Noui herbarii

91쪽

De Filicssi. hactenusexserta

protum sententia. Penicius uero rem nobis expendentibus,

Quirinus & peritus, & taediagnus herbarius, quatuor no- Generabis eius genera demonstrauit. Filicis Primum Polypodium, Engeum . Secundum DFOPrerin , .

Tertium sylvestrem Hiicem altitudine quatuor, aut sex cubimru locis nemorosis mouenientem. teuto. gro albisar.& Quartum Saxifrag e generis reur. Roue stembria Iobre

nant, quae fere omnia in Q in &herba ipsa conueniunt, tantum in radicibus uariant:

quarum singulas &uidimus, S gustauimus. Nam Polypodri dulcis est, Dryopteris ace hior , sylvestris amarior: tanti dulcoris, utppterea sues, qui illa affficiuntur,omnem etiam circa terram subruant, quo eis uesci liceat. Quinta quoq; species,quam supra sub Tanaceti nomine descripsimuS in prio- Supra priorere Tomo, nescio an in hoc al- Tomo fol. hum resem debeat. Sunt enim

92쪽

Nomenclatura

Germanice, Salbey. Aluia,utinquit Hermolaus Barbarus, sic dicta est,tum quod salutaris est &multis aecoa moda morbis: tum quod ad prolem facit contipiendam. Nam in Aegypti inquit Copto, imultis pestilentia sublatis.coactae sunt mulieres,huius herbae succo ad conceptum uti. Saluiam esse Tussilaginis alteram speciem, ideo libenter Dioscoridi, Plinio, et Apuleio credimus,quia foliorum canicies,rugae,redolentia, Sc reliquae notae respondent. Quam quae sit iista uera ac genuina Tussi lago,mihi certe compertum non est. Nec id mirum Nam flore 6c cau- Ie confestim ubi apparuerit, exuirur,disperi r e conspecta. Quod aute ab Theophrasto Sph celo comparatur, cuius quidem species ab ipso creditu ideo nullam pugnantiam habet , quia nihil obstat,unam & eandem herbam , diuersis aliis in figura &similitudine posse aequipara xi:ut pulchre etiam adnotauit Μarcellus Vergilius. Sed iam autores ipsos potius loquentes audiamus.

salutarisa, k ex Dioscoride lib. 3. Saluia frutex est ramosus, longus,uirgas habens quadrangulas, et ca nas: folia mali cotonei effgie, sed longiora asperiora crassiora, et quae sen ssim attritarum quasi uestium scabriciem referant, hirsuta, subalbida peroquam iucundo odore sed graui. Semen sumis in caulibus sylvestri Ormi inio simile gerit. Et iri asperis nascitur. s A L U I A Plinia lib. 22. cap.aF.

D Nostri qui nunc sunt Herbarss. Elelisphacon Graece, Latine Saluiam s

uocant. Menissimilem,canam odoratam. Plura lege lib. 25. cap. G. Comparatio S P H A C E L I, et Saluiae,

ex Theophrasto lib.6. cap. 2. Sphacelus. SO Saluia inter se distant. quas alterum urbanum, alterum genus sylvestre dixeris. Sphacelo soliu leuius,contractius, minus uia slens Saluiae scabrius. Apuleius de S ALVI A.

Quidam graecorum Cission,siue Ciosmin alii Elisphacon appellaue st

re.loli Saluiam, at 3 Tussilaginem uocant. Elelisphacos agrestis grauioris est odoris:usualis uero.quae est boni odoris ac leuioris, Saluia uocatur. Est igitur frutex, siue farmentum in longitudinem porrectum subalbidu. uirgis niaioribus, solqs paulo asperis odoris bona et fructu sine semine in s summitate ramorum similior, minor agresti. Nascitur asperis locis. Et est uirtutis redarguentis cum acrimonia: quae deni. pro Dictamno uenem daepe elicit. Des Ata v I AE temperamento ex Gal. lib. G. Elelisphacos euidenter excalfacit, ac leuiter subastringit. VIRES & Iuuamenta ex Dioscoride. Menses est.& urinas decoctum foliorum, ramorum U Petum. Partus exrrahit.

93쪽

corum T O M v s Secundus. ssPastinacae marinae letibus auxiliatur. Vulnerum sanguinem cohibet. Tetra ulcera purgat.

Testium pruritus sedant rami, solia si demetione foueantur. Addit Plinius, quod ulceru, 8c auriu uermes quoq; e trahit. Nec alia fere Serapion Arabs. Ex A P U D E I O. Ad pruriginem circa anum Saluia decoquitu de ea aqua inferiorta parteis fomentantur:S sedat pruriginem summe. Ex Macro quae in Dioscor non habentur. Saluia,cui nomen Elelisphacos est apud Argos, Cum multa Iecoris prodesto potata querelis.

Cum uino succus tepidus sumitur huius Compescit uentrem tussim, lateris dolorem. Ex P L A T IN AE obsoniorum lib. 3. Saluia calida et sicca, in multis condimentis utimur. Nec mirum cum herba sit salutaris. Na et contra paralysim ualet,& dentibus illita prodest. et serpentum uenenoses morsus sedat.

E VP A TO RI I descriptionem,silubet,huc reseras,quam habes supra eodem Tomo,ssilio.a .

94쪽

Larine, Valeriana. Aman ulla. Herba benedicta

valentiana. Germanice, Balarion. Pennenmara. Sasentraui.

Descriptio P H v ex Dioscoride lib. mo. H quod aliqui sylvestre Nardum appellat, nascitur in Ponto.

folio Olusatri,aut Elaphobota, caule cubitali,aut altiore,leui,cauo,molli,in purpura uergete,geniculis intercspto .Floribus Narcisso proximis, maioribus,teneris,et in albicate purpureis . Radice superius ad digiti misHoris crassitudine, ex obliquo inllosa, in nigri Ueratri, aut Iunci odoratini odia, piillamentis inuicem contextis, sauescetibus,odoratis,cum qua dam odoris grauitate Nardum aemulantibus.

ge minor ea est quae ab hocscriptore describitur.Nee omnes omnino utrius inuicem α--- bi respondentnotae,que tamen praecipue a Dioscoride numerantur, conuolutaegismeris modo, sc ut Plinius ait uniosae radices,earumq; Nardi odor,& albicans in caule purpura,in nostra parirersentiuntur.Credimus nos,ut in animalibus etiam fit,quae non eadem molecorporis,ingenη sui natura ubi nascunt,in alieno orbe ecest,aut terrae beneficio,Phuhanc Proceriorem nascuQuoniam & in nostro orbe cubitalis aliquando u isa suerit.

De Temperamento P H V ex G A LENO lib. s.

D Phu odorata quodammodo esthuius herbae radix, Nardo uiribus semitis,sed tamen ad plera infirmior. Urinam mouet plus quam aut Indica,aut Syriaca Nardus perinde ut Gallica. v IREs &Iuuamenta ex Dioscor. Excalfacit. φ nam mouet,si sicca potui detur. Decoctum eadem praestare potest. Ad lateris etiam dolorem essicax. Menses ciet. Antidotis inseritur.

Adulteratur radice Rusci ammiri : sed malifletu deprehenditur,quo. niam haec dura est, dc frangenti contumaxisne ulla odoris graua.

95쪽

DE V E R A

HERBARVM cognitione APPENDE cui sequentiainsunt.

i Exegesis omnium Simplicium Dioscoridae, & quomodo iis quae in ossicinis seruano

tur respondeant .

r Scriboni Largi Medici uetustissim de Sim

plicibus fragmentum. 3 Io. Mainardi Ferrarien. Medici nostii secuφli clarissimi, Annotationes aliquot Sim plicium, e smptis eius extractae. A Nicolaus Leonicenus de falsa quarunda herbarum inscriptione a Plinio.s Pandulphus Collinutius de interpretatione Simplicium qus sunt apud Plinium,inlusniis Leoniceni respondens.s Leonardi Fuchs1j, Principis Branderiburg. Medici Annotationes de Simplicibus . a medicis hactenus perperam intellectis, &testimatis. Generos Comitis Hermanni a Nuenar censurae aliae Herbarum super eadem re.

S Do. Bernardi Schylleri Medici iudicium de Cariophyllis.s Hieronymi Tragi medici dissertationes fere quinquaginta,de herbarum quarundam

nomencIaturis.

io Marci Gatinariae medici quonda Ticinen. Annotatio una & altera de Tarxam,CD corra,Ιua,Eila &Soldanella. ii Iacobi de Mantris Alexadrini, interpretatio Simplicium,secundu ritum ossicinarii. Q Hieronymi herbarii Apodixis Germanica, ex qua facile uulgares herbas omnes lice bit perdiscere.

96쪽

XED I O S C O M I, I B. PRIMOX E G E M A omnium Simplicium

quae sunt apud Dioscoridem:& colla otio eorundem cum ηS quae in ossicinis habentur. 4s Ex Primo Dioseor. LIBRO. R I s tametsi Illi ca inscribatur,& in primis probatur, insmen &in Italia habetur.Et consensu omnium estradix es αha, digituli crassitudine. Quae ab ossiciniS IriOS,gignendi casu, pro nominativo usurpatur .

A C O R V s quae 3c Umerea,ab Ossicinis quoq; Acorus uocatur. ἡ Μ EO N ; ab ossicinis Meu. Exhibent enim renellas quasdam radicuulas aromaticas. Quamquam sinr,qui pro Radice interpretentur,que ab agyrtis circumsertur, & uulgo Beerururg uocatur:cuius admodu feracem

Hungaria predicant:& quantu apparet,Anethi *luestas sol is 8ccauolibus non disssimilis. Quod doctoribus propono discutiendu.De Osteo

ricio autem plane non consentio:tametsi 8c ea sententia sitos habeat asses clas. NihiI enim illi conuenit cum Anethome radices habet tenues,sed crassas,& interdum ingenteS pugnos sequanteS.C Y P E R V S. Cyperi herbam non uidi, ne in ossicinis habetur. Radicis hodie usus notus est tantummodo, quam ipsi interpretantur, Distenγlgen.Sunt tamen qui eX Plinio interpretantur,odoratum,angulosum,uel triangularem Iuncum . Et ex Celso,tego odoratum, Sc quadrastum Iuncum.

CARDAMOMU M. Et hodie in ossicinis peregrinum aromacelebre habetur sub nomine Cardamomi. Sic enim Arabes appellare

maluerunt.

Commentarius noster quem habemus prospica N A R D Tinterpretatur Nardum:consentientibua & Ossicinis, quibus ego Pseudo nardupotius nostratem crediderim . Sunt enim nouem species Nardi,quas ex Plinio collegit Barbarus. C E L T I C V M Nardum nascitur in Liguriae spibus,& ab incoφ1is regionis suae Gallica appellata est, nostra Lauendula si Vergilio crodimus . Et ego plane consentio.Nihil enim in toto Dioscoride descriptui ego quodilli repugnet. uancb Ossicinae Spica Celtica interpretentur. MONTANUM Nardum non ualeo coniicere quest. Sed ne Commentaria aliquid huius rei certum demonstrant A s A R V μ uulgo notissimum,Germanice Sammum. irum,quomodo non & illius nomenclatura uitiata est Sc adulterata a barbaris. Ita li uocant Baccare. P H V,uel Cretica Nardus, sine controuersia nostra est Ualeriana, Bolbrionmber Sennmarct. Quod autem paulo minor nostra apparet quam descriptio habet apud Dioscoride, regionis Sc influentiae culpa est,non

Sardanaum

Valeriana.

97쪽

L, I B.

Vide infra de

hoc commentarium. Io.

Radix Costia

MALABATHRV M. Distinguit huiuS tria genera Barbarus, . Uerum tertiam cognitu tantummodo Medicis &officinis,id quod pas sim ostenditur satis amplum,solio nucis iuglandis sed aridum ,subpalliodum.& multo solidius Ipsi Folium appellant, aut Folium Indum:quod linde adfertur. De CASSIA nihil pronunciamus:cum de ea adhuc apud iudicem stis sit. Lege autem Leo nardi laclis 3 propo. ip.de Errorib. Medicoru ,priterea Leonicenum,&Mainardum. CIN NAMOMUM notum est sub nomine Canellae apud meracatores 8c Italos . D e germine tantum controuersia est. Item de loco ubi j

proueuiat . Consisse fabulas Philostrati de Apollonii uita, Item Plini o

um,& Theophrastum. A Μ Ο Μ I semen in ossi is seruatur eodem nomine. C O s T V s. Pro triplici illo Diostoridis Costo, ossicinae amarum stantum Costum exhibent. Odoratus Ι V N C U s in Aphrica Asa nastitur. Cornelius Celssus Iuncum rotundum uocataut alius intelligatur ab angulari & quadrast ito . De quo supra in Cypero diximus . In ossicinis instar straminissea lbene, 8c nescio quid aromaticum redolentis, reconditum habetur, sub sbarbaro nomine Squinanti:struntq3, Camelorum esse cibum Arabia.

5c duratus, quamquam Plutarchus etiam arabicum Calamum interpreGtatur, ne ab officinis etiam alio nomine appellatur. BALS AM V Μ. nomine tantum notum,uerum propter eius pres ci um in mensum, ab ossicinis exoletum . XyIobalsamum tamen seruatur. iAS PALATH U S. Radicis usus tantummodo habetur, a Mauo ris sub nomine Darsian. BRIO N,id est. Muscus, Ossicinarum Ulaea. Verum aliud est Moschos,Gazellae sanies,preciosissimum illud odoris genus. αγάδειχον,1 num est quod ex Arabia 8c India deportatur,ut inquit Dio scor. Medicorum uulgus Xyloaloen concorditer uoca uel Aetio quoΨ i

N A R C A P H T V Μ ex India desertur corticosum, simile Sycost imori libro: quod iucundi odoris gratia suffitur. In nostratibus officinis necdum uidi,sed 8c uocabulum quo incompertum. C A N C A M v Μ. arabici ligni lachryma est, Myrins quodamodo similis,olidi gustus: quam ad sussimenta usurpant . pharmacopolarum est Lacta. Uide Dialacra. C Y P H 1 Thymiamatis compos1tio est,dicata Drjs,qua abunde Ae sgyptii sacerdotes utebantur olim . Ab nostris officinis in usu non habe G :tur,sed ne a Doctoribus quo scribitur.

C R O C V S memini non notissimus

Crocomagna, olei crocini sexanstructiores officinae reconditum his i

98쪽

FD I O S C O R. PRIMOhent:&autor Luminaris maioris non 1mprobat. HE DE NIVM nostraeu Campanica Enula: de qua in Herbario nostro plura. - φακων ἔλαιον,oleum quod ex inmaturis oliuis exprimitur, ab communi oleo in Iatriis seorsum seruatur.

λωονἔκ του- αγ'ασιλα ι ,oleum quod sylvestres olivae fundunt. σικυίνιον1λαιον,Sicyonium oleum . Utebatur eo in aliquot malis antiquistras:nunc ex usu disperiit. E L E O M E L iii Palmyris Syriae, ut inquit Dioscor . ex quoda cau dice manat, crassius melle,sapore dulci . Commentarius noster uetustio simuS quem habemus,pro manna interpretatur:quod an ita habeat,per occasionem discutiendum relinquimus 's, qui de origine Manns com*metarios hodie scripserunt.Nam nos ad alia properamuS,Ne commestiarium scribimus,sed nuda tantum nomina interpretamur.

Cicinu oleu e Cici arbore in Aegypto copiosa, ubi sine igne Scaqua, aspersum tantum sale, exprimitur . Cibis foedum:luminibus lucernaria, Propter nimiam pinguedinem,ineptum . Vergilius diligens sane scri raptor pro Phaselo interpretatur. Sed nos in scriptis Rhapsedijs pro oleo deCatapulta maiore inuenimus. Ex ossicinis hodie exoleuit. Amygdalinum oleum,uel Metopium, duorum generum , hodie se uatur.& de dulcibus 8c de amaris Amygdalis. Oleum Balaninum secundum Hermolaum e Myrobalanis, uel Ae gyptia Glande:secus Pandectiarius scriptor, qui pro granis Ben uel Beshen appellat. Hodie in usu non habetur. Oleum Hyoscyami in priuato usu habetur podagricis Oleum de grano Cnidio,id est,de Cocco gnidio,ne illud quom in usii

habetur. ἔλαιου κιναι νιν,id est, e Cnim herba uel Cartamo, effecitu a superiore non diuersum,

Oleum Rhaphani,admodum protritum plebeis oleum. Oleum Melanthinum, oleum de Nigella uel Git, exoletum. Oleum Sinapinum habetur in usu. Oleum Myrteum,uel myrtinum, & Italiae quonda celebre habetur in ossicinis. Oleum Laurinum,uulgatum Sc celebre. Oleum Lentiscinum, Oleum e LentiscoGraeci uocantinam αιων iuncus est. Fit autem ex gummi Lentisci. Mastichinum oleum emastiche. Oleum Rosaceum,quod extra myropolia etiam uulgus conficit, hasbetur. in via , osa oleo in Sole maceratis,& in uitro repositis. mel saceum,quod eodem modo maceratur,& excoquitur. ELATINUM OLEUM e palma Elate,qua nostri Palmam abietem uocant. -

Enula Cam

pana

Phaselus, Oleum de Ca

taputia. σμυγδάλινον

99쪽

ε E X D 1 B. Oleum Melinum,quod ex malis Ciloniis fit &struleis, Oleum Oenanthinum, fit ex flore uitis Labruscar. Telinum oleum, id est,e Foenogreco, nobilissimo semine. Sampsuchinum oleum,ex Amaraco uel maiorona. Ociminum oleum, ex soli js Basiliconis. Abrotininum oleum,quod fit ex Abrotono. Anethinum oleum,in usu hodie habetur inter anodina. Susinum oleum,uel Lirinum,uel Liliorum alborum,quo nihil famis stimus parturientibus.

Oleum Narcissinum non conficitur hodie. Sed nem de flore satis cori, suenit scriptoribus :ut in nostro Narcisio scripsimus,& infra qusdam ado s

Oleum Cyprinum neglectum,at hodie minime in usu. Irium uel Irinumoleum quod ,fit ex Iride Illyrica.

αμαρι νον, idem oleum quod paulo ante Sampsuchinum uocauit:sed alis :am eius componendi rationem ex Coacorum consuetudine docet. Megalinum oleum etiam Dioscoridis tempore exoleverat,ut ipse i :quit, ante sua tempora alioqui cantatissimum.

Hedychroon, & Hedychrum,a coloris hylaritate sic dictum,idem ui odetur esse cum Amaracino, ut inquit Barbarusmisi quod nomen hoc , proprie habet in Co, ubi nobilissimum olim parabatur. Quamquam est Sc Theriacos eius nominis compositio:de quo alias in Pandectis nostris metopium ex Galbano unguentum:sic dictum ab ligno ex quo desti dat,quodMetopium uocatur,utinquit Dioscor.Liquor, uel potius Iara lchryma metopi j hodie seruatur. Unguenti usus nullus. Mendes1um,eo loco ubi Mendes,id est, caper colitur, ut inquitBarba :r Peregrinum Germaniae. Stacte uocatur pinguedo recentis Myrrhae, cum exigua aqua tuss, 8c organo expressae. Ea perqua odorata ac preciosa est.Sic dicita ,ἁπετια i

id est, stillando . Plinius simpliciter Myrrham sponte sudantem dixit:& est gummi quod Storacem liquidam hodie uocant,quo ad poma odorisi i

fera Sc sussitus utuntur. Cinnamominu unguentu, olim ad prodigium uso in precio habitu. Nardinum, uel Spicatum, eminis Romanis,& precipue prediuitis ihus oh m familiare. Vel potius Nardus pistica illa, cuius Euangelistis meminerunt,si Barbaro credimus. Malabathrinum, uel Foliatum,uidelicet quod e succo Folh eius nos minis conficitur. Peregrinum, eXoletum. Iasminum sed aliud sorte quam nostrum Holaceu. Quod inde conε s

ilcio quod apud Persas ex albis tantu violis conficisolitum est,ut inquis s

100쪽

DIOSC. PRIMO

Dioscor. Sed 8c alia nonratibus conficiend1 ratio est. A. Μ. Y R R H A nusquam non obuia in ossicinis,sed adulterina , teste uma NIainardo,Leoniceno,& Leonardo Fuchsio:ut inta leges.s T Y R A X lachryma est arboris , malo Cotones similis.Sed myros . . Potae mutata litera, Storacem appellant. η'νωίδειαν lachryma est Sara nicae arboris. Habetur in ossicinissed sub Bdellium. nomine Ddellii Iuda1ci. f V S norum. Sed sunt eius aliquot genera. Est enim insculum: Thus ma- quod sic a specie testiu uocant ,mammosum,cum h ente lachryma priis in ius ore consecuta. Plura de hoc Barbarus in Corollario . Ossicinae tamen in ier Thus & Olibanum differentiam faciunt. De quo in nostro Lexico, Olibanum secundum sententiam Barbarorum 8c neotericorum. Cortex ThurisWipse sua iuvamenta habet,ex gummi notus 8c liquore cui interdum mixtus inuenitur. Quamqua Vergilio magis placet corticosum Thus , ido pro Cortice Thuris. Quod enim in eo laudatur.

medicinae inseruit , Thus est: quo nisi turgeat cortex , inutilis erit. Manna Thuris quid sit, insea ex commentariis Leonicen mainardi, iam la/cά-& D . Leonardi Fuchsii petendum censemus:qui copiose admodum de ea, & differentia eius ab Saccham disseruerunt. Nam perplexior est constrouerita, quam qus paucis explicari queat. Fuligo Thuris,an aliquibus in usu siqnescio. P I N U S 8c Pacea,genericide distribuitur,sed specie differunt. uia Picea. Picea pinguior ato tenuior est fol's,sed minus alta,ac recta praeterea co nnum minorem, & magis algentem, nucleos quo resina perfusos oblisnet . Lege Barbari C orollarium:similiter Uergili 3 annotationes. scix.i,Pinee nuces,de quarum disserentia uide Vergilii commentarioum:quamquam omnes sint notissimae. L E N NI S C V S arbor Germaniae nostrae peregrina.Italiae tamen

familiaris. Mastych en destillat,notum gummi.

μὰ,ila. Resina lentiscina,Mastyx. vim Resina Terebinthina. Masryx.: Pa X nihil aliud est quam fluxus combustior in trita sua resinas. Pix sicca uel spissa, ab Ossicinis Colophonia:tametsi Dioscor.etiam liquidam illam Colophoniam uocat. -ὰx .i, Bitumen:alias ab OssiciniSIudaicum Bitumen. 3uben Im. uocantBabylonii Bituminis colamen,colore candidum. hau Dtur enim & nigrum. noratur ab Ossicinis. anquam sint qui oleo in Oleum Petro uoleo pro ea utanturi. simili modo ex stagnantibus colli tur. C v P R E s s v s Scin Italia, 8 in Gali 3s prouenit tantum, Gerstmaniae 8c se idioribus climatibus ignota. Genera eius uide apud Dios scor. 8c comentarios,Galbulae tantu eius nuces a nobis in usu habentur. Galbulae. IUNIPERVS duorum generum,ut inquit Dioscor . Resudat eo gummi,quod Sandaracam vel Vermicem hodie vocamuS. . AR