Collectorum medicinalium libri XVII. Qui ex magno septuaginta librorum volumine ad nostram aetatem soli pervenerunt / Joanne Baptista Rasario ... interprete

321쪽

o S. I I3 aut etiam tunici intestinorum abscedant: tunc non iam solum adstringentibus opus est, sed medicamentis quoque crullas inducturis in quibus caute admodum est progrediendum plerunque enim cum una cum putredine coniuncta sit inflammatio, medicamentis ni inium vehementibus magnopere augeri consueuit e

pomon ita statim ad horum remediorum auxilium confugiendum est sed tum denique, cum malum ita trans.

restum est, ut summa necessitas nos talibus uti cooat. Huius quoque generis ablutionum numerus cli niaxi- natis . at ego no omnes adscribam, sed eas tantum, quae usu comprobalae, ut sunt etiam eae, de quibus ante dixi, praestare caeteris existimantur. Vna igitur ad hunc

modum ablutio per clysterem esiicitur Aluminis duri

partes duae, mali punici fructus, aut corticis pars una: cortex aridus esto his diligenter tritis leti cuta succut mi cebis, ablutionem admodum accommodatam ijs, quibus iam ulcera computruerunt, iniicies. eaq; nec vehementissima erit, sed inter adstringentes, crustam inducentes quodammodo media. Alius clyster Auripigmentum alumen trita,alicui adstringenti humori commixta insunduntur cui nonnulli chari cinerem praeterea admiscent. Alius admodum validus chamiae cinis, auripigmentum, calx viva paribus portionibus alicui ex praedictis humoribus adstringentibus admiscentur. Alius, qui ipse quoque valde est efficax.

Vorticis punicae, Gallarum, aristolochiae, panacis, cadmiae, aluminis scissilis, tutis, salis ossilis, teris in is, aluminis rotudi, singulorum pares portiones admiae uero duplum. hq omnia contunduntur,ue simul omnia ex aceto laevigantur, ut sunt medicamenta, quae ad oculos valent tenuissime nam i laevigantur: tum coiecta in mortarium, in pastillos redigutur.&cum sus postulat, iterum uigantur, succolentium commiscentur. maior autem minorue copia adhibenda est, uti cinecessitas exigit. Eud Calcis vivae, auripigmenti, sandarachae, charta combustae, chalcitidis pares portiones, in pollinem redigantur;

322쪽

3 n&aceto admixto pastillos consce ubi usus postulat, myrti decocto dis blue: medicamentum huiusmodi est praestantius. Aliud admodum bonum, cui coniuncta securitas est. Florum rosarum, i luoris papa ueris, acaciae, gummi, balaustij, succi typocystidis, singulorum partes tres gallarum, plantaginis senunis, cuiusque horum partes duae lyci Indici si rosarum succus in promptu non it, tres soliorum partes pro succo satis erunt: haecq laeuigentur omnia,&plantaginis succo excepta in pastillos poderis diachinae unius redigantur. In his medicamentis hoc sciendum

est, quecunque adurentium, crustas inducentium, vehementissimorum maximana copiam habent admixtam,eis cautius esse viedunt, propter aractum eis adiunctu ni,ne error committatur quaecuque vero maiorem

partem habent adstringentium, eis audacius. coniicentius tendum: quia quid praeter sententiam ac cidat, noxa arauis non sequitur. Hoc etiam in dysente rijs visum sint , ut cum ulcus aliquod vasculi eorum, quae intra intestinu sunt, cotingeret,&, magis opplesso intestino,in causa esset, ut sanguis ipse excerneretur: qua loque sanguis coci eius exiuit,qua loque vero non compactus huic constitutioni conueniunt clystcres, qui adstringunt. Est etiam alia quaedam in dysenterijs di flerentia, ut quae vehementer des endunt, in quibusdam acria excernendo sint. horum signum, est ipsius aegrotantis anticipatio nam morsiones molestissimae sunt , S ulcera quoque ab acrimonia defluxionis excitantur . clysteres igitur tum conueniunt, qui a crina Oniam obtundant quales sunt qui ex tritico parantur, cum quibus decoquatur pinguedo caprae sed satis erit suis, bovis Sed caprilla matris apta esse existimatur triticum decoctum succia cras una ex se mittit: qui una cum pinguedine commixtus clystereia facit ad ea, quae nunc dicta sunt accommodatu Ali clysteres Oryza decoquitur , aut alica, eodem modo aut lenticula cum caprilla pinguedine: aut palnaulae pingues: S ex eis

clysteres licitur. iiij. Gummi, aut tragacantha si-

323쪽

o s. mul cum alῖ lito ex antedictis coquitur si vero papauer iam sina uitiaco tu itur,clvster is dolo te valde leuabit. Alius,qui paratur hoc modo Lini semen cum papaueris vagina, ipso etiamnum semine. succus qui inde emanat , mordicationibus aptus clysten esticitur Alius, qui ad eadem valet. Ex praedictis succis quemuis cape, papaueris liquorem clysteri iniice pr.estantissimus enim omnium ad has flectiones est sed cautione opus est nam si supra vires aegrotantis indatur, periculum aflh t. ergo cum imbecillum corpus est, hoc remedio non est utendum: vel si utamur, perexi auum imponemus, labita virium eius, cui datur, ratione si etiam gracilis agrotus sit, ne tunc quidem hunc liquo-rena insundemus illi admodum paucum In his est etiam hoc intelligendum, quibusdam dysentericis purulenta excelli, quae pura ulcera elle cclarant in quibus utendum hisce clysteribus est Ceratum ex myrteo aut rosacco sit. admodum liquidum iniicitur aut aliquid adstringentium, quae ante memorauimus. sed adstringentis pauca esse debet copia. Hos clysteres intendes, aut remittes, si addas, aut minuas, habita rationeaflectionis, quae proposita iit simili quoque modo ex uno in alium transfundes cum ita postulare tempus videatur Mensura autem clysterum pauca esto ne sua illuvie praegravet, ideo excernendi cupiditatem excitet. non tamen ita exigua sit, ut ob eam causam in ipsum testinum longissime peruenire non queat. nec etia semel di in taxat, edu, pe iniiciendi clysei essunt &hoc in omni alii secessione est optimum nisi clyster ex

liquore ius undatur quin etiam clystere medicamenta crustas inducentia continentes,non sunt continenter ingerendi, sed magnis spatiis interpositis. Iam uero

praestat etiam id indicare clysteiena non omnino calidum este debere, sed usque adeo ut ne frigoris sensu ni inuehat atque haec de clysteribus ad ysentericos accommodatis a me dicta sint nam de iis, qui inesino conueniunt, nihil est, quod diuersum a si perioribus dicendum putem vexum id bium commemorandum,

V 4 clystei es

324쪽

CIR C A intestina morbus quidam huiusmodi oboritur mucus permultus cxcernitur estq; mucus res

quaedam, qualis est intestinorum abrasi . neque est sanies quaedam, neque sanguini simile una siluit. in excernendo cum hoc ipsum exit, nulla desidendi cupiditas urgens excitatur, nec ulla vehemens necessitas urget, ut citius excernatur sed talis est, ut grauitatem extremo intestino asterat quae neque est recipue uehemens neque quicquam aster molestiae Ciborum vero excrementa , si nihil aliud incidat, quod aperturbet , per se ipsa procediit sanis similia neque quicquamelleis admixtum totum i corpus nihil insigniter neque in colore, neque in carnis copia, neque in viribus di videtur Veruntamen quim hoc statu morbi est, non omnino abest a calamitate in quo quidem naorbo male aflectum esse extremum intest muni videtur: sed accidens ulcus non est sed mea quidem sententia,quodetacitur, inde trahere originem videtur, quod excrementa singulis corporis partibus ingenita eo confluat: quae non aliunde fiunt, quam cum alimentum singulis partibus distribuitur,vi partes pis nainus recte sunt asse sectae. Ergo cum hic morbus in extrema intestini parte insideat, clysteres apti fient ex scubus siccis aqua decoctis in qua aqua myrrha trita immergatur atque hoc medicam ctum erit huic morbo idoneum. Alius clyster fit tiam hoc modo Aloe fcuum decocto admiscetur hi clysteres intestinum humescens exsiccates,expellere morbum possunt.

Cl fleres in cholera sicca CAP. XXVII. GH o LEM A sicca a vehementi quadam eorum,quib shona ines vescuntur, corruptela exoritur, cum ea non excernuntur, sed in uentre atque intestinis continentu, repletionesq; , dolores vehementes creant. huius

325쪽

huius mali remediu est clyster iniectus,qii euacuandi vim habeat. Cum enim cibi nuper corrupti suerint, atque in eas intestini partes amandati, profecto clystereis admixtus potest ea quae ibidem cohibentur, educere .sed tamen omittendi huiusmodi clysteres sunt utedum i ijs, qui satus attenuant, eorum, quae continentur , concretionem diffundunt . unt autem hi Oleum ipsum calidum aut ei incoquatur cum inu, aut Peniculum, aut rutae semen quae optima erit, si montana suerit . bonus etiam clyster ex ruta viridi fit. sed multi comam oleo decoquunt verum decoctio utar vim perdit . ita igitur parabitur. Vbi oleum valde ser-buerit, ab ignia moueto, eiq; adhuc se ruenti ruta co- raram inlicito conflaccescit enim in oleo. in eo vires suas relinquit atque ita hic clyster mirum in modum cholerae sicca conducit. Ad ilion, hoc es tenuius intestinum accommodati cluseres P. XXV III.

o post inflammationem aliquam si

quq uo tumore rasitus, meatus occupet. siq; maior, perfectus tumor sit; ne flatus quoque transeant, prohibebit,&ne cibi excrementa descendant si minor, tantummodo difficilem exitum facit, sed non penitus

stercus vetat excerni. caeterum inflanimatio modo hac,

modo illam intestini partem obsidet quae res facit, ut tum bene, tum male hisce clysteribus utamur. Interdum enim superiores partes prope ventrem occupat: interdum vero xianitoris patiem aliquam apprehedit: interdum in gracilibus intestinis insidet interdum colon obsidet. quae omnia ex his signis dignos centur . si inflammatio fiat ab iis partibus, qua a ventriculo ad intestinum transitus patet, ventriculus statim impleri mirum in modum videtur, etiamsi perexiguum quid biberint, aut comederint: multiq; vomitus ex quavis occasione contingunti totum etiam corpus perturbati O-

ne molestia asscitur si vero aliquod ex gracilibus intestinis inflammatio occuparit, in eo quoque casmio mitus fiunt, sed non tamen ita multi. Ubi autem sita

326쪽

omnia, ut ut sors feret, inserius descendere properantia, exitu non privabuntur, nisi aliquod aliud impedimentum, quale est, cui uoluuli nomen est, contingat. venter admodum fluit, cum inflammatio superiores partes exerceat venaeq; in si a locum aste tum quae in mesenterio sunt semper ad inferiorem intestini partem aliquid propellant idque est, Quod Hippocratesileon inanem vocavit . si vero innaminatio in colosit, haec consequentur vomitus muli fiunt, S perturbatio eo tempore modum excedit,cet dolore conficit eam partem, ubi disiectio colonesi docuit: transitus ciborum, flatuum nunc penitus impediuntur, vel parum admodum dehiscunt: quatenus seni nuta n- flammatio suo tumore internam coli partem occupas , relinquit traseundi locum . sunt igitur liae notae . a qui hoc moibo detinentur, non eis omnibus iniiciendi clysteres sunt: sed iis, quibus circa colon intestinum in-sa inmatio est. Erunt autem utiles ad hoc moilo laborantes, clystere omnes, quicunque ad sedandas inflamna atione valent qui sunt huiusmodi oleum calidum perie, vel cui melicratum sit incoctum. Est&alius huic idoneus, qui ad hunc modum componitur. Cum oleo butyrum eliquatur,xita moderate calidum iniicitur. interdum etiam oleo&butyro lini seminis succus commiscetur. Alius huiusmodi Hyssi, pia cum Oleo colli quamus, parum resinae terebinthinae admiscemus. Alius Cum oleo caput papaueris decoquitur caput postea papaueris abiicitur, tum oleo butyrum milicetur sed hunc clysterem non esse copiosum Oportet quoniam impleta in inflammationibus intestina contunduntur, atque affliguntur.

COLON a dextro illincipies usque ad eum locum pertingit, in quo iecur est inde demistum, dextrum hypochon

327쪽

vicissim pergit caeterum prope spmam infra descendit. in ea igitur parte, in qua locatum esse colon nouimus, dolores quidam, inflationes oboriuntur homini

bus ita asiectis coueniunt clysteres tales , quales incholera sicca diximus

Ad renum uitia. Cis P. XX.

R si colon mutuo afficiuntur. quemadmodum mutuis morbis corripiuntur ita etiam remediis eisdem subleuantur . ex quo sit, ut nephritici plerici iis ci steribus uti debeant, quos colicis idoneos csse docuimus: qui quidem sunt ij, qui ad choleram sicca in valere a nobis sunt dicti. Ad uteri asse Iiones C A P. V I. zo quidpiam habent, consensum morborum inter se coloni uterus ita, ut inflammationi uteruria obsidenti, merito conserant ea, quae in coloniniiciuntur . ergo infundendum est calidum oleum cui accedat anserina, aut gallinacea pinguedo aut butyrum cum oleo misceatur aut hyssi pum , aut lini seminis decoctum, aut aliquid aliud eorum, quae in leo at-tVlinatis, adiungemus. Ad usu morbos. CAP. XXII. F O MI Am autem vesica vicina stantestino, simul etiam connata est , in moibi consensum cum eo adducitur, quandoque etiam aliquo exij clysteribus uti conuenit. Ergo ubi nactamniatio vesicam vexet, utiles erunt clysteres, quos ad leum facere supra memorauimus. si ulcus in ea sit, eics; adiuncta sit inflammatio, idem clyser erit idoneus si inflammatio coiuncta norist, clysteribus non est opus. Vesicae quoque talis quidam Oibus accidit urinae non pauca a renibus in vesicam transmittuntur qui sic a flecti sunt,atque hac calamitate circu uenti, foras pellere urinas prae imbecillitate non possunt: sed ipse per sumen loco accommoda to reperto exeunt. ad hos faciunt clysteres, qui On

stant ex oleo in quo cyminum sit decoctum quod ca V lidum

328쪽

31o Rlidum iniiciatur. in eodem incoquitur non secus sceniculum, ruta ad quod maluna caetera quoque vrinam prouocantia faciunt. nam laevigando remittunt uesicam, leuant, promptiorem ad excretionem reddunt si uero propter nimiam urinae copiam supprimatur urina, clyster morsum aliquem inuehens, expultricem potetiam excitans, vesicam ad excretionem

praeparabit aloe pura hoc potest uicere item l cyclamini succus omnino uero id quod mi icitur paucii est edebet: comu clysteris esse quam breuissimum ne ulla clysteris portio debitas partes transgrediatur.

HAE H AK qui superioribus intestinis

continentur, accomodatis potionibus expelle si sunt: eos uero qui ad colum sunt, per in sernas partes educ re possunt clysteres qualis est , qui oleum recipit, quo absinthium, aut abrotonum aut cuminum, aut menta, aut lupini decoquantur atque ubi satis decocta haec fuerint, oleum per clysterem iniicitur. An Asiaridas Am extremam intestini oram talis quidam morbus oritur animalia quaeda pusilla, quae a materia creantur ascarides dictitur eis remedio sunt clylleres tum ex acribus quidam tum unus etiam est, qui ex cedriae inunctione per anat porro clyser non debet esse recta perforatus sed in latera, sic, ut multa exigua foraminam orbem habeat id etiam quod infunditur, non debet natalium csse ita enim partes debitas non excedet apta est huic morbo aqua ex cinere consecta, utpote qua praesentissimo sit remedio ea de per clystere iniicitur. Qui cis res uim habeant alendi eos, qui alioqui non

triuntur. CAP. XXXIIII.

A I A quoque calamitas quandoque contingit, ad quana tollendam clysseribus est opus nonnulli tam uelae menter ab alimentis abhorrent, ut periculum consequatur, ne ob alimoniae desectionen percant. quibus clystere ii sunt idonei, qui alere corpus possum qua' es

329쪽

tio, aut alicae cremor aut res, quae sunt generis eiusndem debet autem cornu clysteris, si usquam alibi, tum hoc loco esse quam longissimum manibus compelle ius maxima vi clystei est, ut ad remotas, supernasq;

partes quam maxime conscendat. Quia mici lares in ciantur, cum minime opus sit.

P sunt, qui nihil excernunt, excrementa' eorum in colon non peruenitit, sed stupra continentur ij non iniiciendus clusic est qua loquidescire debemus, clysterem non longius, quam ad colon asstendere neque educere quicquam posse eorum, quae superioribus intestinis continentur ergo sup es uacaneum est eo tempore clysteribus uti. sed in primis

danda opera est, ut excrementa in colon de cendant. ad quam rem conficiendam,in primis utrum tempus fa- ω iit, an secus, spectandum est: cum tempore etiam lacilitas transitus, aut di scultas ciborum, quibus homines vescuntur nam alia citius, alia tarduis deorsium desicendunt. praeterea habenda quoque ratio est natui Iiu , una non aes rotaret. si enim aluus suapte natura facile fluebat, citius exciementa subducentur: sivero difficulter, tardius quin etiam si manum admouerirnus, eius repletionem perspicuo inveniemus, si modo infra peruenerunt seces si non infra pulsi sunt, ea parten ocus inanis apparebit ad haec in lumbis quoque grauitas est, si extremum intellinum sit repletum . sed fatus eo tempore stercoris foetorem redolentes, cxcrementa infra peruenisse nobis decla labunt.

bus es stere non in ciuntur, cum tamen opus sit. CAP. XXXVI.

miluxum Hippocrates nominat fluxus tenuis is est, 'fecibus non commixtus d partim per se prodit, partim cum duris cibi excrementis, quae in egestionem delabuntur; quibus tamen admixtus non est si ioitur

quae a cibis utarcidulit, soras egerantur, nihil op Is est clysteri:

330쪽

clysteri si vero ea non excernantur, hic , circumfluxus solus exeat, tunc medici quam plures clysterena perhorrescunt verum qui prudens eli, sapiens, eo utitur. hic enim tenuis fluxus aut nihil, aut certe parum, non mediocrem molestiam si ei et signum auten humectatae alui hoc tenui luxu, ut ciborum excrementa non secedant, primum est, ut cum prius secessio non effet cohibita, nunc nullo modo seces excernantur deinde vero tangenti, colon impletum esse manus significabit. Desura eius, cui bisse in citur P. XXXVII. A E GAE resupinatus es e debet, tum contegendus: ac necauitas appareat, stragula admouenda sunt, ut corpus contingant sintq; aut vestes attritae, aut linteorum partes, aut talia quaedam calida etiam sint, ne suo stigore bona in horrorem incuterent tum crura contrahuntur qui situs mihi videtur conuenire nam sublimem extra lumbum attollere, incommodum est . perinde enim est, ac si corpora Dianimato clysterem indas quandoque etiam in latus ager vertendus est nam liuesica inflammata sit, in coxendices suppuratio, aut gibbus redditur atque ita pondus, aut tumor impedit aut clyseris ingressum, aut xit uni cxcrementorum. Oportet ergo facere, ut in alterutram partem deorsum uitror vergatur, ii absque impedimento perlicere cuncta velimus Interim dum clyster imponitur , aegroto imperandum est, ut neque clamet, neque respirationem contrahens sursum imum ventrem retrahat, sed simpliciter iacentem conari, ut simplicissime respiret qua ratione nemo iniectioni clysteris repugnabit ubi vero cessat is , qui medicinam adhibuit, pleriq; iubent, ut homo sese huc, atque illuc circumuoluat.e O vero id feri prohibeo duo modis lusteres voto non respondent, ex Mnesithei commentari s. CAP. XXVIII.

CLYsTER Ubi seu strationes tribus fieri naodis c5sueuerunt vel cum qui clysterem no recipit, vel cum eum non continet, ves eum emittere nol9test . hae cau