장음표시 사용
141쪽
nique prudenter interpretanda; ut facile appareat, judicandi munus & potestatem iis commisissum suisse . qui ejusdem facultate & scientia jam
antea valuissent. Nos, ut materiae tantam varietatem & multitu dinem ad cognitionis brevitatem nostrumque propositum revocemus , nec tamen majorem partem silentio praetermittamus, ex omnibus quidem deinceps Cla,sbus capitum titulos appone mus, iis in Tertia saltem Classe aliquid plenioris notitiae addentes; uberiorem caeterorum descriptionem peritioribus relinquentes , ipsique nos nostro modulo metientes.
CLASSI sp HYsICA ET MATHEMAΤICA.
is Magnum Praemium primi gradus, destinatum optimo operi de Geometria , vel Analysi Pura. D Μagnum Praemium primi gradus , aucto ri optimi operis in genere Scientiarum absoluisto calculo subjectarum, veluti Astronomia, Mechanica. M Magnum Praemium primi gradus, auctori optimi operis Physicae proprie se dictae, Chymiae, Fossilium idientiae LMIneralogiae , caet.'Ma.
142쪽
,, Magnum Praemium primi gradus, ausi ri optimi operis de Medicina, Anatomica, eaet Dis Magnum Praemium primi gradus , lnventori machinae plurimum momenti allaturae Aristificiis , & opificiis manufactis, clitanusacturis se Magnum Praemium primi gradus, ei, qui
rusticum opus fundumve fructuosissime ad agri culturam instituerit. se Magnum Praemium primi gradus, ei, qui o ficinam operis ad artificiorum industriam utilissimi instituerit. Uis Magnum Praemium secundi gradus, aucto ri operis quo principia physica, vel mathema. tica felicissime ad rem laetumque perducantur ;i. e. ratio ad usum, theoria ad praxin, accommodetur. Vis Magnum Praemium secundi gradus, auctori operis topographici accuratissimi & optime effecti.
,, Magnum Praemium primi gradus, auctori optimi poematis epici. V
143쪽
is Magnum Praemium primi gradus, auctori optimae tragoediae, in magnis Franciae scenis
, , Magnum Praemium primi gradus , auctori optimae comoediae, quinque actibus circumscriptae, in magnis Franciae scenis actae. Vis Magnum Praemium primi gradus, scriptori libri literaris, in quo conjuncta exstet plurima
cogitationum novitas, cum maxima compositio.
nis facultate, & summa stili elegantia. V Huius tituli prudenti interpretatione secta , Iudices praemium deserunt Sanctocrucit censurae Seriptorum de rebus Alexandri Mis Magnum Praemium primi gradus, scriptori optimi Iibri philosophi universe, sive ad Mor tem partem, live ad Educationem . spectantis. se Magnum Praemium secundi gradus, poetae optimi carminis docentis c di dactici , vel describentis , aut universe stili sublimioris, pluribus libris comprehensi. se Magna Praemia seeundi gradus, poetis
duorum minorum poematum, quorum argumen ta ex Historia Franciae sumta sint.
Magnum Praemium secundi gradus, poetae optimi poematis lyrici, musicis modis descripti,& in magnis Franeiae scenis acti. V
144쪽
Venimus ad nostram Classem , de qua sola nobis & liquet, & quadam cum argumenti cognitione referre licet. In hac deinceps his titulis operibusque praemia proposita sunt. Magnum Praemium primi gradus, optimo Historiae auctori, vel operis ex II istoria , sive
antiqua, sive hodierna. Iudices exordium disceptationis ducunt ab in interpretatione tituli, & recensione variorum ossi αciorum meritorumque muneris historici. Plus ,
inquiunt, laboris facultatisque postula , generalem plurium populorum , quam unius populi, Historiam conscriberet & plus item unius populi, quam unius alicujus temporis, belli, & laeti peculiaris: & unumquodque horum generum suam
etiam habet meritorum varietatem. Primum sine dubio est ossicium veritas narrationis, nec ta
men ea dissicillimum. Μulto enim dissicilius est
eventus ex suis caussis explicare, materiae par tes suis temporibus, Iocis, mutationibus ita componere, ut quasi dramatica scena appareat,
in qua principes actores propriam sibi personam ,& quasi vultus, habitus, ingenii, animique sor
145쪽
mam servent, eique convenienter & agant &loquantur: color porro universae narrationis acis commodetur ad naturam argumenti, ad varieta tem temporum , sortunarum , CORVertionum.
Haec est facultas qua egregii auctores historiarum censentur, qua lectorum animos capiunt, eorumque allicicndorum retinendorumque vim argumento suo adiungunt; itaque fructum historiae ampliorem essicacioremque reddunt. Sane, hanc nobis sententiam Iudices probant; cum ea tamen exceptione, ut teneamus, saepe difficillimum esse rerum gestarum veritatem scire , non solum in argumentis nondum aliorum scriptione auctorum tradlatis, sed in tritis adeo
ac saepius repetitis; veluti in Historia adeo Vniversali, quae dicitur, in qua multi etiam nunc sunt loci nondum satis explicui, nec ad liquiis dum perducti. Historicus autem si adfert simplicem . sed eam locupletem ac perspicuam,
veritatis narrationem , ea nos quidem contenti sumus ; nec desideramus caussarum explicatio nem , aut picturae dramatisve oblectamenta, nisi quatenus haec ex ipsa veritatis cognitione
existunt. Quod si vero haec ipse addidit scriptor , diserte significet : certe ita scribat . ut appareat quid in ipsis lactis et veritate insit, quid ipse de suo adjecerit: quam fidei sanctitatem in Antiquis, maxime Thucydide, Poly-
146쪽
bio , PIutarcho , Livio , Tacito , suspicimus. Nunc sint, qus in historia scribenda nil nisi dis .serant ac ratiocinentur, & rerum gestarum ignorantiam philosophando dissimulent. Quin quotidiana in vitae consuetudine saepe nobis usu venit, ut quaerentibus ecquid publice novi acci derit, nil narrent. sed sua de rebus notis judicia expromam. Quibus merito reponamus: Da mihi
res gestas & facta; ipse habeo judicium , quo
ex his caussarum eventorumque cognitionem colligam. Sed audiamus porro Iudicum orationem. Non facile, inquiunt, decennium fuit, quod plures honos historicos Iibros serret, quam hoc proximum e certe ad eum gradum bonos . ut eorum hac in disceptatione ratio haberi posset. Primus in certamen hoc admittendus est RuI- hierius, cujus Historia Anarchiae Polonicae ha. het argumentum novum nec dum tractatum, quod offerret locum notationi & characterismo illustrium magnorumque ingeniorum , & insignem Commutationem potentiae mutuae & quasi aequilibritatis populorum Europaeorum. Aetio ipsa& caussa rei continetur studio & conatu Liberistatis patriae ad se tuendam adversus vim exter nam : quamquam is non est conatus totius pa. triae, sed Nobilitatis multae ac frequentis, ani
molae , sibique praesidentis, quae patriae immu-
147쪽
hitatem adversus exteros, Russos, defendens, simul sua sibi praecipua jura & praerogatiga commoda tueretur. Habuit autem hujus Historiae eonscriptio magnas dissicultates , ab ea quidem
parte, quae cernitur cognitione veri, & fide nat- rationis. Nam eum ejus argumentum esset reiseens & aequale temporum scriptoris, nec dum ab aliis tractatumr cumque Lodovicus XU, sive Francica Aula, Polonicam Nobilitatem tuendam fuscepisset, & in Confoedera ionem Barensem conciliasset, ipsique Ruthierio hanc Historiam conscribendam mandasset, eique Acta Legationis Francicae , quae tunc in Polonia erat, &apparatum epistolarum impertivisset, ipseque eum emissariis Francicis in Polonia degentibus
literarum commercium frequentaret; factum est, ut iisdem ex sontibus & rerum cognitionem
colligeret, & partium studium praejudicatasquo
opiniones contraheret . ac videretur de Russis,
eorum Augusta Catharina II, Poloniae Rege
Stanislao Poniato fhlo, praeter rem odiosa dixisse, confoederatos autem Barenses sortitudine di amore patriae veros heroas finxisse. Quae suspiciones quamquam auctoritati narrationis Rulis hierianae aliquantum derogare videntur , tame aliis laudibus meritisque diluuntur & compe santur. Ac primum quidem . Franciae parti bus inserviens , meliori caussae studuisse cen IK a . seu.
148쪽
sendus est. Deinde , neque in ipsarum rerum factorumque narratione ita deflexit v v itate, ut eam penitus migraret aut perverteret, sed uesaltem in laudem suorum , & reprehensionem adversariorum, paulo sive proclivior sive effusior esset. Tum , ut avidus erat literatae gloriae, operam dedit ut historiam conficeret , qua sibi apud literatos homines laudem pareret. Itaque
apparet, eum sibi Thucydidis & Sallustii exemplum proposuisse: illius, in concionibus & or
tionibus: hujus, in morum ingeniorumque notatione, qui & characterismi & essigies dicun. tur: & sunt ex illis duobus generibus splendia dissimae hujus historiae partes: quae, utut scite
positae & cum reliquo opere cOuteXtae , mulinqoque judicio factae, tamen subinde stumen &perpetuitatem narrationis turbant, nimiumque studium artis laboremque produnt. Omnino magna hoc opus compositum est arae: sed arte ejus, modi, quam non nisi lector in ,notandis scriptio. num generibus versatus sentiat. Narratio scita distinguitur varietate formarum & motuum: incitatur ingeniosis animadversiqnibus, characterismis subtiliter essicaciterve designatis e stilvs ibique constat purus & castigatus, subinde nimia etiam cum cura; saepe splendet, nonnum. quam altius eloquentiusque quid sonat in oratio. nibus , quibus praecipuos quosdam homines uten-
149쪽
tes inducit. Ergo quamvis paruum studi , --cupatus' t . quod unum est gravissimum histoetei vitium 'Mamvis errans , nec satis diligens quihusdam in factis prudenra , Ruthierius a tamen rius Historia Λnarchiae Polonicae, in optimis operibus historicis Francice scriptis inume randa est.' ' . 'i rassoria Rem publicarum Italicarum medio. Aepo, auctore Simondo Sismondi, digna videbatur Iudiesbus, cujus rationem haberent, cum seopter argumenti gravitatem, tum Propter es .fectionis dissieultatem, quae longam de laborio-.lam opotam possul avit disquisitionis; cujus: .ma teria cum ex Francicis: tibin peri non posset, ex peregrinis petenda fuit. Neque enim Generalis Hissoria Italias haec est; sest : Remm- publicarus , quae in ea exstiterunt inde in. teritu Romani Imperii Occidentalis a. Meti ius-ψie ad postremassi convolsionem Floremiae Metad eorum dominitul subjeMeza. Quo in spatio fere I roo annoram, multitulo simul &Parvitas cicitatum, nomina obscura & oblivione obruis r frequentia eommutationum brevi tem diphre sibi succedentium t factorum singularitas, nec cum antecedentibus noc laquentibus satis aptorum: & omnino barbaries di obscurios illius aevi, indiunt perspieuitati dc suavit ti; tinmen auctor has dissieulaatea ita superavit, ut
150쪽
operi plus luminis vi ad tenendos lectores suavitatis addiderit, . quam in tam ingrato argu mento sperari poteratas Nam & narrationem sic ordinavit, non ut simplici eam saetorum per temporis ordinem enumeratione contineret: sed ut ea: sub unum saepe conspeetiam poneret, &quas tabulain pictam exhiberet , in suas scite distributam partes, quae invicem tibi vim Iu .cemque praeberent. Et subinde opportunas ex. Prom sit observationes , cum universales , tum politicas , quibus rerum narrationem Iocuplς taret, seque veri rectique scientem & in II istoriarum istudio versatum olfenderet. . Cum quo operis hujus non omnes loci eadem cura tra Nati sint, aut cura non ubique eadem felicitate
siccesserit; praecipue tamen hi loci excelluntrepitome regni Caroli Magni . , lites Pontificum eum Imperatoribus. bella Guelphorum & Gibellinorum , tumultus Rerumpublicarum Pisae Florentiae , forma & constitutio Reipublicao
Venetae ejusque deinceps commutationes. Praeterea caput inscriptu in Considerationes de Sag eula XIII seconditam multis partibus explicationem habet de Statu Nobilitatis, & quantum valeat jus proprietatis ad rationem formainque administrandae civitatis r de diversis classibus .persona. rum, aliquid lucis adfert quaestions huic saepius tractatae necdum satia explicitae. Locum porroi de