장음표시 사용
101쪽
lib. 3 3. cap. 8. His coliculis periti, cum e uena, ut Iima rapuerint experimentum, protinus dicunt quantum auri sit in ea, qua tum argenti, uel aeris, scripulari differentia mirabili ratione non fallente. Scripulum Graeci &Mauri medici longe post Galeni tempora, ε ζaullum ante nostra, quorum opinionem secutus sum iupralia ro primo, in grana XXIV. partiti sunt.&haec est unciae ultima diuisio. eis Neapolitani & Veneti medici dissentiant. quod ego ita sentio, non ut ex granis uiginti quattuor, sicut a naturam producuntur, scripulum conficiatur, sed ut stripulum, ut est unciae pars 24. in grana quattuor & uiginti diuidatur, partesq. in suis bracteolis ex acre, uel orichalco, distinctis, suisq. numeris si gnatae habeantur, ita ut in aureorum ponderibus a negotiatoriabus retineri videmus. lRestat unum, ut reminiscamur, quod primo libro a me traditum est, unciam, qua hodie Romae utimur, antimia uncia scripulo uno & granis quattuor grauiorem esse, quae scripulum & grana ex uncia instantis temporis sermata sint, & in conssequenti liahram nostri temporis , antiqua libra scripulis nostri temporis quattuordecim, grauiorem esse. Cum autem libellus Logist rum Italico sermone circumferatur, in quo discrimina & propo tiones ponderum, omnium sere ciuitatum Europae, in quibus emporia fiunt, continentur, si ea, quae in ipso libello con entur, uera sunt, cum a nobis traditis conserantur, quisque litter rum non ignarus, paruo negotio suae regionis pondera cum antiquis examinare, etsi maluerit restituere, facile poterit. Et haec, quantum ad Romana utriusque temporis pondera attinet, dixi' se sat sit . quorum antiquae notae ex Volusio Metiano, Valerio Probo, Cornelio Celso, & Scribonio Largo, a iunioribus rei tae, hae sunt.
102쪽
Sescuncia. Semuncia. Binae sextulae,
Victoriatus, siue quinarius. M Sextans apud Celsum. Binae sextulae apud aliquos. Sescuncia apud Scribonium. ,- Drachmae sex apud eundem. Drachma apud medicos nostrae aera
l R Ar c o R v M pondera,antiquorum medicorum pra sertim opera, ita sunt intricata, ut uix a doctissimis p ritissimisq. uiris extricari possint: cum etiam plurium ciuitatum sint, ut & demensuris liquidorum & aridorum dixi. Ego uero quae ab ijs, qui de illis doctis. sime disseruerunt, collegi, breuissime tradam. umi autem tripartita, in Attica scilicet, medica,& Hippotatrica, seu ueterinaria. Attica haec, Talentum paruum, Talentum magnum, Mna, siue Mina Attica antiqua, Mina Attica Solonis, Drachma, Oboliis, Areola, siue Chalcos, Lepta, siue Minuta. Talentum, siue Talentum paruum, constat ex minis sexaginta. Talentum magnum constat ex minis octuaginta. Mina Attica uctus constat ex drachmis quinque &septuaginta. Mina Attica Solonis constat ex drachmis centum. Drachina,quam dixi eandem esse Latinis & Graecis,constat ex ob iis sex.
103쪽
Obolus constat ex areolis , seu chesi s , etsi Pithius Itb. a I .cap .ulti
ex decem chalcis obolum constare dixerit. Vitruvius uero, de quo iuniores non meminerunt, quantum ad nummos attinet, nam constat, haec omnia pondera fiumismatum etiam nomina, fuisse obolum in quattuor patres. quas iise obolorum quadran ltes appcllao apud Graecas ciuitates sui sis diuisum testatur, cosq. quadrantes,ab alijs dichalca, ab alijs trichalca appellari, lib. , EI. . Areolum, siue chalcus, constat ex septentriinutis lepta appellatis, quae non diuiduntur: ex quibus si supputatio fiat) apparebit in scripulo esse lepta quattuor & octoginta,& granum constare ex tleptis tribus&semis.&haec omnia apud Graecos tam in pondo ribus quam innumsmatibus fuisse leguntur. . 'Scripulum quoqueapud Athenienses noli tamen in re nummarii, fuisse legitur, constans ex obolis duobus.
Ceratium quoq. legitur, siue siliqua, quae est oboli pars teriti, scri
puli sexta, continens in se lepta quattuordecim. Paucae ex multis, quae ad praedicta probandum ueterum auctoritates adducuntur, sunt hae. Suidas, talentum, Ux est Diodorus in , Iibro de ponderibus, minarum est sexaginta, mina uero drachmarum centum, drachma obolorum sex, obolus areolorum sex, areolum minutorum septem Cleopatra uero libro de munditiis,
cuius uerba in eo qui Galeno de ponderibus inscribitur, inserta sunt: Attica mina uncias habet duodecim de dimidiam,drachmas
centum, scripula trecenta, obolos sexcentos. Fannius. ii Accipe praeterea, quam paruo nomine Graij Mnam uocitant, nostriq. minam dixere priores.
Centum hae sunt drachmae. quod si decerpseris illis
Quattuor, efficies hanc nostram denique libram: Attica quae fiet, si quartam dempseris hinc, inna. Intelligo autem,Fannium,tam cum dixit Graiam,quam Atticam, de Attica mina intellexisse, aut intelligere debuisle. coni jcio autem ex his,quae in sequentibus dicam, quod etiam ex coniectura dictum suisse uolo) apud Athenienses duas suisse minas, unam drachmarum quinque&septuaginta,& hanc ante Solonis leges,
Micram contum di hanc post leges & tempora Solonis. Quia co natev ijs ctiam, quae Plutarchus in illius uita tradidit, Solonem Atheniensibus inensuras&pondera auxi sic.Cum autem Fannius asserat, minarum Graecarum unam suisse draclimarum L X X V.
104쪽
esteram centum, nec ullum aliud incrementum minae aut ponderum appareat, necessario quodammodo intelligendum est incrementum fuisse in mina, ut ipsa a drachmis quinque&septuaginta ad centum audia suerit: quia aliud, ut dixi, incrementum non apparet, quod stiam. Hinc ergo exorta sui sacconijcio talenta illa duo; a Seruio,.lib 3 9. Aen. in controuersiam allata, non
ramen recte explicata, ut iuniores quoque demonstrant,paruum,
inquam, & magnum, ita differentiae caussa appellata. nam pra suppono, uelitate non laesa talentum, quod hodie paruum seu sexEintaminarum in Attica fuisse dicitur,ab initio minarum e stitisse octoginta, earum scilicet, quae ex drachmis L X X V.co stabant, huc spcistare Fanni; carmen paullo ante relatum: Attica quae fiet, si qu*rtam dempseris hinc, mna. Cum autem mina
ad drachmas centum aucta fuit, sustum est alterum talentum maiorum quidem minarum, numero tamen octoginta, sicut & primum, illudque primum remansit minarum auctarum sexaginta.
nam si octoginta quinquagies& septuagies numerabis, sex millia habebis I Uod autem utrumque talentum maius & minus, idest unum minarum Atticaru sexaginta,esteruin octoginta apud Athenienses fuerit, constat aperte,si sententia Suidae & Diodori supra relata, & Iulij Pollucis paullo post reserenda, necnon Fannii, qui testantur talentum Atticum fuisse minarum sexaginta, cum Liui j dictis conseratur. is enim reserens leges & condiciones pacis a. S.P. R. Antiocho datas, ita inquit: Argenti probi Attica talenta XI I.millia dato intra duodecim annos pensionibus aequis ta Ientum ne minus pondo octoginta Romanis ponderibus pendati
ex cuius dictis aperte constat, talentum minarum quoque octoginta apud Athenienses fuisse: quod maius, ad illius, quod essee
minarum sexaginta,differenti appellatum fuisse coni j cio.ideo l. senatum uerba illa, Ne minus pondo octoginta Romanis pondoribus pendat, apposuisse credendum est: quia sciebat alterii apud Athenienses talentum diuersi & minoris ponderis esse: ne dubitari contingeret, de quo actum fuisset. De hoc aute talento octoginta minarum puto Teretium intellexisse in Phorm.actu sce.3. dum dixit: Si quis daret Talentum magnum: & Virgilium Aen. s.
Vinaq. & argenti magnum dat ferre talentum. Et rurium lib. 9. Et tripodas genii nos, auri duo magna talenta. Nec me mouet,quod ex Plauto in Moitellaria colligi uideatur, talentum magnum mi
105쪽
narum sulci scicaginta, eo quia seruus Tranio actu 3. sce. I. Inte rogatus a Teuropide, quanti silius aedes emisset, respondeat: Talentis ininnis totidem, quot ego & tu sumus. de quibus cum iam diYissiet, rumpsisse enori adanista,&soluisse,minas quadragi ta, paullo post senex residuum preth soluturus, &, quantum uen ditori adhuc deberetur, exprimens, ita inquit, Nempe octogi ta debentur huic minae. cui seruus respondens subiunxit, Aut
nummo amplius. ex quo constare uidetur,illa duo magna tesenta
centum & uiginti minarum fuisse : quia mendax & turbulentus seruus nihil magis quaerebat, quam senem inuoluere: ut illius praecedentia uerba declarant. Quid agam nunciam Nisi in uicinum hunc proximum mendacium, , Fas emisse aedes dicam huius filium. fCallidum Hercle audiui esse optimum mendacium. 'Ideoque senem in dinumeratione errantem non admonuit. cum coristet errasse ex praedictis . Talentum quoque Euboicum suis legitur apud Livium: quod ego eius ponderis suisse conijcio, cuius Atticum maius, nempe minarum Atticarum octoginta, illaruinquam, quae ex drachmis centum constabant: quod quidem nosolum ex locorum uicinitate existimo, sed ex Liuij uerbis. is enim lib. 37. condiciones pacis a consule, Antiochi regis legatis oblatas reserens, inquit Europa abstinete, Asiaq.omni, quae cis Ta rum montem est, decedite: pro impensis deinde in bcllum factis quindecim millia taletum Euboicorum dabitis, quingenta pra sentia,duo millia & quingenta cum S. P. Q. R. pacem comprob uerit, mille deinde talentum per duodecim annos. Haec autem XII. millia talentum, quae hic Liuius appellat Euboica, illa e inem esse existimo, quae sequenti libro senatus, oblatas a consule pacis condiciones secutus, pensionibus aequis intra annos duodecim solui imperauit, quae Liuius in eo S. P. I. dccreto, ut paullo ante rc tuli, Attica uocauit: ut facile coniectari liceat, Euboicum, & marus Atticum talentum eiusdem ponderis suisse. Ceterum intelligo cum Pristiano Caesariensi lilade ponderibus, inter intentum Atticum minarum octoginta delibras Romanas octoginta discrimen librarum trium & trientis librae intercessisse: quia ex ijs, quae dixi, constat, minam Atticam intelligo postr ma semuncia, siue drachmis quattuor Romana libra maiorem sutile. quo excessu in minis octoginta, unciae quadraginta,
106쪽
Seponderibus Roanis es' Graecis.
Uest librae tres & triens constituuntur. sed in eo,qbod Priscianuς sibdit, senatum decreuisse, ut non plus, quam ternae librae,&quaternae unciae singiuis desint talentis, in hoc non consentio, nec Liuius hoc dicit, nec ex decreti uerbis colligitur . siquidem decreti uerba excludunt, ne talentum minus sit pondo o Goginna, non autem includunt, ut non maius octoginta pondo talentum esset, si in talento maius pondus inesset. talenta enim Atti- ta ut erant, erant imperata. sed,dubitationis tollendae cauos,ut praedixi, adiectum fuit, ne minus pondo octoginta taleium esset: quia aliud minus sexaginta minarum crat. Sed λ quae ibi Priicianus de denarijs subiunxit uera non esse,ex supra relatis facile colligitur, quae a iunioribus quoque improbantur. Aegyptium quoque Talentum fuisse, Plinius lib. 33. c. 3. his uerbis statur. Talentum autem Aegyptium pondo octoginta capere,
Varro tradidit. de pluribus quoque talentis meminit Iulius Pota lux lib. s. a Budaeo iunioribus q. relatus, sic dicens. Hoc utique incere non intempestiuum erit, quod Atticum talentum sex millia drachmarum ualebat Atticarum, Babylonium uero septeminia Acginaeum decem millia, Syrium mille &quingentas,secundum Atticae drachmae rationem. Meminit & de alio talento Vitruvius supra relatus, quod esset librarum CXX. lib. Io. c. a I. de machina testudinea loquens, his uerbis: Gubernabant eam h
quattuor millium: quodnt . L. A X X. pondo, idest quadringenta instoginta millia pondo. nam in emendatissimo codice, quem in opido Toleto uia disse sis mihi meruit uir doctissimus Petrus Ceconus, littera M, supra numerum notata inspicitus,&sane aliter intelligi non po-' test: cum alioqui talentum illud fuisset drach. undecim & scripuli ac scripula quincuncis. quod nemo dicesiqui machinae illius m
Tonderum messicorum epitome . I f. IN A medica habet uncias sexdecim: libra habet uncias duodecim, uncia drachmas octo, drachma stria obolos duos, obolus duos sem, obolos, semiobolus silliquam imam & dimidiam, siliqua grana quattuor. Haec autem probantur ex his. Dioscorides
107쪽
libello de ponderibiis,de quo supra: Mina secundum medicoruni usum habet uncias sexdecim, idest drachmas Ias. Italica autem uncias I 8. hoc est libram unam semis. drachmas I q. Alexandriana mina habet uncias uiginti, drachmas I 6o. Cleopatra ubi supra: Mina nomen pondus,habet uncias sexdecim, drach. I 28.s ripula 38 . Et paullo possi Ptolemaica uncias decem,& octo drach. IV. scripu. 3 a. quo in loco animaduertendum quod Cleopatra appellat Ptolemaicam minam, quam Dioscorides appellauit Ioiaticam, seu eas parificat. Galenus lib. a. de compositione medica mentorum secundum genera, in hoc medicamento Heras, manifeste uidetur uelle, minam esse sexdecim unciarum . nisi enim uoluisset hoc, sextam decimam minae partem non scripsisset. Hoc in loco animaduertcndum duxi, medicos unciam &scripulum, a Romanis mutatos esse, cum Graeca pondera non sint, ut supra ostendi.
ponderum epitome . i in i IN A habet uncias quindecim, libra drachmas non ginta, uncia drachmas septem & dimidiam, drachma scripula tria, denarius scripula quattuor, scripulum obolos duos. Haec ab ignoto Graeco in dicto libello de ponderibus, qui Galeno inscribituri in quo da Graecorum ponderum notae sunt omnes, quas hic describero
, Libra. Olce idem quod drachma. Gramma, silue scripulum . . . Obotu .
110쪽
Declarata es a Plinio defensa Virgilj carmina:
Humida solstitia , atque hiemes orate serenas Agricolae . hiberno laetissima puluere farra.
nobili mum, prudentissim q. utruma
VAEsIVISTI a me, optime Nare, quid sibi Virgilius uoluerit Georgicorum I. dum inquit: Humida solstitia, atque hiemes Or te serenas Agricolae . hiberno laetissima pubuere farra. Ego, etsi in ea re non multum mihi tria buam , tamen, ut tibi, cui ob summa erga me beneuolentiam multum debeo,& quem summe diligo, satisfaciam, quid sentiam, explicabo. scio autem te, qui astronomiae studia non perfunctorie delibasti, probe itosse, solstitiorum duo esse tempora, unum iuxta Hipparchisententiam, quam hodie sequuntur astronomi, cum sol primam Capricorni nartem attigerit, alterum Cancri. etsi Plinius lib.nat. his.. I 8. c. et s. iuxta Eudoxi&Metonis sententiam, in fastis rei tam, ut Columella lib.9.c. I .& cum eis Martianus Capell.de nuptiis philolo. lib.8. in octaua corum signorum parte consici se rint arbitrati, duodecimq. dies singulo solstitio tribui, in quibus sol ita sensim mouetur,ut progredi aut regredi non uideatur. Excludo igitur, Virgilium de aestiuis selstitialibus diebus sensisse: I quia