Cremonensium orationes 3. Aduersus Papienses in controuersia principatus

51쪽

A C T r o I . aeter Placentiam circum Padum celeberrimas eiu

tates uocat, cum idem uix nudum nomen Ticini odi

di proferat. sequenti uero aetate post ann.286 quo deducta uit primum a Romanu colonia, si celabre fuerit eius urbis nomen, si quis scire uelit, refert Cornelius Tacitus orto ciuili bello temporibus Vitellianis, cum Vespasianus iam imperio aspiraret, Cremonam, dum Vitellio imperatori fidem, quam dederat, pstare nititur, a Vespasiani militibus Ammnio duce igni, ferro, manu, copijs oppugnatam O mum captam, atque combinam, eoq; irrupise o. rmatorum millia, ampliorem Disse calonum, o lixarum numerum, qui ibi erant. refert etiam obiter idem historiarum scriptor turic eodem magnam ira hae partem couenisse stilo forte in eosdem dies mereatu, fuseq; iam tunc tanti nominis amplissimanseoloniam, ut ea capta, sectaque ab hostibus tota It

tia consenstris,ne quis pdam a militibus coemeret , quod quidem causafuit, ut oe rarus inuentus fuerit sector, 'dandi modus feret, militesque abeunte inutilem φdam relinqueret uoci pcomsfrustra subiectam. Edixit quoq; deinde ipse Antonius urbis magnificentia indutus, ad id etiam borrante Vest fano iam rerum potito, ut captiui dimitterentur .ra,ci templa,qua regne urbisspeciem praese embant,restitueretuir, reaedificata mox theatra, abacteublica a sua repost' ut breui ubertate Uri, προ F ij portu

52쪽

portunitate fluminum colimoru numero, nexu, connubi sq, finitimarum gentium, totiusque Italia c-- mercio in pristanum Harum,sortunamq; reddita fuerit. Taceo quanrum iam tum ex duobus plijs in agro nostro apud Bebriacum commisis conqci liceat de numero, ac multitudine populi Cremonensis, cum semper alter exercitus opibus, ac copiis magna ex parte eius ciuitatis constatus fuerit .seMitto quanti momenti fuerit Cremona alteri partium, cui Dis

bat in bello ciuili, qd Caesar contra Pompeium ges- t. mortuo quoq; Casare in alio bello ciuili inter Augustum, Erutum, Casiums, quae rerum scriptores luculentisime prosecutisunt, cum interim de uestris hominibus mirum apud omnes flentium. Sed id olim fuerit, quod uobis totum remitto. At uero sis ite placet magis ysentem fortisnam spectari, numerumque , o frequentiam colonorum utriusq; mmicipij, qui nunc sunt, o adhuc uiuunt, inter nos conferri, non detrectabimus certamen. uix adducor, ut

credam uos ita despere, ita nihil sentire, ut ultro in hanc pa stram defendatis, quo uestra impudentia ab omnibus mortalibus cognoscatur . nam etiam

me mea oratione res ipsa uobis respondere possit. 2Qhil igitur comparandi causa dicam, ne uobis piamne m ridiculus iudices, qui utriusque ciliitatis ris modo templa, o fora, ct uias publicas inspexistis, sed . etiam agro sepius, et inos pagrastis, uectrisque ira

animis

53쪽

anhni insedit facies urbis utriusique . cum mihi municipium uestrum Papieses aliquo suscepto itinere p-rranseundum est, primo ingressu dii boni qui me semper perfundit borror prae mira solitudine ' nibuinfrequentius, nihil, pro diuum atque hominu fidem, relictius, nihil desertius, magisvesolitarium, ut ipsi

tu solitudinis, aut uastitatis domus ese uideatur. se mictu se tabernae fere omnes, uacua apothecae, Iri- mercatorum publicanoruque rabcrnacula, squalent omnia. A porta ad forum semptuenio, antee duos adseummum tris obuios habeam, illos quiddsqualidos tand diuturna fame confectos, ct male uesitosseruorum quas habitu fordidatos . oe in ipso

quoq; foro solitudo. Si Papiae adimas nubiles adolescentes, qui ibi commorantur non animi causa, sed ut se uariis doctrinis propter magistrorum conductorum copiam excolant,nxlltim neli in montibus oppidum infrequentius reperias. Non dico id uobis insuetandi gratia, sed magis pro societate, ac vicinutate nostra Excem uenram doleo, neq; nos omnino cotemnimus, qΗ0s, dum in calamitate tabescitis, e

dem fortuna sere semp affictos exercer, ut feris let in terris, in quibus bellum acerbum, o diuturnuuersatum uicitatque hic equidem Papienses haud μν fortunam uobis aduersam objcio, sed ignauiam potius, atq; inertiam insector quippe omnibus huius ditionis Arbitas, omnibus municipi', coloniis, er emmis,

54쪽

rfecturis, uicis quoqhoe pagis comune fuit bellum,

totaqi Italia pisagatum est omnia tamen alia mtinacipia, ct loca non tantum propter soli libertatem , verum etiam propter hominu industriam egu uueptimam innitutionem, o morum sancilitatem in pristinam fortunam restituta sunt. cui rei argumerato esse potes, quod iam pridem caeterorum oppid-vum arua ubiq; cultissimaspectamus restituta cel Mitate, o frequentia uirorum, ac mulierum . in aes zris autem uestris,dij immortales,quae uastitas'qu

solitudo'st deserta, incidia, atq; relicta omnia' stis inquam Barbaria uastior, quae horridior solitudo'I lac iter habens ianil per deserta Libue iturus, nisi

ducem mercede conductum tecum habeas, nus iam reperias, qui tibi erranti, haestantiae iter commossyret. Contra ueros ad nostra respicias. timide imgredior iudices loqui de frequentia nostrae ciuitatis, de populi Cremonenses magnitudine, deq; urbis hu-arestisima amplitudine, cr celebritate sciu.n.quiduis cuiuis forentissimae ciuitati facile pose contingere. Deus optime Maxime hominum ipsorum Destor, cuius nutu, atque impio sola terrarum firmantur, positaesunt urbes, atq; a principio instimae ciuita

res, serua diu quaeso hunc populum incolumem,atcbstorentem ad utilitatem huius sacrosancti imperi cui Cremonensis ciuisas integram Iibatamqι fidei u

babuit.

55쪽

A c T 1 ο' r. 24 habuit Tus unici lii a deo inenarrabili partu aeternum geniti, a te solo afflatu diuino haud fabidose cσcepti magna parens, eadet uirgo, coesi regina, mundi uniues domina, hominum generis tua precatione, ac conciliatu sospitatrixasemper post deum est

uenerata, ueneraturi quotidie nostra ciuitas ciam praecipuo posito amplissinio in optima urbis parteremplo a fabre aut Rructo. Et vos coelestes animi principio rerum a deo creati, Diuis omnes co lites, quos uirtus: pietast, o merita praeclara ac cedente propensa in uos dei beneuolentia, ac liberalitate ex hominibus in coelum euocarunt, aderi

pientissimo populo, o qua plurimum polletis apud

deum gratia, eum sedula iuuate. Pestilentiam salino barbararum nationum vim, b Ilal auertite, Minriast coeli iniurias Ionge a ciuibus prohibete. ipse a nobis industria nostra, ac navitate famem propulsa lamus, nostrol labore procul arcebimus egestate ualeant ciues, sint incolumes, ni forentes, sit illa ciuitas, quae principibus ciuitatibus, ut aequum en, semper ultro cessit, aequales libenter tulit, cum inserioribus non arrogantibus se exaequari parua en non

inulta. Incredibilem in modum iudices nunc se quens, ac celebris en nostra ciuitas, non in foro, pablicisue locis tantum inerum etiam omnibus uiis, visitiqHo angiportis ubis maximi uirorum, oe maucrum couentus, puerorum praesertim uirest citroldiscurrentium ν

56쪽

discurrentium, tantaque passim copia ' is, ct num

rus, ac multitudo ciuium omnium generum , oium artatum, atq; omnium ordinum, uiri, ac mi heres

omnis fortunae, o Ioci, ut continenter tota die'petuum quas agmen huc illuc procedere putes, magnamque credas Italiae partem ad mercatum essiosam huc conuenisse. uidere est quotidie plenum, refertum forum, repleta omnia templa, tabernas μpificum, apothecas frequentissimas, omnes gradus basilicarum ab omni ciuium ordine compleri. ceo cum septima quaq; die ex oppidis uicinis, uicis' ac pagis in agro nostro dispositis ad flatum mero

tum conuenitur, qui concursus,quae fusiones ex omnibus agris fant. nons ipsa se Papia conuulsa sed

bus uis, constatas tota in bomincs transmutet, poterit minimae parti tantae celebritatis'respondere eritq; nlilominus prae tanta frequentia mira solitudo. Mitto istos mercatus, ac nundinas .Omnes dira hic putes quasi diuorum immortalium festo , atque. solennes celebrari. Nondum de selectis nobili limorum ac principum ciuium conciliis, ac conuentiabus, quas sodalitates uocant, mihi instituitur sermo. respuo hanc orationem ad illam locum, cum de ciuium nostrorum humanitate, atq; hospitalitate Meseba faciam . id autem nunc a yrmo,Vaudacter dico, nullam urbem in Italia pro captu esse frequentiorem,ac magis cclabrcm, non nos latet iudices cremonam

57쪽

. . cremonam mn esse moenium ambitu, admodum spatiosam, sed potius ciuium numero si murorum tam cultu amplam. ne diutius uos morer, praesenti aetate post concursum tantarum calamitatum post tot acerba, ct diuturna bella toties uariante fortuna benignitate Dei opt. max.Cremonensis populus censetur ad huc supra XL. millia ciuium Quam v

ro requem hominum quoqist ager noster, ex agrorum ipsorum cultura quivis facile iudicare possit, Tu in primis tamen Gondaga Ferdinande huius rei optimus arbiter esse potes, cui sepissime contingit Cremonam diuerti. Memini equidem olim cum te a nobis abeuntem Mantuam uersis aliquot Radia prose cuiusfusent, mihi cum admiratione quadam dixis se, uideri tibi agrum Cremonensem totu ubiqi quasi perpetuum suburbium, id quidem cum ob cultio

nem, irim ob hominum freqlientiam . admirabaris mecum tot uicos, tot pagos, castella quoq; , ct tam frequentes uillas, domos, ac tabernacula, cum uide res incredibilem hominum uim . ac copiam ubique Ob uiam, feriqi ad te undique mrrificos concursus plenis viis, maxima uociferatione, atq; applausu, nec pomras satis admirari tantas hominum ex uillis, atq; ex omnibus vicis effusiones, meminique me tunc tibi hac

occasione uixisse, hac ratione intelligere, quod insa cris Hebraeorum literis incredibile, qua fabul Dm uidetur in liuen ciuitatem apud Asbrios raus ig

58쪽

tae longitudinis describi, ut uix trium dierum Illaredi queat pertransiri, fuisse inquam in eo tractu tam

frequentes domos, o paIlorum rabernacula, a seque, ita habitatum, uti eciem ubique cuiusdam magnae urbis praeberet. Iam uero dimissa tandem a frequentia disputatione . ordo earum rerMm, de mi-bus mihi disserendum in comparatione initio actionis proposueram. interpellat, ut de censu, atq; op

bus, ct fortunis utriusque ciuitatis disputare ingrcdia ar, facultatesqi amborum populorum inuicem conferam. Video bic patres u dirum at nos frontem contraxisse, quas de re minime necessaria, ac per scillustri me loqui uelle non admirentur modo, sed etiam stomachentur, quasi uelim conferre egestate ,

inopiamque omnium rerum cum copia, ac saturitat .

Oratio nostra coteor buc in uita prolapsa esst, quando etiam ciues mei hanc partem aut omnino relinquendam, aut pudenter admodum, et leuissime tangendam monuerunt re magis, ct sua facultate freti, quam oratoris copia, ne unde nobis inuidia conflari possit , uideremur de fortunae beneficiis intoleranter gloriari, o inde ciuitati nostrae commendationem eam ducere, quae possit esse etiam sine uirtute, cum maiores nostri illam solam comendationem , o laudem appetendam esse semper duxerint, quae se ad gloriam. dicam tamen patres libere, quod hacce,

de res io. licet semper sanctitate disciplinae orna

59쪽

ennita putriae in uirtute, ct industria posta babus

rimus, attamen etiam fortunae benignitatem non aspernamur, gaudemus aliquam fortunam consecuram fouisse ingenii, ac uirtutis nostrorMm bominumi stantiam nec diuitias omnino contemnimus, Pascitam ab antiquissimis Romanorum sapientibus iuris bona dictas fuisse comperimas, cum boni in abindantia diuitiarum possint esse meliores, quod opes ipse uirtutis exercendae largam, opportunamq; materiam 'beant, plurimisque gratificandi facultatem. neque ullo paelo rei familiaris amplificationem pamnipendendam ese duco, modo opes n strae non tam tum nemini noceant, sed etiam potius, ut bonitatis instrumentum communi utilitati semiant. modo, ut

breuiter dicam, magis animur nostersit diues, quam arca diuitiasque expetamus, habeamusi, , magis, ut snt ornamenta ingenii, quam ad uoluptates Druendas . parum esset fateor, s ciuitas nostra esset tam tum opibus firma, copiis locuples, o diaetiis aris ens, ni foret etiam gloria ampla , o uirtute bone fla. scut majores n stri praeclare ab initio funda

tam eam nobis reliquerunt. quod etiam Aristot

Ies ter acutissimi ingenii sensisse indetur, ubi dixit opulentioribus doctrinam ast nobilitatem magis a se conueni re. Anteq ad haec aggrediar iudices, mrbi pleniore uoce praefandum est meos ciues haud Plane credere: Papienaci esse ita tenues, atque attri. G is lar

60쪽

in ut ipse uideri uolui, quo se subducant oneribus qpropter aerarij angustias publice ciuitatibus prouinciae interdum imponuntur, quoue minimi censea tur.auis en eorum res,osorium, ut praedicant , id omne ipsorum ignauiae, atque inertis ascribunt . neque regrum illum censent esse adeoperitem, atqur ei unum, quem δε colerent, non ad ubertatem elic rent Ego tam en in hac fortunarum disputatione, ne aduersarij expossident, ct conqueri psint, omnia dicam ex animi eorum fententia , quod eri rasoruaus cuin de utriusque populi frequontia agerem , nec per me deerit, quin, dum pauperes uelint uide, ri. nt etiam pauperrimi. Ulue eo, ut omnibus mortalibus nedum miserand2, sed etiam ni ostentui, modo si ex tremum re idque eos ita dele fiet more

mendicorum, qui stipem a praetereuntibus expediates denudato ulceribus obsesso corpore morbum plerunque de industria alere creduntur ad plurium hominum misericordiam opes alliciendas, fel cesque, ac fortunatos tunc se ducerent si nacti essena

teterrimum aut crus,aut brali hium immortali,atqu*insanabili ulcere dejormarum, qualem fuisse Philo .ctetae pedem in fabulis narratur semper tabo, omine, multas illuuse fuentem. Us adeo mendicita,ri semper coni cita est auiduas . male mihi sit, nisi me eorum miseret, quos nihil inuidi relinquamus in sua et flate oriunatos,ac triumphantes. Non sunt .: p iudice