장음표시 사용
261쪽
IOS EXPLANATIONES HERB. C Verba PANDECTARII nunc citati.
Filius ante patrem latine, Arabice Tarim graece Garyophylion. Plinius. Estherba faciens florem sicut buphtalmosrsed ramus post natus excedit longitudine ante natu,& ob hoc Filius ante Patrem uocat. Et vocatur similiter oculus Christi. Avicenna in secundo dicit, quod est plata quae nascitur in uere: S flos eius similis est Croco hortulano.
Quidam minarius dicebat,quod Calamenxum fluuiale, est menta aquatica . Quod non est. Vide Nicolaum, qui exponit, quod Calamentum fluuiale est mentastrum. Et similiter ait Petrus de Crescentiis.
Calamentum montanum est Nepeta, siue Gallaria. Quidam dicunt,quod est Origanum . Alii Pulegium. Quod non est. Sed secundum ueritatem, uerum Calamentu montanum ut Galtaria,uel Nepeta: iic dicta Gallaria,quia Gares libenter eam comedunt.
De SILERE MONTANO. Sisellos, ues Silar,uel Plato minum: Sc est Siler montcnum. De A C E T O S A.
Metosa secundum Avicenna alia est domestica,alia sylvestris. oscor. uero eam uorat Patum r&illius ponit quatuor genera. Vnum quod manducatur.Et illud in quo nos urimur . Et est alterum quod nos dicimus Oxylapatium. i. acutum Lapatium Et hoc est satis notum.
Seitaram,estgenus Erucae. Avicenna in secundo canonis ait.Seir agi ille qui in Indus , hahet ligna parua. subtilia, & cortices sicut Gallophylli. Nem peridagnouit quid sit. Galenus autem in septimo simplicia uocat Lepidium:&ille Scit,quod est genus Eructe. Et sic est. Quid autem sir communiter, ignoratur. Etiam Dioscor. uocat Lepidium . Et qui mihi non credit, quD Lepidium se Set taragi, legat cap. de Lepidio apud Diosc. cum capitulo de Settarago apud Se rapionem: S uidebit, quod idem est. Simon uero Ianuensis in capitulo de Hiberida cum li, a principio describit de forma hac. Hiberidos, quod est uerum Scitaragi. In fine capituli ipse in quit. Haec uidetur quam Nasturtium agreste vocamus. In capitulo uero theridis pe. i. a principio inquit. Seitaragi ex automate Pauli,in capitulo de Sciatica inquit'. Iberidos, qua Lepidiu , atri Agricardamon appellant,quidam uocant ipsum Taptam Indam'. Tu uero uide certirudi nem huius planes,quod uerum Seiraragi secundum Paulum est Nasturtium agreste. Er Nasturrium agreste,est Nasturtium aquaticum: secundum Circa instans,est Senation: Sc Senation se herba quam Lombardiuulgo Crisonuocant. Et sic sine dubio Seioragi est species Nasturcii. Quia Serapion in suo capitulo dicit, ex autoritate Galeni,uirrias eius, Sciapor, Sodo sunt sim1lia uirtuti,fapori,&odori Nasturin. Et sic toto Seitaragi potest poni semen Nasturtit, quod est species eius.
. origanum Persicum non reperit ab autoribus,quare ita appelletur. Hoderni uero per o riganum accipiunt quandam herbam, quam Lombardi uusgo Cornabobin uocant. Circa inuans ait Origanum. i. Golena. Serapion describit multas eiu pecies,&secundum illum poni-xur Diptamus inter species origani. V
Ameos est semen notu omnibus. Sed nota, quod meo tempore uidi muItos herbarios uendere Ameos apothecariis indoctis pro Apio,&generaliter ultra Padum, apud ciuitatem Pavi emem. Utuntur in conuiuijs foliis Ameos pro foliis Apii.
derisecundum Avicennam ex autoritate Dioscor. est herba habens folia similia Prassiore radicem quadratam:& eius radix mensura habet medq cubiti, Sc habet capita in quibus sunt semina longa, nigra, Sc est haec usitata.Tuderi uero sylvestris semen est rotundum. Avicenna in secundo Canonis declarat formam Tuderi, ex autoritate Dioscor. sed non reperitur sub illo nomine.Quia a Dioscor. uocatur Orminum. Et latine, Emola, uel Aurigalis, uel Reicialis. Et re periuntur ex eis duplices. Vnus cum flore rubeo Et alter,cum flore albo. Ambe apud nos nata cuntur in tectis,ac parietibus,et iuxta hortos abundanter inuenitur.
Daucus est semen Bauciae sylvestris.
262쪽
Dieitur quod est frustum diuersae figurae, in colore Agariet.Sed Dioscorides uocat Ane thum sylvestre.
Rubea dicta sic est, quod radix eius est rubea . Sed Christophorus de honestis putauit,sed non recte,quod Diacurcuma efficiatur in colore Curcumae,propter Rubeam tinctorum.
Eupatorium secundum Serapionem est Gasit. Non est ergo Pulicari ut dirunt Midam rabes. In lita planta Avicenna &Μesue sunt differentes.Nam 'esue dicit quodillius flos est tacui subcitrini: Avicen.ait,illas eius est sicut Nenufarrigitur non concordant.
Acorus est quae uocatur Gladiolus, . De F v. v Fu,id est,Valeriana uel Potentilla,uel Amantilla, secundumDIose.'ulti appellant in dum agrestem,Circa instans dicit.Fu intelligitur radiae.&sic est. Et mulci uulgares uocant eam herbam Benedictam. .
Ioannes Anglicus dicit,quod est herba lup interficiens eum,Sc est Satyrion Secundum aliquos est herba Eufragiae. Verum meo iudicio Adhil magis debet dici Eufragia. D E A R O. Aron ipsa est qus uocatur Pes Vituli,species Dragonteae,uel inagontea mino uel serpen Biaria minor.
Mezereon i semen All',quod appellatur Coccum gnidium.Dioscor.in rapitulo de Chamaelea i. Hezereon dicit.Chamaelea,aur Coccogniclion, non est semen Laureolar,ut dicit Cir ca instans, in capitulo de Laureola. Serapion in capitulo de Laureola , loquitur in capitulo de Lauro Alexander in eao. de hydropili inquit. Chamaelea, unde Coccognitium colligitur: &est Lacticinium, folia O tuae habens . & sic est:& propter hoc apud multos herbarios uocatur herba O iuella,propter similitudinem foliorum ipsius. D E S C A Μ Μ O M EA. Est solutiuumagnui& est species Volubilis generis laeticiniorum.Laudatur tamen Anti inena , Sc Armen D E .C H A M AE D R Y.
Quercus terrae, Quercula minor,Calamandrina.
Lupulus est species Volubilis.
Capillus Veneris, est id quod uocatur alias,Coriandrum putes, Capillus Alges, Capillus Porcinus,Capillus fontium ,Capillus hominis nemoralis. DE s O L A T R O.
Solatrum uocant Vuam uulpis,uel Vuam caninam. Et sunt eius quatuor species. Prima Solamspeci- hortulana: Ss haec apud nos uocatur herba moreta. Alia est species Algaringi,dicta Cacabum es quatuor. vel Fiascho a uulgo . Tertia est Caballaris , a lacinis Lunaria:&ista est Faba inuersa. Quacta est manicon,aut Pericon.
Cuscuta est podagra lini, eo quod linum necat. Serapion dicit, quod est herba inuoluens se sicut fila: sed in sumitatibns habet fructum subtilem: Sc ipsa crescit in arboribus,& in uinetis. Vocatur etiam Gringus. o E P S I L L I O. milium dictum est, eo quod semen eius pulicibus assimilatur, unde etiam latini Pulicarem
263쪽
Assodillus secundum Dioscoinest herba omnibus nota,folia habens sicut Porrum, uirgam :leuem: quam multi Abludum,id est, Aleta d cunt. Secundum Circa instans, Affodillus est qua dam herba,quae uocatur Cencumcapita.Sed hoc estfalsum.Helius uocatur herba Porraria .
saxis agia tms habet species. Quarum una habet solia similia Pimpineti sed maiora:& hse lest nota. Μmor uero dicitur,quod est oculus Christi.&sic est.Oculus Christi, uel Ocμlus eoa :sulis, secundum matthaeum,esitFiliusante patrem. medici dicunt,quod est Tetrahi id est, her lha Iudaica.
Iringus,autΙringion,aut nugagrestis,ut dicit Diosc. alqs Cataopanis dicitur:&est spm, cies Centum pusi,ut paret apud Serapione. Etiam ipse Serapion ait. Ascaracon,id est,Cea leumcapita,est Gelastis coloris,inferius dicitur Iringi.Sed Centumcapita alba,est species spinae. s Etsic est Et non est Secacci,sicuiquidamti opinantur.Irimus autemesi planta spinosυqus in urjs ac pracis nascitur.
Peucedanum secundum Matthaeum sysuaticum est Caudaporcina. Sed Cauda porcinas leundum Simonem uocatur milium solis.
Vincetoxicum,est quaedam planta quae multum iuxta Helleborum inuenitur,quareputa- leur sibi contraria: appellatur aurem Vinceroxicum, eo quod contra toxicum est: cuius radix usui medicinae conuenit.Nicolaus lib.ν.capitulo de Antrace dicit, quod est Consolida minor: ct a nobis uocaturhema Μorina,vestiemn uenti,uel herba S.Laurentij.Necpperid Nicholus l- cognouit ipsum.
O Herba Syriaca ipsa est Halua. Sed ros Syriacu est Sumach. De B ALS AHIT A. Balsamita secundum Compositorem, est Μenta aquatica, quae alio nominesssymbrium iappellatur. Sed Balsamita est Henta,quae odorem balsami habet:dc est herba,quae apud nos circa aquas inuenitur.
Samsuctus,a 'Siculis Amaraos nominatur. Item apud eundem Centaurea minor. Quod ilalsum est. Nam Amaracus,si est Samsuchus,non est Centaurea.Pr mea secundum moderno trum opinionem,generaliter tenetur, quod Amaracus sit Alacoen alba.Ergo Amaracus est Μa 'tricaria quae apud Auicennam is . canonis uocatur vehuen: 3c est herba quae apud Lo-M- idos,Crispa uocatur,uel Crispula.Sed Samsuchus est uera Μaiorona.
Sanguinaria apud modemos est Bursa pastoris,quae mirabiliter ualet contra fluxum sangui lnis.Inuenit Sc alia Sanguinaria,quae uocatur Corrigiola,seu Virga pastoris. Sed Ioannes Anglicus,per Sanguinaria intelligit Bursam pastoris. Apud Lombardos uocat herba Gugarolla . .
Matrieam,in seeundo Avicennae uocatur vehuen,& est species Artemisiae:&est illa, quae :aLombardis Crispula uocatur. De A N A G A L L I D E. Anagallidis sunt duae species. Nam una habetflorem coelestem. Alia,cuius flos dactylico - :lorem habet, uel secundum Serapionem rubeum.Natarurin pratis. Ambs habent semen m- eundum , simile semini Coriadri. idam dixerunt,quod sit Cichorea. uod non est. Alijδd sit iamna: quod etiam no est.Alii quod Auricula muris:quod non est. Vocatur Anagaillia alio nomine mergelliam,vel morsus gallinae.
Consolida maior uocat Symphytum apudDioscor.Nascituri cirra aquas. Hin inher- l
264쪽
IACOBI DE μ AN LII S. 27 aha similis Artericae,nasciturq; in pratis ac uris, purpureis floribus. Consolida media paucis est A
Gallitrichum,uel Centrum galli, est herba quam multi rustici uocant Bezomo. Vnum narcit in hortis, dc comeditur inter olera. Altem uocatur nulgariter Scarlemo:&nascit in pratis.
Sanamunda, non est Pes leporinus,ut quidam putauerunt,sed Garyophylat similis Agrimoniae, cuius radix odorem habet Garyophylli.
Solsequium secundum Simonem Ianuensem a multis uocatur Intuba: ergo est EndIula. Nam Intuba est nomen graecu,sed a latinis Endiuia nuncupatur. Circa instans ait. Sponsa solis, Heliotropia,Intuba, ichorea,Dionysia, Solsequium idem sunt. Μaathaeus sylvaticus dicit,ωCichorea est Solsequium,uel Sponsasolis. Et Nicholaus dicit, quod Solsequium est mirasol, Sponsa solis, uel Cichorea. Sed hic textus Nicholai non uidetur sonare bene: quia 'irasol non est Cichorea sed Pentadactylos.Ioannes uero Anglicus Calendulam uel Premulam ueris uocat Solsequium.
' Μillefolium est herba qus omnibus nota est.Diosc. Hiriophyllos ,siue ullatini Hillefolia, ad est,supercilium Veneris uocant. DES PAR G VI, A. Spargula secundum Compositorem est Rubea sim rum minor. Et sic hodie habetur Gen Betilis opinio. Dioscor uocat Rubeam, S inquit. Rubea,quam aIη Trithrodanum,latini uero Ruhricam dicunt. Herba est omnibus nota.EiuS species sunt duae.Vna agrestis. Alia quae appellatur Sparthos, ramulos,siue Ursos habens tenues,& quasi nodosa folia, per interualla ditan aia,ati per singulas enodationes Veluti stellarum imaginem mentientia.Fruetiis, siue semen routundum est, &uiride dehinc rubrum, aut circa maturizatem nigrum. dicem habet tenuem , ει parua & rubicunda:& hsc est forma Rubes tinctoria. Si au te haberenon poteris minore, pogias maiore. Hinor uero non est illa herba,qua nostri rustici Rasparestam dicunt, sed est aliud
Herba Venti.s herba Venti maior :& est Paritaria. Eius species dus sunt s. maior 3 minor. maior uero est Paritaria, siue Vitriola, siue melanem, ut apud Dioscor. siue herba vitri ut apud Auic. Idem Circa instans est. Paritaria herba est quae alio nomine dicitur vitriola Quia o prime uasa mundificat. Haec apud nos in muriS nascitur, & dicitur a uulgo verarium. Minortiero est Consolida minor habens florem s1cur Arretica:sed sunt purpurea.Etdicunt sapientes . quod utral in unguento dispόnantur .
Ammonia herba est satis nota, apud nos in pratis reperitur. Dioscor.autem inquit. Agmmonia herba omnibus nota,qus Feraria minor dicitur. Nascitur in campis,uel circa sepes. Cuius radix graeco nomine Eupatorium dicitur eo quod diuretica sit ualde apud modernos. Eupatorium est aliud. Ges .in lib.ad Paternionem de Agrimonia,&Eupatorio in uno cap. loquiis auriin fine uero ait.Huius igitur radicem graeci Eupatorium dicunt. DE HERBA PARALYSI. Herba Paralysis secundum Compositorem,est herba sancti Petri, siue ut alii Praemula ue eis .Eius species sunt duae.Lmaior,& minor. maior uero est herba sancti Petri,quae in hortis nascitur,cum sotris uiridibus, parum inciΩ:haec nota est omnibus. Minor est illa quam hodie generali herba margarita dicimus:cuius flos similis Camomilis est Huius in pratis plurimu est .
Cictorea secta quosda,est Intuba. Ain Solsequiu. Alii Sponsam solis uocat. Columella in lib. de cultu hortoru ait Cichorea teneriὲ frondes lactucula fibris.Pli. ai Intubu erraticum, a Pud nos ada Ambula dicunt In Aegypto Cicho tu uocat.&c. chorea uero screm Compotamm,in Rostru porcinu,&est herba cuius nos est ecclestis. Et sic est secta ueritatem,quod uera
265쪽
87 2 EXPLANAτIONEs HERB. C Cichorea ,secundum se n tentiam modernorum habet flores azurinos:& est species Endiuiae.
Bacti sere,apud nostros autores non reperio aliquem de ipso loqui.Secundum intentione Compositoris est quaedam herba cuius flos est ccclesiis:&eius semen est ut semen Scariote agrestis: sed no n est album, neo nigrum. Et nascitur in bladis ut plurimum, & credo quod sit Sca viola agrestis. Quid autem si comuniter ignoratur. Sed secundum plures est illa herba, quae inhiadis reperizur.
Iua est uera Chamaepytheos, S no est Chamsdryos,ut quidam erediderunt GeneraIiter tamen tenetur,quod tua non sit Chamaepytheos. Sed errant. nam ego uidi apud multos apothe carios in sacculis Charmepytheos de quo loquuntur nostri autores,sed loco Chamaepytheos habeat Chamaedryos. Vnde per hoc dico, si aspexeris illam Iuam,qua moderni utuntur, Pro I mascara,videbis,quod Sc in forma Sc in reliquisest uerum Chamaepytheos.
Serpillum secundum Plin.a serpendo putat dicta, quod in sylvestri euenit in petris maxime. Satiuum non serpit, sed ad palmi altitudinem crescit. Dioscor. Serpillum, siue ut atri,Hemillum, latini Cicer erraticum uocant.&c. Folia & flores secundum Circa instans medicinae com
Corrigiola. i. Polygonia, siue Centumnodia,sae Virga Pastoris. Diosc. uocar ipsam JPolygonos masculum:& ibi etiam describit aliam, quae dicitur Polygonos foemina . Petrus de restacentris inquit. Virga Pastoris est Cardassyluestris. Ille textus non uidetur bene sonare . Nam svirga Pastoris no in Cardus. ut ipse S alij dicunt. Nam si legis capitulum de Polygono apud lD.oscor. cum cap. de Virga pastoris apud Serap.& Auic. uidebis, quod idem est. Et idem Ioia i Serap. inca. de Lapide, uocat ipsam Dimirision.Ethscherba inuris multum reperitur. Μarthae lus 'iuaticus, in capitulo de Dipsaco. i. Cardo fullonum dicit,quod est Virga pastoris . Sed no irecte.Quidam uocant Corrigiolam Sanguinariam: sed secundum aliquos Sanguinaria est illa sherba,quam hodie Bursam pastoris uoca mus, siue a uulgo,herba Gugiarolla.
Endluia nomen latinum est,post graecum Intuba. Arabes etiam post gestum, tundebe dia icunt. In hac uero uolo ostendere omnes species Cichoreae, uel Endiuiae,uel Scariolit: sed primo ltiolo ostendere illas species,de quibus ipse Nicholus in proprio libro loquitur Nam in cap ldebilitate Epatis, sic ait Dixit Auic. Taraxacon, quam Gentilis dicit eise Cicerbitam, siue Rostrum Porcinum. Et Guillelmus dixit ipsam esse Cichoream Etest illa species,que a multis uo- icatur planta Leonis .Hic textus Nicholi, uidetur corruptus Nam ipse Nicholus debebat die re, qMod Dens leonis,quae est species C choreae,& non Plantae leonis quae est herba dicta Flaura, uel Maura, qus odorem Asphalti habet. Et hec est species Trifolii:quod est consonum. Idem sin rapitulo de opilatione Epatis dicit. Taraocon est species Sponsi solis . Et inferius in eodem scap. inquit. Rostrum Porcinum est Cicerbita.&c. Habita opinione Nicholi,sequitur opinio Io- .annis Anglici,qaae est, quod Altarmacon est Rostrum porcinum, uel Cichorea. Idem sentit in scapitulo de fistula.
Endiuia domestica id est, usualis est herba satis nota. Sylvestris uero potest dici,sid sitCrt spinus herba.Cichorea uero secundam sententiam modernorum, habet flores azurinos, uer tentes seipsos ad solem: qua Sponsam solis, is Solsequium uocauerunt. De qua Circa instans ait. Sponsa solis,est Cichorea, uel In tuba, uel Solsequium. Hsc etiam est satis nota. Serap. in m. sde Endiuta,mqui Hundebe sunt species. Nam ex ea domestica, 8 est ScarioIa. Et est Mea syl- uestris quς est Taraxacon. Et est tertia species qus dicitur Candaret,&est Amiron. Etiam secure idum Circa instans,& Petru de Crescentiis,Endavia est Scariola. Galenus in octauo simplicium scicit. Seris. i. Endivis.
Condrylla est species Cichorea uel Lactucae. Auic.in secundo canonis, in cap. de Endiuia, lait quod est ex ea sylvestris,&hortulana duarum specierum. magis iuuatiua ex eis Epati, est il- lla,quae est magis amara. Ego credo,quod sit Cichorea.Idem aliud cap. facit de Taraxaco, & di icit, quod in species Endiuiae.Et ista nota est.
266쪽
S cariosa uero secundum Simonem Ianuensem,est uelut Lactuca agrestis, nisi quia in dorso costarum habeti spinas paruas. Sed mattheus sylvaticus,&Isidorus uolunt,quod Laetiaca agrestia sit Scariola: ut dictum fuit. Etiam hic dicam uerba Isidori,qus in capitulo de oleribus dicit. Lactuca agrest: S,est quam Sarratiam nominamus, eo quod dorsum eius in modum serrs est. Simon in hac errat. Nain cap. de Scariola dicisiqd ipsa est uelut Lactuca agrestis. Et in cap. de Sarratia inquit, ex autoritate Isidori, quod Sarratia est Lactuca agrestis .Ecin fine dici qd est Scariola:&licuolunt multi moderni. ,
Cicerbita uero sicu i dicit Nicholus, est Rostrum Porcinum. Secundum Buliel est Cichorea. Et est herba, cuius flos est coelestis. Etiam reperiuntur duae alliae species,quae florem coelestem habent: & omnes in bladis reperiuntur.Et si bene consideretur, uidebis quod species Endiuiae, uel Cichoreae sunt septem: &sunt istae uidelicet. Endiuia domestica. i.usualis. Cichorea,qus ah Ο- Septem specimnibus nota est.Rostru Porcinum: dc Dens leoninus differunt parum interse,secundum mo - es Endiuiae. dernorum opinionemrin pratis reperiuntur cum flore croceo, nisi solum in folhs differunt. Post maturationem florum Producunt quandam lanuginem albam, quae cum tangimr, euolat . Ex alia est dicta Crispinus a uulgo S haec apud quosdam est Lactuca asini.Quod non credo, sicut patet, si legis capitulu de Anchusa apud Diosc. uidebis,quod cum cap. de Crispino, non conuenit. Et est alia species quae dicitur Cicoriastrum: ut est Scariola, quae in bladis reperitur. Et Omnes istae species,uocant Endiuia, uel Cichorea, uel Scaridia.Et hae notae sunt apud sapientes .
De M E L L S S A. melita secundum modernorum sententiam,est Ozymum citratum: cuius solia odorem intri habent, Sc Citraria dicitur.
De P E R s I C A R I A. Persicaria.i. herba sanctae mariae. Et est herba quae haber folia similia Persicis, signata: apud Bnos iuxta hortos reperitur. Existimant quidam, quod lisc sit Zinaeiber caninum, ut uidetur sena tire Avicenna in secundo canon. Etiam putauerunt quidam,quod ipsa sit Piper aquae.
Per rata. i. herba sancti Ioannis, siue Fuga demonum, que Hipericon .Et dicitur Perforara, quia folia eius habent foramina parua.In locis domesticis reperitur. Averrois in quinto Colli Aget ait. Eusericon .i. Hipericon nelifricon. Et quidam appellant hanc herba Cordiri eo quod assimilatur cordi.
matricaria est Artemisia. Et est illa qua Diosco. uocat Leptaphyllos Sed Auic in secundo Can. uocat ipsam Vchuen. Aliquando Alacoen. Et haec est quam Lombardi Crispula dicunt. De MATRI CARI A minore. Matricaria minor,secundu plurimum est secunda species Artemisiae .Diosc.sormam ipsius describit.Et haec est illa,quam hodie Tanacetum,sive Daneta uocant. De SC ABIOSA. Scabiosa,est herba fatis nota. Sed miror, quod nostri autores de ipsa non loquuntur. Tamen secundum intentionem Matthaei sylvatici dicit Scabiosa latine, quae graece stibes uel sti heos Et ibi loquitur de Scabiosa ex autoritate Diosc. sub Iltera Scabiosa quod non reperitur. Verum est, quod Diosc.ca. unum facit de stibeos. Sed ignoro quod illud sit de Scabiosa.
Betonica est herba satis nota. Dioscor. uocat ipsam Betonicam Serap in cap. de Betonica dicit. Plurimum quod ex ea administratur sunt folia. Galenus in septimo Simplicium dicit Cestrum latine,dictum Bezonica. macer ait. Betonicam soliti sunt Cestron dicere graeci. Plinius. vetones in Hispania, eam quae Betonica dicitur in Gallia,in Italia autem Sarratula, a graecis Cestron dicitur. Averrois in quinto Colliget ait. Alchissim quae in Latio dicitur Betonica & in persica lingua Beraliuem.
De F RAGA RI A. Fragaria, herba est serens fraga. Ecgratium ipsum secundum Matth. syluaucum, est granu
267쪽
acetosum: eius plata similis Pentaphyllo. Quapropter Plin. in cap. de Quin laboquefolium fraga gignere, non quod illud sie Quin talium, quo nos utimur in poad eius similitudinia. La numero foliorum ,Quin folium appellauit. Apud nOS uero Praga sunt fructus,qui quando maturescunt, rubicundi essiciuntur, & latis noti 1unt.
Eufravia,est herba qnae in pratis,ac alibi inuenitur.Et secundum mattheum syluaticum, est herba Adhil.Etlaudat ipsam. Quia medetur aegritudinibus oculorum.
De CAPILLO VENERIS.Capillus veneris apud Auicenna in secundo Canon. uocatur Beseegnascen. Et dicit,quoaesit Coriandrum putei. Et perfice est Beseegnascen.Et syriace, est Capillus porcinus .Et arabice, est Capillus algul. Isidorus dicit.Capillum Veneris uocatum, siue quod elapsos post alopina capillos recreat: uel quod capillorum fluores coerceat: uel quod sit uirgulis nigris , leuibus, Clariilli vene cum splendore,quafi capilli.Eius species secundum modernorum opinionem sunt tres, titilicet capillus Veneris, qui satis est notus. PoIytrichum,quod herba est,qus in puteis reperitur. Et dianthon, quod similitudinem habet Capillorum Veneris. Et haec iuxta fouas reperitur. Cilicistae tres species,in uirtute difierunt parum ab inuicem.
Bessieris apud Auicen. in secundo Can.nominantur Ambiberberis , & apumioscor.-cat Oxyacanthos. i spina acuta.Et est arbor qus in partibus nostris iuxta aquas nascit. Eius --ctus exprimit,& fit ex eo uina: quod apud herbaricos dicit uinu de Crispino. Etia apud mode nos ex succo ipsius fit licia. Et secundum multos,hec est arbor mali granati sylvestris , γε a Serap.D Maham uocatur. Sapientes habent hoc pro secreto.
Citrullus est Cucumerreuius sorma longior & maior est nostro. Et sunt,qui loco eius po nunt semina Cucumeris usualis.
D Absynthium secundum Dioscor.est notum.Cuius probabilius est Pontio,& Cappado cium, naucens in montibus:unde nomen accaepit a terra.Infra habenrur duae aliae species . Plin. dicit.Plura sunt eius genera. Sandonicum appellatur a ciuitate Galliae. Ponticum de Ponto.r. ubi pecora illo pinguescunt,&ob id sine felle reperiuntur.Nem aliud praestantius, multum Italico amarius:sed medulla Pontici dulcis. Sed illud Absynthium quod hic intendimus,est Ab -0nthuim Ponticum, uel Romanum, uel comune quod satis est notum.
Pes uero columbinussecundum serap.est Amomum. Secundum uero modernorum opinionem,est herba habens folia rotunda, parua,diuisa in magnis&paruis incisuris : stipites ipsi' us sunt subtilis coloris,subrubet habentes nodos raros,in quibus sunt duplicia folia,& seminatri uel quatuo ues quinque coniuncta in medio eorum,sicut acus. Haec apud nos nascitur tauris ac pratis. Averrois,in quinto Coll.dicir.Pes columbinus est quatuor specierum I parum diuersificantur asa ab alia.
De ANDA CHOC H E. Andachoche,uel Andachocha ut apud Auic.& Serap.est Trifoliti: cuius alia est sylvestris , Eces domestica: & alia est aegiptiaca: Sc fit ex semine eius panis. De A RIs To LO C H I A.
Aristolochia rotunda dicitur,quod radicem rotundam habeat. Isidorus inquit. Aristolo - chia dicitur,quod optima sit. Nam supersessa post partum,matricem beneficio uaporis expur gat. Et sunt duae species. Vna est rotunda dicta, propter quos rotunda radicem habcat. Altera Nnga:quia longam radicem habeat. Diose.habet tertiam speciem quae di citur Dematicis.
Agnus eastus,secundum Serap.ex autoritate Dioscor. Sunt ei duae species.Dicitur castum, eo quod religioss sternunt hanc plantam sub lectis ad resesnandam libidinem. Et nominatur ii gos,propter duritiem uirgarum eiuSEt est planta in magnitudine arboru m. Nascitur prope aquas & in locis aquestribus.Gal.ait.Id quod administratur ex hac arbore in medicina sunt folia.Et seami est factum ad modum pinetis. Et propter id uocatur Piperella. Averrois in quint Coll.inquit Pentrasurae dicitur a persis arbor Abraham:& in latino dicitur Agnus castus.
268쪽
IACOBI DE MANLUS. 37sDe HERBA R V BE A. A
Rubea, scilicet Rubra tinctorum. Ita habenralij Doctores .Radix eius herbae est id, quod est iuuatiuum in medietna. Plinius ait. Erithrodanum,quam aliqui Ereuthrodanum uocant, nos Rubeam,qua tinguntur lanae,pelle': perficiuntur. In medicina urinam ciet.
Chelidoniae uero secundum Serapionem in cap. de Cureuma,dus,sunt specla s. . malo &minor.Dicit, quod nominantur hoc nomine, eo quod uer inciPit apparere ante aduentum hy-rundinum, & desiccatur quado recedunt. Putant aliqui eriam,quod sic nominentur propterea, quod quando excaecantur pulli hyrundinum,defert eis mater hanc herbam, & dat eam illis in cibum:&reddit uisum hyrundinibus.
Vrtica,est herba satis nota.Dioscor. dicit Acalisex, siue ut ath, nida,latine eicitur Vmea. Eius altera maior, qus & usualis est,& simplex, cum renui semin ac foliis minutis,asperis. Al- tera aorestis est,densioribus foliis atq; latioribus,nigrioribus. Est etiam alia Vrtica dicta mor Atua:&haec apud modernos dicitur Angelica, seu Archangelica. Et est alia dicta Vrtica mora:
cuius folia magna ac nigriora sunt: &haec dicirur millemorbi siue herba Ficaria; sed alatinis ΜgIemoria dicitur Scrophularia. hia.
men tenebrarum,quod Harmel sit Cleuta. Sed falsum est. Sed Harmel cum h,&sineli,est tertitam genus Rutae 'Nam Dioscor. in cap.de Rura quasi in fine ait. Alterum genus Rutae, quod nasItur in macedonia& Galatia quam molin ciues appellant.Idem in fine ait.Ruta multi Ar molam uocant. Syri Vasati. Nascitur locis cultis. Avicenna in secundo canonis inquit. Rura sylvestris, uehemetioris est nigredinis, quam Allia et cum h. Item lege capitulum de Harmel scriptum cum litera h . apud eundem: & est idem cum cap. de Armola apud Dioscor. Idem in arto canone, in capitulo. de curatione morsus viperarum,nter reliqua fic Canon ait, Ruta in sylvestris,&non est Atharmel,secundu quod existimauerunt quidam,imo est species Rutae ipsi iis:& sic est sine dubio. Sed Averrois in quinto Coli ait, Atharmet,idest,Cicuta. Quod falsum est. Nam secundum plures sapientes creditur,quod Harmel cum ii,&sineti,idem sit:& possibile non cst, quod Harmel cum h, sit Cicuta. Nam Serap. de Harmel cum h, capirulum facit, cu ius formam hic uolo describere: ut magis appareat ueritas, & haec est. Harmel secundum Sera pionem nominatur Moli. Et nominant eam multi Ruram sylvestrem. Et est planta quae egredi tur eκ una radice cum multis ramiculis:& habet folia longiora foliis Rutae alterius, & meliora, habentia grauem odorem: & habet florem album: & capitella maiora satis quam capitella Rutae domesticae diuisa tribus diuisionibus: in quibus est semen amarum. ius color est,ad ruhedine declivis. Habet tres angulos r& est id, quod de planta uenit in usum medicinaerae fpsummaturat: & colligitur in autumno:& sic est, si aggregaueris Rutam sylvestrem qua utuntur moderni, eadem est cum illa.
Eufragia est herba,qus apud nos in pratis reperitur: & est minuta herba. Mirabiliter med tur aegritudinibus oculorum. Et propter id Hesue in sua practica in capitulo allegato, uocasipsam herba Adhil. Foeniculus similiter ualet in illa materia. Vnde uersus.Forniculus, uerbena, sola, chelidonia, ruta. Ex istis fit aqua clara,quae tu mina reddit acuta. Et no est copletus uersus, nisi addatur Capillus ueneris, Eufragia, & Beconica.
Nehazaber humida i. recens,& est Lingua canis,seu Cyno ossa. Sed generaliter dubitant aliqui,an Alcalcachar, & Alehazaber sint idem:sed sine dubio idem sunt.
Vsticella secundum Μattheum syl. est Fescera, sive Fosire: ergo est Brionia,que apud Diosc. Ampelos leuce uocat:sed sedis Simone Ianuen. est Fesiresin. i. Vius nigra,siue Ampelos me
lana, ut apud Diosc.la hac discordia,nescio quid dicam: quiasecundu intentionem Matthsi syL
269쪽
C est Brionia, irae Vius alba:&ΩSm Simonem est Viris nigra. Non igitur concordant Veriam secundu plures, viticella, est vitis nigra:& est planta quae iuxta hortos nascit. Scit qua Omhardi Tanero uulgari nomine dicunt.
osus barbatus,est planta omnibus nota ΗΝ apud Dioscor. αocatur Flosmos : sed apud Auicen in secundo Canone uocatur Busiri Isidorus Hosmos,quam Ialmi herbam tete rem uocant ab eo quod ad lichnia proficiat. Haec planta apud nos nascit super muros , & in pis:& uocant rustici Auido siue Aulon.
Carao,seu Cardus qui apud Diose.uocatur Dipsacus, cuius istexest spmolus: Diste πα-- eric quaadam rem qua ut cur fuΗones ad garzandum Pannos & birecas. Gaelenus euam in sexto Simplicium Pharm. dicit Dipsaeus .i.Cardo. Petrus de crescen qSinquit. Virgλ ει' riS.i.Cardus. Sed falsum dicit.Quia Virga Pastoris estherba quae uocar Corrigiola. Et differemescum. sicut parer apud Dioscor. cap.de Dipsaco. Et apud Serapion.*P. de V se Hattoris.
Acedulae nomen multis herbis attributam est , in diuersis regionibus . Nam Aceinla Ac dula potest dicialem Trifolium Acere su siue Panis cucul siue Aleluia idem . macer auLem de Medula speciale eapiculiun facisiinquiens. Diximus Acedulam quam graecus dicit Ergo est Semperuiua . Nam Alma apud Dioscor. est Semperurua,S comporum ab M quoaecem ,&Mἡ quod est uita .veru scdri modernos Acedula est Acetosa,aut et ide in currui
Viscus Quercinus .LDabat strem Diose lachryma est horis, lenis, & uiridis coloris de inrus obtusum, & nihiIasperum . Colligitur & de semine obrotundo , quod in arbore drya, ad est, Q uercu nascitur.Folia habens similia buxo. Hoc semen primo tundit,eilauatur, S postea coquitiir multi uero illum masticando conquassant . Fit etiam ex arbore maciam cie in ro, et ea diuersis arboribus aliquando:& in radice arborum, & in frutice inuenit. Apud Aui D eius fructus est similis Ciceri nigro,non sincerae rotunditaris,uirgulatus,frangibilis,eae quo manus inciscantur. Eius aute minera est arbor ferens glandes,& malus,& pirus,in quo sunt ui e tus aerea, & aqua multiplicatae ualde: & qui ex eo bonus est recens, planus coloris puri , in terius uiridis,exterius teritur & lauatur,deinde coquitur. Hodie multi apothecarit,qui omnia scire fatentur loco eius ponunt viscum quo utuntur nostri rustici ad capiedas aves . Neci uerus Viscus quercinus fit ex quota fructu simili piro,qui reperitur super arboreS ferentes glan deS,seu arbores quercus:&propter id viscus quercinus appellat . Defertur a Venetis ad nos in formis rotundis prout succus liquiritiae.
eiri Arabice est planta,quae flores citrinos,seu aureos producit, & est Viola citrina. uermis in quinto Col ait Alcheiri est viola de Romania. Serap.Cheiri est planta nota,habens diuersitate in specie suo, quae a diuersitate florii cognoscitur.Nam quinam habent albus , quaedam purpureum,& quaedam citrinum. Qui habet citrinum, melior est & aptior in medicina, ct haec satis est nota.
Triph; lon acetosum. i. Trifolium acetosum. uitam dicunt quod cst falsum: quia reperitur in Nieolao Triossima.& ibi dicitur,quod Trifolium dicitur a uiridibus solqs Ruis, qu31aeo ponuntur:& dicunr, quod hic idem intelligit. Sed ignoro .nam in aliquibus codicibus me sue antiquis inuenit Trifolium acetosum quod melius est: & est herba dicta metuia, siue inius cuculi,quoniam sapore est acetosa. Praeterea uide apud Mattheum syluaticum in cap. de Fane culi, quae dicit de isto Trifolio.
Arthanita secunda Avicen in .L.Can.est Buchorminen Tame miror , quod ide in .l.Can . in Fen is in ean de compositioe solutiuora eius qui habet colica ex uentoutat aut materia ne lymatica de Quibus fiunt clisteri ponit ibi Suchormarie,& Armanitam. ergo falsus est textus lsecundi Can. Rasis in nono Almanis .in cap.de colica idem habet: idem in capite de apopleraR lincliste s.Auic.aurem.x.Can.dicit.Arbor Mariae, est Suchormarien &iam dictum est de ea. Et est trium specierum. Vna species eius sine fructu,duae cum fructu.Ego non intelligo quid ue slut Auic.per talia uerba.Nam arbor Maris est Rosmarintis:&Buchormarien secundum 1plum :est Arthinita:quod non est possibile. error uero qui inuenitur in ipsoa,pud me nunquam i a-
270쪽
rabitur.Hodie generaliter habet opinio,qd Rasis in illo loco errauerit,ponere Bucho arie,et AArrhanitam . Sed non redete: quia in hac inuenitur differentia quae repemur inter Scedenegi sine. h.&inter Schedenem m. h.similiter est differenria inter Buthormarien scriptum cum itera Sinter Buchormarien scriptum cum litera.c. nam ibi Rasis habet Buchormarien scriptu cumbrem. c. S haec est arbor maris siue Rosmarinus:si uero reperias Buthormarien, est uera thanira,de quo uide Serap. in cap.de Ciciamine,Di inquit.Buthormarien. i. Ciclamen:in cap. uero de arbore mariae dicisiquod est Libanotis: ergo est Rosmarinus:ssic si bene legeris, uidebis quod Buchormarien est arbor maris , ct Buthormarien est Ciclamen,seu Armanita. Francit . de Pedemo n. in cap. primo de dolore intestinorum.medicinis eius,ait: Buchormarien est radix Piretri,uel mali terrae. Quod est falsum. nam Buchormarien non est Piretrum,uerum si dicerer, Buthormarien est malum terrae, sed non Piretrum.
Filix secundum Isidorum a singularitate soth dicta denim ex una uirgula altitudine cubitallianum scissum solium gignitur, res applicata uelut penna. Dioscor. autem de ipsa duo facit cap. Unum de Dipteris,aliud de Seliteron. Secundum uero Matthaeum syl. Dipteris est Polypodiu. Sed non fie. nam si legis cap .de Dipteri apud Dioscor cum cap. de Filicς apud Serap. uide his,quod idem sunt.Ipse uero Serap. in uno cap. loquitur de masculo,&foemina. Avicen. in secundo can. duo cap. facit, unum de Childaru S aliud de Sarace. Haec apud Dioscor. nalcitur sine semine, sine flore,& sine hasta. Sed quidam modernorum dixerunt,quod in nocte sancti Ioanis aliqui vadunt ad locum ubi Filix nascitur,& ibi tant per horas tres. S dicunt,quod cito in illa hora Filiκ gerit florem,post semen. Deus melius scit.
Herba sancte Mariae secundum Comp . est Persicaria, seu sanguis Christi: secundum uero Hatthaeum syl. est herba ad albedinem tendens, cum foliis rugosis: sicut herba quae dicitur Flo smos. i.rapsas barbatus.Sed non recte dicit: luia si Compositor dicit, quod est Persicaria, eius forma non est: ut dicit Hatthaeus. Praeterea Leonardus ait. Herba sanctae Mariae, siue Persicaria: ει sic est secundum ueritatem. Et eius forma est:quod habet folia similia soliis Persici, intra quae sunt puncta ni rar apud nos iuxta hortos natatur. Inuenitur alia species quae caret maculis: ieci in haec non est ranis uirtutis. Quidam uocant ipsam Zinziber carunum alii Persicariam cum tigil selo. Secu ndum Petru de crescen tqs,herba sanctae mariae est Henta romana,vel sarracemca. Oct falsum est: nam in isto unguento utrum ingreditur.
Herba Grassula secundum Compositorem est Faba grossa. Cuius species sunt irre. Crassitia maior. i. faba grossa. minor uero est Vermicularis media est Cardus benedictus. Sed Lume, . Merius tenebra apothecariorum,oponit,quod est Vermicularis. Sed falsum est, nam uera ra1 sula est herba habens folia uiridia,& pinguia,ut Semperuiua, cum flore tendente ad allaecinem. nascitur autem apud nos iuxta fossas: & estilla, quam nostri Rustici uulgo Fabam graecam ducunt. Sed non recte quia aliud est sed debent dicere, Faham notam Infra apparebit oleum is gidissimum, uiride:& ihi melius certificabo,quod Crassula non est Vermicularis: ut dicit Lu
Centumneruia secundum Compositorem ac Giliber. est Arnoglossa que plantago maiori Haec apud Auic. uocatur Lingua arietis, Sest herba quam nostri rustici Bletam sylvestremu cant. illud uero Lumen fuscum loco Centumneruiae habet Centauream. Od non recte a est. nam in isto unguento ingrediturNCentumneruia & Centaurea.
Ouin solium. i. Pentaphylion. Auic. in secundo can. duo capitula facit: unu de Pentaphselon: aliud de Quin otio:quod idem est.Dicitur autem Pentaphyllon a numero folioru: quia P singulas anodationes habet quin folia.Auic.in cap. de La&cinio pomi Pentaphyllonem interspecies eorum.
Tetrat euherba Terrai .ut dicit Leonar.secundum Giliber est hi balada dem ait C Positorised multi hodierni apothecam credunt quod dicat Torathri. Sed non recte. quia i Og 1hil est fungus nascens in radice Rosae caninae, siue Barbae hircinae, ex quo fit Hippoquastidos hoc Illi ponunt. qui errant. na aliud est Tetrait aliud estToraihir. Si uero Compositor uult quod Tetrait sit herba Iudaica: ergo est Herbum iam Avicen an secundo ran. inquit. Hernualca.i. Herbum:&inctum apud Diosco .est Orobum:cuius aliudest pallidum,alivdsubrutet