De crisibus libri tres / Nicolao Leoniceno interprete

141쪽

Quaecu que enim aliter quieuerint,mali i

inius redeunt. Antecedit aute huiusmodi

excretioes Labicesius no mediocris pei Aue a turbatio in corpore aegrotatis.Na anes iacia xietates & vigili ,&dementiae, graues stio, somni, disti ciles anhelitus,& hallucina- continetia tiones, vertigines, dii ficiles sensus dolo corporis. res capitis,colli,5 stomachi. multorum aliora membrorum nonnullis vero aurius nitas, vanae ante oculos apparet ima Io nil in gines, lacrymae inuoluntaria', essequunt, Aph. scri Durina retinetur, labrum inferius agi-ptrum qui latur aut aliquid tremuli sit: obliuio, bi praesentium ignorantia,& vehemens accisi immixdit rigor, plurimum accessio cosuetam egrauis an anticipat horam, simultus estus sitisq; in te accessis tolerabilis sequitur clamat .s aliut sicuti Nem. 'c furentes, neq; possunt in eodem situ recu- Nec iam bere taleinde repente multus sudor erupit, familia aut vomitus aliquis no paucus insequitur, ores agno aut venter subito soluitur, aut abundas fit scit aeger fluxus sanguinis,aut haec omnia simul co tingunt,undeno paruus invadit timor in

spicietes. Et quispiam homo vulgaris cum istis adesset,ipsa re cogente,ita proniicia. suit, piudicium luc de vita aegrotatis agmretur. Neq; enim medicorum aliquis primus inuenit id nomemsed omnino neces

sarium fuit,ut qui presens medico adesset,

142쪽

contu baretur, atque ideo exclamaret, critim id est indicium rem ipsam nominaret. Decet aute medicum generosum neq; turbari, neque futuri euentum ignorare: melius autem fuerat,si se ad praenoscenda futuram critim exercuerit neq; enim ista cognitio qua habetur de praesentis crisis euentu, multum distat a praecognitione eiusdem futurae,sed ex eadem contemplo I tione utraque perficitur. Quibus in ' tempus crisiis γ' quantito

is V Tiam Haec omnia dicta sunt, partimc luidem in primo libro de diebus iudicatoriis partim in duobus libris qui isti iantecedunt dicam vero istinc Omnia summatim, quae praesentem critim quo 1 euasura iit ostendunt,&futuram praemo-

irant. Primum ouidem maximum in

te omnia est conderare coctiones exirinis, excrementis,& sputis. Siquidem ego millies cum dum cristes fieret interessem, 2 neminem unquam vidi intereuntem qui Co Itoma praecedetibus coctionibus risim habuist xima imset. Non tamen aequa omnium signorum habet ad

dignitas existimanda est, sed in morbis salutarem quidem boracis atque pulmonis recipue crisim

143쪽

COIli sputa sunt animaduertendamo tamen rῖε iam innarum contemplatio lac gligcnda: sed

vi :nnqua excrementa sunt inspici cnda. Si vero tando in s u tum febricitent line alicuius visceris pantun et i -sione, aut inflamatione hepatis, vel renu sie lioni vel vesica vel splenis, maxime rinis ani- praeci mum oportet adhibere licuti si circa ven- ue s e triculum passio sit, Primum excrementiscian alui deinde neci urinae sunt negligenda . Semper enim quum febris alluerit vel ex rosola hirinorum putredine accensa, Vel ex inebro inflammationem patiente praecipue urinas inspiciedas censeo,atuli inde coctiones agnoscendas sicuti prius desiniuimus. Primu quides maximum instantis a bona crisis indiciti sunt coctiones. Secundum aute quod ab aliqua diei indicatoria antea indicetur cui annexa est diei iudicatis potentia Deinceps autem inspicere oportet specie morbi morem specici uidem, si tertiana vel quotidiana, vel febris ardens, vel pleuritis,vel peripneumonia: more aut, si moderatus &mitis,vel prauus atq; maliFnus: deinde si formae morbi excretiores podeat,si cnim febris sit in tuecendens,vel sanguis e naribus profluet,vel post vehemente rigorem sudor multus&calidus per totu corpus emanabit, aut per

vomitum aut per aluum aliquid biliouam

144쪽

si multi in toto corpore sudotes fiunt. Finita uti phrenitide sudor bonus multus S praecipue si ex capite multus calidus Buxerit, sudate simul reliQuo corpore. Co Qui mori tingit aut siqvado quod etia per sangui bis. uanta Io nem e naribus fluente phre..itis certo fini tur tamertur. Non tam lethargus aut peripiae uino rba mnia luxum sanguinis amant. Inter ipsas autem pleuritis medium obtinet locu minus enim quam febris incendens threnatis, 1 magis autem quam peripneumonia atq; lethargus, profluuio anguinis luitur. Sol Adlicet uita ute lienis hepatis inflammationes nouae di- sanguis e naribus proflues,cum hec visce- pinguitra una cum acutis febribus habet inflam Ge. in prisa mationes. Et omnesque sub praecordiis ii utri the de calida: ataue acuta inflammationes, fluxu usulis

sanguinis finiuntur. Oportet aut per di epigastrii

rectum fluere sanguine, ex dextra quidem flammanare hepate patiente,vel locis sub dextris tu et indeas praecordiis positis ex inistra aute liene, Jamorabalocis vicinis. Iuuat aute sudor bonus O gia commnes Quae sunt in praecordiis inflamatio meninne calidas S acutas. Hepatis vero conue

xae quide partes patientes tribus praxipuu

145쪽

modis crisis obediunt, fluxibus sanguinis

e nare dextra, iudoribusbonis Ic rinis abii latibus. Caua aut partes excremetis biliosis at i sudoribus, non unqua verbi vomitibus. Magis aut expetiit per urina sex purgari, quam collex hepatis partes,omnia ea quae vel in partibus renu vel vesi celaborat: sicut loca quae ad thorace pertinet, pulmone sputiq. Sudores vero Omnibus febribus proprii sunt diu precipue in Iocendentibus iuuant autem non parum&efferuentes inflamationes. luado, sicuti Scantet diximus,unacu coctionibus emanauerint. Finiunt aute"idianas febres

simul vomitibus atq; excremetis pituitosis Is ad luctis. Et quartanas etia ii atra simul ac

varia cu illis excerniatur: semitertianas Vero si biliosa simul lituitos a. Finiunt au- .e σε te parotides, lethargos,, reliquos omnes meliusta capiti affectus. Aliique decubitus, ona et o xnen in a nes febres diuturna secure finire consueuellis luxei runt. Sed nondu de diuturnis morbis dice- νεαρ,πt co reproposuimus: na repentina mutationes uertasat acutorti sunt: luarum optimam, qualis sitque exere nuc,enarramus: quὁd videlicet omnino si trtioni via ne coctione non est,in quod in aliquo dientu, sis.liudicatorio sit,ac praeterea ab aliquo indi- morbo c. catorio indicatur:ketia crisis motu facit neniat. morbo coueuiete.Praeter haec aute hortor hoc

146쪽

hoc loco, ut egrotantis aetatem, atq; naturam, necno antecedetem victum, locuntaque in quo aegrotat, anni tempus atque praesentem temporis statum consideres. Si

enim quemadmodum morbus sorte est biliosis iam etiam singula eque biliosa sint, Oportet bile in crisibus expurgari sicut si

pituita superabundauerit, pituitam oportet euacuari, variis autem humoribus sua 'perantibus variam etiam oportet esse uacuationem. Quum vero haec uniuersi be ne tibi fuerint explorata, tunc uentus iam tibi sunt considerandi. Si enim aegrot te crisimias febris soluatur atque aliis II accidentibus liberetur melius fuerit coloratus, pro ratione euacuationis, cum

melioribus pulsibus, ad surgendum robumor, haec optima crisis est. Si vero ex his aliquid desit, tantum ab optima defi- 'cit,quanta est eius quod deficit vis. Futurae crisiis praenotio ex morbi pecie, magni tudine,more, motu, π alijs A P. iiii O c quide diΘnoscere oportet optimam* ocri sim praesentem futuram vero, hoc modo. Morbi natura consideranda est, an ad amaram bilem pertineat, vel trair aut pituita, vel mistas habeat significationes. Scripta autem sunt in libro praecedete horuni

147쪽

I 2 o A I. D CRI II stum indicia.Post hoc autem tempus anm,

klaborantis altas, d temperatura,&Quae flos dixi' cuia' alia eiusdem sunt contemplatio-orili uis is de quibus paulo ante sermone habui eorium quae mus: unde facti de uno me ione. relianori ssuvsvssi etia si vel ilenti, et ni a vor memi-xVDανα vo ni Q oportet. Nam longia esset om ita per Livius, currere. Post haec aut accestio nam circui Liae Apsi tus sunt coli derandi si vel De tertium, vel 3O per clitamina vel per ingulos dies eueniJt Ionia enim vel nullo modo eueniat, icuti in iis accidit causima febribus quae proprie svnochae nominan-ἰ e natu tur. Si enim properauerint, ac semper exco velut sueta ratione anticii tuerint hora o mulhil ei vehemetitia infestaverint . per tertium spra mel occursaverint, cito crisinas ab ecuttira de-

e pigr. l nunciant. Si vero lente moueatur atq; Camat ema de uaserint hora, singulis diebus fiat, poli longius te pus critim futuram denun-uatur ho ciant. Ailhaec quod praecipuum est,como accessio ne inspicere deinceps. in his insignes

num murationes, animaduertere oportet. Si enim in diebus indicatoriis fiant indicia stant quod sequentes iudicatorii dies retro tu morbo liberabunt. Sumatim enim,ut in spraecedentibus sermonibus diximis viri Cous itis uer morbi cos a tutio per ouatuor dicta

tibi te genera manifestatur de quibus diximus forma to Hippoc in Aphorismis disseruisse in hune mod

148쪽

TII si arti 1 3 modum Acccssiones aute costitutiones titu ostendunt morbi amra sempora cir bi ricti uituum ad inuicem incrementa in quoti- ωθια νυ die suae a terni diebus si a lon olore tem Orbi rar pore fiat: deinceps ita inquit: Sed di in posti Meoi apparentibus velut in morbo laterali pii tithra.

ni plurima diximus ibi primo, iis quidem coctionem morbi dicant λ quo modo differ ab iis quae ligna critica vota

cantur: accideribus explantavimus. Si imtur a memoria retines, spero te facilius praeco oscendae ac d is noste, db optimo crisi facultate ex hoc sermone adepturii. Reliquae enim coiectura quada artificiosa optimacci nosse Itur. Optima vero crisim qua etia risita δε- solam crisim vocari diximus no per cole ma cogni 'ctiiram sed firma cognitione coprehedei: tione rei Omnia enim igna in talibus morbis a quae sestim ab initio secura videntur Ct m igitur tritu meratalla integre fuerint in primo quaterna tectura caiiocri im futuram denunciant: sicut Histii nil pocrates in Prognostico hisce verbis oste dit: Mitissimae enim febres quae securistia mam cri

' mi signis fiunt.quarto die finiuntur . vel μ ι priuine' enim cotingit febre omnia si mrigna securitam haben te, neq; illa in qua initi a

sunt

149쪽

3 4 CAI CRIs I Bussunt omnia maxime perniciosa, alteram quide no liberare,altera autem non occidere in primo quaternario aegrotante veluti sit haec quidem parii ab extreme poniciosis discesserit, illa vero a maxime salii abribus:huiusmodi febres septimii diem nocontingit transcendere. Si erycris vehemens cum conflictatione futura sit, aut potius moderata, vel si neq; crisis omnino sed solutio simpliciter, non amplius ici ex perniciosis signis Talutaribus,sed po-Duo, ex citus ex aliis prae cognoscitur. Duo autem

qui μὴ so sunt&horii genera,magnitudo,&morbi luti ui notus. In quibus primis ac praecipuis si modum tim diligenter oportet exerceri, ut ipsa no si intelliga scamus,& facile a more ac morbi specie distinguere valeamus. Sed specie ipsam quo quidem pacto dignoscamus, in secudo volumine diximus. Nam tertiana quotidian avi quartana semitertiana & pleii a liritis ieripneumonia phrenitis sunt species morbi. Si verb benignus aut malignus sit morbus ex subsequetibus ipsum accidelibus noscitui quae omnia fere Hippocrates in Prognosticis enumerauit. in his aute et sannumerare oportet coctioni vi crudita magnitu tis signa. Magnitudo vero,& morbi motuu

d Omos ab his diuersa sunt. Debiles quide lar et diuersa. febres quandoque valde malignae sunt,

aliae

150쪽

2IRER III. r saliae calidae atq; incendentes, Ut nonnun- qua inde fastidio lanSueat stomachus,exes luet Mintolerabili sit crucietur nihil tamen habet nonunqua periculorum. Dictu auteo prius est quod siue vehemetia sue magnitudine morbi quispiam vellet nominare, nihil differt. Ab hisce vero omnibu differt motus:& ex parte partiti accessioni ucomprehenditur. Cum enim unaqua q ac- cessio quatuor habeat partes, principium, augmentia, statu, de linationem,uel hau omnes breui tepore accessio percurrit, vel tardo: et nonnullas quide cititis, nonnul- a vero seri'. Si omnes igitur celeriter per' agat, manifestum inde fit, quod ad cristin properat. Et omnino huiuscemodi febriuest numero intermittentium neque enim cotingit ut illa quae omnes celeriter eragat amplius cotinua permaneat sicut neu utque in omnibus partibus prolintat eruat sit intermittens. Liquet aute quὁd eam quidem quae ad quiete febris desinit, voco

intermittente Cotinue vero febris omni no pars Vna aliqua producatur, aut due vel

inanes logae sint. Febris enim que propriὰ synochus nominatur Ogus est status magis aut tota haec febris status est. Eius vero quae non est synochusmo tamen desinit ad quietem febris,cum status aliis tepori-