De capella regis utriusque Siciliæ et aliorum principum liber unus auctore Josepho Carafa c.r

231쪽

probat, quod superata ad AEnariam insillam hostiun classe , qua victoria Ferdinandus ultimam bello Neapolitano manum imposuit ἔ cum universi publice , privatimque laetarentur , quod mare liberum , quod navigatio secura, quod tamdem

pax terra marique omnino esset parta, choreas agerent, convivia pararent; Isabella, teste Pontano lib. de bello Ne politano , victoriam Deo acceptam reserret, ipsa Mariae aras, ipsa Sanctorum Templa adiret, veneraretur, parvos liberos ante se ferret, eum iis ante illorum imagines procumberet , gratias ageret, vota solveret, supplicia pluribus diebus faceret: nihil civitas universa, nihil nobilis, ignobilis, Sacerdos omisit, quod ad declarandam laetitiam; nihil Isibella, quod ad gratum animum erga Deum , ac Sanctos testificandum pertineret . Regnante Alpitonsi, II. in inpella Palatina celebrari

consuevisse Liturgiam selemni pompa, Rege solio inlidente ,

cum universis Aulico comitatu, ex iis, quae mox subdemus, per spectum erit. Ferdinandus II. & Friderieus nostrorum Regum postremi, brevi eo tempore, quo imperium irruentibus horistibus tenuerunt, non pauca suae pietatis argumenta reliquerunt . Intererant saepe Divinis ossiciis in Ecclesia Montis Oliveti ab eorum parente pluribus beneficiis aucta,illiusque Monaehis suerunt addictissimi et Proregibus quoque, qui primi, pubsis Regibus Aragoniis, Neapolitanum Regnum vicario nomine administrarunt, mos fuit adeundi Ecclesiam illam in magnis solemniis, praesertim in Hebdomada Sancta, uti refert

Capaccius.

VII. Cum igitur Neapolitani Reges studiosissimi , ae amantissimi fuerint agendae Rei Divinae; illud expendendum est, quonam ritu Palatina Liturgia ab luebatur. Quod quidem a nostrarum rerum Scriptoribus omissium, impervium esset, niti Joannes Brochartus Praesectus caeremoniarum Pontifi-eiarum , qui sub Alexandro VI. Neapolim adiit anno I q. ut omnem ordinem Coronationis Alphonti II. a Cardinate Ioanne Borgia Archiepiseopo Montis-Regalis peragendae moder retur , rem aperiret in suis Diariis manuscriptis Romae asservatis in Bibliothecis ritieana , Casanatensi , & S. Andreae de Ualle. Narrat ille in hisce Diariis conjugium celebratum

Dd in

232쪽

in Capella Palatina Areis Novae inter Sanciam Regis filiam notham, & Ioisredum Borgiam Alexandri VI. nepotem, tum solemnem describit Liturgiam , quae in Palatina AEde, haeoceasione peracta est. Itaque refert , die Dominica, quae undecima erat mensis Maii , Regem, Legatum 4 D. I Deduna sponsum, D. Sanciam sponsam, una cum omnibus Dynastis, Proceribus, atque Regiae cognationis Principibus adiisse Capellam Arcis Novae: cis occurrisse ad Capellae fores Episcopum Gravi nensem Pontificalibus indutum ornamentis, ibique benedixisse anulum nuptialem: ea finita coeremonia quam agentes de Regum conjugio enarraturi sumus univerta ingressos esse Ecclesiam, atque Missam inchoatam : Legatus,

O Rex, ait, fecerunt orationem ante Altare in oldisuriis ipsis ibidem praeparatia , Legatus ad dextram Regis, ita oratione, de seu funt ambo falbisoria, di pretata ad thalamum , ibidem paratae duae sedes de braccara juxta marum , una versus Altare pro Legato, alia juxta illum versus partam Capella pro Raege. Rex ascendit thalamum ad sedem suam, ubi sietin. Legatus mansit apud Altare,ct eum eo ferit Confessio m Episcopus celebraturus quisetit ad fluis in Legati . Finita

Confessione Lexagur ascendit thalamum, em oecurrit Rex usique ad Pressterium, quod tamen fuit Proer caeremonias debitas, ct praeter seram ordinationem. Ibidem in thalamo in sede fuastans Legatus, ministrante Diacono naviculam , O me in siburibulo imposuit incensem, Episcopus incenserit Alure, O ipse incensius, O non Legatur, neque Rexὸ eredo tamen , quod eomenienter potuerunt ambo Vsi incensari, O emale futinet, quia nee Papa siue Pluviali, O Mitra erisens inrefiiatur, nisi pos Ossertorium. Subdiacanus dicta Epipola nones ineulatus manum Legati, sed Celebrantis. Ad Evangelium

Maeonus eidem Legato naviculam , di me thuribulum misses,ante , imposuit incensum , ct benedixis Diaeono Gog lium dicturo. Post Gangelium Legatur, O Rex μαι Esa

gelium sunt deosculati, tamen minus convenienter, quia Logatus primo debebat osculari, deinde Rex, Rege tamen prius invitato ,'fuerunt per Maeonum ambo incensati, male,

ut supra dixi , pos Legatum cuilibet ter dato thuri bais . Ad

233쪽

Glauonem Legatur benedixit aquam is farris clam nendam; O misybante R. D. Iuliam Episcopo Troesensi, Regis Capellano Masere , qui uidem in chriamo mihi ad manus erat, ' miculam , quod Diaconur in Altari erat aeseditus, ct me thuribulum, Legatur imposuit incensum, Celebram incens

sit oblata In Auari ,'fuit incensatur irae bis , Legatus ORex ter eis in Garuulo ducto per Diaconum. Pergit deinde enarrans reliquum Liturgiae Ordinem , ritusque spectantes ad conjuges , qui praesentes aderant, quod nempe ad elevationem Hostiae, hi tenuerint manibus cereos accensios ; quod facta elevatione, quatuor Magnates umbraculum super sponsos expansum sulciverint ; quod Miledictionem, & pacem eonjuges in Missa acceperint; sed notat, Regem, S Legitum non aecepisse meis osculum , quia ita dixerunt . eon eram, quod expleta Missa sponsit obtulerint cereos , ac nummos . 'quod denique Legatus solemnem benedictionem dederit , ae Indulgentias, iisque peractis, universi ad aedes suas redierint. Ilos ritus puptiales alibi expendemus . Paulo post enarrat Broehartus idem, quem locum quisque Procerum in Capella,& Liturgia Palatina obtinuerit, & quo ritu ibidem decantatae suerint Uesperie : In Capelga hodierna , inquit, Praelati l

eum habuerunt in scamnis in om usui , sis thalami AMRtis; Barones vero ante , ct juxta thalamum ἱ Damuel veroer mulieres ame , ct juxta flamna Praelaurum . Fuerunt serae in eadem Capella, quibus Lemim,-Rex inter serunt , ct Episcopas Gravise s illas particularuer decantavit

organis , qui triplices sunt ita enim habet ille ) In ipsis Cu-

petis , omnes praedicti , non tamen Ismul , sed modo tinus , m do alius Psalmcirum versus viris sonabant, unum per in eantabant Cantores , aliumpulsabo organisa, adeo quod sperae hujusmodi ad duas horas duraverunt. Paralysuerun in eadem Capella tune duo thalami, unus o Legara versus cornu bisulae, alius versus cornu Evangelii pro Rege, ad euius Regis ordinationem non fuera- voeatas, hoe videns dixi Regiae Majestati non eo enire, cum sum thalamus esset in digniore

loco constitutus, neque etiam mutationem convenire, sed potius , quod Risi ambo usi in eodem thalamo se Bearent: in D d a de

234쪽

de Rex statim descendor , Legatum feeum duxit ad suum tha-- lamum, cumque eo, mea seuentia habita, ascendit , cy' inde.

sedes parapit, di fai Muria, prout superius dixi . Exeu

vit se Rex , ct Mallor Capellanus uus , qui hoc ordinaverat , dicentes fle alias temporibus Cardinalium Agriensi , ct de

Aragonis , ct aliorum .e observatum , quod si fuit , male fuit. Ei finitii illis Vesperis, depositus suit ille fecundus thalamus perfus cornu Epipolae positur, , ibidem famna prari aetatis posita , pro quibus prius nullus erat Deus ordinatus

in eisdem Hesperis. Episcopus habuit quatuor Capellanos omisnes superpessiceii , ct Humialibus indutor , quorum unus de Baculo, alius de Mitra , alius de Libro semiebat, ct alius Abia Rebat. Dominus vobiscuin, ct Orationem dixit ad populum contersui λ-Capitulum etiam ad populum conversu, distracta Mura dixit ipse Episcopus,'incensum Imposuit in medio Altaris , ct eum Mitra Altare incensavit , de quibus omnibus, Mitis Hesperis, ipse ego regulam dedi. Servierunthoe mane in Missu D. Honustius Meuat, ct Raphael Dimina

Duemus Capellae S. D. M Papae ,-in ea omnia alia fuerunt more Capellae nosrae ob mala. Sedes Legati , ct Regis erant

camerales e Ieabellis , o falisoria erant sedilia Regaliacus os habentia loco sabelisum . Hunc ordinem Liturgiae Palatinae, non quidem tunc primum occasione illius conjugii Brochartus ipse Pontificiarum coeremoniarum Praesectus statuerat , imo is nonnullas carpit coeremonias, quod nempe una simul Rex , & Legatus deosculati fuerint Evangeliorum li-hrum , & thus acceperint. Quamobrem ordo ille agendae solemnis Liturgiae Palatinae jam antea in Capella Regis obtinu rat ', quod ipse indicat Brochartus reserens nec Regem , neque Legatum donatos fuisse pacis osculo, quia ita diserunt esse consuetum. Quinimo innuit Brochartus, solemnem Liturgiam Palatinam celebratam pluries fuisse, cum nenΨe Cardinales Agrientis , de Aragonia , aliique Neapolim adiere. Cardinalis ille Agriensis , quem memorat Brochartus , fuit Gabriel Rangonus Minorita Veronensis, & Episcopus Agriensis in Hungaria, quem X illus IV. anno I 77. in Cardinalium

ordinem eooptavit , quique in Neapolitano Regno iunctus est

235쪽

alsest legatione Sedis Apostolicae, ut ad arina capienda eontra Turcas, fideles excitaret. Cardinalis vero de Aragonia ibidem memoratus Ferdinandum I. Regem , & Isabellam Claromontiam parentes habuit, atque anno I 78. Neapoli, in die Epiphaniae accepit insignia Cardinalitiae dignitatis, ei a X isto IV. eollatae. Praeter hos , alii Cardinales plures, variis temporibus Neapolim venerunt, ad Legationes obeundas; quos inter recensendus est Ludovicus Cardinalis Aquileiensis, qui Legatum egit apud Alphonsum Regem, ut illum cum Eugenio Papa conciliaret ό cujus rei meminit lib. 8. Bartholomaeus Facius. Itaque in Capella Palatina nostrorum Regum mos erat celebrandi solemnem Liturgiam , Rege praeiente ; & hujus quidem Liturgiae is erat ordo. Rex sedebat in sublimi Solio a cornu Evangelii; eique adhaerebat Major Capellanus, ut Regi suggereret sacra iacienda, vel pronuntianda. Hinc Sacris operabatur Episcopus aliquis Pontifieali apparatu , cui Capellani plures ministrabant. Ex adverso Regii Solii insidebant scamnis Praelati, quos verisimile est fuisse e Gero Palatino Consiliarios, Cancellarios, Consessarios, Capellanosque Regis: tum etiam Aulicae matronae. At circa Regis selium assidebant pariter scamnis Reguli,seu Barones, &Magnates Aulae. In Liturgia Rex deosculabatur Evangeliorum librum, & a Diacono thure colebatur, semel dicto Evangelio, iterumque peracto offertorio . Denique tribus organis officia Divina persblvebantur , ita ut unum post aliud pulsaretur, &unum versum Cantores, alterum organista decantaret . Atque totum ordinem Palatinae Liturgiae Major Capellanus moderabatur: hinc illum incusat Brochartus, quod Legati Solium in eornu Epistolae iusserit collocari. organorum usus in Capella Palatina nostrorum Regum jam tum temporis

obtinebat, uti in Capella Regum Galliae ; ubi ab antiquis

temporibus , praesertim vero siub Pipino , cui Constantinus Orientis Imperator anno 766. pneumaticum organum dono misit , viguitia musicam instrumentalem , & inde traductam esse ad reliquas Galliae Eeelesias existimat Petratius lib. I. cap. a 3. At nulla alia musica instrumenta praeter organum in cel

brandis Divinis ossiciis pulsabantur, quamvis tunc temporis

236쪽

ar plures in Aula nostrorum Regum essent Tibicines, Ac Fistulatores, uti compertum erit , ex dicendis de mensa solemni Regum nostrorum. Et hanc quidem rationem persi luendi Divina ossicia, gravem , religiosim , atque Ecelesiastico ritui consentaneant esse patet ex iis , quae eruditissime circa hanerem disseruit Doctissimus Ponti sex BENEDICTUS XIV. in epistola data die i9. Februarii , anno 17 9. ad Episcopos Ponti fiexae Ditionis , ubi admista organorum usii , reiicit ab Ecclesiastico eantu Tibicines , Fistulatores, Citharistas , Tympanistas , ac Buccinatores.

UIII. Extincta Aragonum Principum stirpe , Pror es, qui Hispanorum Regum vice imperium administrarunt, statis quibusdam solemnitatibus consueverunt adesse Rei Divinar solemni pompa , in Capella sua Palatina , vel quandoque in aliis Ecelesiis. Et ne Capestae Palatinae aliquid deesset , quod ad illius splendorem spectaret , Petrus Antonius de Aragonia

Prorex Regni anno I 668. curavit eam solemni ritu consecrari , uti ex inseriptione illic posita , quam refert Parrinus in Theat. Proreg. Neapol. AEdes hine Regis , Meellentissmi DominI D. Petri Antonii ab Aragonia Neapolitani Reim Proregis

pietate , ae stadio a Melphictensi inauguratur Amisite. A

miranda plane gregii Principis Religio ὀ Saeellum , quo regalim , eo di saeratius foret , e Dero reddiditoreali mum. Dis nono Apruri A. D. MDCLXVIII. Quo vero apparatu Pro- reges solemni Liturgiae aderant , breviter describit Parrinusto. I. Theat. Proreg. Neapol. ubi postquam dixit , in Pasiehate, Nativitate Domini , diebus natalitiis Regis , & Reginae, aut ob insignem aliquam vietoriam de hostibus partam , vel

faustuna aliqudin eventum , morem esse , ut omnes Neapolitani ordines Proregi praestent urbana ossicia , addit: Molle Mite do I mili eo limenti fatii ri Graia per ea n dein Carica , sule egia tener C pella Reate mi Regio Pologio , oin qualese altra Chima deus Ciud es ruombo det Caunone

237쪽

ia persena des Hiceri, precedula datis turba degli Sta eri ,

se ilCappellam Maraiore in una sedis di sellato sema spa

Iagio ut me fimo fasio. Nelle precessioni solenni reme Θ quelis det Corpus Domini, neus quale it Graia porta H tinctio lorlaepe per mano des Canesiano Met ore. E eorteratato detr

238쪽

pompa Proreges Neapolitani solemni Liturgiae interfuere is . Nunc vero temporis Serenissimus Rex CAROLUs Bo ONius,

cujus summa est erga Divinum Cultum religio , in magnis solemniis adesse solet Divinis officiis in Capella Palatina , privatim tamen in Sacello quodam ejusdem Capellae, una curn Inclyta Conjuge MAR1A ΑΜALiA , & Proceribus Aulae , nulloque Regio apparatu. Magnus Capellanus prope eum locum considet. In Parasceve, ad adorationem Crucis accedit Supremus Praefectus Regiae Domus gerens Regis vices , una cum Magno Capellano ad ejus sinistram, ut nomine Regis veniam elat tredecim ad triremes damnatis. Adest prope Magnum Capellanum Defensor pauperum vulgo A Oeau de' poveri cui concesse veniae diplomata traduntur. Feria quinta Coenae Domini , Magno Capellano Sacris operante , ad illa Evangelii verba , Carpit lavare pedes Discipulorum , Religiosissimus Princeps duodecim pauperum pedes abluit , & osculatur , tum eis mensiae accumbentibus ministrat , accipiens a Cubiculariis

fercula , quae Magno Capellano , isque aliis Capellanis Regiis porrigit , tamdem iisdem pauperibus stipem distribuit . In

communione Regis , &Reginae, Magnus Capellanus ad Introitum Misse , praegustat unam ex Hostiis in Altari appositis , ut periculum faciat. In festo Corporis Christi soleinnem supplicitionem eo die agi solitam ad Sanistissimam Eucharistiam circumferendam Rex prosequitur a Templo S. Clarae usque ad Metropolitanam Ecclesiam: Regi adhaerent Supremus Praefectus Domus Regiae, Dux Praetorianorum militum, Supremus belli Dux , Praefectus Classis , atque Patres conscripti Neapolitanae Civitatis veste Senatoria coccinei coloris in-

duti; praruntibus , & una simul cum Capitulo Cathedralis Ecelesiae incedentibus Magistratibus omnibus , & Cubiculariis Regis , quorum ii , qui adscripti sunt Regali Societati S.Ianuarii , Torquem aureum Societatis deserunt. Conciones in

239쪽

Capella Palatina olim habebantur singulis Dominicis , At seriis

quartis QThadragesimae: quibus soletiani pompa aderant Pror ges una eum Magistratibus , Patribus conscriptis Neapolitanae Civitatis, atque optimatibus; ad eum sane modum, quos lemnis Liturgia praesentibus ipsis Proregibus agebatur . Praeterea , qualibet seria sexta post meridiem instituebatur concio in aliquem versiculum Psalmi Misrare , & finita concione , quam Prorex in aedicula audiebat , ille idem P ilmus a Palatinis Cantoribus decantabatur. Concinnatores vero ex arbitrio Proregis, aut Capellani Majoris arcessebantur , ut plurimum ex insigniori biis Civitatis; neque ullus erat addidius huic ministerio in Capella praestando. Nunc vero , regnante Serenis simo CAROLo BORBONio , conciones habentur in Eccletia PHlatina seria quarta Cinerum , & singulis Dominicis Quadragesimae, presentibus Rege , & Regina; tum etiam qualibet seria sexta Quadragesimae, quo die Rex gerendis imperii negotiis incumbens, concioni minime intervenit. ob summam vero, insignemque MARIAE AMALLAE Inclytae Reginae pietatem erga Dei param Uirginem , hujus selli dies in Capella Palatina magna religione coluntur 3 atque in illarum itemnitatum pervigilio , tum quoque novem diebus , quae festa Nativitatis , & Coneeptionis B. Mariae Uirginis praecedunt , conciones instituuntur , praesente Regina. Concionatori suggestum excitatur prope Aram principem a cornu Epistolae; qua parte conciones audiunt in aedicula crystallis o iusta , Rex,& Regina sedibus assidentes , apposito ante eos scabello aulaeis tecto ad genua sectenda: proximi insident scamnulis Supremus Praesectus Domus R is , & Supremus Praesectus Domus Reginae , Prima Aulae Matrona , aliaque Matronae Aulicae. Ad sores Regiae aediculae duo milites custodes Corporis Regis consistunt. Caeteri vero Aulici , ae Magistratus scamnis sne fulcro dorsuali consident in locis a Regio conspeetu submotis ἱnam aliter eis standum esset. Si Magnus Capellanus adiit , ab eo benedicendus est Concionator antequam verba faciat. Denique praesentibus Rege & Regina conciones a Conciona

rore Aulieo fieri sistent ; alioquin Oratores illi verba faciunt , quibus id Magnus Capellanus demandaverit. E e IX. Con-

240쪽

2I 8 IX. Consueverunt oli in Reges in magnis solenantis, publice, lemniterque accumbere mensae, praestriim vero in Coronatione sua, aut in Coniugiorum celebritate; quod cumspectet ad rationem celebrandi in Aula insigniores solemnitates, & ad ossicium Aulici Capellani, cui incumbit Regiae mensae benedictio, merito hic sibi locum vindicat. Et quidem Ιmperatores orientis, teste Codino cap. 7. quinquies in anno, solemni pompa disicumbebant, universis Aulae Proceribus adstantibus, nempe in Nativitate Domini, Epiphania, Dominica Palmarum , Pascitate , & Pentecoste. His diebus discumbenti Imperatori ministrabat Magnus Domesticus , a quo Proceres cuncti donabantur ferculis, Imperatori pluries acclamabatur , Cantores Palatini suis induti vestibus decantabant Canticum, tum prinUres singuli de Ciero Imperatorio accipi bant sercula a Magno Domestico , huic vero Imperator ipse ferculum porrigebat. Sed antequam discumberet Imperator , benedicenda erat mensa a Protopam Palatii: Ab ista Litumgia , ait Codinus , Imperatore ad mensem praefente, priusquam aecubat, venit Protopapa, aut alius de Sacerdotως numero, o benedicens Imperatoriam mensam, accepto pane ,

is ferculo, es edit. Pariter francorum Regibus in more sui sese, ut in praecipuis sestis diebus convivia lautissmis exhibe rent, colligitur ex Egintardo in vita Caroli Magni. Narrat enim , Carolum M. in quotidiana mensa frugalitatis amantissimum, attamen in festis solemnioribus splendidissime convivari solitum: Convivabatu rari me , ,hoe praecipue tam

tum infe Dpitatibus, tunc tamen eum magno hominum nu mero . Notat Petratius duo praesertim in mensa Regum Francorum olim usitata suisse. Horum unum est, quod lectionem

in mensa adhiberent : siquidem Carolus Magnus libros audi bat Augustini de Civitate Dei ; succe res vero Reges glO riosa Praedecessiorum gesta; atque munus legendi in mensa RO gis incumbebat alicui Aulae Magnati. Alterum fuit , quod Regio cibo Sacerdos benedictionem conserret; quem moren o vetustissimum esse suadet Gregorius Turonensis lib. 8. Hist.

Franc. cap. a. narrans de Gunt ramno Rege: Ablutis Rex manibus , aerepta a Sacerdotibus benedictione, ad mensam re

sedit.