장음표시 사용
241쪽
recte sentire. O caecitatem Haecideo item arcp iterum inculco, ut si nullo alio palfio ab instituto peruerso auocari possent morosi isti ignauiae propugnatoreS, manifestissimi saltem Aradu a
virum errores eos deterreren meliorem mentem reducerent.
ιKVicenna ,.Canonis, pulum arborem sub diuersis nominibus describens, tam uarius est,tamq; nus tuam sibi constans, ut merito hunc Proteum,aut Vertumnia dicere posses . Nam ver de una eademq; re diuersis capitibus agit: cui uitio etsi non semel obnoxius sit, nunqua ta men magiS quam in Populo arbore.Hancenim primu capite. t 4. sub Hauri Romani nomine describir.Dein cap., i. sub nomine Hauri, ubi quom confundit ea,que dealba&nigra Populo a Dioscor.& Galeno diuersis capitibus scribuntur. Tertio autem eandem Populu caP seto . sub nomine Nucis Romanae deping deo ut a concinno ordin quem Praeter csteros eundem nostri seruasse clamita ni ea in re fuerit alienissimus Proinde hoc lociiterum manifestu fit, Avicennam sua non ordine aliquo scripsisse, sed uniuersa magis ueluti in chaos quodda confusum cogesiisse.Caetem praeter hunc confusum docendi ordine a uero quoq; aberrat Avicenna , quod
ς P. 44.& P. sesto. Populu arborem in tertio ordine calidam astruit: quamuis mox caPire. 3ς
aequalem esse in caliditate & ad pauca declinare caliditatem scribat,id quod de in Carine, ut Praegedenti errore uisum est,fecit:adeo sibi semper similis est Avicenna,hoc nusquam fere non Pu-griantia docet.Non esse uero puluin tertio ordine calidam , testatur in primis PauluS A Gnera,qui eam in primo tantum ordine calefacere refert, Ipsa insuper natura arboris ad tanrum alidi ratis gradu hanc non posse extolli monstrat. Nam quis sapor,quis odor,quae dem quali S ram praecellentis eam monstrat caloris Nem em multu odorata,ne eximio aliquo sapore Prestra,sed dum gustatur, primu quidem modice adstringit, postea amaritudinem quanda subobscuram inuehit,olfacienti quid non insuaue,ueruexiguu id omnino repraesentat, Rus singula non eXcedere primu ordinem calefaciendo indicant. Si quis etiam uia regia, quam Galenus in suis de simplicibus medicamentis praescripsit,incedens experiri eam in corporibuS temPeraris emisi uoluerit,calefaciente no ualde inueniet.Nec est quod alique moueatueruS ac Uulgata illa Galeni traductio, calidam in tertio ordine fiatuens. Nam cum illa eX Graeca ad Arabica,e
Arabica in linguam Latinam sic uersa, id quod barbara Arabica passim capitibus praefixa
singulis uocabula monstrant,exigua illi fides erit adhibendar maxime quando constet Arabicae illam traductione no semel tantu sed fere singulis quom capitibus multifaria deprauata esse, mi Paret eande cum Graeca conserenti. Cum itaq; Graecflectionis ueritas, Paulu Aeginera, Galeni simia,ipsa rei experietia quae reliquis omnibus praestat, confirmensi putu arbore in Primo im ordine calefacere,nihil prohibet,quin Auic.errasse cum suis strenue pronunciemus .
Erapionis de Cubebe haec sunt uerba. Cubebe est planta habens solia Myrtae domestica
risi quia sunt latiora eis, & summitates eoru sunt acutae, sicut suinitates Lanceae. Et habet fructa rotundu alliquantulu depressum Sc latu. Inter MIia eius repertu, quod quando maturatur, Me git ad rubedine inter ipsum &granum triangulum. Et habet ramulos similes ramis plantae diaetae Lauros, redientes ab una radice sicut agrestis difficile frangibiles,Iongos circiter brachia unum, plenos foliis, S seu ius esus ponticus declinans ad rubedinem.Qus profecto descriptio in uniuersum conuenit cu descriptione sylvestris Μyrii, qua OlorusAViV,id est, acuminata myriuGraeci nominant,quemadmodum deprehendet,qui eandem cum Dioscor. descriptione lib. caP. tar.quae talis est, contulerit. myrtus sylvestris Μyrto simile foliu habet latius tamen,lanceae figura in summo acuminatum fruerim fert in medio solio haerentem,rotund cum maturuit, rubentem, sua intus duricie.Ramulos uitilium modo lentos, numerosos,ab ipsa radice non
facile frangibiles,cubitali longitudine, foliis plenos. Radice gramini similem, sapore acerbo resubamaro. Quisitam ram stupidus,qui non uideat hic cscutisse Serapionem,ac Cubebas cum O myrsine non sine magna ignauia confudisse quum tamen arbor Oxymyrsine sit longe di uersa ahea,quae Cubebas profert. Et qui CubebasWbaccas rubentes,quas Oxymyrsine pro- oxymyrtae. ducit nouerunt, facile quantu deceptus sitsua coniectura Serapion,iudicabunt. Est aute Oxy- myrsine arbor, quae Plinio teste lib.14. p.s.Ruscus latine, Vulgo uero a medicis corrupto u cabulo Bruscus appellatur, ex quo Plinii temporibus, sicut hodie quom ruri scopae fiebant. At Oxymyrsinen a Romanis uocari Ruseu praeter Pliniu testat etiam Diosc. hs uerbis .Romani Rinsciam nominataNunc in nullo honore Ruseus est, nisi qd in aliquib. locis , ut diximus, scops ad Purganda pauimenta ex eo fiunt. Pueri quom ruberes baccas ex foliis eius decerpentes, ceu Coraliris per luduse illis ornat. Rustica q*ges in carnario suspeest,tuet eo a murtu iniuriis pernas ,& insessui fiscellas. Nel em acuminata in cuspide soliorum eius cacumina penerrare animalia beta.
242쪽
dent, quam ob cautam &μψάκανθα, id est,murinam spinam quidam dixerunt. Vides hocioco ASerapioni aeque ut Avicennarin herbarum descriptionibus parum eme fidendum.
Rrare magnam medrcora partem in Hemithe, notius fere est, quὰm ut demonstratione Eat. Sunt enim quida qui hanc Chelidoniam esse adserunt, in quorum albo est Gerardus ille Cremonensis: S hi quide csteris magis caecutiunt. Nam cum in consesso fit apud omnes Hemithen ecte frigHi t peramenti d quod Avicena.2. Can.cap. M.quo confirma inquiens , Natura Hemithe frigida est & sicca in primo, fieri non potest,ut sit Chelidonia herba,quae Ga leno.lib. s.de m cita udica. P.1να. teste, in tertio ordine calefacientiu collocat. Seducri aut tem proculdubio boni illi uiri, nominu Hemithe & Hemire uicinitate,quom hoc Arabis Chelidonii illud uero Glaucium significat. Aut quia descriptio me me apud Auicennam in multis cum de1criptione Chelidonii maioris conueniat, quemadmodum est succus coloris crocei cum amaritudine aliqua & odoris grauitate: haec enim Omnia in Chelidonii quota suete dioe unt.Sunt alii, qui Hemithen esse herba eam dicunt,quam Graeci μνη-α id est inoauee cornutum uocant. Et eo modo interpretatus est quida magni nominis Medicus ut nice audiui auribus, quotiescunq; nonum Rasj Praelegerat. IstOS uero no minus quam primos errare mouincunt uerba Dioscor. quae scribit lib. . cap. so. de Papauere muro in hane sententiam De
cepti sunt alioqui foliorii similitudine,falso crediderunt ex hac fieri glauctu. eoin uides hune errore non nuper esse nata sed Dioscoridis seculo inualuisse.Id Pliniuς duocii illi
Glauciu uocant. Esse autem Glaucium id, quod Arabes Hemithen appellant, testatur utriuscudeseriptio: nam per omnia conueniunt Glaucio,qus Arabes memithe t uunt. Serapio enig
eluithξ' u nc in describit. Hemithe est suecus herbs eiusde nominis, folia habens Padii
Deri similia haec calicio cinere cooperiunt, & sic succuemittunt. Alii herbam in ollam mittuntacY circuliniunt creta,& m furnu feruente mittunt,& sic soliis maceratis succu exprimunt Eius est optimui quod est crocei coloris intus,&gustu amam,& odore graui:misicetur ocularibus medicinis. Quae satae descriptio ferme eade est cum descriptione Glaucia,quam traditDioscor. uti: . cap. 1. dicens.Glauctu succus est herbae nascentis ad Hierapolim Syriae. Folia eius Cornum Papaueri similia sunt, pinguiora tamen, humilia ,odore tetro,& in gustu amara Succora- Bdem abundat, qui croceo colore est Eius folia incolae in fietile conlicientes , in furnis non adeo calentibus,uilaum In calore inarescant,calefaciunt, moκ tundereS exprimunt succia Eius usus in oculorum medicina a principio: refrigerandi enim uires habet. Itacs ex collatione duarii
descriptionu, nihil differre Glauctu a Memithe,manifestu fit.Id quod Avicennae quota i Cannotificatio confirmat, quae talis est. Μemithe est simile sandibus,cimni coloris ad ni edinem declinans. In ipso est amaritudo, &substantia aquea & terrea,& est herba manifessi odoris & amari saporis,& crocei succi. Est frigida &sicca in primo. Sanat Erinpilam non forte. Confert
in med1cinis Ophthalmiae in principio. Haec sane descriptio,etsi non multua Dioscor 'euariet magis tamen congruit cum ea quae habet apud Galenum lib.f. de Simplicib. rudica. n.oc in hunc modu. Glauctu est herba habens adieringendi uim cum delectatione , ta facito & curae Erysipilata, quando non est fortis. Er eius temperamentu constat ex substantia aquea& terrea& ambae sunt frigidae, sed Digiditas earum non est fortis, sicut est frigiditas aquae fontanae Plinius etia lib.Σν.cap. 1o.docet Glauctu id eme, quod Arabes Hemilite appellanicin nullo em a Dicistor. variat,m11 quod hic succum crocei coloris esse ait,ille uero manu. Et ut finem faciam.oersuadet hoc quoque Paulus in sexto et quando hic Glaucium non aliter, quam Avicenna suum me the refrigerare, Sacros ignes non admodum ualidos curare asserata
laeria esse inter se legumina,Phaselum&Phaseoluseu Phasiolu, primu omnium manis
3Iuae racile, & quae difficile concoquuntur: quae tarde,& quae cito excernuntur, inter ea Quae innant re non inflant, quae parum, Se quae multum nutriun t.Praeterea nullam oualitate efficace habere ait, sicut alia habentia succos aut acerbos, aut adstringen tes,aut falsos, aut dulces aut maros. Addit aliquos Phaselu maceratu donec proueniant radices, ablutu in Garo subducen
243쪽
uans, quotidie pulte ex Phaselis utebatur, sanus tamen permansit, nee deteriorem corporis ha - bitu,quium antea habuit, nactus est. Subscribit Galeno Paulus Aeginera libro Primo,cap.ας. , inquiens. Phaseli si macerentur donec radices proueniant, atq; Garo ante cibia sumant, uentrein subducunt,aim magis qua Fcenta graecum alunt. multo aure propius ad Galeni de Phase- stis sententia accedit Psellus, qui libro secundo de ratione uictus in hu nc mota scribit. Phaselos aqua aspergunt, quoad radice germenq; ediderint, S ante reliquu cibu manducant ad citanda alvu Garo immersia nutriunt,succu haec generant,cum bene coquuntur. meliora Foeno gradi co mediain sunt inter bonum & malum succu, siue concoquantur, siue minus,& inter tarda dcceleria meatu , multum nutrientia & parum. Phaseolum uero,siue Phasiolum mox idem Gala
cap., . tanquam legumen a Phaselo diuersum,sub Dolichi nomine depingit, docetq; Phaseo los,per quatuor pronunciando syllabas,alias dici DolichoS, ad differentia eorum,qui per trea ssyllabas Phaseli appellantur,de quibus antea egerat. Phaseolum autem esse eundem cum Dolia icho, Paulus etiam Aegineta primo uolumine,cap νς.his uerbis confirmat. asioli,qui S Do- iiehi nominantur. Vbi in Latina Copi traductione Phaseli falso legitur uitio,quantu arbitror. impressoris Paulus em met ipse diuersitatem inter Phaselos & Phasiolos facit, Phaselos primo sinstar Galeni describens,deinde uero seorsum etiam Phaseolos dicens. Si integri cum siliquis uiridest ingerant,plures superfluitares cumulant. Ita 3c Galenus, ubi supra uirides cum siliquis comedi testatur, quo nomine & Lobos appellatos esse scribit.Describit de Dioscor. Phasiolum ivb.1.cap tis. hoc Pacto .Phasiolus infla inflatione' excitat, aegre concoquitur. Si coctus ui :ridis in cibo sumitur,alvu mollit,uomitionibus accomodatum est. Errat autem & hoc Ioci interpres Florentinus,uir alioqui rara erudicione ac multijuga rerum cognitione insignis, acerri- imo iudicio praeditus, Phaselum cum Phasiolo confundens. Ex iis itaq; satis constat, inter se sdifferre Phaselum a Phasiolo, quod no animaduertentes etiam magni nominis uiri, lapsi sunt: s& inter Arabes etiam Serapio, qui sub Lubiae nomine, quod certe a Lobo Graeca uoce deste- lxum est, Phaselos cum Phasiolis confundit.
Viubas quas Sericas Graeci nominant,ad usum medicinae non conducere, praeter caeteros , docetGalenus I bro secundo de alimentis,cap. 31.de Sericis , ubi ingenue fatetur se non h'bere aliquid de ipsis restincari ad sanitatis conseruation auraegritudinu curatione. S unt eIn,inquit, cibus mulieru & puerorum effrenatorum,pauci nutrimenti& indigestibiles , simul cum hoc ne eustomachil est alimenta palam quod Sipsum dant paucu corpori. Adeoq; ηs uerbis in uniuersum damnat in usu medico Gal. Iutubas. Quod non animaduertisse A vicennam mirum admodu est, qui lib.a. cap. m. hsceadem Gal. uerba cita inquiens. Et quidem sermo in eis bonus est ille,quem dixit Galenus. Non reperi Iutubas in conseruanda sanitate, & remouenda aegritudine aliquid operantes,sed reperi eas dissicilis digestionis,& pauci nutrimenti: & nihilominus paulo post, easdem conferre pectori atm pulmoni, item dolori renum & uesicae adstruit. At solet ubiq; fere immemor esse eoru quae scripsit Avicenna, tantus eiusdem mentem Occupauit lethargus. Praeterea nullius esse commodi in usu medico Iutubas, testatur etiam Plinius lib. .dein medica,cap. s.de Ziziphis,dicens. Tisipha modicu cibum corpori praestant,licet illis saporis nonnulla gratia lenocinetur. Habent tamen plurima incomoda: aegre concoquunt, sitim accendunt,praegrauant stomach dissicillimum reddunt ossicium uentris. Ex quibus Plinii uerbis collige tria. Primu eade esse Zizipha cum Iutubis: nam haec Plinia descriptio fere nihil a Galeniana distat. Accedit etiam quod Plinius alibi,hoc est,tib. u. cap. 14.Zizipha, haud aliter quam Iutubas esse peregrina,Sex Syria asportari scribit. Secundum, errare medicos iuniores, qui ad purificandum sanguinem,seu ut illi loquuntur,ad mundificatione sauguinis Iutubas adhibent Qui enim fieri posset, ut sanguine purificaren cum uentriculo inutiles sint,&ad concoquendu dissiciIes. Et ut penitus obmutescere faciamus aduersarios,ecce cum illoru principe Avicenna eosde conuincamus,qui in capite de Iutubis sic agit. Et illoru existimatio, qui putant, quod ipsi clarificent sanguine &lauenteum,est existimatio corruptarad qua ego non declino , quia magis ingrossant sanguinem &uiscosum faciunt ipsum. Quid,quaeso,tis uerbis apertiusσTertiu,quod ex praedictis colligit,est,quod falis admodu fructui tribuunt,quae folijs,radici &rori; eis arboris ferentis Iutubas debentur:sicut est mitigare tussim,ad uesicae dolores conferre.
Testis eius rei est in nius qiri libro eode de Re medica hec omnia foliis radici &cortici adscribietis uerbis. Folia tame ipsa contrita & imposita , Spleneticos & Hydropicos adiuuare certissima
est. Radicis & corticis eade uirtus habetur quorum sueeus ex melle coctus tussim mitigat, cum mero mixtus,iecori medetur, uesica leuat urina largiori Istis saris superq; ostensum est, Iutubas perperam a iunioribus medicis ad multa esse accomodatas. Reliquum igitur est, ut&itide irr.ebesten contigisse demonstremus, Fructum autem illum, quem Arabes Sebesten nominansi
244쪽
Paulus ac Plinius Myxa uocant.Pauli uero haec de Hyxa uerba. myπa est fructus quide pruno B
similis sed minor eo. Ita Plinius libro .ij. cap. . de Prunis in Damasco monse natiS,& Μyxis utana loquit,dicens .Ite Pruna in Damasco monte nata,& Hyxa,utrant iam familiarem Itali. Ex quibus omnibus facile constat,moam a Sebesten nihil differre. Id quod eria ostendunt uerba Avicennae, de Sebesten ita scribentis. Sebesten Sc nominatur Hupesta. Quae sane dictio corru
pia est, ac pro ea legenduΜyxa. Proprietates autem Sebesten Avicennalis uerbis enaarat. Sunt quasi temperatae. Sunt lenitiuae .leniunt enim pectus & guttur. Sedanusium, leniunz uentrem . Quae equide proprietateS omnes,una,aut altera dempta,sunt falsissimae. Nec em Sebesten sunt temperais, ut putat Avicena,sed frigids Sc siccsmein etia uentre leniunt,sed magis eundem ad
stringunt.Id quod testat Plinius,uel quisquis tandem eius libri autor est nec enim eius autoritas respuenda,quando no uno loco sua Hippocraticis ac Galenianis placitis fulciat lib. .dere medica,cap. ς'. de Hyxa hunc in modii scribens Hoc nanq3 genus manifeste styptics uirtutis apparet Sc frigids,quamuis plurima illi de rigore siccitas decoqua . Verum 3c ardores febricantium extinguit: ore compressum, & sitim mitigat,& in cibo sumPru,stomaclisi erigit solutioni ueniatris obsistit. Proinde uideant medici iuniores, qui Eclema, siue ut ipsi loquunt, Electuariu de Sebesten ad subducendam aluum conficiunt: quum eae Plinii senrentia solutioni uentris potius
obsistant. At quid multa Nihil mirum, Arabes ementi; scissisie, qui utcunq; sua ex aliorum
scriptis consarcinare studuerunr. I a recentioribus uocatam Hepaticam,esse eam,quam Dioscor. Galenus,ac Grais aln Lichene nominant, facile ex utriusq; descriptionibus deprehenditur. Nam quaecunq; a Serapione ac atris Hepaticae tribuuntur, haec omnia Dioscorides Licheni adscribit. Serapionis autehaec de Hepatica uerba. Hepatica nascitur in lapidibus humectis,& cadit super eam ros uel gutta aqus. Virtus eius est,quae infrigidat frigiditate pauca, & desiccat, Sc abstergit. Et emplastrum cum ea facta abscindit haemorrhogiam: Sc posita Sic cataplasmata etia sedat apostemata calida, &curat impetigine,& confert ictericis. Haec descriptio in uniuersumquadrat cum Dioscor qua tradit lib. . cap ςo. ita scribens.Lichen petris adhaerens. Sunt qui Μuseu uocant. Μuscus est ro- scidis petris adlisrens. Hic emplastri modo impositus,sanguinis eruptiones sistit,inflammatio neS compescit, &impetigines sanat.Ιnungit ide utiliter ex mille suffusis felle, & in os linguam destillationes cohibet. Ita iam satis constat Lichene GHeoru nihil ab Hepatica differre recen uorii.Falsum uero est, quod ex iunioribus quid scribun hanc ideo Hepatica dicta, γ hepatimarime prosit. In quom numero Platearius est, qui in eam sententia scribit.Hepauca est herba crescens in aquosis 3c lapido i1s: habet folia minuta, tors lapidibusq; adh entia: dc dicit Hepa - rica, quia prscipue hepatis est iuuariua. Pandectarius quo ex Gal.& Serapionis, ut uidet, a toritate docet hanc herba ualere contra lienis hepassi obstructiones contra om ne hepacis morbu: cum tame hi effectus Licheni neq; a Galeno, neq; a Serap. usqua tribuant,id qd eae Serapionis uerbis paulo supra adductis patuit. Quod aut Gal. nihil tale docuerit,indicat eius uerba de Lichene lib. simp. medic.ν. cap.sto. ubi ita disserit: Lichcn,qui in petris, quida muscu uocantia Nominat aut ita,quia impetigines sanat. Est uero huic uis quaeda abstergem ac refrigerandi,at siccandi. Abstergedi uero S siccandi uirtute habet a perra, refrigerandi aut ab aquositate in humidis em petris nascit. Plin. preterea lib.is. cap. 4 Lichene describens, nihil, qdcurecentioru conueniat sententia, de ea refert. S uni uero haec esutae uerba, Est aliud genus Lichenis, petris in adhaerens, ut muscus,qui&ipse illinit. Hic & sanguine sistit uulneribus instillatus &collectiones illitus. Morbu quoq; regiu cum melle sanat ore illico Sc lingua. Ex his ita locis manifestu fit, Lichenem perpera a iunistribus dicta esse Hepatica, quando uetem testimonio Hepati nihil conferat. Quod si uero quis Lichene herbam prodesse hepati ea ratione contendat quoniam de ipsa scribant ueteres,quod ictericis conferaci morbus aute,qui icterus nominatur,plurimu hepatis uitio oriatur. Is etiam Diosc.ac PIinio docentibus,discat non intra sumptam ad uitiu ipsum 'tollendum, sed extra adhibitam, potius ad colore narum ictericis recuperandum Lichenem herbam a Μedicis prioribus commendari. Non est uero a ratione alienu,hanc ipsam herbam,qus, ut ait Galenus, abstergendo plurimu ualet, sicuti impetigines, ita alteram cutis in ictericis foeditatem delere . Propterea si qua herba est,quae ob excellentem iuuandi hepar proprietatem nomine Hepatica debeat insigniri illa profecto est Eupatorium: quae etiam inde apud Graecos uidet nominata, quod sit bona hepati. Cuius rei testis est Dioscorides,qui libro quarto,cap. s. ita de Eupatorio scribit. Bibitur uero semen hcctaque ipsa cum uino utiliter iocinorosis. Hoc e riam confirmat Galenus lib. s. de Simplicib. medie. cap., . inquiens .Eupatorium hepatis ob structiones eaepurgat, atq; insuper hepar corroborat. Non latet tamen Plinium scribere Eup
rorium sic dictam ab Eupatore rege,a quo inuenta est . Vtcunt autem sir,cerrum est, Lichene
245쪽
ueterum testimonio Hepaticam appellari non posse.
Vicenna capite.Σις. secundi Canonis de Volubili in hanc seribit sententiam.Lac Volubilis magme abradit pilos, Sinterficit pediculos. Folia funis pauperum recentia conuenienti sunt ulceribus magnis, S consolidant ea decocta in uino, Sc ex eis emplastrum factum superiri pos1tum adustioni ignis, & proprie cum cerato. Distillatur succus eius in aure dolorosam, &confert ulceribus antiquis.Haec porro Avicennae descriptio in uniuersum quadrat cum descriptione Hederae,quae tradita Diose:&Galeno.Dioscor.quippe lib.1.cap. iss. de Hedera ita seritabit.Depilat Hedere lachryma, pediculos inuncta necat. At hic aduerte, Avicennam ineptissime lac pro lachryma reddidisse omnium generum ulceribus folia in uino decocta imposita - ambustis , dolosi ulceribus medentur. S uccus uero foliorum corymborum doloribus aurium & purulentis auribus medetur. Consimiliter Galenus lib. ς. de Simplicib.medica. cap. xs.haec singula rnstar Dioseor.Hederae tribuit in eum modum seribens. Lachryma Hederae pediculos interficit, pillo destruit. Folia eius trita cum ceroto ambustis igne prosunt. Sanant ulcera antiqua iuxta & nares. Plinius quo lib., .cap .io . haec eadem Hedere adscribi dicens. SuccuS Hederae taedia narium graveolentiamin emendat. Infunditur etiam purulentiS auribus aut dolentibus cum oleo.Illinitur decocta in uino omnium ulcerum generi, etiamsi cacoethesint. Eachryma Hederae Psilothrum est, Phthiriasimo tollit. Et ambustis illinitur utiliter cum ceo. Quis est,quiexistis uetera testimonηs no aperte uideat, Auic. Hederi proprietates,cu Voluhilis proprietatibus miscuisse Sed quid miru hic lapsum Auic. qn Sc antea in capite de Cussos Hederae etiam uirtutes cum alterius herbae, quae Ladanum fert, uiribus miscuerit, ut in errato decimo sexto indicauimus. Caeterum annotandum & hoc est, Volubilem maiorem dictam,eli esse herbam, quae a Graecis kiuάμπελοιrod est, Hedera vitealis Sc HelXine nuncupatur. Hec autem herba laete plurimo manat,& aluum cit, haud aliterquam Scammonia. Describit autem hanc Dioscorides lib. . capite in hunc modum. Heixine Hederae similia folia habet, ramustulos ramen minores,ampleetentes quicquid contigerint . Nascitur in septis Sc uineis ato frumento. Avicenna uero nesciens ueram inderam distinguere a Cissampelo siue Helxine, miXcis amba rum herbarum natura distantium potestatibus,magnam peperit confusionem: Sc sicuti inde ram pro Volubili,ita quom lac pro lachryma posuit,cum tamen uerae Hedere lachryma,& nolac uitealis Hederae sit,cui tam a Dioscor quam Galeno acPlinio is datur eflectus, quod depi ter,& pediculos enecet,ut diximus. Praeterea cum is error, quemadmodualrj non pauci,m linguarum inscitia ortus appareat cogitent optimi qui , necessaria sit Medico linguarum peritia: qua certe nisi instructus medicinam accesserit, non est quod non multis errorum labyrinthisenuoluat. At non est quod morosis istis barbaris persuadeamus, ut iam senes Carone imitent.
Esuen utrunm Centaurium confundere, certius est,a ut demonstratione egeat. Sed ut iis satisfiat,qui aurorem hunc mordicus tenen quio eundem ab omni errore immu nem arbitrantur,age hominem suis uerbis conuincemus, quae lib. suo de Simplicibus medicamentis scribit in hunc modum Centaurea alia malo alia minor, inter quas distinguntur proprietates notae.
minor melior est in omni re, & melior pars plantae sunt flores S semina ipsius. Calidae comple ationis &siccae in secundo est. Et est composita ex partibus terreis adustis, in parte dantibus ei a maritudinem,&ex partibus non adustis cum permixtione aquositatis,a quibus inest ei stipticatas. Et est in ea de dulcedine aliquid a partibus aereis Et in ipsa est ex acredine aliquid a partibus igneis Et amaritudo in ea plus est stipticitate ipsius,& stiplicitas plus dulcedine Sc acredine, &acredo in ipsa est remissa sine mordicatione.Quare est ex maxime curantibus uulnera. Immo i pia est abstersiua,exiccatiua,consumptiua superfluitatum, S solutiua uentris. Hactenus Hesue qui in uniuersum Avicennam secundo Canone de Centauria scribentem imitatus est. Ex qui hus sane uerbis manifestum fit, Hesuen utrano Centauriam confundere. nam de utral tanquae de una loquitur.Etsi enim primo eandem in maiorem & minorem diuidat, tamen mox earundem mixtis proprietatibus,tanquam de una loqueretur, earum historiam confusissime tractat- uod autem non de una tantum agat,sed confusim de utram,id ueterum testimon ris ostendemus.Nam primum omnium quod Centaurioinesse amaritudinem Sc stiplicitatem scribit, hoc certe de minori intelligendum erit. Id enim propter amaritudinem aliqui Fel terrς nominarunt. Quod indicat Plinius lib.,ς. cap. 6.ita scribens Hoc Centaurion nostri Fel terrs uocan i, propter amaritudinem summam.Galenus etiam lib. r. de Simplicib. medica. cap. 1'. ista Centaurio mi mori conuenire docet,in eam sententiam disserens. Dominatur in eo amara qualitas modica stia Pricitate participans,& propter hoc temperamentum exiccans fortiter , est medicamentum si
ne mordicatione. Quod uero deinceps Hesue Centaurio inesse dulcedinem cum acredine ait,
246쪽
hoe equidem maiori accommodari debet. Nam ut minor ob amaritudinem Fel teme uocatur Aua malo ob dulcedinem Mel retrae appellari potest. Id quod testatur tib cap.ν.ita de maiorixentaurio seribenS. Radix illi densarium, ponderosa ongitudine ad bina cubita,succo plena. apore acri cum adstrictione, dulcedines aliqua. Et confirmat Galenus lib. '. Simplicium Medicamentorum,caP. 15.ira docens Secundu gustuin enim acris simul&m prica apparer cum quadam dulcedine ininius quoq ubi supra inquies Radix uasta, rubescens, era. fragilis , ad bina cubita, madida succo,amaracum quada dulcedine. Verba autem ue quae sequunε, quoastilicetur in ea acredo remissa sine mordicatione, irerum de minori , ut diximus,micitig mur.
sic scribit Diosc. Radix eius ut lis esit uulnerib.Constiparem S glutinat carnesthelirascoest siquis ipsam contundens fimul decoxerit. Quod & Plinius confirmat dicens. Vis in uulneribus tanta, ut cohaerescere etiam carnes tradan si quantur simul. Praeterea quod subiicit Hesue. Immo ipia est abstersiu exiccataua,consumsectu superstuiram,&soluuua uentris hoc minora Uentaurio tribuunt ueteres.Id quod facit Dioscoride in hunc modum scribens ' Potum decoctum eius per inferna biliosa trahit S crassia. Galerius eriam inquit. Decoctionem huius he hae iniiciunt quidam Ischiaticis, ceu educenrem biliosa Sc crassa. Quid porro iam notius, quam
mesuethumus Centauria uires miscuissecadeo urnenio etiam,licet oculatissimus sit citra ueterum 1e pia istas discernere, ac cuilibet suas adaptare possit. Hinc factum est, ut Centaurui maius nostro suo fere omnibus incognitum sir, quando passim in ossicinis solius minoris usus sit non line magno errore. At solent hoc pacto Per aurorum insemam non pauca intercidere Quae certe si ueteres ac probatissimos autores 1 sicut barbaros & indoctos istos spe olooos te erecuramemus, minime iam nos laterent. Postrensium quod rusue Centauriri minus praefert ma tori,1terum exemplo Avicennae facit, quem ferme in omnibuSsequitur. Is enim .i Can de Cea
taurio ita scribit. Sed minor est magis iuuatiua ad omnia illa. Verum hoc quoin preter antiquorum exemplum facta est, qui cuiqi suas ui S seorsum tribueruia, nec unum alteri praetulerunt quemadmodum uidere licet apud Dioscoridem atq; Galenum,qui certe praeter alia radice Quoq; Centauria minoris inutilem,ac nullius in se medica usus e scribunt. Dioscoridis enim haec uerba. Κ ad sarua nullius usus. Galeni uero illa. Centauria minoris radix quidem omnifaria Bm utilis est. Id quod & PliniuS docer,inquiens. Centaurium minus radice tenui iv superuacua TV deant hic medici tumores,quantum caecutiant,quantumq; a uero aberrent hi enim non se tum ignoaant Centaurium maluS, uerum etiam radice minoriS uruntur in usu medico,quae in
men omnium ueterum testimonio Penicus inurilis ac superuacua est. Ita barbarorum inscitia uniuersus medicinae decor Perq quem faxinr Superi, doctoru Omnium studijs recuperemus .
vicennam sub uno eodem capiae Armenum lapidem cum Lazuli confundere ex eiu dem uerbis manifestum fit Is enim libro secundo, p. . de lapide Lazuli ita scaibit. Virtus ei iis est sicut uirtus eius quo adhaerer aurum, debilior parum est. Haec aut non de lapide Laetulia ueteribus scribuntur,sed de Armeno dicto lapide. Id quod in primis restatur Dioscorides quilio. s.ca. .: . de Armeno lapide ita tradit. Prssta reade qus Chrysocolla, uirib. in infirmior.Hoeetia confirmat Plin. li. t .caP. F. inquies. Armenia mitri qd eius note appellat. Lapis hic quoru eolis uiribus similis. Subiicit post lisc Auic. de lapide Laetuli Inest ei uirtus eradicatilia putrefactiva,&abstersio eius macuitate&fiiplicitate pauca. Quae certe a Galeno lib. s. de Simplicib. Medica. tractat. r. p x.lapidi Armeno tribuuntur,dum ait. Habet uires abster entes caacredine,& pauca quadam adstringendi facultare. Quod autem addit Avicenna. Bonos evicit pilos palpebrarum,&prolongat e S , Sest utrimum sicut dicitur in illo, propter proprietatem quae est in ipso,& dicteur propterea,quia ipsum euacuat humores malos, prohilientes oriri pilos: hoc itidem lapidi Armeno,&non Lazuli adaptari debet. Ita enim de eo Diescor.scribit.
Facit ad alendos in palpebris pilos . Galenus quom haud aliter quam Dioscor ista lapici, Armeno coii uenire doce ita scobens. auum igitur tali natura praeditus sit,miscetur medicami rubus oculorum ipsum quo seorsum terentes,&in puluerem quodammodo redigentes, v tuntur sicco ad augendos pilos palpebram,quando ob humorum acredinem quidam ex ipsis decidunt,quidam non augentur neq; nutriuntur Nam ubi huiuscemodi humorum acrimonia fuerit consumpta ad naturalem habitum palpebra restituitur Ex his ita elarum est,quod quscunt sere de lapide Lazuli refert Avicenn eade omnia a Graecis auroribus Armeno lapidi tribui . In eundem uero erro lapsus est & Serapio. hie enim lapide Lazuli norificans, eius pote states exponens non alia refert qua quae de lapide Armeno Graeci tradunt. Ait enim. Virtus estus est sinulis glutini auri, nisi quia est debilior eo, & facit nasci pilos inpalpebris.Hanc auted
247쪽
C scriptionem non conuenire lapidi Lazuli,sed Armeno, in superioribus ostensum est. Quod ii
ro Avicenna de lapide Laetuli scribit huic inesse uirtutem eradicativam & putrefactivam id ue- rurn equidem est. Nam ea proprietas Peculiaris est huic lapidi,qui ab Arabib. Laetuli,a Graecis uero Cyanus dicitur. Testis Dioscorides, qui libro quinto, cap. 6o. de eo ita scri hir. Cyanus,seu Ceruleus uim habet reprimendi,leniter putrefaciendi,exulcerandi, ac crustas ignis modo inducendi. Proinde fatis constat Avicenna, ut in pisris aliis, ira & in hoc lapide rerum differentias. miscuisse. Et nili hoc fateantur aduersarii, numen eoru Avicenna in grandius erratum incidissit conuincemus, nimirum quoa sibi pugnantia in uno eodem 3 capite scripserit. Si enim de uncitantum lapide tractat, quomodo conuenient,eundem habere uirtutem eradicatiuam,&nutriendi pilos nam uirtute eradicativa, quae est innata ipsi, nullo pacto nutrire dc producere eapiI Ios potest sed eosdem magis extirpat atq; radicitus perdit. Insuper ne hoc praeteream, si hic la pis putrefaciendi uim habet, sicut Avicena atq; Diosc.fatentur,omniaq; ea uim habentia a medicis, Gai Praesertim, in ter uenena computent, quo pacto ab exitiali errore se uindicabunt nostri temporis medici, hunc lapidem,qui non minus uenenum est,siquod uulgus Cenabriu uocat, in catapotiis deuoranda quotidie prebetes ullius em ueteris auroritate sese tueri possunt: qn nemo ex Grscis autorib. Cyanu lapide in pillulis purgandfarre bilis gratia deuorari docuerit. Nec Araba ea in re satis est autoritas: qn luce clarius sit,illos eorunde lapiduppriciates miscuisse, atq; adeo qd docet lapidi Lazuli inesse uirtute atre bilis purgand hoc falsum admodum est. ea empprietas doctissimi Alexandri Graeci restimonio Armeno debet lapidi. Hinc cu Ar S unius uires ac proprietates in altero notent,consequit illis parum, aut omnino nihil esse fidendum. Itaq; caueant post hac omnes uere ac candide docti a lapidis Lazuli usu, qriis putrefaciendi ac exulcerandi uim habeat, atq; hoc nomine merito inter uenena connumerandus.
l D E CANTHARI DIR V S. Caput .XXXIIII
Oa arbitror esse aliquem, qui ignoret nostrae etatis medicos in Cantharidibus propinandis omnes ex aequo pro ciendas esse alas docere, idq; quantum coniectura assequi possum, risu aut eosde male interpretantia praescripto facta est:quando passim in istis,dum Canthari des exhibent,scribatur abiicere oportere alas Sc caput. Id quod maxime liquet legenti Raza tibia mad Almansore, eapite de mingendi difficultare,& Avicennam Een .is.lib. . tractat. a. caP.f. de passim alibi. Q iantu autem ea in re errauerint boni tui uiri,au t certe eoru ndem interpretes,satis Parebit huic, qui Cantharida uires atq; naturam iuxta ueteria descriptionem expenderit. Illi enim ex professo docent, alas maleficio Cantharidu esse remedio, ato hoc nomine minus abiiciendas.Testis est in primis Dioscor.libro L. cap. 3. dicens. Retuleriant pigrio alas Sc pedes Cantharidum contra earunde maleficia remedio esse. Quamuis uero Dioscor. id ex aliorum Potius sententia quam propria scribat, ita tamen eme post eum Plinius lib., . cap. . manifestissiime indi carsic scrinens. Ipsiarum Cantharidum uenenum in qua parte fit, non constat inrer autores. Ali in pedibus de capite existimant esse alii negant. Conuenittame, pennaS earum auXiliari, in quacunq; parte sic uenenum. Hinc est quod Hippocrates lib. . de uicta morborum acutOm, Aphi an curatione aquae inter cutem, non alas, ut nostri seculi medici,sed pedes & caput proh cere doceat. Eius enim lige sunt uerba Cantharides tres,abiectis pedibus & capite, terunzur in aqugcyathis tribus.&c. Vbi antiquus interpres no sine errore reddidicin sua traductione. Auferens caput & pedes Scalas. Proinde utcunq; de pedibus adhuc distentiant autores, conuenit tamen inter omnes, uteK Plinii autoritate diximus,alas eorunde maleficio medicari, atq: ob id mini me projciendas. Vides iam,quantum in manifestissimis etiam cseuriant medici iuniores. Hinc facta, quod non raro eisdem Cantharidum usus male remGita ut Cantharides sua ui erodendi saepius sanguinem promanais fecerint. Quod si uero Mas,quae huic maleficio remedio sunt, noabiectas uoluissent, forte nihil horam consecura uidissent. Quamuis si me audierint, in uniuersam ab exhibitione Cantharida abstinebun tMedici. Verum utcunt moneas , frustra uereor moneas:quando errore penitus obstinati obsurdumnt.
Vtor Pandectam in litera A Alibium falsissime pro Eryngio interpretatur, quando sit ea uerius herba qus Inguinaria Latinis dicit. Id quod in hunc modum ostendimus.Cum Arabib . Aliben uel Athaliben sit ingue, aut abscessus qui fit in iguinibus, hoc quod etia Pandectarius
alio nomine a nostris appellari Stellaria,a positura Sc forma,quibus stellae modo radia . Graeci raro non solua foliora situ de figura αHρα, sed etia,quonia inguinibus, quae Bubones illi appel Iansitam presenti remedio medetur, utatalligata tantum medicinam in eo malo homini faciar, Bubonium uocariint. Id quod testatur in primis Paulus Aegineta his uerbis. Atticus autem
Aster herba,qua Buboni'ide'Ingvi nate ob hoc ipsum uocansino tantu emplastri modo im
248쪽
possia, ueram adalligam erili proderi creditur. Deisibiluem&Diosco hanc herbam si m
nis errata uninersia si quis prosequi uelle nunqua finem si r iretur,adeo omn TereoagmarerroribuSs cadent. Nos tamen cogitamus aliquando conscribere Parisse Pctas omnium earum rerum,qus ad Graecam Latinamoe medicinam spectant, ut tande consulat iis,qui mendacissimi hominis Pandectaria interpretationibus seducuntur. A hic primi Tomi continentis ea clus ad plantarum ac medicae rei notitia attinent errata, finis e .
ε Clarissimi uirio octoris IOACHIMI
S C H Ι L L E R I, medici Basilis ensis. deflore qui uulgo uocat Graisbium, Grassininclin.
E HERBIS super quibus tu maxime dubitas.iam nihil cer B tum teneo 1ed ramen ni ratio uiata herbae genus est quod Graeminis florem uocant, uulgariter S si negetinfoderColmeribsmmber meger e Lia Sueu1ce. Hu1c herbs falso inditu nomen mihi uidetur, quado in conre1ibest, nullum aliud Graminis genus inuorum tamen genera multa sun*flores effundere, praeter unum Parnasium, cuius certe floris speciem ac sorsinam nostra minime ostendit. Siquide cuin Parnassi flores maxime catadidi.& odorati sint, nostri prster rubria colorem, uel ex nigro comma X tu. ut iam ad purpureum accedat, atrum nultu ostendit. Sed nein admodum odorati sunt. Quapropter, ex alia progenie falso hodie nominatum esse hune Graminis florem apparet. Ego certe inter Tunics herbe florem connumerandum censerem uel potiuS in Violarum altilium genus collocandum putarem.Tantum de Graminis flore mihi constat. ε Eiusdem sententia de A STRANTIA
Angelicam Sc magistrantia ueteribus incognitas herbas fuisse non dubito inuenio tamen Meu dictam herbam ab aliquibus uocari uu ariter
249쪽
HI. ERONYMUS T R A G V s. Othoni Brunselsio,amico 8c domino cum primis optato, S. D.
I D I B V S Februar.literas tuas Otho charistreperi, quas diligenter&uni re,quod ab amico dc doctiss.fuerant prose 'ae,amo & lego . Etiam petitionibus admodum iustis quam sim o erendo more paratus , id tamsuppeditare dc aperire nostra sufficeret tenuitas, ex animo ootamus quin amico tibi nostram communicare operam, S si id nobis impar,non audemus
Depius utaris. Proinde in hiis quod dubium,auta uero dissonare uidetur,obliterandum iuUψ, caetera Omnia in melius interpretand candori tuo in totum offerimus arq: dedicamuS. rastus te seruet diu incolumem. Pandecflae tuae si luce iam uident, quanti & hae comparari Polline, literis siumificato.Proinde mi Brunsessi oro te, siquando poteris,lisc femina adiplantandum a-Dud holitores uestros comparare, hi praesentibus nummis mitti cupio. UilceS quoq; ad eiS, quomodo quodin seratur, qua terra gaudeat, facies mihi rem gratam. Vale bene ex Diponia Pridie Non.mart. Anno .H. .D. XXXI.
HIERONYMI TRAGI Meγdici Herbarum aliquot dissertatio nes 8c censurae. E SOL DANA Q V I D L o a V A Ruix sciam. Ut autem tibi meam aperiam mentem, e existimo esse Diosc . s. D est germe quod chartis inclusum miseras Ilanta sine caule,& capil
lata D ioscoridi forte ignota,ideoin paucis historiam de ea absoluit. Ego huius herbae potentiam magni duco. Est nimis diuretica: ob id calculo in uesica laborantibus utilis atin herbarum historiis meo iudiciodi R. Ne blumen,sunt Uiolae nos . Vide species,Κeiri Serapionis , Uioscoridis Leucoton lib.3. cap. 1as. et Mainardum in Epist Medicin. Erenbreisi ,herba Tunica dicit a nonullis:sed sne ueterv autoritate. HieronymuS appellat Veronica.Genus est herbae Serpentarie. Haec ad radi Sarboria, maxime quercuu serpit. Uulneraria herba eit, at diuretica. Pes leporinus CapenpDdm de quo scribis, non uidi ne chartis quidem inclusum: itineo re negligentia forte nuncii periit. Munertit genus est Rhaphan aut illud de quo autores n5 lcri plerunt, aut Plind certe Armoracia:id conficio uel ob paruitatem & exilitate Iesminis: uel quod illa radix quocunq; terrarum transferas crescat. Est auteeertu, Rhaphani reliquu genus fio tralatum no crescere. Quod si Armoracia non est iamri Φ,uelim nobis esse praesentem graecu illum Morrhionem. qui de Rhaphano librum conposuit. fieri non potest, hunc Autore tam nobilem radicem in suo libro non indicasse. Nostri ubiq; medici uo ρΩω - cant Radice simpliciter mbrieuit ido magis sua autoritate qua ueterum . Ebibestrat uocant Cerifoliu Aph genus ut Petroselinon. nam re Uetro stselino perquam simile est. Est Cerifolio umbella ut Foeniculo:flos candi dus, ut cimino:semen longum,& tenue,& acre. Dioscoridis puto Oreo
250쪽
selinon esse.Nisi me uerba sua in hoc suspectum redderent , eum ait. Raφ Amuli in summo Oreoselini capitula Miconia habent: quod in Ceriso Glio nunquam cernitur. Alias herba lisc satis nota.Plin. lib. s.de re medicacap.37.de ea mentionem facit. Irem Apuleius cap.ro1. derota,& Arctophyllon uocat. Θωrcpenphnaei S hoc quoddam Apium est, non multu a Diose. Smir σ- nio distans. Novitii herbam Rubeam uocant Et est duorum generum . Altera rubestens lanuginosa, S elida, prope muros & parietes nascit Lumen maius super quodam unguento uocat herbam Griatia dei. Hieoronymus Herbam Roperti, Gotis gnadt:nos herbam hanc Herys pilatis apponimus. Altera qus item ruben S, nec laetet, campestris est rostris caule,& floribus priori similis:uocant rustici nostri Eloraenschnabes. in Cardo Benedicto non paruus est error. Nam sunt, qui Grassula mediam qui Senecionem, qui Dioscoridis Sedum inrerpretantur. ea opis , mone desipiuntur isti omnes. Lumen maius in sympo Eupatorii uocat herbam Turcham qua autoritate nestio. Quod si Cardo benedictus noest Plinia Carduus de quo lib. ii. cap. .&.i6. scribit, neseius sum, quibus tandem nominibus. capitibu hic planta apud autores inuenienda sit.
Inguinalem Dioscoridis quod ego sciam nusquam uidulicet floseustos,&plantas, quorum capitula & folia per orbem incisuris diuisa simili hus Stellae uiderim. Qualis autem Dioscoridis, Plinii, aut Apulei Aster Biit non uideo.Nam Stellariae permultae sunt. Caprifolium, siue Matriso Herbae asylua Hieronymi stellis ornatur,uestitur, & Aparine stellulis: ares ames Π tinctorum Rubiae sylvestrem quandam stelleam herbam, specie 8c flore Caprisolio non dissimilem, nec tamen ut Capri hu renax,aut hamata, sed pinguis Sc lenis herba; quasi calamus siligineus, undio stellulis cirscumamicta. Est 8c alia herba lignosa S omnino ferulacea, quae pari modo stellis uestitur, oblongis tamen,& gracilioribus soliolis, floribus fiam
meis at candidis, sed muscosis 8c densis: quam nostrae mulierculae uo cant suo idiomate Unser Ueben stamen magstro. Putaui Dioscor.esse Gallion. Lactuca 8c Endiuia congeneres planis sunt ut ab altera alteram in primo germine uix secernas. Verum Seris, In bum, Cichoreum, Endiuia mea opinione idem pollent,& ob lactis liquorem, uel Lactucae congenes res. lam autem quot gentes tot herbaru sine controuersa appellationes In Germania nullibi domesticum uidi ego In bu: in Italia seequens inuter oxypora celebratur quo & hybernis mensibus arena sepultam,sale Scaceto uescuntur caulosi uoluptarii, iniquo suo hoc holere indulgentes Genio. Hanc suo idiom ate uocant Endiuiam, Lactuce capitatae fere simi e Endiui lis.Nostras uero qus in Germania est Endi uia Seri, ei aut certe species: nec tamen ut apud Italos Cicur, sed semper erratica, petrosis, are Gnosis, & macerie nascens. Herba sane trium specierum. Alia enim se , lijs prope planis Sc latioribus. Alis longioribus per interualla circumcurrensibus . Utra gustu amara . Histe ambabus indisaiminatim utuntur