Noui herbarii

81쪽

E N T A R V M differetias omnes,nemo re&us distinxit Hieronymo herbario, cuius inta Commentarium consule, a calce AppendiciS. Mentae nomenclaturae secundum Dioscor. lib.3.

Hedyosmon satiuum atri Mintham,alh Calaminthan, Latini Mentam uocant, ali j Nepeta. Aegypti3 Tis, alii Pereo, alii Macessio. Cognita heraba est Calfaciendi,adstringendi,ato exiccandi uim habet. Patina lib. Obsoniorum.

Μenta suacissimi odoris herba est. Hanc fuisse puellam a Plutone amatam, serunt poetae , .ersaminin herbam sui nominis a Proserpina, cuius pellexerat. Hinc praeterea mentulam dictam , quasi donum amorum,uel quasi me ira,vel quod mensam grato odore percurrat.Ecci- virtutestatenim haec herba,propter inflammationem & humiditatem , demortuam Venerem Hanc mentes. ob rem crediderim,ueteres exercitus dia S uetuisse miluem,quem castum uolebant,undeer c stra suntdicta, hac herba uesci. Appetentiam inducii menta,&obesos a marcescentiaconseruata laetum cor reddit, stomachum iuua lumbricos interficit. Contra morsum canis rabiosi ualet plurimum. Seritur menta aequinoctio uerno: melius tamen surculo uenit quam semine Humi

do minus gaudet. Aestate uiret,hveme flavescir. Semes sata, diutina aetate durat. Est Sc menta sirum,syluestre genus,quod utVicis Propagatur.

De MENTAE temperamento ex Galeno .

Hedyosmos,alii uero minthen odoratam nuncupant.Est enim & alia quaedam minina naodorata,quam Calaminthen appellant. Vtram gustu acri, Sc facultate calida est,ex tertio ordi ne excalfacientium. Infirmior est tamen menta odorata quam Calamintha, minus exca1facit. Vt autem in uniuersum dicam,haec ceu sylvestris quaedam est,illa ceu domestica.Quam obrem Blane,ob eam quae ex cultu accedit humiditatem,mediocriter item ad Venerem excitacid quod omnibus accidit quae humiditatem semicoctam,&flamosam continent. Oh talem ipsius her hae temperaturam,in abscessibus ea quidem cum poleta mista utunturtid quod in Calamintha facere nequeas: propterea, quod ualentius rum excalfaciat, tum delaccet, quam id genus possint. Habet uero etiam quiddam amarum in se & acerbum. lita quidem lumbricos interficit, Minitate uero si cum Oxycrato bibatur , recentes sanguinis reiectiones reprimit. Substantiae est ut si qua alia herba partium tenuium.

V REs eiuSS uuamenta Dioscoride. Sistit sanguinem, poto ex aceto succo.TineaS in uentre teretes enecat , Venerem stimulat.Singultus,uommones choleraso sedant, terni ram uoli cum acidi granati succo poti.Suppurationes discutit,si cum polenta ii φh natur.Imposita seonti,capitis dolores mulcet. Mammas si tendatur, aut lacte turgeant,compescit. Cum sale, canu morsibus illinitur. Aurium d loribus cum aqua mulsa subuenit. Uulue ante coitum admota, concaeptioni resistit . Linguae scabriciem conseicta laevigat . Coire lac, dens rich in Pseum non patitur,si folia potionibus lactis immergant In siimma, sto omacho utilis est.Et in condimentis peculiarem gratiam habet. Verba PLINI I que silpra mutuatus est Ra

ε Eodem tempore seritur menta planta:uel si nondum germinat, spon sgia. Minus haec humido gaudet. Aestate uiret,hyeme flavescit.GenuS eis sis sylvestre mentastrum est. Et hoc propagatur ut uitis, uel si inversi ra osm serantur.Μentes nomen suavitatis odoris apud Graecos mutauit cum G s

82쪽

S s 1 Μ P L, I C I V Μ Pharma C alioquin Minta uocaretur, unde uetereS nostii nomen declinauerui. Grato Menta mensas odore percurrit in rusticis dapibus . Semel sata, diutina aetate durat.Congruit Pulegio, cuius natura in carnarhs reflorescens cepius dicti est. Haec quoq; seruantur simili genere,mentam dico, Pulegiuma

Nepitam. Eu p NIO lib. 2O. cap. s. Mentae ipsius odor animum excitat.& sapor auiditatem in cibis: ideo in mammarum mixtura familiares ipsis accessere, ut coire,densare. laenon patiantur. Quare lactis potionibus additur, ne huius coagulati potust. angulentur. Data in aqua & mulso, eadem uiresistere & generationi creditur, cohibendo genitalia densari . Aequc maribus ac foeminis s1stit sanguinem,&purgationes sceminarum inhibet. Cum amylo ex aqua pota, eliacorum impetus,syriation. 8c uomicas uuluae curauitia illa& iocis nerum uitia ternis obolis ex mulso datis. Item sanguinem excreantibus in sorbitionem. Ulcera in capite infantium mire sanat. Arterias humidas sic cat siccas adstringit.Pituitas corruptas purgat in mulso 8c aqua. Voci sue. cus sub certamine utilis duntaxat, S qui gargarizatur uua tumente, adimeta ruta 8 coriandro ex lacte. Utilis Sc contra tonsillas cum alumineuin φguae asperae cum melle. Ad conuulsa intus per se, uitii sin pulmonis. Sin D gultus Sc uomitiones sistit cum succo granati, ut Democritus monstrat . Recentis succus narium uitia.Spiritus subductos emendat. Ipsa trita cho Gleras in aceto quidem pota.Sanguinis fluxiones intusaleum etiam imposita cum polenta,& si mammς tendantur.Illinitur & temporibus in capi stis dolore. Sumitur Sc contra scolopendras. 8c scorpiones marinos,& ad serpentes Epiphoris illinitur,& omnibus in capite eruptionibus item se dis iniqs.Imperi nes quo , uel si teneatur tantia, prohibet. Auribus climulso instillatur. Aiunt Staieni mederi eam in horto gustatam, ita ne vel φlaturi si is qui momorderit,dicat se lieni mederi, per dies noue. Aride quo farinae tribus digitis apprehensam, et stomachi dolore sedare in aqua: et similiter aspersa in potionem, uentris animalia expellere.

Ad ignem sacrum herbae mentae succus expressus, adiecto sulphure et Meto de penna in unctus sine mora dolorem sedat . De mentastro secunda specie mentae , Ex Dioscoride lib. 3 Sylvestrem Mentam Latini mentastrum uocant, hirsutiore solio, &prorsus maiore quam Sisymbrii, grauiore odore. Quare minus ad sanciarum usus experirur. .

De GALAM IN TH A.tertia specie Mentae . Ex DIOS COR ID Is Libro Tertio. Ex Calaminthae generibus,quaedam montibus familiaris,solia Oeimi habens. incana. surculos aridos, & caules angulosos, purpureum florem.

Altera Pulegio similis est,sed maior . Quam siluestre Pulegium ideo aps

83쪽

pellarunt, quod odore ipsum aemuletur. Nepetam Latmi uocitant. Tere Atia Mentastro cognata est, foliis oblongioribus, caule & ramis maioribus quam superioris sed uiribus inefficacior . Omnium folia gustu feruentia Sc acria. Radix superuacua. Nascit in campestribus, asperis,&aquosis .

Potu aut illitu demorsis a serpente opitulatur. Decoctum potu menses et urinas expellit. Ruptis,conuulsis, orthopnceae, torminibus , cholerae, rigoribusque auxiliatur. Regium morbum expurgat. Praesumpta in uino uenenis resistit. Tineas, caetera nteraneoru animalia, cum sale & melle pota enecat. Nec secus cocta, crudaue si teratur.

Elephanticos esitata adiuuat, si postea serum laetis ebibatur. Folia detrita si in uellere subiiciant, menses trahut , dic partus enecati Accensa, aut substrata serpentes fugant. Nigris cicatricibus candorem reddunt,in uino cocta 8c illita. Sugillata tollunt. Calamintha ischiadicis imponitur, ut concretum humore evocet sum

Uermes necat succus auribus instillatus . Ex B A R B A R I Q O R o L, tu

Calamintha, nostri fere Nepita appellant,etiamsi Dioscor. speciem eius una priuatim rupi Biam uocari tradat. ProrsuStata intermentam, mentastr S Nepita societas es ut mim non sit misceri qiam ab autoribus earu & spes & nota. Alioan & qd modo Pule u ossicinis & ruribus uocat, haud plane scias Calaminthae genus sit,an veru Pulemia Nepita era non sata nascit.Calamitha grsce Caeeta quoq; dicta fuisse, testis est Straborqui nonullos scribit existimare,Lacedaemonia ab Homero non caeloetam a magnitudine,sed caeloesiam a Calamininae copia uocari.

Congenerem aliqui, similem tantum aliqui mentae Calamininem,quam nos Nepeta diximus,in graecis fecerunt. Subscribitque illorum sententiae ,nomen quod coniunctam sibi habet mentam. Habent contra posteriores illi figuram, qua mentae similem faciunt: naturam uero S uires,qui sui generis herbam esse dicut. Triplicem hanc Dioscorides aici diuersisq; notis inulcem separat,sed no facile cognoscendis: tanta trium genem similitudo est. Plinius unum tanta constituit genus lib. xo. cap. 14. Nepetam id uocat. Nicanderin theriacis suis duo tantu, &Hi ter Calaminthes gna cognouisse uidetur,aquaticu, palustrecy alterum: montanu uero alterum et haud sane quia montana Calaminthe ille dicat,sed cum aquarica S riguis gaudente dixi si proprium signasse genus uidetur:cui diuersum montanu, S in siccis nasces sit. versiculi eius sunt

ca resonantis fluminis uortices comosam frondentem Calaminthem . Copiosa enim prope a quarum scatebras,&circa labra earum nascitur,fluminibus gaudens.Ex quibus pro comperto habendum est, Nicandro duo haec tantu genera esse,locis in quibus nascuntur diitincta. Hic tamen ex foliora,ramulorum, florum,&odoris diuersis notis sua genera separat. Non facile, ut diximus, inuenienda dc cognoscenda: tanta est nataliu mixtura, ct naturae cognatio. Aputrius , quicu ille fui in comentario,qd de aliquot herbis reliquit Nepeta hane ait montanam Henis

tam a graecis dicita Μagis sanguinem Hammonisiis Italis Nepetam montanam.

85쪽

corum T O M v s Secundus. 'Sanguinaria.

Sunt herbenopauce nis radices,sunt lapides & geriam quae singula Sanguinaria dici possunt. Haec tamen hens hauulgo Sanguinaria uocat,na rubet . & succus eius ut purpura tingit. Alias Soldanella. Nascitur stercorariis.

86쪽

Descriptione huius herohae habes suspra Tomo priore, solio. 1. inter hepa

87쪽

corum T O M U S Secundus. Artemisia.

Herba hec descripta est supra Tomo Priore, set

89쪽

RHAPSO DIA . XXII.

es Nomenclaturae

Graece, πολυπόδιον,

Latine. Filicula. Filix arbor.

Germanice, Engelius. Eaumfar.

De ratione nominis ex M. U E RθGI II Commentariis.

Olia Romanis Filicula Graecis pilosae cauernosaeq; acetabuloru modo radices Polypodium fecerunt:eκiguam herbam :ideoq; diminuto nomine ab utraque gente appellatam. Folia enim quod hic: Theophrastus,Plinius,latinio Sc graeci fere omnes testantur Filici similia ha bet: radices autem pilosas, minimi digiti crassitudine . Sed quod marinis Polypis cognominem plantam fecit, per longitudinem certis interuallis dispositi concaui tumores, eadem specie et naturae usu quo in polypis acetabula uidenzu fuerunt. Neq; enim a multitudine pedu, quos nullos habet ut polypum, Polypodium graeci herbam nominauerunt, sed quoniam polypo, qua diximus nota similis est, sic quondam uocata fuit:nulla alia Φ exigui polypi significatione. Diminutum siquidem a polypo nomen Polypodium est. Facile intelliget quod dicimus,qui ocu latus testis radicis eius fuerit. Videbit enim qualem nos diximus crassitudine, & uillositate r dicem:moxinea apertos &concavos tumores quosdam, quibus nititur & haeret: non aliter citin mari polypi acetabulis suis haerent,sugunt,ct quae coeperunt tenent. Qualia autem Metabala sint S unde ad multas naturae partes id nomen transierit, in Aeetabulo herba, Sc alibi longius diximus . Idque est quod Plinius uicesimo sexto uolumine ait.Radix crassitudine di giti minimi,acetabulis cauernosia,ceu polyporum cirri. Felici descriptione usus, rei quam ante eum Theophrastus,& hic scriptor risdem fere uerbis tradiderant . Theophrasti uerba libro nono de plantarum historia sunt,quo loco de radicum diuertarate agit,hsc. x δέ του πολυποδιον

habens,qualia polypora cirri habentepurgat per inserna.Folia maiori Filici simile habet, & in B petris nascitur. Hic non tam manifeste rem descripsit: sad cum dixisset habere Polypodh radicem cirros polypo similes, cogitanda legenGuS reliquit acetabula quae necessario eos sequuntur,& sine quibus in polypis cirri esse no possunt. Alioquin differunt a Cirris Acetabula. Illi G ciretrum tota polyporum flagella sunt hecautem in flagelliS &cirris his cauernota concauicares,a- Metabula. bus id animal n: titur, apprehendit,&apprehensa fugit. Ethμ tota Polypodri nominis ratio

in graecis, ct caussa fuit Romani,quae certius Sc in aperto magis erant folia contempla Rhculam uocauerunt.Testaturm id Plinius,eodem loco dicens.Detrahitbilem Polypodium, quam nostri Filiculam uocant. Similis enim Filici est. Sed multo certius ante eum. Μ. Cato operis sui de re rustica capite centesimo quinquagesimo havo,qui cum familiam rusticam doceret, quomodo aluum deiicere oporteat plura simul coqui iubebat:frustrum de perna Brassicae,& Betς. cum radice sua coliculos: tum Filiculae paulum, Polypodium hanc intelligens: cui, testantibus id cuneti s aliis, regia in purgando uis est. Polirrhizon,id est, multiradicem uocari hic etiam ait,ut paulo ante diximus,a copia radicum: quod nomen accreuisse nos illi credimus ex piloatate eius. Nasci in petris tantum Theophrastus ait. Omnes alij tamen ultra petras in arborum , Praesertimin quercuum truncis prouenire etiam tradiderunt Probantq; ossicins, ex quercu m gis, ex petris, aut atris arboribus .Plinius sub arboribus uetu stis nasci ait.Caeteri uero in , non sub arboribus. Addidit ille tamen uetustatem necessariam Polypodri natalibus.Inter corticis Gnim rimas nascitur,quas uetustiores in arbores amisso iuuentutis humore &laeuore ducunt.

Descriptio Polypodrj ex Dioscoride lib. s. Polypodion aliqui Scolopendrion, alii Plerin, alii Polyrrhizon,Latini

Filiculam uocant. Nascitur in muscosis petris, & uetustis arborum caudicibus, praesertim Quercuum, palmi altitudine. Filici similis, sub hirsuta, no tenui perinde diuisura. Radix pilosa, in qua

continentur cirri, ceu polyporum, crassitudine digiti minimi, coloris intus herbacei, austera ali quantum,& gustu subdulcis.

90쪽

S n. P i o I V M Pharmae Descriptio eius quae DryopteriS uocatur,. priori non absimili ex eodemu Dioscor. lib. s. Dryopterin aliqui Pterion, alii Nymphaeam Pterin nom1nant. Nascis itur in ucterum roborum musco, Filici similis,multo minore soliorum inucisura. radicibus inuicem implexis,hirsutis,gustu acerbis , in dulcedinem s

. Xrus mij de utra libam capis Filicis duo genera,nec florem habent,nec semen. Pleris greci uocant, iesii Blechnon:cuius ex una radice quam plures exeunt filices, bina etiam scutata exdedetes longitudine, no graues odore . Hanc marem existimaris Alterum genus Thelypterin Graeci uocat,alii Nymphea Pierin .Est autenon singularis at se uticosa, breuio mollior 8c densior, solus ad radi o cem cananiculata.Vtrius radice sues pinguesctit. Folia utriusq; laterib. Pinnata, unde nomen greo imposuere. Radices utriq3 lora in obliquum. higre, prscipue cuminaruere . Siccari autem eas sole oportet.Nascuntur ubiq sed maxime frigido solo. Effodi debent vergit 3s occidentibus. U 1US radicis in trimatu tantum, ne ante. neo postea. Pellunt interaneorii animalia. Ex his cineas cum melle. Caetera ex uino dulci triduo potae. Ubera stomacho inutilissima. Aluum soluit, primo bilem trahen S, mox a quam.Melius tineas cum scamon' pari pondere. Radix eius duum obo lorum pondere ex aqua post unius dici abstinentiam bibitur, melle prae gustato contra rheumatismos, Neutra danda seeminis: quoniam graui D dis ab ortum, caeteris sterilitate facit.Farina earum ulceribus tetris insper ogitur. Iumentorum quo ceruicibus. Folia cimicem necant, serpentem non recipiunt. Ideo substerni utile est in his locis si is pectis. Ustae etiam fugant nidore. Fecere medici huius quo herbae discrimen. Optima Macedonica est, secunda Cassiopica. De temperamento Filicis ex G A L E Nolib. s. Simplicium.

Filiκ radicem habet maxime utilem. Latum enim lumbricum interfici si quis eam quatuor drachmis in melicrato ebibat. Ad eundem modum partum uiuum quidem necare, mortuum auriemehcer mirum non est.Est enim amara, paulum habens adstrictionis. Quamobrem ulceribus imposita,uim habet ualenter desiccandi. Non tamen mordax est. Similem uim hahet ei clypteris nominata.

VIR E s 8c Iuvamenta Polypodii ex

Dioscor. lib.s LPurgandi uim habet. Coquitur cum gallina, aut piscibus,aut Bela, auemlua ad aluum soluendam. Aridae farina aquae mulsae inspatia,detrahit bilern et pituitam. Trita luxatis essicaciter illinitur,et aduersus digitorum fissuras. . De D R Y O P T E R I. Dryopteris Psilotrum est cum radicibus trita. Illinitur enis primum, usq; dumludorem euoceu mota sudor abluiuir,& recens imponitur.