장음표시 사용
71쪽
Toca imae Vagae Cartago Vuga Almager, Pallo, Qui to Lmaa urbe, Guamanga, Cusco, Iuli, 'aud dubium est quin etiam in alijs plurimis Induae regionibus reperiri possit, quamuis scribat Monardes rarames plantam fortasse suo temeore is quae dumtaxat in in loco reperiatur. Planta haec viviradix est seu Natura sua perpetuae radicis fructicosa, repens, dc amplexicaulis, unde scripsit Monardes Hederae similem esse,eodemq. modo repere, Sc scandere quocunq. loco ponatur, sed paucioribus viticulis, non tot filamentis,in radiculis, ut Hedera ascendit, nec cauliculose contorquetur suo, ut Scammonium, tolubiles alij. Scribit Bosius Plantam hanc ex se vim non habere in altum se erigendi, nisi inuenerit adminiculum alicuius ligni, vel arboris, ob id continuo super terram repere, fructicare sed alterius arboris, vel ligni adminiculo reperto breui id aequare, superare, illi se annectendo vinculis quibusdam, uti vitea blent. Vstea ex relatione cuiusdam fratris Hie ronymi de Aguero narrat Iama urbis incolas in stris viridarijs ex hac ranadilla sibi constituere ampla pergulas, sub quibus Vmbrα,, frigida aura fruentes saepe carnant magna voluptate. Apud nos quoq. his quin i annis , nobis conspecta referamus se harundinibus amplectens suis caereolis ascendit ad altitudinem quinq. vel sex brachiorum, magis ascendisset, si adminicula fuissent altiora, pluribus ab radice cauliculis prodeuntibus A terra autem pro iij e semine primum binis cordatis obolis eruca in modum,caetera deinde folia,quae caulem ambiunt, singularia orta sunt, alternatim disposita modo ex una parte, modo ex altera , ita ut alterum ab altero trium digitorum trasuexsbrum spatio distet Solidiori aute,longoq praedita pediculo adhaerent cauliculo Porris frondium ligura quasi trigona est, similitudine autem foliorusambuci roseae; sed magis sectorum, seii potius Lupuli foliorum: nimi-ru ex tribus veluti partibus proflanda incisione discretis, principio tameprobe unitis in uno selio, quorum medium segmentum aliquato maius caeteris existit, Min edtionis imo semispherica fibrmatur cauitas rubicundis oris exornata. Et quidem sunt folia longitudine quatuor, vel sex Vnciarum, minutim circumserrata, lenia, tenuia, imbecilla, aliquantum venose, colore subviridi, internecandidiori, qua parte pe- disiuius oritur granula foliace duo annectuntur, odore sunt ingrato, Vζluti amaraedulcis, vel strammonij, insuper obseruauit Horti custos admodum diligens muscas depascentes in uisi nentem Rorem, inibi etiam deperire, quod idem ex stram ij selijs etiam accidere obserua
tum est. Hinc patet, quantum a veritate distent verbale relationes Doctissimo Bostolacitae: nam descripsit folia, uti Aranciorum indmisia, S acu
72쪽
73쪽
minata, ferro, hi summis lanceis imponitur, similia, scribat etiamta auisto libri de hoc flore Boiaoni editi folia esse magna viridia, densa figura ferri, qui pingitur cuspidi lanceae , qua latus D. N. Vulneratus fuit. Nos non aliorum reminiscentias sed quae ipsim et id malis, de accurate considerauimus, de sexcenti alij nobis Romς commostrantibus, Iderunt, nunc referemus, liuentem adhuc plantam cuiqv
Cauliculus cum trium palmorum altitudine adoleverat per diametruquartam iacia partem equabat, non tamen postea crastior fictus 1s; sed qualis eiusdemq. semper magnitudinis in tota planta permansiit, rotundus etiam, ne uis detracto cortice e longum venosus, Sc qua parte solem at piciebat, veluti sanguine perfilsus, a stera vero, undis. Cum primum e terra emersit obrutum senaen tria, vel quatuor o dine dicto folia produxit, tria vero sit bsecuta viticulas, et capreolos socios habuere, longitudine palinari, crassitudine, ut in Viribus, Huriores, de non diuisibiles in duos, vel trex; sed unicos . sinaphces, o lore, ut suus cauliculi is viridi, partu altera sanguineo, quibus se tui cirri plantis, in arundinibus pluries torquendo complectendo fortiter i adhqrendo in altum mire assurgit ac summa celeritate sedicauliculus ipse nequaquam se conuoluit,ac colorquetur ut falso retule
runt Hederae instar . Post quae omnia deinceps subsequuta folia simul
cum capreolo forem dc quandoque etiam gemmam noui surculi br.
Futuri floris Calix unicus pro quolibet folio insidet forti ,robusto,tenui d erecto pediculo, in rotunditate quasi trilatero,ac trium fere unciarum longitudine. Atque Calix iste clausiis altitudine sesquiunciae, digiti maioris crassiti est pentagoniis sigura, S noli dissimilis Melaniij capitulo iam deflorato, semunculorum pleno verum non in te ger, ut ille sed ex quinque occlusis , constrictis q. folijs constans sum moq. clausi calicis insunt quinque cornicula parua, erecta, quarte partis unicae altitudine, scilicet foli; reserati insidentia. Paruulus utilita is Calix totus colore viridi syeci atur, cum vero apertioni properat, cir- segmenta albedo apparet in extremo quoque calici fundo quo peia
si 'egmenta albedo apparet : in eae tremo quoqldiculo committitur, tres paruae apendiculae spectan ur, quarum qu li bot videtur folio in cum duobus granulis anno I 6 9 floruit mens Augusto 16 a. o. Iuli 16 Σ1. Iunio,&ab imo primum flos dehiscere bincaepit continuo postea floret unusquisq cauliculus, vel quotidie, vel alternis diebus se aperientibus siccesIiue floribus. Floris figura vi est Calix cum in florem aperitur, dehilcunt ri imo illa quinque externa selia subviridia ab extra, intus vero alba, quae l
rum Mara- cotDe Viticulis De Calice floris nondu
74쪽
cornicula in summo erunt, post v spectantii alia quinque alba foliola tenuiora , de flaccida non corniculata; sed folijs rosarum similia , aliquando tamen strictiora, quae inter illas posita, expanso fore, Ros riguram e tormant valde extensam , deorsum aliquantulum pendentibus subviridibus illis corniculatis foliis super quae in Orbem spectatur duplex ordo filamentorum , mira serie positorum mam a quodam medio
circulo prodeuntia dc se circum nectentia pulcram radiantem efformant rotam,atq. eam duplicem combinata filamelorum serie pro quolibet autem ordine filamenta octuagesimum aequant numerum, rotun
di, crassiuscula, liccosa, longitudine es qui unciae, in extremo tenuiora, acuminata, Maliquantulum circinnata, colore quidem subviridi, sed punctis tropurpureis adeo maculata , Ut fere tota purpurea appareant, atq in his filamentis in orbem exiesis, dum bene dilatatus est sos, ex dictis purpureis punctis,modo magis,modo minus obscuris,duo spectatur circuli magna flori venustate afferetes. adhuc etiam centro propinquius duplex spectatur ordo breuissimoru purpureoru capillamentorum densissime in circulu positorii, quasi lineae duae fatis inter se diffinditae dein
de etia magis versus mediu alter est ordo capillamentorii paulo longior u mox dictis,sed atriorv. Rotunda deinde est area viridis, splendens,
ac nitida, in cuius medio, centrum totius soris obtinet, crassior, exalbidus' pediculus columnulae instar, in imo crastior paulo , postea te nuior, cui insunt quinq crassa stamina colore viridi diluto, purpuro-
nigris punctata maculis cum suis luteis, latis magnis appendicibus, ut in aluis lilijs, quae cum primo flos dehiscit per quadrantem horae non amplius appendicibus sursum dispositis, sellam efformantibus, re-
ista spectantur; sed cum paululum flos procedit, de omnino est expansus, ni petioli retorquentur, destineae appendicula deorsum pendentes mitant supribs in floris medio fructas rudimentum locum habet vi ride rotundum cum aliqua oblongitudine, seu quinquangulum, ata obscuras haberet strias, magnitudine ciceris partii, seu magni grani triditici. Huic denique quatuor instant, interdum quin sedit plurimum tres tantum crassaores styli, ipsi capitati, seu in summo crastiores uni quadam rotualida triangularitate, ut claui quasi caput forment, dc finiagant, hinc amittis claui sunt dicti viridi colore, purpureis punctis: in flore clausa coniuncti primo sunt, erecti, mox aperiente se flor
disiunguntur, dceo tempore appendiculi ut dixi supra florem stellani
essennam quasi auream nimirum flore semiaperto, quod euenit breuis simo tempore, sed statim atq. flos fuerit optime expansus, momento tomporis,d in instanti unde nisi quis continuo, di assidue florem dehiscentem aspeaeerit diligenterq. hoc non notabit in contorquentibus se illis
75쪽
illis quinque pediculis,seu crassis staminibus, stellae coniunctae delen tibus formam appendiculis deorsum contrario modo versis, ita etianti codem tempore clauiformes sit perni styli contorquentur , dc deorsum , vergunt, quae floris apertio, achio, d motus, pluries a nobis magna diligetia, attentione inspecta, magna oculis, Manimo curiosos voluptate, iucunditatem attulit. Flos in meridie ipso expanditur, c cito, destatist 1 me, sic etiam remanet nocte tota, sequenti die paulo post solis ortum clauditur omnino in campanulae satis angustae formam, adeoq. breui marcescit, ut et . horarum spatium apertus minae pertingat. Longior, nimis diligens videbor fuisse in hoc explicando loro; sed necessarium id vis ini fuit, ut dilucidarentur , c clare innotescerent ea, quae huic tribuuntur flori, an vera, vel falsa, S adscititia sint veritati quidem non obstitit Monardes scribens Florem habet albae rosa persimilem, in cuius soli, aliquae meluti passioni Chri tiggurae delineatae consticiuntur, quas magna diligentia inlic pictas existimes eam ob causeam elegantissimus erit os . Verum Auctor Bononiensis scribens unicum tantum haber folium campanulae instar, non leuiter est deceptus, praeterea simul cum Bosio Coronam addens 1 spinarum , merum figmentum attulit sed
excusandi hi sunt: nam relata referunt,& admirantur, desqui retulerunt alioqui viri grauissimi non perfecte poterant reminisci verae formae, de omnium particularitatum sed aliorum scriptis omissis, veram plantam
in Horto Illustriis Domini mei viventem pro Theologis si licet quae-s,consideremus intra meos tamen terminOS.)Qui in summo sunt claui adeo perfecte sunt figurati, addi nihil possit, interdum tres, interdum quatuor lunt, etiam aere , qui tres,ic
qui quatuor . . . C. Clavos fuisse docerent, sed obstat in aliquot floribus, quinq ut dixi clauos apparere in flore aperto contorti sunt, catris punctis maculati, quasi sanguine infecti, 3 iam e cruce sublati. fructus rudimentum in flore ipsi spongia potest comparari, quae caia , aceto, Telle oblata Saluatori in cruce fuit Stella vero in semiaperto flore,caelestis Domini palisionem, seu stellam Magis praeeuntem, in aperto vero hae quin i particulae multa alia possunt significare , ut quinque plagas Basis fructus, Lillorum quinque pediculorum Columnae, cui illigatus Dominus fuit, non obscure assimilatur . filamenta vero fustiabus per belle assimilabuntur sanguine perfusisίn coronae ut aliqui cir-Vuli autem illi purpurei in fila mentis apparentes coronam spineam sanguine madidam ostendent alba folia puritatem , candorem, albam vestem Saluatoris demonstrabunt. Corniculata folia, cinius alba, ab extra viridi spem ac puritatem cum aculeo, idest penetrantem, qui
bus praeditus debet esse quilibet fidelis,& misteria Christi passionis amplect '
Excusatio Chi istiana floris consideratio.
76쪽
i. Falsa relatala BoiiO. Floris diuersi coloriS.
plecti soli sunt unica, quia unus Deus , trigona, quia tres person ae .Planta nati ra sua apta ascendere ad caelumis 3 si1 cous i adminiculur .acquireret sed non sine capreolis ideo Christianus , qui natura sua est aptus ob merita pastionis in flore depictae, sq. ad caenum ascendere,adminiculis eget, quibus incumbat, Dadhaereat charitatis, qua ample-ehitur,&c planta etiam recisa ad radices , regerminat, ut noscamus,
qui passionis isteria in corde retinet, nullam Iundi iniuriam obesse illi posse . Dulcem, de odoratum postea affert fructum , passio enim, D. N. delectabilissimum , c utilissimum affert nobis fructum. Sed satis. Ego, Vt verum fatear, tantam misticitatem, nisi per vim, in hac planta non aspicio unde cum dicant ali lii omnia isteria passionis D. . Iesu Christi in hoc flore apparere, desideo vacari Fior de a Passione. mihi non satisfacit. Nam in hac tota planta Crux non apparet, quod primum principalissimum passionis Salitatoris est signum, claui Drmes styli quinque spectantur , lanceam non video, alia, quae attuli per vim contorsi idem in infinitis plantis facere possem , cita per consequens infinita essent plantae passionis. Sed ad plantam ipsam
Retulit Bosius, dilatari florem oriente sole, eo occidente claudi, iiod falsiuri obseruauimus , sed eo , quod diximus, modo, clauditur ac dilatatur . Nec clausus permanet campanula instar, ut ideia ,scribit, sed expanstis est omnino rosae in modum, quum vero die se quenti clauditur, tunc campanulam eformat, dc ita remanet per duosd1es semper eodem modo postea decidit, qua loq siccatur in planta, si fructum non perfecerit, unde non omnes apud nos fructum perficiunt, sed pauci admodum. Nec ret1cendum quod ab Indis accepit Bosus, ut scribit Florum flia in Per esse laonato colore, seu futuo, in in noua Hil ania alba rubet maculata pisuctis. At mihi retulit clarissimus Meruditissimus vir Ioaanes Ber elai Scotus in Viridario Regis Angliae vidisse se hunc florem luteuia L, , qui forsan erit Bosiij I conatus, de Peruanus noster autem flos cum sit
nostris albis selijs rubrae illae maculi apparent.
77쪽
DE fructu scribit Petrus Cieeta parte prima Hist. Peruanae cap. 28.
Granadiltifructus grati admodumsaporis iucundi odorι erit. Monardes ita fructus Granadilla appellatus ab His aniso similitudinem, quam cum nostris granatis habetsnam eiusdem fere est amplitudinis, atq etiam coloris, quando maturus est, nisi quod corona careat, in eo resiccato, si agitetur, trepitum edit semen intus occlustum, piri femini simile , a liquanto maius, tuberculis quibusdam eleganter elaboratus, o spectu iucundus , pulpa candida es7 μ poris expers deinde ait Fructus ipse sent granatula iam dict , quae matura acidulo liquore abundant semine plena sunt aperiuntur m oua liquor ille cum magna moluptate sorbetur ab Indis, ab Hi panis dis etiams multos sorbea illam mentriculigrauitatem sedpotius aluum mutatam senties . fructus temperatus esse idetur, liquantulum humidus Bosius hec
protulit agaturus frucitas ut aiunt luteo en colore maculis et iridibus,1 f-
ius, qui plenus uauissimo erit liquore , quasi mochi , in ambrae, iussu gratisimo. haec quidem apud scriptores reperi. Verum dicam ego fructus immaturus viridis est, deinde maturesces citri nescit, figura potius malo, set arancio sed siccus solatro pomifero, quam granato aisi imitari mihi videtur immo partita limonem omnino representat cortex etiam no crassus,vtGranato, sed membranaceus solatro, dicto pomifero capsico, quodammodo aemulus sed sub membranaceo cortice inest
medulla quaedam spongio a candida, medium fructus est vacuum semen lateribus fructus interna parte hqret, triplici per longum serie,nullis intus septis, ideo maturum semen in fructu sicco separatum ab eo ivbi adhaerebat loco,&in vacuitatem decidens, son1tum intus reddit, Concusso fructu segmenta autem in hoc fructu melanis instar, pomiferi solatri, spectantur , tam extra, quam intus Nixidis ut dixi fructus paruulum limonem nobis finioncessi dictum omnino emulatarii aliquanto est oblongius, seu non perfecte rotundus, ut potius ali. quantuli ni efformet triangularem formam, colore viridis, obscu-lru totus est nullis maculis, nec segmentis apparentibus i Semina piri seminibus similia sunt, colore citrino lVires
Descriptio. Figura vera fructuS. Fructus for
78쪽
79쪽
Vires hu1his plantae nobis adhuc ignota sim . sed si aliquit Lex relatis coniectari licet, aqua in fructibus reperta, quae acidulo, gratoq. est sapore, non multum calida videtur iudicanda ob huiusmodi saporem a Galeno inter frigida numeratum sed quia ventriculum non grauar scripsit Monardes, etiam si in magna copia sumatur, dicemus, tenuis, subtilis'. esse substantiae quia denique aluum emollit, detergendo id i raestare crederem in folia hypnotica facultate praedita esse cense, fo-iorum enim odoris latrum sapit. dc si recordamur obseruationis supra posite,nimiru Muscas in folijs residentes exanimari,aliquid deleterij, vel forte ioporiferi cotinere fatebimur sed nil certi affirmare audeo.sed placet nunc memorari nobilissimum meum Nepente sine opto, quod omnia somnifera praecellat iucunditate sumendi, pillula enim una x granorum pondere sufficit cita, desinfallibili actione, nam praestitisse scimus,quod alia optata non valuerunt securitate denique, quia nec grauedinem capitis relinquit, nec molestum somnum parit sed de hoc alias.