장음표시 사용
61쪽
Latitudo diametri liti ius panis, palmaris est,rotiadae placetae modo, in medio semidigiti crassiti est, in ambitu tenuiori colore, albo quide sed admistis furfuribus . videtur enim placeta ex alba farina facta, de furfure rasib sapor nullus sentitur sed exucci pulueris instar os assicit adhuc perdurat incorruptus: sed cum ui edus duplicem asserat panis huius, seu placentae,formam, scilicet a Gibi cuius altitudo semidigitum aequat , pro vilioribus, de Scia clauiro nobilioribus qui tenuior est. huius generis nostrum frustrum Iudicam US.
S mihi circa huius succum philosophari licebit, considerandum
proponam, quae vis possit eius esse Veneni. Oviedus succum crudum pessimum venenum vocat, ut uno tantum haustu enecet, quod si ebullia duobus , vel tribus feruoribus uris vice in usum venire pro pane intingendo ait sed dum calor, antequam perfrigeretur di debere . de coctus ad consi imptionem duarum partium, in triduo aeri expositus
dulcescit adeo ut Sapa viceri suppleat quod si iter sim hic dulcificatus hoc modo liquo ebullierit, aer fuerit expositus acescit ad eb,ut aceti modo sui sit Monardes sic scripsit. Sed mira est express succi iam numerat Natura , nam si homo , aut animal eum bibat aut deguntet , illico moritur , tanquam praesentissimi m aliquod menenum hausi sit at si primum ferueat, P ad G dia decoquatur deinde refragerari sinatur, iaceti sum praebet non minus praestantii, quamsiex vino consteta foret. Si in o coquatur douec cras sitiem acquirat, dulcesiit m pro melle ess, id quanti in rebus momenti sit cooZio , quandoquidem praesens venenum in salutare timentum, in potum conuertit. Hic, reddendis tot mutationum causis Cardano , caligeroue sit btiliores esse fas erit itaque articulatim sin uia a egrediemur. I ro certo accipimus primo Succum Venenumsubstantiam alimentatum esse, ita Monardes in caeteri unde etiam quaestionem posuit Sca liger exercit. 1 13. num 1 lib. de subiit his Verbis. Cur Hylaccae seuerusia halis furina salubris es Eo modo quo Porri succus 'r'iciosus e Porrum ipsem editur sine mesu , Milo pendet a duplici cauo na ect parritis tenuitas: νδε δεῖ facilita peijifationis altera n libera qualitas o. acidius ad nocentam 'hucco is moliaquam soluta usocietas, quam inierat. um terre ripartes primordys ipsis, tus, o plautae sti pars aduersa quesitate ferociam eius ita obib bat , quemadmia: mcrasiti sui tardabat celeritatem. Pac
62쪽
Taxatur Sca liger. Negaturia ritas inter Porri succu, ωHyiuccae.
Prima ratio. Secunda ratio. Tertia ratio. Quarta ratio.
subtilis Scaligeri, dixero parum stibtilem hic ipsum fu11le. Nam primo neganda est paritas inter Porri succum, Myiuccae liquorem, multipli
ci de causa. Primo, quia Porrus totus tam crudus, quam coctus, d cum suo succo absq. vllo nocumento editur Hyiucca vero cruda dc tota cum suo licco in Insulari Dominici, sine vitae detrimento, vesci non, possunt Indi unde succum separare coguntur. Secundo, Porri succus est vere succus expressus Hyluccae vero dictus succus si vera refert Scaliger si pra citatus improprie si iccus Hyluccae est, nam add1tione aquaesit unde potitis tenuior quaedam misceta, quam succus Tertio, succus Porri videtur quas Homogeneus, totus venenosus, Hylucca vero heterogeneus aperte est, pars nim, quae prima coictione exhalat, nimi rum tenuior venenosa est. Quarto Hyuicca sticcus coctura amittit veneno sit alcm an idem de Porri succo assirimare poterit caligeri contrarium potius censeo, veluti hymicum extraelum futuram suspicor multo validiorem crudo quod quidem si impune, aut e periri liceret, facilis, cita esset experientia, clara dubitationis hunis explicatio sed coniecturam nostram illud videtur confirmare, quia simplici coci ui a Porrum cum sito succo non corrigunt Galenus. Diosco
rides: sed bis decoquunt, hoc enim modo coctio prodest quidem succum a substantia separando, nimirum in aquam admistam deponendo:
non tamen illum corrigit Hyluccae modo exhalatoria separatione, in uno enim coctio corrigit substantiam silem, in altero potabilenti. Quinto , orrum sua credine nocet, unde Galenus de cau morb. . . s immoderatus esculentorum acris, in calida qualitatis, eluti alborum porrorum , caepar febrem aliquando citauit Venenum autem est, quia
finguinem ducit, ut habet liber de Dinamidi j inter Galeni spurios. Sanguinem inquit purgat porri capitati succos dracma Una de liber alter de Catharticis etiam inter Galeni spurios. Sanguinem educit porri succus. quod idem apud Actium legitur serm. 3 cap. 6. Et fortasse hoc est medicamentum illud, cuius meminit Galenus, quo educebatur sanguis fortasse dico, nam inuentor ille non sicco utebatur illius herbae, sed contactu vim inuenit, postea succo, vel substantia usus est' At educer menstrua constat nam Isaac de Dietis. Rufus apud Serapionem suppositum succum ea educere scribunt ac contra opponi Video Hippocratem tum his, tum Scaligero, caeteris. Nam x de morb. mul. 112, mea Cornari versione in . sol 3 2. Potio adfluxum, ' omnes morbos,pN ab mitri fiunt. Feruia rasi Acetabulum, em porri succum in mino albo diluto. Hoc etiam x naribus manantem sanguinem si fit. Sed quicquid sit de Porri succo Hyiucca succus venenum illico necans est, fortass strangulans et enim ut aiunt panis pse etiamsi succo priuatus, χο
63쪽
ctus fauces exasperat, siccus deglutiri nequi . Accedat etiam allud, nimirum ex Diosco rade, inuicenna . Porraseuccus ex me epotus contrasse marum morsus auxilio E. Hyiuccae autem dccus crudus nunquam
salubris ex quibus patet ineptam esse comparationem succi Hyluccae ad porri succum ex his similiter clarum est subtilisIimum alioqui Sca ligerum nimis crassiim hoc loco euasisse . Sed ultro pergamus causam aster duplicem , sed non meo quidem dicio exactam . Prima causa huius succi malignitatis ex ipsi, est partum tenuitas, a qua est ficilitas
penetrationis . ridicula certe causa . Nam si partium tonuitas est causa, Ob quam Hyluccae, nec non porri liccus venenum est, omnes succi, conania medicamenta, quae partium sunt tenuium, immo omnia pagi rica quae tenuissima simi maxinae erunt venenata quod sanae mentis nullus co cedet si dicatsiccum per se maleficum, separatione a foecibus, quia attenuatur,Validiorem flaci no erit ergo venenosior, quia simpli citer substantia tenuior es reddita; sed quia segregatus a materia crassa ipsius acrimoniam, S malam qualitatem obtundente unde porri succus nunquam faenum, nisi parte crassa separatus Hylucce,cro radix in tegra venens est ,et1am non exprelso licco acilicet cruda Quare rectius statuendum partium tenuitatem in qualibet re ad penetrationem faci horem, Mad ectionem citius perficiendam facere unde ob partium tenuitatem nullum medicamentum dicemus noctium, vel filii bre sed si salubritati accesserit tenuitas, sal labrius dicetur, si vero cu malignitate aderat etiam tenuitas, licetur nocentius ergo in Hyiuccae succo neces satio adest summa partium tenuitas, quae citissimae non mahae actionis causa est. Dicitur enim degustatus succus illico necare, tenuitas enim bivi dixi, non est causa actionis, sed facilioris, descitioris actionis Secundam deinde causim asserens Scaliger dicit, succum separatum habere facultatem liberam ad nocendum, at mistum cum terrestri parte aduersa qualitate ferociam cohiberi, crassitie celeritatem retardari. At neq haec causa pro vera nobis recipienda venit, habere quidem locum potest in porri succo nam hic crudus,ac totus cum suo succo sitatus pni Dcet, separatus autem succus venenum dicitur. At in Hyiucca alia . ratio est, haec enim cruda , c cum sito iucco commesta venenum estsςmper in aliquibus Regionibus, nec tamen siiccus liber est a crassa maia xvria S ab aduersa qualitate quo pater inepte Venenositatis causa a ssignari,sicci separationem cum etiam non separatus noceat, teli
UQm xa, qui crabit. H iucca, qti in Cuba,isti, , reliquis insulis, i sit- perniciosae, si erudis edatur Oui edus dicit esse alteram speciem di 'ctam Bonata,quae innocua elu& cruda edi potest. Ego ut venenosita' tis causam huius Hyluccan succi inquiram, statuo primo ex die isti'
Resellitur cauli veneni ex caligero
Scaligeri Tenuitas noagit, sedetionem i
64쪽
tatorum auctorum Venenum Hysuccae succi si succus proprie dici potest, pars substantia tenuis aquae additione extractes, ut vulgaris dictus liquiritiae succus expressione a reliqua substantia ex parte tolli, non penitus: nam adhuc cruda etiam abstracto succo, alicubi non est esilis. Secundo, statuendum ab extracto succo venenum coctione tolli coactum calore in auras euolare dc patet etiam,quod remanserat in f cibus venenum,coctione tolli, quia ne relicta pani conficiendo inseruit, quo filubriter inquit Monardes utuntur Indi, c in quotidiano est usu pro nutrimento, non solum Indorum , sed etiam Hispanorum succus igitur seu tenuistima sitbstantia non substantia crassa, venenatus erit; imo lautus particula quaedam bla, qua coctione tollitur dedit particulatim hunc consideremus succum , dicendum Heterogeneum esse, nec totum Venenum, ut patet ex eo, quod decoctus ad medietatem non sit amplius nocuus sed pro aceto inseruiat decoctus ad crassitudinem, mellis, seu sapae loco habeatur . Itaq ex hac Indorun L. vulgari per coctionem separatione, triplicem succi partem agnouimus. Venenatam, qua prin O X alat Acetosam, qua secundo evaporat de nique melleam dulcem, quae remanet. Nec dubito quin peritus pa-
gyricus adhuc plures partes diuersas arte . separaturus esset, si prae manibus talem habereti iccum. At l. saporem in tali succo Acidurrta, LMelleum separatione apparere, non calore gigni sentio, sicuti in aliis
militis chimicis processibus accidit, ut recte Petrus Castellus in Dode chas orio Chalcnatino dub. 3 pag. i. o 2 Nos verb tum Acetola,tum
Melida, alijsq. derelictis partibus Cibstantiam, qualitates'. huius primi succi tanthim considerabimus, qui venenatus est. Cum igitur pars venenosa coctione primo uaporet ut ferunt oportet reliquarum partium tenuiorem esIe, atq. haec quidem pars tenuior coctione, sidestillatione primo ascendens potest esse ut chimicis est notum vel aquea A. vel aerea, S spiritalis exemplum est in vino, a quo primo ascendit pars aerca, spirituo a secundo Aquea In Vitriolo vero, dc aceto primo pars aqueatenuis ascendit secundo, acida, spiritus a s ut volunt aliqui, quibus tamen in aceto reclamat Libauius quod accidit prout materia ignem ac calorem passa hac, vel illa substantia tenuiori, deparabiliori magis abundat sesi prout spiritalis substantia residet in parte, aquea, vel terrestri , in aquea, ut vini spiritus, qui primus ascendit; in terrea, ut Uitrioli spiritus, qui post flegma ascendit seu spiritus inermetice loquendo residet, .producitur, Vel a sulphurea parte V in vino spiritus ardens, vel a Mercuriali, ut in Vitriolo in quo spiritus post flegma, ante oleum dictum ascendit hoc autem ex Vitriolo vitam ascendens atrum, sal a pars est . vel deni l. spiritus ex
65쪽
parte saligna magis deducuntur, de abstrahuntur,tunc vltimo ascedunt, ut in ali luo aquis sortibus sedi c alio spectant. In Hyiucca io itur primo separabitur coctione pars tenuior, que vel erit aquea, de insi-pida, vel spirituose, aerea, de acuta atq in altera ex his illius venenum conti1iori fatemur, quod si nobis licuisset hunc destillasse succum quod non licet in nostra Cane lana, quae est alterius generis facile nouissemus eam, quae exisset, humiditatem sed postea quam huius succi destillandi non latur seculias, imaginatione id as qui tentabimus, censemusipitu cum eruditissimo Bolanico et Spagirico, nec non Hippocratico Medico Petro Castcllo, cum quo familiariter de hac re loquuti sumus, venenositatem esse in parte acuta,&spirituosi nam actionis vehementia, celeritas non nisi acutam, de spirituosam substantiam arguit, inspidum enim phlegma, pars'. quos quamuis tenuis in primo eua portabilis actionum celeritati nequaquam apta iudicatur. hcc est nostra opinio, sent lant quid velint alij, in re dubia, liberum est cui l stin
iudicium. Sed simul etiam alterius accidentis redde laesi causi nam scribit Monardes. Nec vir admiratione dignum eri , omnem Ytuccam in continenti nascentem , tametsi ei, quae ad Sanctum Dominicum nascitur ex qua Ca- et aut sitisimilem, salutarem es , eius . fucum cradicem velle censuit Clusius yedulem in buccum inde manantem potabilem, nullamq. noxiam ad Ierre eam autem sus ad Sanctum Dominicum prouenit quacumque tan-dim ratione datur 9 eius 7 succum non coctum, perimere. Locorum meron turam tanti momenti esse , ut quod salubre alimentum in continenti praebet, id in omnibus usulis praestv H menenum L emadmodum colummella de Persico scribit, perniciosura memntim in Perside fuisse, at ubi in Italiam translatum
fuit, noxium illum occum deposui se e suavem salutaremque praebuisse igitur in continenti Hylucca, di cruda,ri non expressa sine nocumento editur, iccus similiter bibitur, at in Insulas Dominici, reliquis Insulis, de Hyiucca cruda,ic succus itidem crudus perniciosa em dem est sententiae Gomara aucca inquit quae in Cuba, myti, r liquis I ulis nascitur, perniciosa ea, si cruda edatur, tu provincia ero S. Marthae salubris Ea cruda, a si , elixaq. vescuntμr quocunq; tandem modo parata grati erit aporis. Si igitur haec vera striat Hyluccae succus non ubiqueis terrarum malus est inde venenositas Hyluccae non est illi naturalis, cum non sit semper talis, sed adscititia, ciccidentalis: nam in contibncnti, de in Instila S. Martha s.ccus crudus potabilis est sine nocumento Ex quo patet nihil ad rem facere subtilia Scaligeri verba: nam Hy-iucca succus venenosus a non venenoso neque partium tenuitate, Qq- separasione aliqua disserre videtur, quae pro causis veneni ille attulit ,
Petri Castet. opinio. I iucca in
insulis tantum venen Uenenum a Region sinia
66쪽
Venenum no a caeli aspe-Locus ut efficiat plantas
sed re vera fateri oportet Venenum a Regioitibus ut nere, cloco natali, ut expresse etiam adnotauit Monardes. Verum si venenum a Regionibus sumit, dicendum,Vel ab earum prouinciarum aere, quo ambitur,
infici vel a lux, qua irrigaturi succum desumit .vel a terra qua nutritur .vel deniq a caeli potitu aspectu peruerso, maligno de quo ni hil in praesent dicam, nam variant aspectus, i, c cum semper Hylucca ibi venenati quis d. strologe dirus aspectus tam diuturnus' cur non inficit alias omnes planta. At si ab aere malignitas Hyluccae aduertiret, cur hominibus desal IJ plantis non aeque nocuus aer Nec censeo adeo veneficam vim ab aquis illarum insularum prouenire dc si1 sciremus Hylucci succi destillatione primo exire aquositatem, d phlegma possemus forte dicere, regiones magis aquosas venenosam Hyiuccam producere, quia fortasse corrumpatur, ob nimiam aquositatem, circa radices, pars quaedam que elementaris Hylucca radicis, quae tali putredine prauam concipiens qualitatem,postea venenum hominibus sit, de ita venenosa qualitas in aque portione erit rcsidens sed cum non constet de maiori .el minori aquartam abundantia in illis Insulis,
nec an in magis, et minus montuosae, I allatae c. ob id assirmare
nequeo inspidum phlegma vera e natum , magis autem menti mea satisfacit ut paulo ante dixi imaginari acrem, spirituosam, Maeream prima destillatione suissem ferri particulam, quae quandoq. venes c.e qua litatis sit subiectam, sed forte ex putredine aquae, c terrae huiusia iodis quibus nutritur Hylucca spirituositas mala accidit, ut effeci iis si t ali cuius alimenti putridi Nec enim a simplici terra ubi nascitur malitagnitatem acquirere suspicor , ct malos ibi contentos succos, possent enim esse ibi Sandaracha, Auripigmentum, Cadmia fossilis, vel huius
modi alia nobis suis qualitatibus in sella, in quibus natas plantas, praua qualitate carere, absurdum eli flexere. Sed plurimum te cistae mali gna sentes sunt tamen Diligens Mesue nos admonet, ut colligamus POPipodium super arborem nascens , nam in lapidibus natum humiditatem ha basu esuam, indigestam . sic etiam Vult nata in locis liberis, non Theria malibus, Serpcntariam, Arum, Esulam Me aereon, quillam, Absin-tium, Hermodactilos colocyntidem , aliter venenata dicit reprobat etiam aliqua plantas, quae unice nata reperiuntur in aliqua region , vel loco, ut colocintidem, quillam foetetate alias gaudere scripsit, ut
de Hermodae ilis. Ortus eius in Uicinitate scillae meliorat in conditionisus suis,
similiter in Dicinitate raphani si decolocyntide sic expresse scribit,
quae nascitur in terris fortibus, 'pulverulentis, aut iuxta loca reptilium,aut in locis Thi maram mala. aura autem nascitur in terris axis, emarenosis, O bleri , en quae eligitur . defungis etiam notum Vicinitate ferri, panni,
67쪽
serpemtis mortui, Vel, Ius caueae', aut planta noxiae teste Dioscorido
ex salubribus lethales scri cum igitur non constet genus terrae illarum inibiarum . an ibi animalia venenata particulatim genita radices has inficere possint, vel vicinia aliarum plantarum perniciosarum, vel arta genus culturae ab illis incolis ibi varietur, nihil certi affirmari poterit. nec Cardani nec caligeri subtilitates satisfacere poterunt, immo nec Pelopis acuties Caleni praeceptoris in reddenda cuiusu rei causa nobis, ut dixi, uspicio magis placet, putredinem alimenti plantae, perniciei causam adducere, ortam , eo quod planta ijs in locis recare concoquere nequeat alimentima attractum, Mita ob debilitatem coctionis putridam , sic venenatam acquirat qualitatent, at dubium est, an illa coctionis debilitas procedat ex parte succi attracti, vel facultatis laesae ab ambiente hoc incolis iudicandum relinquimus nos sitis lusimus circa
hanc materiamin aginatione vagantes cum non liceat, tam facit
illas adire regiones, vel a docitis veritatem de visi audire Sed non tacendum videtur, quod mihi a nostra plantae acutis, solidis l. foliorum mucronibus casse puncto in manibus accidini dolor enim adeo saeuus, o ingens illico accellit, ut fere apud me anaplius non essem
animiq. fulidio incerer ac spasianum timerem . confligi quo potui ci titis ad Salpamum cum vulnerarium Aldinum dici una a me , quo
inuncta plaga fatua in miracissumis i. dolor, omnia accidentia sedata . Hoc balsamo post quam in huius mentionem incidi a me excogitato, plurima experientia comprobato, nullum praestantius inueniri post imaginor , cuius vires in atrocissimis vulneribus, talioqui letalibus, atque etiam venenatis, non apud Aulicos tantum Illustrii si1- mi, Κ Reuerendissimi Domini mei innotuere, atque ipsi lubiectis en tibus, terris, arcibus, pagis sed apud Romanos etiam plures Principes , d nobiles viros, matronasque, immo in usu etiam plurimo est Romanis aliquot primariis hirurgis id a me stapheia igitantibus. Et In
te hos D. Prosper Cecchinus Chirurgus Romanus primarius, d Medicina doctor meo balsam in foediciter curauit Perillust. Meuerenti P. D. V resium , insigni capitis vulnere, contusione ob casum ex vehiculo curauit etiam Franciscum Eunuchum E Cantorem Illustris. Rex Prendi sis Card Burghes1j, necnon Capelhae S. D. N ex capitis vulne , t iam cum deperditione substantia cerebri, in syncipite, ut notum Romae est, Madhuc, d,sanus, d vitiens est. plurimi ali etiam sanati sunt inter caeteros vero Medicos, quos honoris gratia hic numero, effacacva 'Ostr Balsami testes, nulla exceptione digni, esse poterunt illum striit. Reuerendissimus Dominus intius Clemens Sanctissinat Domi 'li Nostri Pauli vinii, olim Medicus dignissimus nec non Per,nu
Probabilior opinio: Punctitra fo
liae Hyiuccae Canedanae dolorosa. Vulnerarium Aldinum.
68쪽
inris , excellens Dominus Ioseph Ghistorus Principis mei Illustrissimi, ipsiusq. nobilioris familiae Medicus cimmo etiam maxime Perillustras, eaecellens Dominus Petrus Castellus Medicus Romanus pagi rica artis peritissimus,4 simplicium, ann alium , atque metallorum perscrutationi deditissimus, atque amicus meus singularis alij l. testes cile poterunt praeclarissimi Medici Chirurgi S pharmacopei, qui non hoc solum a me receperunt medicamentum, sed alia tiam plurima celeberrima, Se efficacissima, quibus Dei gratia dc Odoardi Farnes Principis, cardinalis Illustrisisi Reuerendisi. Muscum nostrum Herme licum abundat sed vinum per se vendibile non eget suspensa hedera , . Nunc adde luna mihi videtur hanc planta fortasse etiam antiquos olfecisse lego enim in Diod. Siculo rerum antiquarum lib. . cap. 3 In Ae thiopia, quaesupra et Otum eph iuxta fluuium, quem octapam ocaut inhabitatgens, quam itaphago mocant. I adices enim arundinum , quas expropinquis locis stodiunt, magna cura lauantes barbara , lapidibus terunt, quoad molles factae cohereant deinde iacentas ad modum lateris quantam manusia pissa las,atq. adsolem decoctas mandunt. dc hic nostram Yuccam innuere
videtur, qua folia arundinum ferre videtur. Sed Regiones hae, de qui bus loquitur Diodorus, multum distant a Canada.
69쪽
VI L A Indica planta magis quod sciam ab Europei desiderata unquam si hac, quam describendam nunc suscipimus. Haec ex relatione d reminiscentia quorundam , quamuis imperfecte delineata,in maximo habita est honore. Haec a curiosis ob raritatem summe expetita. Haec a poetis diuinis laudibus decantata . Haec ab oratoribus omni cloquentiae genere celebrata . Haec philosophis subtilistimis rationi abus perscrutata. Haec a medicis Ob saluberrimas vires mire commenta
data. Haec ab aegrotis diu efflagitata Haec a Theologis admirata rapi j Christianis venerata. Denique haec ab omnibus uvis l. naturae, dcconditionis gentibus, ob formae legantiam , misteria, vires, de alia , mirum in modum exoptata et perquisita diu fuit. adhuc est. Dictam esse Indis audio Maracor, ab Hispanis vero quibusdam a Flor de s inco lagas ob aliquas ut aiunt floris maculas ab alijs fructus gratia, qui paruo assimillatur Granato, Granadilla ut testes sunt Nicolaus Monardes in Historia simplicium noui orbis cap. 66.&Petrus de Cieza parte prima Hist. Peruvanae, cap. 28 ab Italis autem com-ia uniter ior della Passone dicitur, imaginatis multa signa continer
Passionis D. N. Iesu Christi , quod nomen, quam apte illi tributum , fuerit iudicabunt postea lectores. Nascitur ex Monarde sponte in Pe- u ni montibus Clega autena. Amplam Hamia em inquit de Lite V m, in qua Oppidum cali, mediam secat men , cuius ripae abundant fuc μ' eius loci, inti quosgrati admodum poris, ae iucundi odoris emGra rigdillo nuncupata me Iacobus Bosius in sua Cruce Triumphante lib. 1.Lap. 6 ex elatione Ioan his sori scribit oriri sponte in Peruanis Indijs Regione, qua in Prouinciam Benei uel ingreditur,vsq. ad totum Regnum ranatae,at i etiam n noua Hispania, uatemata, d Aguagacha. tDrum vero Religiosorum relatione nasci scripsit in Regno Granatae,