Epistolarum Pauli Manutii libri 8 tribus nuper additis. Eiusdem quae Praefationes appellantur

661쪽

PRAEPA Tro NE s Irrne propensam ad bene merendum uoluntatem casus aliquis impediat,aut ualetudinis moretur infirmitas. R mae , MD LXIII. Kal. Oct.

A D. CAROLVM. BO RROM AE IVM

CARDINALEM 1 N. D. C A EC I LII. CIPRI AN I. OPERA

MAGNA in molestia uersor, Carole Borro-maeie, praestantissime Cardinalis , quod auunculo tuo Pio I v. Pontifice, cuius O benignitas, ct sapientia, ueterem dignitatem restituere bonis artibus facile poterat, uereri saepe cog or, ne publica incommoda, o aduersi communium temporum casus , cursum optimae uoluntatis impediant , maxiamiq. inter homines operis , atque pulcherrimi perfectionem desideremus . nec uero, ubi resideat tanti mali culpa, reperire discillimum est. optimis rebus disscultatem asserunt uitia nostra ta Deo permitte' te, ut aliquando resipiscamus. nam, si homines intelligerent, quod tu optime intelligis, Borro maeie prudentisme, quanti sit, ac semper fuerit, ab uno Deo exspectare omnia, inania ducere, quae a nonris consti s proficiscuntur: primum illud consequerentur , ut iucunde uiuerent, soluti molestismis curis, quibus in omnium rerum assuentia ne magni quidem principes vacante deinde, quae metuere solemus aduersa, ea uel nulla umquam acciderent, uel nullo statim negotio depellerentur . nunc aliter evenit. dum

662쪽

enim a nostris ingeniis, opibusq. secundas res peti- Mus; dum magnificas aedes, ingentem agri modum , ct auri, argentiq. vim, quae ne bona quidem sunt , sola esse bona credimus; eaq. consecuti, quasi nobis dati sint obsides perpetuae felicitatis, ita nihil timemus incommodi; destituti saepe diuino praesdio , iure plectimur maxima laetitia in maximos luctus , miseriasq. coniecti. uterer priuatis exemplisini i publica nimium etiam multa suppeterent. Vidimus, graui Chrisianae Reip. damno, ardentem diu ciuila bello Germaniam : cum exitiosa discordiarum siemina , mentibus iniecta multitudinis imperiatae, principes ignari quid exsistere malorum pose set , auctoritate, opibus, armis denique fouissent. inde sibi plebs infima, ut est cupida semper nouarum

rerum, licentiam arbitratu suo uiuendi , simulatione ac specie religionis , arripuit. ex eo nequitia primum, incestus, deinde uis, rapinae , caedes , quaeq. proposita impunitate nascuntur mala, pa sim consecuta sunt . pendente lim a diuinis humana iura. illa si contemηamus, haec non facile tuebiamur: iu i si lab fudientur, haec statim corruen .sub lato igitur , qui per tot saecula uiguerat , summi Deι cultu , perturbata sacrorum rituum uetere disciplina, locum siuu m retinere diutius nec honestas , nec pietas, potuit:periit fides, omnis inopiae subleuaudae consuetudo e illa uero , minimi pendentis hu nana omnia, uni Deo seruientis animi demisso , qua nulla magis hominem Christianum uirtus decet, quaes

663쪽

quae,tamquam hesperus,aut lucifer inter sidera , sic ina inter uirtutes reliquas praecipue fulget, eubn-Q. Lia penitus es. tum domestica besa,populis uarie dissidentibus,exortar exterius bonibus, Chro no seniper nomini crudeliter infestis, ad uniuersorum perniciem patefactus aditus eis: quosq. antea tot ciuitatum, ac principum, inte rae uires,atque coniun, me fac defuistinere irruentes, ac repellere potui ut, nac ut eorum impetum imminutae, atque di bractae ,

ferre possint , perandum uix est. Quid reliquae pro 'iuinciae 8 satisne ualent, O alieno malo doctae sibi cauent ἰ immo, quasi sit in dolore uoluptas, in exitio salus, ita se libenter in eandem flammam pleraeque

coniiciunt . uincere iam coepit humanam medicinam morbus: proxima quaeque corrumpuntur e nec iam n e possunt aut artes hominum, aut uires tantam pestem a suibus auertere. Gallia Guidem, o sibus aut florenti a ,semper hostium re uionis rapa trix emper inuadentibus Ecclesi montiris iniαica, nunc, alienatis multorum aximis, deformata domesticis cladibus , ad pectu reserabili, paene protii-xis ad perniciem labitura nec periculo uacant mitimae gentes et quae si forte, quod auertiat diuina clementia , insanire coeperint; uerendum est, ne malum erumpat, quo erri non post , nec uero nos' nisi praesidio nitamur innocentiae, quo unoseruari ρή, sumus, ct uincere, uel excelsa Ferrimarumalpiuiuiuga, uel amnes rapidi, aut munitae arces , lectae' militum copiae destodenta communibus remediis

664쪽

adducta discrimensalute publica, exquisitam quandam, O planesingularem curat ionem rei magnitudo ponulat. corrupta iampridem uitae ratio Deum offendit; eademplacabit emendata . huc igi-turstudia conferenda: huc intendendae sunt curae. quod quamquam ad omnes pertinet, cum in commu- i ni periculo comune osticium requiratur: praecipuae tamen eorum partes uidentur esse,quidummo ingradu dignitatis, atque honoris , tamquam in θecuta , constituti , oculis patent omnium mortalium, ut nul lum prorsus eorum neque dictum, neqiis factum obscurum esse possit. maeramus, quarum rerum mo-

reflagrauerint,aut quibus artibus aditum sibi in caelum aperuerint primi illi nostrae religionis antistites,

quos et ' Τ moderandis praefecerat Deus o reperiemus eos,pam quam tu hac uita peregrinarentur , ita semper , obuia quaeque contemnentes, ad caelebem patriam , optimiq. parentis Dei , qui nos ad se vocare n-quam desinit, ad Fectum, amplexumq.properasse. quam multos esacrarum litterarum monumentis, ex memoria uetumiis licet eruere,quora omnes uitae partes ea, quae nos in malis ponenda re

sem , paupertas, exsilium, carcer, mors denique itai lustrauerit cum saepe in maximis intammodis,atque adeo inter exquisitig ima torment torporis dolorem animi laetiti verante quam hoc suaue est, liceret, OimVortali Deo protam insigni munere gratias a-inent. Pon longe abeamus. Une qui qua, aut esset

potes

665쪽

PRAEFATIONge rarpoten beato Caecilio cypriano, cuius nunc mendatismascripta emittimus , aut uitae san titate, aut mortis con tantia maior, o clariore quam illa segessit in omni uita afflinenterio pie in Episcopi autem incio,ac munere quam non attigit, imwo quam non absoluit magno digna praeside uirtutem e exstant de eo prodita litteris, aetereaeq. cosignata memoriae praeclara sanctorum hominum testimonia: sed in re nota tque ante oculos posit leuibus non Umus. Mitae illius prope animatam imaginem in libris, quos reliquit, uerit is expressam lineamentis inituemur. Huantus est in tuenda Ecclesiae Catholicae dignitateqquam seuerus in retine da uetere disciplinaqua acer in condemnandis nouarum opinionum auctoribus, in contumacia insectanda ibidine comprimenda' quae sententiam grauitas, uerborum uis ominae praenantiae nemo ira languet, aut ita friget in cupiditate sumta boni, qui no exciteturio quasi facibus a motis incendatur, cum eius epistolas legit. Iam retia qua eius doctrina quos ructus assent, quam uberes , qua alutares edocemur exoriri cadamisages omioso ueri Dei cultu; haeresesgigni Fontificis auctoritate contempta; qm uirginitare opuscitiam colat,oproposita emaxima in caelo praemia; qui Ecclesiae praesit, apertoanimo μ simplici esse oportere, prudentiata me nitatectum Atinsidiis minime pateat

comma sui trillane omnes ueterum philosepho rum libri,praeceptis referti comparandae uirtutis ,

si cum Jprian emonibus conferantur, inanes, O I a paene

666쪽

:3I PA vL I. M ANvTII paene pueriles uidebuntur umatur in manus, quae de eleemosyna,ac benignitate litteris mandauit: - tim omnes, si quae resident in mentibus nostris, auaritiaesordes exhauriri,ct infundi eximium erga paupe res amore sentiemus. Grauis est,et late patet inuidiae morbuseat hic rationibus egregie curatur, ex intima Theologia depromptis. Veramur calamitatibus , O aerumnis, quibus proposita eri hominum uita raeclaram audiamus Cypriani uocem ad patientiam cohortantis, exemplo multorum allato, qui nihil acerbum,aut malum praeter culpa umqua duxerunt, cum isto immensio sempiternae uitae lucro libentermes huius exiguae uitae fructus com utauerunt.1xtiat etiam ad martyres, primum, ut cum dolora

pugnent, acerbissimisq. cruciatibus forti animo re Hiant, prudens O pia cohortatio, deinde, quod morte uitam quaesierint, o ex hostibus Dei uictoriam reportauerint, amoris Ogaudii plena gratulatio. que uero alitersensit, aut sui dismilem se praebuit in extremo uitae die sed, cum ita semper uiasset, ut obscure, ingloriaeq. decedere non posset, ita decessit, ut hoc uno uel obscurissimam uitam iliu frare posset. Multa 'praetereor nec sane persequi conor omnia; ne suscepisse hoc uidear, ut Cyprianum

debitis ornem laudibus: quod, ut ego statio, uel pro eiusdignitate nemo, uelsolus ipse praesare posset.

Verum haec me com emoratio cum ipsa per se deis' clauit, tum quod in ea benefici, tui magnitudinem . Npraenantem ad bene merendum Murae propen

667쪽

ponem agnoscebam, qui totus in eam curam incubueris , ut omnia Cypriani scripta, mendis antea deso mata, nunc in ueterem illam integritatem, ac peci , accersito etiam Verona mirae uetustatis exemplari, accurata doctorum uirorum industria restitue ututa

quosane nomine, incredibile dii tu en, quantum 'tibi omnes boni debere fateantur. quamquam neque nun primum, neque hoc uno tuos ad laudem impetus argumento cognoscimus. Omitto illa superiora , qualem te praestiteris in patria, qualem in Ticine Dymnasio,cum,nihil praeter uerum decus,veramq- gloriam cogitans , Francisco Alciato,singularis do-:

minae uiro, iuris prudentiam publice pro tenti, operam dares. sint haec in tuis laudibus minima nor quia,si spectentvrsola, maxima uideri non debeant sed minora maioribus obscurantur; angustior illa

fuit priuatae uitae campus, quam ut in eo tua uirtus commode posset excurrere. itaque, Vina traductus

ad publica negotia I parem facultati materiam n Crus, dum te lingis quotidie ad exemplum sapientis

mi Pontificis, auunculi tui, quotidie te ipsum uincis

bene agendo, adiuuante naturam imitatione,quem

admodum sinepraestanti natura parum proficeret imitatio. ab hac disciplina fluxerunt illa, quae quam paucis contingant omnia, ignorat nemo; in consilio grauitas, in laboribus patientia, nihil in potestate insolens,nihil in opum abundantia disiolutum; βueri is omnia continentiae legibus adnrictae ut is cisipersonati qua ustines, dignitate numquam o-- I a culos

668쪽

olos destinere, sed illud perfectum, absolutum in

eorum, cuius oestudium,ctiplendor magna ex par te iam oboleuit, assiduespectare uidearis. Iure igiatur quρtidie tibisummae res asummo Pontifice committuntur: iure se in tuam clientelam quasi portum

quendam in tantis horum temporum tempestatibus intissimum, acsalutarem sperantes, conferunt omnes boni.tuum est, egentem patrocinio communm caus samuscipere stopinari,quod avunculus tuus , ina mortalitate dignus , iampridem sibi persuasit, egre neq. praesiti duas maxime res a Principe uiro po-sulari, unam, ne quid reprebra ohe dignum committata in quo tu excellis omni consensu; altera , ne quid laude dignumpraetermittatequodaliquanto essoptafilius, atque praenantius. nam,vacare culpa, est istud quidem, bis praesertim moribus, egregis eis oditamen,ut in priuati hominis condicionesubsistat, ad principis ornamenta no perueniat. uera uirtus actionegaudet; ut uam longe lateq. dissundi,

O privagarisua bona cupi eoq. ipse alitur,o a

geluncisterae enim res,cum communicaritur,minuum tur et ex uirtutequantum ad alios manat, tantundem

ad ipsi m accedit. uuae tibiprofectosaepe in men rem uenerunt; neqMe haec melius cui tuam oratio , quam tu uita exprimis. me tamen cum incredibilis quaedam erga te obseruantia, ut Cypriani libros tibi insicriptos emitterem, adduisset, eadem impulit obseruantia, O pe eluus in ipsam uirtutem amor, ut Mecscriberem. tibi enim,quamquam neque coborta , . com

669쪽

tioni tua bonisas neque admonitioni prudentia i cum relinquit, ueri taram, ut Iludio meo satisfacerem, liberales disciplinas commendare cupiebam ereliquis autem, qui haec legent, quid ab excellenti'

bus animi tui bonis sterariposset ,significandum are

b . de catholica de rectesentiunt,fatenisromnes utilismum Disse humano generi, atque adeo salutare Concilium Tridentinum; quod eximia sum Mi Dei erga nos clementia, Pij IV. Pont. Naxis pientiasingulari, mirifica Legatorum Cardinalium, qui praefuere, uigilantia, maximo etiam Inperato ris, Regum , rumpublicarum , Trincipum, O-Tatrum, qui interfuere , consensu , ita confectum absolutum. hidemus, ut exitio am illam animorumpe item, quae quotidie serpebat latius, nunc quidem aliqua iam ex parte compressam esse, breui autem , ope diuina, cunctis populis o nationibus ad commun salutem consentientibus, prorsus tolli posse onmes co dat. quo merito gratiae sunt habendae primum immortali Deo maximae, unde bona manant seria, deinde Pio I qui bo pectauit unum, O in hocpotissimum ab isto primum die, quo rumam inter omnes hominespotestatem,delatam diuinitus, accepit, fixit curas , cogitationes omnes, ut corat a munibus

670쪽

munibus malis generali Concilio mederetur sispe remedio Chrsiana Ress. erumpentibus uiti o currit , ct impendentes ex dissensione inique disco dia calamitates euitauit. Hoc beneficiam dissemiramiquamprimum, ac distribui per orbemterrarem, ad propagandam ueritatem, diuulgandim Ee me Catholicae sententiam , necesse es. itaque nunc eduntur puri canones,o ipsa Decreticum appendice nulla: tantum ut ea cognoscantur , quae primum Sacrosancta Synodus,in Spiritusancto legitime con gregata, deinde Pontifex ipse con mando struari pariter ab omnibus in perpetuum iussit nam resi

concilii acta , diligenti e perscribas publicos m

i o Concilio excepta , O litteris mandata, mox ita emittentur , ut, quaecumque res in controuersiam uenerit, quaecumque uelsententia dicta , uel oratio 'habita si omnia denique agitata , cluaesit deliberatasuo quidque loco istiuste, O avundanter op nantur.Interim accipe sumraam rei lector optime, quae ad salutem uehementerpertinete uniuersam uero Tridentini Concilii, trium Pontificum distinctam temporibus istoria Meodem, cuius ad gloriam haeccmniadiriguntur,iuuante Deo,propediem exspecta. nullim enim tanti negoti, partem ignorare,non m do iucundum est,uerum ad multa etiam utile, ct accommodatum; quod aliorum Conciliorum lectio