agere uolunt, idq; a me petunt 'nmel contendunt', 'ne omnes ad unum Papienses oratjone iugulem, μsed eos tantum amice coarguam, quorum insani coorta est Nec quentio, perinde ac si cum amicis mis agerent , nihil omnino me didere uolunt extrast hcausam, quod communiter ad eius municipui alioqichonesti ignominiam redundet i quantumuis eorum maledictis prouocati, ut hic non sit mihi tam qua renda copia, quam indicendo modus, uidetis quare' miti religionem i ciant, quia me uincidis illi faenu

22쪽

gent, intra qHas carcerum angus lias currere iis Ut, quos inquam mihi cancellos cmundent. quin tiam, ut intimos meorum fensius uobis penitus aperiam ccirco me potisimum ad hoc agendi munio elegerant, no quod in nostra ciuitate non sint quam plurimi, qui eloquentia, ac dicendi facultate me lonne antecessant, sed quia animi mei quaedam natur iis lanitas, ac moderatio usu eis semper nota, ac spressata fuit, nec quicquam a me tragicum , atque praefracti , quod ue non si moderarisiimi, ac pacatifis i sensus, meruere. aut certe expectare possint. Ego equidem non discedam ab ossicio in tantae reid micatione, enitarque ne invisast, aut ingrata Or itio nostra, mihique ita moderabor, ut et ciuibus meis

salii factum sit, ct aduersarib minus doleat quos extra hanc causam braea lentia prosequimur. eos satis mihi fuerit ad sanitatem reducere . quod quisdem me essectarumsparo, si eos orationis lamine detractis alienis laciniis ambitiosis indumentis, quibus se salsio ornant, denudavero, omnibusque

etiam ipsis, qui, ct qualessint palam ostendero. βquod tamen interdum a me in agendo acute di tum parum commodum inconsulte exciderit, quod non tantum in paucos illos temerarios, qui nobis periculum creant, prolatum uideri posest, sed totum mimicipiam leuiter resterserit, nullo pasto ciuium meorum

23쪽

rum Molivitati ascribant, neque mihi tamen fraudi esse uesim.sed inconsederantiae meae, atque impruden-rue, aut potius errori attribuant, cui ncn potuerim omnia circvlpectione inequi, o Radium currens interdum nimium, aut dexter , aut niser lenderim in curriculi septa atque in cancellos recurrerim. Quis obsecro est in medicina tam peritus, atque exercitatus artifex, qui, cum in corpore morboso aliquid est elusemodi, quod nisi amputetur, vitiosum relicuo corpori noceat, adeo enucleare. adeo ad praescriptusecet, ut non aliqua parte ad uiuu penetrer sanasque o integras corporis partes non interdum acie per-Bringar nihil proferam acerbum auditu, nihil contumeliose, nihil inimico animo, ut ea ciuitas, qui

quid a me dictum fuerit,' ne offensii me in bonam partem accipere possit, nise forte alterius ciuitatis

cum altera comparatio cuippiam per se offenderit. huiusemodi enim collationes cum contentione in alia quorum animis odium generare solent. Alteram

quoq; dijcultatem priore haud quaquam minorem mihi creat meorum ciuim moderario, qui super omnia mihi praescripsere , ut de nostrae ciuitatis Ratu dignitate scilicet, uirtute, rebus gestis, atque fortunis, id st de nostra mediocritate uerba faciens modice quidem, rimideque id facerem, atq; omnino pauca di corem, nc quid ei arrogem, quod nobis inuidia apud

24쪽

i hanc coronam conflare possit , sed plura relinquerem in auditorum animrs, cui utranque ciuitatem ορ-

time norunt, cogitanda , itaque di scitem quandam emperantiam postulant. Sed qua ista es tam restri. Ia praesinitio ' haec oratoribus relinqui solent liuera, iunita ut, ubi opus sit, excurrere,ac spari M post oratio. Qui inqua quaeso id a me feri queat, um oratio tota in utriusque municipii contensiose, . c comparatione uersabitur ' potero ne ne sceleris sustitione suis laudibus defraudare eam ciuitatem, tuam nemo vestrum patres non nouit sylendore ι μκρι honestam, omnibus rchus ornatam, instructam, que refertam' potero ne inquam id faciens non uereri, ne uoi ipse in aliquam pulpitionem inducamini, re ab aduersari s , pretio aut gratia labefactati Hic causae appositum fuisse praeuaricatorem / Parendum en tamen communi ciuium meorum sementi , declirrendumque per ea spatia, qua mihi sunt pronita utar diem eo temperamento, ut quicquid protistero, quod in laudem , ct commendati nem meorum redundet, illud adeo sit clarum, o omnistus notum, ut nullus arrogantiae, aut iactantia lacui esse possi. plus tamen innuam, quam dicam. Mesrae sapientiae tunc erit iudicet animis uestris, in fra intelligentia plura comprendere, quam mea o- iratioης explicat fuerit . quae autςm a me dicem

25쪽

ruir boni consulatis uelim, memineritisque in omni bus orationis nonrae partibus Cremonenses uestros nulla cupiditate inflammatos, nulla malevolentia, aut inuidia suffusos in hoc certam descendisse, neque a nobis aduersarios lacesitos fuisse, sed ab illis negotium nobis nulla causa exhiberi coeptum, tantumqinos de ornamentis nostris retinendis osscio disput re, non studio litigare de augendis. spero hodie uestris aequi missu ijs fretus Gyciam, ut luce clarius, sublata omni nube uidere possitis, quam 1 sepienses, qui tam insoleter tot reges, tor retrarcbas , o tyrannos iactaresolet; ni nobis impares, quam ιonge sint inferiores. conuincam eos tum re ipsa , quam sub oculis uestris subjιiam Ramq; in animis, tum locupletissimis argumentis, exploratisi ratio nibus, ct uetustissimis historiis, idest incorruptis, et . integris testibus, parumq; eis proderit, quod compertum habeamus, attulisse in iudicium externi hominis eruditi quidem, atque diserti, quem multa mercede conduxere , paratam , ac meditatam orationem, cuius practigiis nos de posessione dignitatis nostrae dejcere sperant. nos aut e breti uestra aequitate , causeque confisi non adhibuimus peregrinam eloquentiam, sed simplicius agemus nostrate oratione contenti, qua nobis satisfactum erito rem in ueritatis lucem protulerimus. Quod futurum haud

equidem destero duce ratione, quae mihi ex bona se a C de

26쪽

de agenti semper praesto erit, ct menti meae clari smum lumen praeferet, quando necessitas, non libido me, meosque ciues in hanc causam detrusit, cum inducti iani nonra1ponte essemus, ut multum de iure no Iro decederemus, quo inter nos aliqlia comcordiae ratio constitueretur. Vestram iudices uirtutem, iustitiam, fidem, integritatem, hodierna dies ostendet in tam silustri, in tam ab omnibus expediata causa, cum tanta praestantissimorum uiroruna frequentia, tanto praeclarissimae prouinciae concumsu, in oculis totius Italiae agendumst. Quae Cr 'monensibus sit ratio, ct causa cum Papiensebus, iam audistis iudices , iam intelligitis 2 Papiensibus socari in quae Itonem, et controuersiam Cremonensum dignitatem, esseq; contentionem de loco, deq; amplitudine, agi inquam inter utran' ciuitatem de principatu . Si mihi causa de esset, aut iuri nostrodis derem, omissis iis, quae nobiscum faciunt, pol 'vam ciuitatem meam in gradu dignitatis suae, ac stam meri opposita longi temporis possessione, quam Ut nostros legitime cepisse facile probare pose, ut

erem praetoris interdicto, UTI POSSIDET II, conbra Papienses, qui nos omnibus vijs conantur inde deturbare. Poteramus luculentissime omnium aetatum, temporum, ac ciuitatum memoria usque in hanc diem probare nos in perpetua stabili, ac conflanti

Fossessione, neq; ui, noli classeque precario P Uf

27쪽

- C Τ Ι O T. Iost, atque post Mediolanenses inter prouinciae lega tiones nostris legatis primas semper delatas fuisse in publicis sesionibus, tam in omnibus ludis ob publicam laetitiam indictis, quam in apparatissimis popis in funere clarissimorum uirorum celebratis ..possemus citare huiusce rei tenem hanc ipsam ciuitatem uestram, totam prouinciam, omnem p uicinitatem, cum nulla contrariae memoriae queat est' satis explicata recordatio. audebunt ne id contra

discere aduersarii λ non exinimo eos ira pudorem , et uerecundiam deposuisse , tametsi, priusquam moaudissent, nisi ni mihi primo litis ingresu, cum uiderent causam suam haerere, nescio quid uoluisse dicere de phJesione.nam cum intelligerent nullu aditum ad se tuu dum patere, consilium fugae incer , ac periculosae, ne dicam desperatae capientes decreuerant uti quodam diuerticulo, sinon certo, at D tem nonnlilla, ne ultro plane cedere uiderentur . et cum se omni aditu circuncludi conspicerent, ne quaqfugere quirent, in banc quasi cloacam per tubulos sese demittere cogitauerant. Aiebant enim nescio quem recentem rerum scriptorem Coriarium, se recte memini, nominant qui Mediolanensium annales conscribit, attestari in exequijs Ioannis G Dacii Vicecomitis Mediolanensium ducis inter ciuitatum legatos, qui ex tota prouincia conueneram

ad comitatam, honestandumquc funus, principem

c ij locum

28쪽

lacum Papienses prae nostris tenuisse. Nunquam ego, ingenue fateor iudices, legeram istos annales, quos meo deinde iussufamiliares mei ad me attueerunt . nihil mihi longius fuit, quam exploratum habere, quanta esset scriptoris dignitas, quodue scriptionis genus, ut deinde iudicare possem, quanta eius dictis des, et auctoritas deberetur. sumpsi librum in manus. Dii magni borribilem, ac nouam historiaru cogeriem.ad primae paginae assectum cohorrui, dum latine saltem scriptam historiam expecto, incido in verba, quorum usus uulgaris, ut a ni trice loqui ille didicerat, nec ea quidem ualde bona. nisus sum mibi audire hominem loquetem ex eorum genere, qui ad nos ex uallis Tellinae tabernaculis stequentes uenire solent, ut se minuta mercedula nobis locent ad deserenda onera omnibus expositi.

pergo, ut possum, ulterius legendo, ct uim mihimetipsi quodammodo assero. dii immortales, quo stomacho, quanta nausea, neq; enim illico peruenire potui ad bilioriae locum, quem optabam. quoniam iustonte tam uani, et immanis libri nullus se mihi index obtulit, qui me eo via quasi compendiaria perduceret . pene risu mihi diIrupta sunt latera, dum

animaduerto, qua dignitate, quanta tam rerum , quam uerborum maiestate, scriptor iste impleae omnes numeros, quo ordine omnia digerat, atq;

distinguat, quamis exacte leges hsoriae inscribe

29쪽

A c Υ Τ Ο n e rdo struarit, quam diligens sit, o semper mirus in describendis epulis, ut fideliter, ac religiose fingida

fercula semper enumeret, ne unum quidem omittat usin ad uili bimi iusculi scutellam defendens, ut iam desnamus demirari Simiae Dodonaeae improbitarem Graecis biliorijs mandatam fuisse. Non potui fateor durare, quousque ad locum peruenirem. I gant, quibus en ferreus Romachus, qui ue hoc genere eloquentiae delectantur. Nam quis est iste Coriarius homo nouus, recensq, scriptor, ut eius dictis, aut scriptis opus sit tantum fidei taberi φ atqui dicent, scripsit annales quasi uero omnium annalibus debeatur fides. . Quid δε illi essent hominis novi, recentisque scriptoris, quem plerique ueriram iudices uidisse potuissetis iniusmodi res scribentem 'cuidsi hominis idiotae, illiterati, Rupidi, omnia perverse praeponereque scribentis, sine ulla arae, sine iistudine legibus, ne rone, insumma reru omnium ignoratione uersantis, Us eo, uiseipsum quoquς ignoraret ' Quid , ut breuiter omnia complectar, esent ANNALEs voLVsa , ct quaesequuntur apud tepidisiimum poetam λ Ego equidem non plane asfirmo Coriarium tuum talem se . viderint tamen

ipse . aio uero, ea, quae iste scripsit de illo funere , non ipsum praesente pectase, cum nondum esses natus,sed ab aliis audita retulisse, in quibus falli po- mlt, atque memoria labi, quod quiadem licet suspicari,

30쪽

s idem iudicium adhibuit in indagandis explora disq; rebus quibus ipse non interfuit, quod ad easdescribendas attulit. ponit .n. sepe poetae alicujus fg

nenia pro historia rerugenarum, eisq; sdem adiungit, ut Veneris aduentum in Italiam cum toto Amorum comitatu, ostenditque se plane ignorare a

lias in poemate, alias in historia obseruandas esse leges. Quid ' non ne quoque feri potuit, ut Oa, tinens ad istas exequias, expiscatus fuerit ab aliquo Fapienti, qui piaculum ese non duxerit aliquid pro patria mentiri ' praefurtim cum intelligam eam ui lam, in qua isti annales confecti fuerunt, non muti tum disiungi ab agro Papienti. Si ista religio ualet iudices, ut cum primu quis iam bintoriam orditur , Ilatim summa fides ei ab omnibus moraalibus debeatur, iam improbi homines, ut quantumuis longi teporis usucapiones in iudiciis probare possint, pretio, ct largitionibus inducent leuissimum quenque nebul0nem, ac Icophantam adscribendum annales, qua illi ueluti religione consecrati summam illico auctoritatem assequantur in dandis testimonηs , quorufidem sancta esse oporteat. Quod uero addunt Papienses nostris legatis suos iterum praelaros fuisse in exequijs Francisci Gorciae II. Mediolanen. ducis, tommentitium prorsum en, o plane fatum . neo

nobis, si necesse esset, et ad nos pectaret probatio deessent tenes plurimi grauissimi, ct integerrimi