Cremonensium orationes 3. Aduersus Papienses in controuersia principatus

211쪽

M A c Τ Ι Ο ΙΙ T. Amen, immo euam Inego hinc Papienses ullam de nitatem, progatiuamue, aut praestantiam bi arrogare iure possὸ, cum istud gamnasium, ci dipse etiam

non audebunt negare, non industria sua, non sua pecunia, aut limpensa innituerint, sed quicquid est i

de commoditatis, ct ornamenti, id omne acceptum referre debent regulis Mediolanen b , quorum beneficio. ac liberalitate institutum suit . Poterant illi sane aeque utiliter hac commoditate assocere quamlibet alium suae ditionis ciuitate, Alexandriam, Novariam, Laudem. duum comum, Derrhona, Farmam, Placentiam, Cremonam, qcunq; aliae ciuirates eis tunc parebant, quarum nulla est q nobilitare, civiumsplendore, copiaq; omni' opportunitatiU Papia cedat .sed pleraq; et omnib' virtutis, o fortunae psidiis anteeunt . una si Ibia, qua scia a vapiensb' istis antecellantur omnes, excepta. Quae uero causa impulerinisapientissimos iuros heroas illos, ut potius Papiae,q alibi istum literarum ludum s lueris apiri icet uobis iudices exploratum es emburer, dicam tameun exteros, quos hic adscplurimos, ct attente audire uideo. Duo potissimum

in causafuissee re*io. primum quidem, quod semper fulcienda debiliora, sustentandique sunt qui ruunt .

Qui primus hanc Ruillarum iterarumve exercitationem in .puinciam importauit, animaduertit proculdubio municipium Papiensen uicinitatem ita

212쪽

de opportunum fure Mediolano, eneris ditionis ct imperii caput, s quo minio patito amplius, locupletius, lauriussie esci posset, est.n. Papi psi ager, ut docui, er ipsi conflentiir, plerunq; mi

ser. atque ieiuras, solumque exile, ac macrum, opes ciritum tenues, exiguae, ne =mbi repetenda ne, ii superiori actione memoraui de infrequentia, ct sotii tudine eius municipis, quo docui nihil sesertius,nihil contemptius esse posse, ne toties ante ocidos uestrorcratione repraesentem iudices Papiensium sociorunostrorum ignobilitatem , ct deformitatem, populism que infrequentem semp nescio quid egestatis pseferentem . Huic solitudini,o infrequontiae, in 'piaeque, ac squalori ut sapientissimi uiri illi optima rarione occurrerent, Academiam apud uos: pien--

Ira potisyrmum esse voluerunt eo consilio, ut nobiliu adolascentium ad uos nudiorum gratia conmenti hospiti s continuis uestra ciuitas leuaretur. simul locupletior, ac frequentior redderetur , essetq; re ceptacidum multorum hospitum. Ea re illi imitati uidentur experientem, atq; indu strum patremfamitias aratorem optimum, qui eam partem fundi, qna

magis aridam, ieiunam contemplatus, aut etiam

arando expiresset, sepius stercorando adiuuat . si quomodo adfructuum ubertatem itat elicere, sertilamque, opimam facere, ut multo plus reddat, qaccepit, q cai si nis eos mouisset,quanto comodius,

213쪽

xuere poterant'ubi non modo gymnasum Papiense, sed totius orbis rei rarum digne, ac comode esse poterat, ubi inquam omnia insignia reipu. Roma nae recognoscere poclis cum magnificis aeui cses, operibusq, , tum ubertate agrorum, at l, abAndantia rς rum omniv. ubi summa omnia, ubi cuncta splende-

sunt uictu regio, atque cultu. Quod unum hactenus defuit eximia ciuitati, id tu Ferdinande supplere ingressus es, ea animi magnitudine, qua cuncta amdua, ac discilia aggredi soles, atque expugnare. Equiadem dicere audeo, nihil intra uniuers coeli ambitum praeclarius Mediolano contineri, si tam ampla, spatiosa ciuitas, ea murorum corona septa fuerit, quam nup admirando ope coeptam suVere conlpexi. Mirum sane Papienses quod non et hac eadem rone municipium uestrum huic urbi ampliJmae audeatis anteferre, quod apud uos sit literarum gym-

sum, ct exercitatio, qua csmoditate, atque Orna mento urbs Mediolanum omnino careat.κidebimisspostea se uobis istud omnasium conferat, itantopere prae uobis iactare soleris,acs eset Athenienses illa Academia, q e caelo Pbilosopbiam deuocaisese dicitur. Altera causa fuit praeposui.n, duas maxime ob res Duces Mediolanesium adductos fuisse, ut Papiae Academiam, potius il alibi instituerent

214쪽

quod ide illi sapientissi=ni uiri animaduerterunt sienses homines plirunq; non.n.loquor de omnib' natκra quidem rudes, ac duros, ut semibarbaros, ina literis plane alienos date mlhi ueniam, refero claudiui saepius a prudentissimis uiris, que etia ipse rercomprobaui , qt eorum Patres,ac mar res nimiam opam dedissent barbaris, si Papiae aliquot annos rσλjamsuam habuere, literarum atque optimaram arrium , Omnisque humanitatis hostes pye tui. neq; ire comemoro iudices causa uitruandi aduersirios m Os . acuti ne, an hebetes simus, non est in nobis, scripseras naturae culpa. Ut igitur hacsultem rone homes illi nostri id genus hominum aliquando extundσrent, mollirentque, et aliqua doctrina expolirent ista Academiam apud istos instituere neq; .nferi posscarbitrabantur, ut g cum literatis hominib', bonarumque artium Hudiosis die noctuq; iser sarentur, omnino literarum, omnisque humanitatis ex tes el*cnt, utq;

doctrina prorsus nulla, eis consuetudine saltem ipsi, ut ita dicam contagione adhaeresceret . Quis nescit eos homines, qui a sidui sunt cum fabris, fac Ie fabros euadere λ ί in uero illis sapientissimis u ris ex sententia apcrsierit, aut potius oleum, oe ope ram, ut dicitur, luserint, non dica nis coactus. Quillios tanq uestrum memoratis, quod uos non fecistis, non institumis, non excogitastis ι cuius ne mentionem quidem facere nidiis nisi etiam una infirmitae

215쪽

ACTIO II r. aemi ct imbecillitatem uestram comemoratis, intor 'gratiaDmnasium habetiri Quid si ego nunc uos

amerpellaui, Θ a uobis exigam ronem tantae comoditatis a duc Mediolanensa vobis comparatae pens ot totius .puimiae t quosfructus huius cuia

caiemiat quos mihi excellentis uiros ex uestratibus in tueris emer se comemorare potestis λ Bononia suas. Italia praeclarissima, in qua uuget illud antiqui imum gymnasium, quo totius Europae frequen i m adolescenter conmunt, ueIuti ad literarium celeberrimum orbis terrarum emporium Iemn ostedit quantum .pfecerit ex alia nobili literarum oscina, domesticaque academia. nque in omni aetates N babuit, quos ipsa tulit, uiros in omni genere literarum praeclaros, nec ei quemadmodum Papiae , IDN opus fuit exteros, aduentitiosque mag ros, qui publice optimas artis,acstientias ducerem, magna

merce deforis conducere, cum fere semp domesticos habuerit. quos . ceret.quod et de Patauina, Perusina, Pisanaque, ct de omnib Italiae academisis, praeterquani de uesra afrmare possum , sed qui/V0 ciuitates, i academih sunt celebres, atque illa pres, cum uestra confero λ cum uel Cremona ipsa, a nunc caret hac publica commoditate, longe plures e Papia uiros in omni doctrinae genere praestantessem tabuerit, ut abunde supra demonstrauimus .f

216쪽

in mentem uenisset regulis Mediolanen P nos potius, si nos bac commoditate ascere, cui m nunc urbem Cremonam Dij immortale, Carolus V. IA; perator haberet' 4 celebrem' u ingenijs forentem Mutio libentius ad nos adolescentes ex tota Italia, ex onmib' terrarum orbis partib' conmerent ut Omittam p mai0rem copiam rerum .had p tinent, multasq; alias ob comoditates, de quib reF'in utrium urbis collatione nudiustertius fusius dissurarumlis . conserendam ne ceVeiis iudices cum inis nostrorum hominum liberalitatem, humanitatem, assabilitatem, quib' innata quadam uirtute, animi ;Magnitudine hospites .meqiii solent φ Oι0s rogo nο-pri Cremonam aduertentes non aliciunt in amicitiam' ciues nostri. cuti belli ve armis ac militiae ii diti nemini uirtute atque animi robore, cedunt.ita in pace natura, et consuetudine, disciplinaq; lenissimi atque humanissimi sint sensus, praesertim erga pacatos. Adeunt interdum studio quodam innato,ac .ppe naturali, animi causa inbritoria diuersoria, ut es nostra ciuitas semp multorum hospitum, non tantum mi notos, et aliqua consuetudine coniunctos ibi reperto , quorum gratia eo concesserant a communi

hospitio liberaliter abducunt, sed etiam, δε quos ibi

aduenas conspexerint uirtutem aliquam p claram, generisue nobilitatem ungenuitateve sermone, aut

ipsa oris indole Iscferantes, eos humane appellant,

217쪽

liberaliter domum piisq; suam imitant,atq; aialefiant, coguntque ui quadam liberali ad se diuerti, iliisque omnia bootalitatis ocia exhibent, atque impendunt. neque idi epenumero facientes boni adolescentes ossundunt niores uos patres familias, quod

aetas easolet esse minus splendida, o liberalis, sed illi in hac causa praestantserui' faciles, largiusque impendunt re vetustissimam urbis coquetudinem , ut infusceptos hospites aequales suos sumptumfacere possint. Experti sunt nostra memoria Patauin exules, omnis ino illius pclare ciuitatis nobilitas, scum grauissimum bellum arderet contra Venetos, quib' illi subiecti parebant, .pditionis in mulati fuerant, quod nimium studuissent Maximiliano Romin0rum Imperatori, caeterisque hostib'Moederatis, ides 'exilio mulctati fuerant, curaui, eos ad Arbem nostram fortuna appulisset, coi ciuitatissumptu prima omnib' domus conducta est in celebri urbis parte caepax admodum, atq; p hominum numero satis benes ampla. comportata deinde non tantum necessaria,

Merum etiam magnifica, ct spe ad delicias puppe lectile, omnib' copth, quas uita postulat, miserati Arum egestatem, et inopia, referierunt, Icuraruit, , ne quicq deesset illarum rerum A ad uictum, uere

rumque plinent, donec exacto bello ab exilio reuoc ti fuerunt. evtisunt item eandem ciuium nostroruliberalitatem suis temporib' Brixiani, Veronenses,

218쪽

vlacentini, Parmenses, totaque uicinitas illiuς oram quib' a noris saepius omne liberalitatis genus impensium fuit, ac psolutum. de uobir Mediolanenses nihil dico, quoniam adestis frequentissimi, haesuos non latent. Hinc factum est, ut pleraeque ciuit res illarum quas nominaui, urse gratas, ac beneficii memores comprobarent, tam illi qui bospitio recepiiDqscnt, alij qui domi remanserant, oes ciues nosrosppetuo decreto in ciuitatem suam Uriberent eandemque immunitatem, quam ipsi haberer, nostris apud se negotiantib', aut quoquo modo eo diuerte tib' elargiremur.nollem es e multus, non possum tamen tacere de nostrae iuuentutis nudiis at ii humanissimo animorum sensu, erga bospites4 sertim aequales suos, atque coaevos . dabo Uamne nimis aberree oratio, dis Juatur, atque redκndet.qdam omnino m

bi necessario sunt dicenda, ut noscatis in collatione non modo quam liberales se se gerant Papienses ergμ nobilisimos adolescentes apud illos Rudiora gratia agentes,uerum etiama dignos se se coprobent illa Academia tinius suinciae sumptu instituta. Qui semel ad nos casu aliquo, atque fortuna appulbi diuerterunt, ad rati humanitatem, studiaque, ct mores suauissimos nostrae iuuentutis non poseunt pe continere, quin poste ciuitatem nostram consilio, uolenti si animis sepius accedant. nihil illi antiquius habent, cicum nostri ciuib'suis aequa amicitias iun

219쪽

gere, Rudiorum societatem coire, in eorum solidit tem recipi, cum eis opam literis naisare, optimas a

respdiscere, disputare, colloqui, simul ambulare , couquiescere, sapius camare, aliquando Pnoctare, iucundissmis ut ita dicam disertisimispulis lationibus, id ea suauis a consuetudine simul uiuure nostra.n.ciuitas tota ferme est in que sodalitatib' , liberalibusqhoe ingenuis comentib', ut plerique ue-Jyrum, qui Cremonae fuistis, rudisse potuistis.in omni

aetate, in omni gradu, aequales cum aequaliΚ, certa diei hora conueniunt, iucundum est uidere plurimos quotidie adolescentes, florem nobilitatis, o uiri

iis in ciuitate laudi&forentissmos, binos, alios post alios pacatissmos mulρ totam urbem inambul ire, nulli nocere, .pdesse quib' posunt .s quando a cidit sodalitatemfodalitati obviam feri, uideas sinma humanitate alteram alteri l:benter uiam dare , diuque utranq; certare, ne ab altera humanitate uirtcatur .s quis inter alios in conuentu morosor insolantiorque uisus fuerit, eum natim defugiunt, ac uitant caeteri oes, atq; ob discilis, o feros mores asperamque naturam, eo comercio ut intractabilis priuatur, e coetuq H sodalitate ejcitur. Adeunt interdum congregati modo haec, modo illa sodalitas striantissmos uiros ciuitatis seniores quecunque plenioere ore laudandum iudicarint, qui sit in otio cum dignitate multis ali optimis artiP yditus, cuius con-BB ij suetudinar

220쪽

CREMONEN IVM suetudine adipisci possint amplismam bene uiuendi tam eius uita, q literis disciplinam. neque uero desunt nobis uta optimi uiri nati ad laudem , summa prudentia, multa etiam doctrina exculti, in omni. munere nitae plurimarum rerum usu pclari, nec mi nus optimarum disciplinarum pytantia excelletes ,

e teperatis morib' insignes, a quibus iuuari possis ,

injs quoq; Iludjs, atq; artiti', q reconditis, arit; abditis fontib' exhauriuntur, non summa Ocio 'facile discuntur. ratem uirum nacti adolescentes , uirili optimi, ad eum non modon hominis uirturem, ingeniumque, o doctrinam, sed ein humanitatem, miramque tam morum 4sermonis suauitate constuant, tane ad oraculum eo audiente, tanquam

arbitro, disceptatore de multis Uionib' disci timis disquirunt inter se, de literis incredibili humanitate disserunt, de ujrtute fere semper, sepe de offcio, de utili, atque honesto, deq; amplisma bene ui tuendi disciplina, interdu de arte militari,de agricultura suauitate, de archites lura, de musicis, de pictorib de natuarijs,del; artificib' et inferioris ordia

nis, quorum tamen artes non tantu opae emuntur.

multa uirum do tissmum interrogant,plura at diui, pendentque ad eius responsa. Semper inde discedunt non tantum doctrina, ac scientia meliores, sed etia 'ruta, ac moribus magis exculti, o perpoliti. Et si

quando, ut in sermone feri solet, natura suadente ,