장음표시 사용
151쪽
nambucensem pertinet, ventis agitatus ortuito appulsus, civibus suis novum lignum rasi impertiit, quod arbor largitur, Guilandina echinata Caeselpinia echinata Lam.), uberrime ibi crescens, unde et omnis terrarum earum tractus nomen Brasiliae naetus est. Eam nominis riginem confirmant inter alios Ram
lius si et Munitzius ).Cakile mari rima Scop. Post Serapionem e. b. et Avicennam, qui I u scribunt,
primus Matthaeus huius plantae meminit, quam Vermiculari similem, acetos gaudere et sals sapore perhibet βη). Alio loco Sol danellam vocari refert '), κρύμβην θαλασσιαν Dioscoridis, seu Convolvulum Sol danellam manifesto confundens cum planta, quae praeter linilem saporem, nil habet assinitatis Athali ex ea parari alio loco ' docet, sed bene sub titulo: akile ad dit, solium esse simile solio asturtii, nasci demum in sterquia liniis ' in.
Centaurea benedicta L. Videor mihi primum huius officinalis plantae vestigium in Matthaeo reperire, Benedictam enit herbam diserte '' et alioloeo Cardobenedictu in enumerat. κτρακτυλις Theophrasti et Dioscoridis, a uelisio' j aliisque huc tracta, longe recedit
tum graveolentia, tua latice cruento, quem Incerata landit; u de recte videtur ab Columna sensisse, dum Carthainum lanatum L. eumdem habet cum τρακτυλίδι Graecorum f. Corrigio laenomen bis in eadem columna occurrit 'R). Dieitur autem centumnodia, polygonia et sanguinaria; neque erui potest, utrum Polygonum aviculare an Corrigiolam litoralem signet. Cuscuta
dieitur planta lino infesta '73. Similis quidem ἐπιθιμο nomine, o ς ἄνθος θυι ιου, describitur a Dioscoride ); quin κομδυτως, ο συριακον βοτανιον, ἐριφνεται τοι δωροις, in Theophrasto occurrit '' , iuem locum Plinius interpretans, addit, Plantam circumvolvere sese arboribus' ). Cum in variis linii codicibus legatur Cassylas, haec lectio medio aevo pervulgata
152쪽
suisse ac eorruptioni in Cuseutam ansam praebuisse videtur. Hinciam et Anguillar et Dodonaeus ' Cuscula in alndem esse ac
Euphrasi ossicinalis. Memorabile capitulum δὶ, quod totum exscribere licent: is Eufragia lat. arat, herba ad hil. au. cap. de iis ragia. si Est herba, quae s mi latii in stipitibus sopo, nisi quod stipites
se sui habent colorem violaceum, et non habent ramos, et folia. sunt in stipitibiis a inedietate superius et sitiit parva, incisa se sicut crista galliculi, et habet ores tendentes ad albedinem sa-
istis parvos. Posse medetur egritudinibus oculorum et consor-- tat visum . Et primo quidem notandum, cum non nisi unum cognoSenmti SPaullum, eginetam illii in celebrem, in nostris vero exemplaribus caput id de ευφρασι penitus deficiat, statuamus necesSe est, alium textiti Paulli, ab Honaino, Isaac filio, arabice versum ' , in scholis medii aevi lectum fuisse. Namque et ipsa οὐευφρα- si de hilaritate animi solii inmodo usurpata, ad nullam, quantum scimus, herbam a veteribi is tradiicia fuit. Unde et recte Otho Briinselsius scripsit ), veteribus incompertam existi inari. Est autem descriptio e nullo illo, semiarabe, si in ta ea, irae InnXimam partem ad nostram Euphrasiam officinalem quadret praesertim soli clim soliis cristae galli merito coinparantur. Superstitio illa de meaei Eliphrasiae contra oculorum morbos, Obeomparatam storum serinam cui oculis humanis, in Posidonio, Arabice verso, iam obvia multo anti litior est, quam vulgo putatur, dum e signaturis araccisi derivant v). Post Brunselsiuiniam Tragus 7 sub nomine Augent ros icone X pressit. Fragaria esca L. Miratus saepius sum, fructus sapidissimos herbae, quae et in Olympo Asiae minoris et in eloponnesi montibus nuper inventa sit η , in Italia etiam vulgaris'), a veterum classicis uetoribus, uno excepto vidi 3' , nusquam meinorari. Medio vero aevo primus sere, qui fragorum meminerit, Nicolaus est Alexandriniis, Myrepsicus dictus, saeculo decimo tertio. Is ad ineptam compositionem etiain Qραουλι adhibet ), quo nomine etiai h die fragariam Graeci signant. Proxime eum sequitur Matthaeiis
Sylvaticus, qui fragariam vertit herbam fraga serentem g).
a Sempl. p. 227 2 p 554. 3 c. 246. f. 92. b. 4 Herbe- tot hihlioth. p. 215. 5 Herb. I. p. 169. 6 Paraceis de mori, tartar. I. p. 3ia. De pestilitate I p. 331. ' merb. f. 324. R. 8 Sththorp. I. graec. I. p. 35o. Pollini si veron. II. p. 154. Io Metam. I, i . Arbuteos fructus montanaque fraga legebant'. Duae veri, affert Alatthaeus. 'ox Dispensator. III, 46 p. 26ο.
153쪽
lae de Dondi, Patavinus, vergente ad sinem sareulo deeimo quarto, iconem fragariae non malam elaboravit 3 3. Multo ineliorem dedit Otho Brunselsius 3 3. Fumaria ossicinalis L.
Nomen solum primum in Matthaeo nostro reperitur β , herba enim ipsa iamdiu Dioscoridi et nota et probatissiuia fuit . . Καπνος igitur Graecorum a scriptoribus modii aevi non male sit maria vertitiar, cum Plinius graecam servaverit appellationem. Primam leonein Brunselsius exhibuit T). Gymno gramma Ceterach. Quamvis σπληνον Dioscoridis λη ita deseripserit, ut saeile hane silicem divinare possis Cetheracli nomen tamen prlinum in Matthaeo Sylvatico occurrit 3' . Sunt autem eius verba: Estis herba, quae in muris humidis nascitur, quain quidam putantis esse veram scolopendriam, licet salso, quoniai dicit, quod si- semilatur scolopendrae enenosae, pro qua lege splenon'. Quodsi Matthaeo textus Dioscoridis graecus innotuisset, eamdem esse ibi filicem, soliis scolopendrae animali similibus, utroque nomine σκολοπενδρα et onληνου insignitam, vidisset. Sed unum est ex innumeris exemplis, quantopere depravatus sit textus interpretationibus syriacis arabicisque. Bene hoc iam Tragus per
spexit, qui filicem hanc una cui Lomaria Spicant usu haud male delineavit ' . Inula Helenium L. Ἐχενίου nomine duplex plantarum genus in Graecis obvium est. Theophrasti hectam 3 coronariam esse Teucrium Marum, satis probabile est. Id autem Dioscorides notnine aegyptii distinxit, simplici λενιο nomine plantam recensens, qua omnino euin nostra Inula congruit g). Ii v I a s. Uni L cinis Dama,
qua appellatione in atthae duobus locis legitur d), iam in
Dioscoridis synonymis iumeratur, sed additur etiam a nostro, vocari pana Chironia. Id non sine iure additur; namque nuνακες πειDωνειον rheophrasti iam ab Anguillara eum nostra Planta congruum existimatur ο).Linaria vulgaris au h. Prima eius plantae mentio fit in Matthaeos . Comparatur eum sula, addit versiculo: Esula lactescit, sine laete linaria
154쪽
eresest et os nostrum Tragus bene delinearit plantam τὶ quam plebeio vulgarique sermone Seheiss kr aut Mat. Matrie ariae nomine primum insignitur παρθενιον Dios ridis V et Pliasi si, euius conem primam cum doeto ommentario exhibuit Brunselsius M). Est autem v ethrum arthenium Sm4 Nigellae nomen medio aevo successit μελανθ ae τω Gith, quo
optimi seriptores utuntur ). Bari,aram tamen esse vocem, manifestum est. Nigella vero ita appellatur a Matthaeo δὶ, ut ad dat, idem esse arvum. Tragus, qui primam exhibet leonem. 3, arabicas voces a mim Serapionis et scauni Averrhois allegat, quae mi a se hunis Avicennae depravato natae sunt.
homen ita citatur a Matthaeo )t L herba militum simi--lis saxifragae, unde versus Pimpinella pilos, saxifraga nonis habet ullos'. Revera autem saxifraga Dioscoridi s Fayoαγον otiuνοαγα ' ιιαίοις eadem est, quam medium aevum impi-nellam vocitavit. Nolo repetere, quae iam alio loco δ' de saxi Daga herba disputavi; addo duntaxat primam Tragi leonem 7 . Ρotentilla unico loco oeeurit, salso additamento is amantilla su Valeriana idem V δ' Commutasse igitur cum diversa satis herba, patet. Primus Brunselsius Potentillam Anserinam, durante Per saecula appellatione, dixit δ' . Primula veris
dIeItur et passarella et herba paralysis n. Primam appellationem solus sere e patribus res herbariae repetiit atthi sus ); herbam paralysis vocarunt Brunselsius ' , Tragus s)ae Caesalpinus Verbaseum dixit uelisius V et Verbaseulum C. Bautinus '.
155쪽
Seabiosae notnen priinum in nostro obviii in est Adduntur de m die emeaei versiculi sequentes:
Urbanus pro se nescit pretium Acahiosae: nam purgat pectus, quod comprimit aegra senectus: , , teni pulmonem, purgat laterum regionem: apostem realigit, si locum hibita tangit: tribus, uncta oris anthracem liberat horis .
Quaenam autem species eabiosae intelligatur, tau liquet, culti nulla adiuncta sit descriptio. Errorem ainen auctor coinmittit,
dum Dioscoridis τοιβην pro eadem planta habet, quam ad Poterium spinosum pertinere probavi δ). Errorem euan iam acerhonotavit Matthiolus '). Scrosularia ' .
De ea herba praedicat, radices habere subrotundas, vel lanarum s arma, albas, ne stillantes, qua subus prosint talia etini frangi cu in stridore. Persuasum sere habeo, intelligi e- dum elephium, quia stridor sola crepitus soliori in carnosorum et tubera napisormia congruunt Brunselsius etiam Scrosulariae media nomine S. Telophium tradit φ33. Serosularia nator huie est vero ea, cui posteritas Serosulariae nodosae servavit nomen ): eamdem significatam esse iam a Simeone Ianuensi leghnus, dum Seosulariae suae soli urticae tribuit gerosulariam autem minorem Brunsulsius vocavit Ranunculum Ficariam δ).
Spinae in olerne ea L. , Latino- barbaris ab Arabibus eoininendata a nostro eoInmelnOratur titulo Spinachia, graeco Aspenachi ). Est autet perstea vox u .l, in arabicam linguam recepta, qua lus illude Mesuae senioris inde aetate face. IX. a pluribus ius nationis scriptorihus laudatur In Hispaniam ab Arabibus introducta inesse spinaeiam, in Alvam testatur ). Valeriana solo nomine maneoque Ioco oecurrit 7); addita appellatione amant illa. Primus descripsit tres species Tragus φη), W-lerianam nimirum hia, officinalem et dioecam ' . Utramque priorem speciem ad σου Dioscoridis allegavit Matthiolusvφὶ uber-
156쪽
rime autem Fabius Columna historiam praestantissimae plantae illustravit 633.
Vinceto xi eum g). Hae Cynanchi species a Dioscoride iam σκληπιάδος mine n celebratur, quod primus Fuchsius probavit. ), desensus etiam eontra Matthioli obiectiones a Dodonaeo et obeli - .
DE VARIIS ORBI SYPHILITICI FORMIS.
ORATIO EX S. Actum huncce solemnem rite auspicaturo libet quaedam de variis syphilitiei morbi formis praesari, quae nuper Syphiloidis nomine celebratae alii et diverso prorsus morborum ingenio adscriptae, diversa plane curandi ratione oppugnatae sunt. Unde et, quae saeculo deeimo quinto saevire ordita est lues, his potissimum sermis adiudicandam esse censuere, qui nostra memoria et antiquitates morbi et ipsam naturam illustrare conati sunt, in quibus praesertim amiltonius et ealsonius nominandi veniunt. Id autem iamdiu animadversum est, morbi venere formas decursumque tum ad limatis indolem tum ad incolarum vitae genus sese accomodare. Effrenata libidine ac dissoluta licentissimaque vita, quam humanum genus post expeditiones sacras gessit, generati sunt, accedente leprosa constitutione, innumeri verendarum partium affectus, qui in singulis hominibus, quorum memoria nobis tradita est, tandem in luem transierunt universalem. Cuius curationem cum medici eius aevi plane ignorarent, adeo in-erebuit in Europa australi contagium, maxime versus finem a culi Mimi quinti, ut novum nonnulli morbum crederent, quem
gallici vel hispanici vel eapolitani nomine insigniere, prout laequentius ex hac vel illa regione adventasse existimarent Iis, qui gallicum dicerent, savit inprimis appellatio ea, tum a Petroma tyre de Angleria 488, tum a Scillato, eum Barcinonae 149 degeret, iam usurpata, tum Casp. Torellae testimonium, qui iam
157쪽
1M in Arvernia saeviisse inorbui comprobat. Multo minus commendanda hispanici vel eapolitani morbi nominatio, quoniam hellum, quod in Italia gessit Francorum rex Carolus Vul, ni sequat Hispanorum cum Gallis conflictum produxit. Etenim nulla praevia, quae toties praedieata est, obsidione Neapolitana, haec urbs ultro 1495 mense Februari se in ditionem regis Caroli permisit. Copiae autem hispaniene, quae forsan contagium asserre potuissent, duce Cordi Va, Mai tandem mense appulerunt ad Messanam, cum Galli iam reduces e Neapoli essent. Neque vii nos verum est, quod Fulgosus, dux Liguriae, testatur, biennio antequam Carolus in taliam veniret, luem ibi iam grassatam esse. Hinc et a veritate longe alienuin ost, ex America alla
Primi observatores, nimis rediit et praeiudieiis sel lac h- eoeeati, passim perhibent, morbum, Sine praevii partium verendarum affectibus, totum corpus invasisse. Nec coitu propagari et Volla et Montesaurus et conorolus latuerunt, quod matronas sanetas et moniales eastissimas inorbo gallico siligi viderint, quodque tum constellationi adversae planetarum, ui epidemicis aussis, tum demum hepatis assectibus originem debent. Nissis his antiquatis commentis, ventilanda est eorum opinio, qui Syphiloidem en morbum spurium Venereum eum sitisse autumant, iii saeculo decimo i into saevierit, ac nonnisi evm Schertiovensi morbo aut cum scolico morbo Sibbens comparandum esse. Illam sententiai protulit Cambieritis, hanc Hamiltonius. Seherlievensis morbus grassatur in pro uininensi, hactenus erudelis, o e liadraginta millibus hominum quatuordeeim milliae conflictarentur. Maxime autem memorabile est, nunquam ordiri a genitalibiis, nec ulcera nec ulmnes conspici, priusquam erumpat. Unicui duntaXat memoriae traditur exemplum lenor- rhoeno orditur autem doloribus ossium, quos excipiunt raucitas, dysphagin', villarum tonsillarumque tumoros iam ulceribus et carie tum vero Silent dolores osteocopi. Alternon ulcera oris eum pustulis cuprei coloris frontis, quae nec magnopere pruriunt,noe eboris multum prosundunt; sed erysipelate eineta sunt. Inter ipsas pustulas nascuntur tubercula, saniem glutinosam eruetantia et escharis tecta. Tum sequuntur ulcera omnium partium callosis marginibus circiundata, quae adeo aciem servant syphil tieam. Hanc luem diuturnam neutiquam necare aegrum sed diutissimo trahere, donec calore et motu, sponte interdum sanetur,
licet hydrargyrum tamen proficuuin sit, Itali reserunt. Quae quidem si vera niti, longe medit is morbus fluminensis a pristina syphilidis forma namque boni priiniquo observatores, Millati, Marcelli limani, Salicet et Torellae exemplis, candide
latentur, primaria symptomata, tantum non semper fuisse pustulas in ulcera prava genitalimn. Alia forma, nostr memoria inventa, in Canada gallica occurrit, nomine sinus Pauli, hi plura millia hominum, minus indi-
158쪽
genarum quam europaeorum eorripit. Inchoat autem pustulis rodentibus oris, labrorum ipsiusque linguae, rarissime genitalium. Aphthis similes eae pustulae saniem albam exsudant, quae quaquaversus Ontagium myrigat, ipsisque vestibus, linteis, oculis et utensilibus adhaeret. Comitantur pustulas tumores glandularum eolli axillarium inguinaliumque, alternant vero cum doloribus ossium, nunciis arie aut aliorum vitiorum ossa insestantium, quiabus herpetes aecedunt maligni quidem, sed saepe fugaces iterumque recrudescentes. Denique transit malum in cachexiam cum phthisi visus auditusque iactura capillorumque fluxu. Contagio propagatur, minime aut rarissime saltem coitu communicato. Simillimus est morbus seotieus, quem Sibbens appellant. Pariter ulceribus oris labrorumque orditur, totam saepe aciem, ipsa oris interna, amygdalas, linguain, villam depasturia.
Etiamsi immunes non sunt partes genitales, multo minus tamen afficiuntur.
Neque aliena et lepra norvegica, quam adesvgen Dani, Spitnnske Sueei, accolae autem maris altici in Potnorania, Megapolitano dueat et olfana Marathhran ei nuncupant. Uterque morbus videtur e complicatione syphilidis cum corbuis ortum ducere: namque gingivarum tumor cum sanguinis prosusione; ulcera dolentissima, sine marginibus callosis, gignunt carnes luXuriantes morisormes assiduoque cruentas.
Earum vero formarum curatio nititur praeprimis cautissimo hydrargyri usu In ultima quidem, lepra nimirum norvegica hydrargyrum eum stibio ita iungendum est, ut mercurio dulci visu stibiatum aurantiacum addamus. Neque respuendum est optiadminiculum, quod eum his remediis iunctum egregie confert. Dein confugiendum est ad acida nitricum et muriaticum victus
etiam eligendus ex oleribus herbisque recentibus quid quod ipsa
159쪽
Aetum hunc solemnem auspicaturo placet de capitalis tete rimique morbi rabie nimirum, quae morsum animalium rabidorum excipere consuescit, indole ac natura quaedar Proserre, quae ni morbum ipsum elariorem reddant, symptomatibus tamen ariis lucem senerant. Vestra saltem, auditores, attentione haud indigna esse videntur. Antiquitus autem duae potissimum opiniones de morbi huius natura invaluerunt, quarum altera nervos primitus ac maxime iasiel, altera statuit inflammationem partium subesse nobilium. Posterior sententia, obiter quidem, primum producitur a scriptore ip- Hatris sa uti quarti Apsyrto rusensi, qui meningum in m-mationem constituere sedem morbi dixit Nervosum autem esse morbum manifesto haud docuerunt veteres, sed collineant ad id observationes Rufi Ephosii, quas Aetius servavit posse nempe vinci morbum ope voluntatis firmae, nasci igitur aut augeri saltem imaginationis ope perversae. Cui quidem opinioni succurrunt exempla morbi a morsibus canum haud rabidorum nati, a St-gio, adero, Hamiltonio aliisque narrata, ubi continua meticulositas i angor, suerintne canes, a quibus mors erant homines, Vere rabidi sive seeus, adeo perterruerunt homines, ut in veram inciderent hydrophobiam, etiamsi sani deprehensi fuerint canes.
Quemadmodum tetanus, dum aer est depravatus, leviores excipit plagas, ita videtur morsum animalis, duin systema nervosum imaginatione perversa lacessitur, sequi posse spasmorum caterva, quorum primarius sere est gulae ea constrictio cum potuum horrore, quam comitari tamen etiam vidimus febres nervosas acutas. Sic et myrmecismus seu sormicationis sensus praegrediens, ex
loe morso prorepens ac nervorum cursum legens, nonne et mombum cerealem et comitialem stipatur Insigne autem adquiritiulcimen ea sententia cadaverum sectionibus, quae quamquam saepius varia detexerunt, postea a nobis memoranda, ita nonnunquam nullum sub sensus cadens vitium produci docuerunt. Id autem praeprimis post acutum eius mali decursum animadversum est, nil plane a legibus naturae alienum fuisse, si recesseris apolypis cordis, qui tamen agone potius efficiuntur quam singulari
quadam morbi specie Testes advoco Hamiltonium, tollium Heiamiumque medicorum erolinensium Nestorem et antesignanum. Vulgaris dei est observatio, cadavera hoc morbo defunctorum citius putrescere quam alia, quod nescio an ex alio sentequd ex normi partium solidarum agitatione deelarandum sit.
160쪽
diainque doni contiugi et in adaveribus eorum, qui epilepsia mavinea aut convulsione cereali necati suerunt. Unde et tutolerabilis foetor, quem et media hienae mox post satum eiusmodi ea lavera exhalant, lucem accipit. Sanguinem quoque post mortein adeo fluidum invenerunt varii, ut prosiliret e venis etiam duodecima post obitum hora, et minime in coagulum abiret aerifrigido expositus. Ut ad viscera progrediamur, antiqua est Caelii Aureliani sententia, ventriculum praeprimis mei, quod e vomitibus singultibusque incere studuerunt Artemidorus Erasistrati et Artorius selepiadis sectator. Equidem, licet haud inficiar, inflammationem gangraenosam stomachi a Morgagnio, rogiani et aliis post Inortem inventam esse videor tamen mihi aussai dispicere. Namque in diuturnis potissimul casibus id observatum fuit, sicuto in variis aliis morbis nervosis, si diutius traxerint aegrum, inflammationes viseerum sequi solent. Hinc secundarium habeo mor-hi effectum, haud primariam caussam, cas inflammationes. Idem meum est de vermibus iudieaim, quos Hamiltonius, herardinius et alii in intestinis invenerunt. Nascuntur lumbrici in variis
febribus nervosis, quae ideo verminosae vocabantur, quamvis nusquam antecessisse morbum compertum sit. Bilis acerrima, atra seu nlio nodo corrupta, a cuius stimulo tum veteres, vini recentioribus Boseius et Brevelius morbum proficisci existimant, pariter habeo essectum convulsionum dirarum, quibus omnia viscera, maxime vero digestioni inservientia, lacessuntur. Quid enim vulgatius est, quam post febres malignas aut etiam post epilepsiam inaniacam eiusmodi sellis corruptionem deprehendere Ad thoracis contenta properandum est, in quibus cor potissimum mei Magni Ephesii sui sententia exarescere vero omnia alii statuerunt, ut et Pelops, Galeni magister, passionem siccissimam diceret organorum thoracis. Et memoratu quidem dignum videtur, egregie conficinari hanc sententiam nuperis observationibus. Si legero memini in Capivaceti, professoris Patavini medicina practica, quae ante duo et quod excurrit saecula prodiit: Cui dissectum esset monachi cuiusdam rabie canina exstinetieadaver, tria notanda apparuerunt Prianum, nulla aderat aqua in pericardio, tota erat consuinta ab ho igneo veneno. Dein
sinus cordis conspiciebantur aridi et sanguine prorsus destituti; tertio in pericardio portio quaedam erat serme combusta ac in
pulverem redacta Pericordii siccitatem et concretionem cum o de plerique recentiores annotarunt, quam vero sequi potius convulsiones tetras atque ipsain inflammationem persuasum habeo.
Inde elucet, inflammationein cordis et perieardi ipsam, quam pauci duntaxat observarunt Lupacebini et Andry existere e diuturna morbi huius mora, sicut et Phlogoses abdominales ex eodem
Cum autem primitus pati videantur organa deglutitioni ministrantia, in haec circumspecte inquisiverunt nuperi Pharyngem