장음표시 사용
271쪽
lum,&aliud album.Circa instans dicit. Tetrait est herba Iudaica: S sic est secundum ueritatem quod Tetrait est herba Iudaica, siue Herbu , siue Orobum: ergo est Herbilia, t illa her ha qui lcustici ci mocho uulgo dicunt.
Μenta sarracemca. i. menta mana,seu nigra. Nam eius planta est nigra, ad similitudinem l Tarracenorum:cuius folia maiora sunt quam ments hortulanae. Haec apud nos iuxta aquas ini nitur. Petrus decrescentijs in cap dementa ait. Μentae tres sunt species. Est enim qumam do mestica: quae proprie hortulana dicitur.Et est alia sylvestris , quae mentastrum nuncupatur. Et lest alia quoque menta quae longiora,latiora, & acutiora habet folia: S haec est menta roma tia, uel sarracenica:& uulgariter herba sancte maris uocatur. Quod falsum est.nam supra in isto tinguento posita fuit herba sancte maris: ergo non est menta sarracenica: ut inquit ipse. Hic Ni colaus dicit. Et alis mentae.Ιde dicunt alij,ut Giliber,&Leonard.& significat alias species me xae quas ipse non nominauit. Nam species mentae sunt quilup,de quibus tres nominauit supra, re alias duas non nomina uit:& illas quas intelligere debemus per alias mentas, est menta conmunis,seu homulana, ct mentium.Et sic meo tempore uidi in hoc ponere quinq; species menvae:quae sunt menta hortulana,siue communis uel odorifera:S s uatica, S est mentastrum: & lesi alia quae dicimr Sarracenica siue Romana:& est alia quaedicitur aquatica, siue halsamitar & est alia quae dicitur menta no odorifera, S hoc est Calamentum sic omnes istae quinin debent s ni m isto unguento. Sed Lumen dequo supra, inquit,quod per alias Hentas no inrelligitur,41isi Henta domestica:sed non recte, ut innotumapud omnes sapientes.
Polytricum herba est minuta, ius stipes vergit ad nigredinem. In puteis hanc uidi,in mu - , fis,aciscis humidis:& hoc est fatis notum.
Lapatitati, e Lapatioli secundum Compositorem ac Gilaber.est Lapatium acutum: erm in Acetosa qua neraliter utimur,& sic est quod illa Acetosa qua utimur, est acutior omnibus i Lapatiorum speciebus. Macer ait. Herba solet Lapati Dugio Paruella nocari. Illius species dicuri se virquatuor esse. Idem aitDioscor. in cap. deLapatio.Circa instans isquit. Lapatiorum triplex :est maneries.sLapatium rotundum, acutum, δὲ domesticum. Lapatium folia habens acuta,etalicacius est Lapatio rotundor minus efficax est Lapatium dominicum:quod solia habet aliqua lD culum laxa,&magna: usui medicinae competunt. . '
Carduncellus secundum Gilibertum est Cardus benedictus. Idem dicit Compositor . ergo in quem Plin. Erigerion ,siue senection uocat. Dequa Isidorus Erigerion a graecis dicitur: qd suere primo seneica unde dc eam latini herbam Senectionem uocant Non intelligitur de Sen ctione quod dicitur Cressonum,sedde alia herhadequa Macer ait. Erigeriton graeci Senection lnosq; vocamus,Quod canis similis ustieatur flore capillis.Nascitur in muris,&in hortis, &t nutatis. Hec apud Diosco. uocatur Sedum εἴ apud Ges .in libro ad paternianum uocatur Sue do,quam alii Senetion uocant.H sc uero est herba quae in numero Cardonum est. Apud nos in shortis ac in muris inuenitur:& est quam Lombardi herbam Turcham uuIgariter dicunt.
quosdam fit licium:sed illud licium est debile. Haec herba apud nos iuxta hortos inuenitur: cu-4us folia sunt ab nno latere subalbida,&ab altero uiridia, se adhaeren res & inuoluentes saepius super alias plantas: ut est notu. Et est quam Dioscor.Periclimenon uocat: dc nostri Cesoli uulgariter dicunt.
, ΜatureIIa secundum Compositorem est Potentilla,seu Amantilla: ergo est Valeriana, seu sFu. Matthaeus syl.dicit. Μartorella.i.Valeriana,vel Fu ues herba gallae. Sed herba gatrae, aPud in os etiam habet aliam significationem. nam signifieat Nepitam,seu Calamentum montanum. lvaleriana apud reutonicos diciturThamara.Hscheina omnibus nota est. Circa instans ait. Eu lintelligitur radix in medicina.Lumen malelucens, non posuit in sua descriptione maturella- Drsan ignorauit quid esset.
Herba muscata. s. herba muscara maior. Leonardus Ioco eius hahet herbam Garyophylla leamzsed non recte. Gillhertus habet herbam muscatam. Secundu Compositorem est maior l
272쪽
nor. Maliis autem facit actus,& non redolet: minor non facit actus, Si redolet: quid aute sit, Acommuniter ignoratur. noem est hem amuscata: ut quidam dicunt:nec eius sorma est, ut dicit Lumen male lucens. Veritas autem est,quod herba muscata maior, est herba dicta Secabrion , . quae folia habet minuta similia Petroselino,aliqualiter pilosa: florem habet paruum,tendentem ad euhedinem: & quando flos decidit,facit quandam rem ad similitudinem acus acutam uel ad similitudine rostri ciconis Haec suo tempore dum est recens comeditur, in viis ac pratis inuenitur, hanc uulgares Rostru ciconiae uocant. Er hanc meo tempore uidi ponere in unguenta.
De A L E L V I A. Alcluia idem dicit Leonar. Giliber.dicit Aleluia est species Tritatri : R est herba acetosi saporis:ergo est Panis cuculi. Vnde meo tempore uidi multos in hac errare. Re peritur autem super arborem Vlmi quaedam res similis uesicς, & haec apud malignos herbaticos Panis cuculi uoca tur. Sed non recte:quia Panis cuculi est Alcluia: Sc est herba quae saporem habet acetosum , ha Bens tria folia sicut Trifolium,sed sunt parua,&mpliciter diuisa, ct in cacumine cuiuilibet par tis est incisa: semina ipsius sunt in uaginis similibus comibus: quae cum tanguntur tempore maturationis,euolant ab eis semina, sicut handachoche.i.TrisOIij, tendenua ad rubedinem.Ηse raro in pratis inuenitur.
Crispula,ide habet Leonar. Gilib.dicit. Crispula. i. Oculus bovis. Secundu aut Compost istorem est herba Cancri. quid aute sit generaliter ignoraturised quia Gilibertus dicit quod Crispula est oculus bouis,ergo est quaedam herba quae apud Dioscor. uocatur Buphthalmos,cuius folia sunt similia latris Maratri. i. eniculi.Flores habet nigros. Hic textus Dioscor.est cor ruptus.debet enim dicere,quod habet flores cirrinos plus flore Camomillae: ut dicit Serap. in uerbo Dioscor. in cap.de Cotula,qus idem est. Avicen in secundo can.ait Bichar,& est illa qus uocat Chusem.LOculus uaccae. Rosa eius est citrini coloriS,rubea in medio,grossior rosa Camomithe.&sic est. Vide emo,quod Crispula est oculus bouis,seu Buphthalmos, siue Coru la:&haec apud nos in ciuitatibus, & in uris nascitur. Rasis in libro aphorismoru in libro quarto dedietis medicis Ec cibariis inquit.Ladion.i.Oculus bouis,seu Oculus uaccae, quod idem est, hanc nostri rustici Cotulam dicunt.
Camphorata secundum Compositorem est Abrotanum sylvestre. Sed Lumen male lucens Hloco eius posuit Camphoram. Sed non recte factum est.nam Gili, ac Leonardus posuerunt Camphoratam. i. Abrotanum sylvestre,euius folia sunt similia solijs Camomillae.Loco eius uidi ponere Abrotanum usuale.
Pulicaria minor secundum inten tionem Dioscor.est sicut maior in foliis, sed est odoris grauioris .Et sic est,quod Pulicaria minor, id est, Samreia,seu Timbra habet maiorem Odorem qua maior. In folris idem su nt,3c in uirtute sunt quaR idem . In partibus Comae unus graecus dixit mihi,quod Pulicaria minor apud ipsos uocatur Coniza,seu Timbra: & fecit uersiculos sic di 'cens.Timbra solet graece, Satureia dicta latine,Timbra solet graece Pulicaria dicta minor.Thy mum enim dictum,nos Pulicariam maiore nominamus:&sic meo tempore pm Pulicaria maiore, Thymum uidi ponere:& pro Pulicaria minore , Satureiam.
Laureola apud Dioscor. uocatur Dypnoides. Serap.uero inter species Lauri Laureola de scribit:& est quam dicit esse Gar. Est species alia quae dicitur Daphnides:& est arbor parua , cuius altitudo est unius brachῆ:habet uirgas multas, subtiles a medietate: supra quibus superius sunt folia , ct uirgae eius non facile frangibiles , & super eadem cortex fortiter adhaerens li gno: dc folia eius tiant similia latris Lauri:nisi quia sunt meliora,& tenaciora,& ad Bangendum difficilior mordiantia 5c pungentia linguam, S gulam exasperantia:&habet flores albos: Scgrana quando sunt matura, fiunt nigra:&habet radicem nullius valoris in medicina: nascivir in locis montuosis. Ioanues Anglicus in cap.de Paratisi dicit. Semen Laureole, & uocatur Coe- cognidium.Quod non est credendum.
Μandragorae solium apud nos raro inuenitur: sed moderni herbarici repetierunt specie unam mandragorae in partibus Comae, & illa utunε: & sit hanc habere non possunt, ponut solia Prioniae. Leonardus autem ibi inquit. Foliorum mandragorae,& loco esus Fabae inuersae. Fa. havero inuersa apud Diosco. inter species Stagni describit:&est tertius Strenus.i. Solatrum.
273쪽
Rubus alius Batus, ferens mora: alius Rubus canis:qui apud Diosc.Cynostatus uocatur. Sed hoc intelligitur de Rubo qui fert mora.
Bardana secundum Compositorem est Illapheos,seu Lappa. Quidam Lappagonem maiorem dicun t. Isid. ait. Lappa domesticarquod habeat caulem ingentem per terra dispositam: haeca inraecis Philant poS uocatur.Supra de ipso dictum est in Philantropo antidotario.
Scaruncellus secundum Compositorem est Vmbilicus ueneris .Hem dicit Leonar. de praeda palea ibdie. Sed hodierni apothecisi,maxime ignorares,loco eius ponunt illum Cardum, qui a Dioscorivocatur Dipsacus:cuius frutex est spinosus,habens folia similia Lactucs:&hoe utuntur Fullones adgamandum pannos &bireta:& sic meo tempore uidi multos ipsum ponere.Sed errant. nam ut dictum fuit, icolaus Compositor uul quod Scatuncellus sit umbilicus ueneris.Ιdem dicit Leonar.& sic est secundum ueritatem . Haec a Dioscor. uocatur Cotili don. Apud nos nascitur in tectis domorum dc ecclesiarum , ac Mηs locis, dc uocant ipsum uulgo Herbam rotundelam,uel Cibalariam.
Tribulus maAnus .i. Cicer imperiale. Hic apud Auic.in secundo can. uocatur Hasech. Eiu species duae sunt. domesticus,& agrestis:sed ille qui hic intelligitur, est ille qui fert quenda seu -ctum ad fimilitudinem Castanes:& propter id multi uocant ipsum Castaneolum. Et isti seu a abundant in locis uicinis sancts maris de monte,& ibi uocantur Langam ab incolis, &sunt primo uiridis coloris:deinde nigrescunt,& habent angulos acutos. Apud nos idem inuenitur ul na Padum,maxime in aquis.Erhic fiuctus piscatoribus nocet. eo quod inuoluitur circa recei, iae pisces fugiun
Vua lupina.I. Solatrum secundum modernos non est Stafisamarui quidam crediderunt. miror quod Μesue in cap.de estiscera dicat. Nascuntur supra ea botri sicut botri uuarum, S uo icantur Vus lupins. Sed apud modernos non recte.nam Vua lupina apud Sera.in cap. de SO- D latro est idem. Averrois in quinto Coli inquit.Hupnephathalep. i. Vua uulpis, quae in latin nominatur Vuacanina,haec herba.L Vua uulpis, uel Μorella .Prsterea Auic.in cap. de Che chengi ait. Virtus eius est proxima uirtuti Vus lupins, S proprie uirtus foliorum eiuS. nam Mne dubio Chechengi est species Solam, siue Uuse lupinae:quod idem est. Ite Circa instans. Sm-gnum,Vua lupina, Sesatrum,Μorella idem est. Et sic meo iudicio dico,quod Vua Lupina laest Solatrum, quae apud Dioscor. Strenus uocatur:a uulgo dicitur herba mora.Papias air,Vua lupina dicta,quod semen eius uuae simile est: haec Strignos graece dicitur.
Cauda caballina est Cauda equina,& est quam Dioscor. Hippurim uocat. Nicholus loco leius habet Caudam equinam, qus idem est. Serap.in cap.de Cauda equina inquit. Aliquando sisero egreditur a muris in quibus nascitur,&declinat inferius, propter similitudinem foliorum lquae sunt sicutcoma: ut uideatur uelut cauda pendens in muro et Sc propter hoc sic nominatur , imoderni autem duas potaut species. Vna est maior 6c asperior,qua tornitores cyphOS Poliun ris Et alia Tornatil aliquando Asprella dicitur, aliquando Troxia. Guil. Lombardus est. Cauda lequi est Asprella. Haec apud nos in fossis ac iuxta aquas inuenitur.
Genesta autem frutex est omnibus nota,hsc apud Dioscoridem uocatur Spartus.Plin. Genistae uinculi usum pristat.Flores apibus gratissimi.Dubito,an haec sit quam grsci au tores Sar-mn uocantaQuidam myricam uocant: sed non recte mesue inquit. Albrachin est capistrum sarboris:& est arbor montana,super quam stipitum eleuatur densitas,fustium multae recti tu di Dis,& duplicanturinon patiuntur fracturas, unde ligantur ex eis arbores . Et producunt flores lfigurae lunaris, citrinitatis mulis: Ss profert folliculos serem semita Orobi habetes semina distin icta :sed in lingua latina Genesta,secchm quosda Μyrica appellatur.Electio ultromarina est melior, &omnes qus in partibus Orientalibus oriuntur.Galen.in octauo simpliciu est. Spargamri iide'Genesta.
DE E B V i O. Ebulus est species Sambuci. Vnde uersus. Sambucus est Actis,sed Ebulus est Chamsactis. idc quo Ser .in cap. deraulo de utraq; loquitur:& ibi describit de forma ipsoruidicens:quod. l
274쪽
illa speties quae dicitur Chamsactis,est minor prima, ct habet ramos magis herbae pertinentes Aquadratos,in quibus sunt multi nodi:&folia inuice distantia in singulis nodis, similia foliis A migdalae in summitatibus suis: nisi quia habet uenas,&sunt longiores eis: habentia grauem o dorem: & in summitatibus ramorum sunt capitella,seu coronae similes coronae supradictae spe ciet:&flos similiter: δc habet radicem longa in grossitudine digiti: & apud nos in uris,ac in multis locis nascitur:& uocant ipsi rustici Lorex.
ElIehorus secundum Hesue est Barba alfugi. Secundum Averroim in quinto Coll. Ellebo rus est Condisi. Quod non creditur, uerum multi moderni computant Condisi inter species Ellebori:eo quod sternutationem commouet.Tamen nosiri doctores non ponunt species Ellebori nisi duas .s album,& nigrum:quae satis notae sunt. Infra in Oleo de Euphorbio ostendam motius quod Condisi non est Elleborus. Secundum intentionem Hesue,quando niger nascitur pud radices arboris fructuosae, sunt fructus eius solutiui .Papias inat. Λnticyra est insula ubi abundat Esleborus, ad capitis purgationem necessarius: & Ponitur pro Elleboro antiqua parte templi,qtiae ortum respicit.Hic ab aliquibus dicitur Velax: dc ab aliquibus dicitur Stranudeliala: eo quod puluis ipsius in naribus positus sternutationem commouet.
Semperuiuassi maior secundum Circa instans dicitur,quia semper uiridis reperitur. Aule,sn secundo inquit. Semperuiuir est Suculum. In cap. uero de Suculo inquit. Suculum dicit qaest Semperuiua:& dicitur,quod est species seminis mandragorae. Sed non recte. quia illud cap. de S uculo est corruptum. na apud Arabes est S ymphytumrergo est Consolida maior.& sic si legis illud ca de Suculo apud Auicen. cum cap. de Symphyto apud Dioscoridem,uidebis quolidem sunt. Semperuiua apud Dioscor. uocatur Aizon maius.Dicim quod omni tempote folia uiridia habet. Dicitur S Buphthalmon. Quodno est. nam Buphthalmon est oculus bovis, aut Zotalmon, aut Ambrosia.quodno est. Aliud facit cap de Aison minois:& haec est Vermieularis ,& am nors sunt. Aizon uero est proprium nomen suum:quia componirur ab Lia,qclest semper:&μα, quod est uita, unde Semperuiua dicit, quia semper folia uiridia habet: naccitur super tegulas plurimum,&in locis quibus stercora proiecta fuere,& alibi.
Cicuta, aut Sehara, si herba satis nota apudDioscor. uocatur comos:hastas habet no- ξ, dosas sicut Μaratrum: solia similia Ferulae,sed angusta. Apud Auicen .in secundo can. uocatur Sischaram ct inquit sic.Inquit Dioscor.crus huius plantae est Mulcrus Ferule: & folia eius sunt sicu r folia Cucumeris. Hic textus Avicen. est corruptus: quia debet dicer hastas haber nodo sis sicut Maratrum foIta similia Ferulae, sicut dicit Dioscor. Liber qui dicitur Bulchasim in tractatu secundo inquit. Fornia extrahendi succum ex Sucharam.ό. Iusquiamo. Quod falsum est, nam Serap. in cap.de Cicuta ait. Sucharam sic nominatur apud medicos : sed Arabes nominat eam Scicharam, uel Eucharam. Et sic est,quod Eucharam est Cicuta . Idem Serap.in fine eius cap.inquit. Et quando ponitur Cicuta super testiculos puerorum,no dimittit crescere eos. Μelior autem ex hac planta est illa,quae nascitur in Creta, dc in Chio,& in Attica. Etiam apud nos in multis locis haec reperitur,unde si fricaueris folia ipsius recentia,grauem odorem referans .
verbena,seu H ena,est herba qus apud Dioscor'. Hieros tanum uocat. Quidam uocat ipsam Sacram herbam,quae Sagmen. i. Sanctimen antiquitus dicebatur: eo quod pagani in sa crifiesis & omnibus expiationibus ea utebantur. Haec aurem herba idem nomen accaepisiquod sacerdotes eam purificationibus adhibere consueuerunt. In Passionario habetur,quod si medicus uisitando infirmum ipsam manu portauerit aegroto insciente:& dicet aegroto, qualiter ha-hescii a Ger dicet, bene,sanabitur:&s dicesimal morietur. Haec apud nos in ciuitatibus nascit. Hanc quidam rustici,herbam sancti Ioannis uocant. Sed non recte Papias.Herbena herba Sagmen dicitur:sic dicta, quasi pura. Haec & Hierobotane dicitur grice
Herba Gracla des apud moder. herbaticos uulgo sic est uocata: iv est herba,euius langitudo est unius palmi aut parum plus. Folia habet similia Hyiporflorem habet inter solia paruu, cuius color tendit de bicoloribus ad album S purpureum: sicut herba quae dicitur volubilis quae in uineis nascitur. Radicem habet paruam S paucam. Apud nos in pratis ualde abundat. Et cognoscitur propter saporem foliorum. nam folia ipsius habent amanitudinem Prout Centaurea minor, autParum Plu..
275쪽
' Pilosella herba est satisnota.Dicitur aute pilosella,propter abundantiam pilorum quos in foliis habet. Ego non in ueni autorem auctenticum, qui de ipsa speciale faceret cap. sed apud moderi Pilosella est herba nascens in locis lapidosis,siccis,cum folns quae expanduntur su per saciem terrae: d super ipsa folia habet pilos ab uno latere, de ab alio cum flore rubeo .Hec a multis dum est recens comeditur.EXistimauerunt quidam , quod haec sit quam Auic. in secundo cari .
Stataamasecundum Serap. est Granum capitis:& est dicta Passula montana. Avicenna in secundo cari. ait. Sinfisagria est Vua passa montana: dc est Granum capitis.In monte Libano in Menitur de eo plurimum: de est granu nigrum sicut Cicer nigru. Sicut Circa instans inquit, Sta-fisama, quae etiam Caputpurgium dicimr semen, ε herba simili nomine appellant. dicitur em CapuNumium,quia caput purgat. multae est evicaciae. Semen usui medicinae competit:per de mannos durat.1sid. Stataagria,hoc est, herba quinq; digitorum.
Vermicularis secundum Compositorem est Semperuiua minor,aut Portulaca agrestis : iurectis domorum nascitur. Secundum autem Lumen male luces, est Crassula. Quod falsum est: quia in isto oleo utrumq; ingreditur. Μacer est. Semperuiua minor species est istius herbae , qua Semperuiuam dicunCquonia uiret Omni tempore. Barba Iouis uulgari more uocatur. Secundum intentionem macri herba Iouis est Semperuiua minorisecundum uero matth. syluaticum herba Iouis est Herculis,uel Bonades.i Sticados citrinum sed autem Nichol. est Sticados citri num,seu Santonicum marinum: ergo est herba marina. i. herbalumhricoru. Aduertendum est . autem,quod Macer no dicit ipsam uocari Barbam Iouis,nisi a uulgaribus: sed deus hoc nouit.
Cibalaria,Vmbilicus ueneris Scaruncellus idem: apud Dioscor. uocat Cotilidon, siue ut alij Cibaleon,sive ut latini umbilicu s ueneris. Haec est herba, quae folia habet rotunda dc lata , quae in muris nascitur:& est quam nostri rustici herbam Rotundelam uulgariter dicunt.
Crassula maior secundum Compositorem est Fabagrosia:secundum aliquos est Semperuitia maior.Sedrion re .nam in isto oleo possumus cerrificari,qiuod idem non sunt quia in hoc ambae ingrediuntur Grassulae uero species tres sunt.f. maior, minor, & media . maior uero est herba que habet folia uiridia A pinguiora, ut Sempe tua: de florem tendentem ad albedinem . Nastitur autem apud noSiuxta fossas:&haec est Fabagros . minor uero est Vermicularis . Et media secundum Compositorem est Cardus benedictus.
Hypericon. Avicenna inquit.Hypericon nominatur arabice Alliariis: de nominatur syriace uadmonis.Dioscor.de Hypericon facit tria capitula: de distinguit ipsas species. Vnum facit sub nomine Asquiron. Aliud sub nomine Corium: quod est Rapa rustica. Aliud de Hypericon. Sed Serap.in uno capitulo de omnibus loquitur. Sed illud Hypericon quo utimur, habet folia parua, in eis foramina minuta: δ propter id uocatur Perlarata, siue herba S.Ioan. siue Fuga d nonum. Apud nos in ciuitatibus
276쪽
E HIERONYMI herbarii Argentorat. APODIXIS Germanica,ex qua facile uulgares herbas omnes licebit per odiscere , coacta in seriem