장음표시 사용
731쪽
g. 87 .aniam di- Arres liferales dicuntur, quae usu facultatum cognoscen- sto. di eXercentur. Opponuntur manuariis, qUae manuum opera exercentur. Sunt etiam nonnullae ex .utri Sque mixta, quarum aliae ad liberales, aliae ad manuarias propius accedunt, ac inter liberales ac manuarias quasi mediae sunt.
Ita anibus liberalibus annumerantur Grammatica, quae docet modum recte loquendi scribendi; Porsis, quae docet modum carmina pangendi; Ars oratoria & homiletica; Me urina, quae . etiam Ars salutaris appellatur . & consistit in habitu curandi. morbos. Sunt equidem medici, quibus invisum est artis nomen; sed hi nec distinctam artis in genere notionem ha-hcnt, nec disserentiam inter artes liberales atque manuarias perspiciunt, saltum ad utrumque animum non attendunt. Ad artes manuarias reserenda sunt omnia Opificia, quocunque tandem nomine veniant, immo etiam artus hisce viliores, veluti ars secandi ligna. Sumitur enim vocabulum artis in significatu latissimo, quem eidem tribuimus 3. 26 o. pQrt. δ. Jur. nai.9. Ad aries mixtas resero Artem pingendi, statuariam, architectu- . ram, artem musicam & ejus genuiis alias.
g. 87 a. De vitae ge- Dantur etiam divella vitae genera, quae cruditi sequun-neribus, qua tur. Alii enim docent alios, qm ccrtam rerum cognitioncm erudiri δε- ac scientiam sibi acquirere volunt, vcl ad eam pcruticendi 'qui tar. sunt, Veluti P fessores, Coηδεω au es, D, coci. Alii ccrtam re- .rum cognitioncm, quam habciat, ad casus obvios applicant, . veluti Desces & ri vocati, qui lege, ad facta applicant, ut u-mcirique jus suum tribuatur, & Meo G, qui iacim bis curandis operam navant, seu artem salutarem excrcent. In eundemccn um veniunt, qui ncgotia publica agunt i crum civilium cognitioncm ac scientiam, quam habent, ad cadciti appli-
732쪽
cantes, veluti Crestiarii Regum ac Principum, alitique Asagistratus. Alii denique in otio literario vivunt, & vel contenti sunt voluptate, quam ex certa rerum cognitione percipiunt, vel in veritatibus cognitis in usum aliorum propaga dis, aut novis inveniendis operam suain collocant.
Diversa vitae genera , quae eruditi sequuntur, ad statum civilem pertinent, maxima saltem ex parte, atque adeo de ii dem alibi ex instituto erit agendum. Hic tantummodo .corum mentio fieri debuit, ut in genere demonstrari possit, quidnam ossicii si eorum eruditorum , qui certo vitae generi sese
lent. Etenim eruditi, qui cellum Vitae genus sequuntur, vel qua certum docent ali in , qui certam rerum cognitionem ac scientiam vitae genus sibi acquirere volunt, aut ad eam perducendi sunt, Vel rerum quianIur. cognitionem, quam habent, ad castus obvios applicant, vel denique in otio literatio vivunt 3. 87 a. . Nemo docere potest alios, nisi ca, quae ipse novit ac scit: nemo veritates ut 4iversales ad calos obvios applicare valet, nili qui casdem cognitas atque pcrspcctas habet. Qui vero in otio literario vivunt genio tuo indulgere possunt, prouti sua unumquemquc ecarum trahit voluptas. Quoniam itaque unus- Suis luc cam scieritiam acquirere debet, qLa in eo, quod requ tur, vitae geninc ma Xi e Opus habui g. a 3 . para. I.
gnitionem ac scientiam eNigunt I. 87 a. ; eruditus
733쪽
E. gr. Qui alios docere vult philosophiam, vel eius quandam partem, ipse in philosopria, Vel ea, quam docere vult,
parte multum versatus esse debet. Qui ius naturae docere vult alios, iuris hujus cognitione imbutum habere debet animum. Similiter concionatores, qui scripturam sacram interpretari aliis & ex ea credenda atque agenda docere eosdem debent, arte interpretandi sacras literas & credendorum atque age
dorum notitia instructi esse debent. Quamvis vero haee adeo - manifesta sint, ut de iis nemo dubitare ausit; nihil tamen is ruentius accidit, quam ut in ordinem docentium importunee ingerant, qui in discentium numero esse debebant. Immo videas Ρrose res, qui eorum, quae docere alios debent, nihil adhuc didicerunt, immo opportunitate ea adhuc addiscendi destituuntur, omni spe iisdem ademta fore, ut aliquando si non cum laude, utcunque tamen munere suo fungi possint. Plurimi quoque sunt eruditi, qui non intelligunt, quaenam rerum cognitio ac scientia ad istud vi ae genus sequendum requiratur, quod elegerunt. Quantum vero inde damnum redun- dot in Remp. non est hujus loci dicere disertius. Hinc intelligitur, quanti intersit, ut eruditi in universum omnes, qui ce tum vitae genus eligunt, quod sequantur, omni animi contenotione praesenti officio satisfaciant. Qui in otio inerario agunti
suo quidem genio indulgere possunt, atque hoc vi libertatis naturalis ipsis permittendum est ab aliis s f. is 6. pari. r. M.
nat. ἔ cum tamen libertas naturalis non tollat obligationem naturalem f. I s 9. para. l. Jur. t. , & unusquisque hominum eum laborem seligere debeat, cui obeundo se parum sentit F. sa8. Part. r. hr. nat , qui in otio literario aetatem omnem consumunt, illarum rerum cognitioni vacare debent, ae quam maxime apti sunt.
f. 874. De eluendo Eruditas, qui certum vita genus sequi vult. aut necesse ha-
eerto vita best, id genus vitae eligere debet, ad quod maxime aptas est. Etiatenere. enim unuIquisque hominum cligere debet vitae genus, ad
734쪽
De ossiciis ct jure Eruditorum. 69 S
quod aptus est g. 333. para. f. Furi nat. . Quamobrem cum etiam eruditi certum vitae genus sequantur g. 87 a. , eruditus, qui certum vitae genus sequi vult, aut necesse habet, id genus vitae eligere deber, ad quod maxime aptus est.
Quemadmodum homines ceteri, ita etiam eruditi plerumque panis lucrandi gratia certum vitae genus sequuntur. Atque ideo haud raro accidit, ut de eodem eligendo ex lucro isto statuant. Non desunt istiusmodi exempla etiam inter Professores in Academiis. g. 37s. t
Eruditus operam dare debet , ut facultatibus cognosce/ ι-W2 6 owte uti possit. Etenim rerum cognitioni ac scientiae ac otia amquirendae operam dat l. 8s 8. , eandemque vel alios doce' cognoscendi. re, vel ad casus particulares obvios applicare tenetur . 87 a.), immo etiam pro virili promovere debet 863. . Quoniam itaque cognitionem rerum ac scientiam acquirimus facultatibus cognoscendi . 33. Oseqq. P Ich. empir.),& ex Logica constat, ad illam non modo acquirendam, verum etiam applicandam ac docendam requiri certum facultatum cognoscendi, inprimis operationum intellectus usium ;eruditus omnino operam dare debet, ut facultatibus cognoscendi prompte uti possit. .
Equidem intellectus homini datus est, ut veritatem cognoscere ac cognitam applicare possit; usus tamen intellectus cais rere nequit ministerio facultatum cognoscendi interiorum .Qui Psycholopam empiricam didicit, & in Logica versatus est, is satis perspicier, quomodo usus operationum intellectus d pendeat ab usu facultatum cognoscendi inferiorum. Quamvis vero eruditi infimi ordinis ea, quae cognoscunt, memoria saltem comprehendunt; ad historicam ramen rerum cognitionem, quam aequirunt g. 8 39. i , intellectus quoque usu opus habent. Cumque ea, quae ipsimet cognovere, alios etiam .
735쪽
docere ac ad casus obvios applicare teneantur 8 a. ; imtellectus usu carere nequeunt. Absit adeo, ut tibi persuadeas, cruditos infimi ordinis in solo facultatum inferiorum, sensuum scilicet, imaginationis atque memoriae usu acquiescere posse. Quamobrem cum Logica doceat non modo usum intellectus
in veritate cognoscenda, verum etiam in eadem cum aliis communicanda dc ad usus vitae dextre applicanda; Logicae quoque historicam saltem cognitionem habere debent eruditi etiam in- 'simi ordinis. Ad veritatem applicandam susticit historica ejusdem cognitio: neque enim hic attenditur demonstratio, quae scientiam parit g. 394. LV. . Si veritatis applicationem spectes, perinde est, sive historicam saltem, sive scientificam habeas cognitionem. Ea saltem disserentia interced it inter eruditum infimi ordinis & ordinis superioris, quod ille. sumat verum esse, quod pro vero venditatur; hic vero veritatis convictus sit. In veritate cognita adsto applicanda eruditus infimi ordinis sumit aliquid verum esse, quia asserunt alii ; eruditus autem ordinis superioris, quia recordatur se, quod verum sit, agnovisse. Patet hic eruditos infimi ordinis non minus sibi ac aliis, consequenter in statu civili Reip. utileo esse posse, quam eruditos
ordinis superioris. Immo cum non rerum quarumvis cognitio eandem utilitatem praestet generi humano, cruditi inferioris ordinis magis utiles esse possunt aliis, ac pluribus, quam vel in ordine supremo supra orti es eminens. Aliter enim judicandum est. quando de gradu perfectionis intollectus quae.' stio est; aliter vero, quando de utilitate , quam eruditus sua rerum cognitione praestat aliis I ac in statu civili Reip. disquiritur.
f. 87 6. Erudi oram Quoniam facultatibus cognostendi ut prompte uti pos- in intelυ- sit, eruditus operam dare debet . 86s. , caedem autem E a persiri perficiuntur acquirendo habitus iisdem utcndi β. ao9. pari.
um. Iuzam s. a T I. Poc . empir. , perficere Aebens, cumque quilibet
736쪽
bet homo obligetur, ad consequendum omnem habitum intellectus acquisitusi possibilem 3 a tr. para. I. Furi nar d.
eruditas quιθόet ιnIesiectum perscere sιet, quantum potes. Inde est quod, qui aliquem inter eruditos locum obtinere
volunt, iis promiscue commendetur Geometriae saltem hieme raris ac Logicae studium. Logica nimirum praecepta dat; Geometria exempla suppeditat & ad praxin Logicae manuducit fidissima magistra. Pertinet hue discursus de intellectu per si dium Matheseos perficiendo , qui legitur Tomo quinto Elementorum nostrorum Matheseos universae. Ostendimus paulo ante in infimo gradu eruditorum subsistere non debere eum, qui in seeundum ascendere potest f. 86r. , nec in eodem ordine in gradu inferiori eum, qui ad altiorem asce dere potest fg. 86a. . Huic ossicio ut satisfiat, plurimum contribuit Geometriae saltem elementaria ac Logicae verioris studium. Ea enim Logica genuina, seu verior est, quae pra xi veterum Geometrarum consormis 3. 26. Log. . Urostant nimirum hodie plurimi de Logica libri, qui usum genuinum intellectus in veritate cognoscenda Poetu4 pervertunt, quam docent, propterea quod fibi supra alios sapere videntur auistores, qui vel ipsmet intellectus sui operationibus uti nondum didicerunt, vel saltem distincta illius usus notione adhuc deinstituuntur, immo quod haud raro Logicam, quae nomen suum tuetur, nondum didicerunt, aut, si didicerint, non satis in tellexerunt. Logicam satis intelligere ac multo magis praecepta ejus ad praxin transferre arduum omnino est, nac adeo leve. quemadmodum vulgo putatur. Sed praejudicia , quae hic regnant, hoc loco evertere non est praesentis instituti.
g. 877. milibet eradisus elligatur ad eam egnis nem consequem De Ulais
dam, quae ad bona vera ab anarantibas, mala indem vera ab a' erutatι γ
parentibus discernendas scit, ad acquirendam itidem boni fi mali ad anet scientiam legumque naturalium, quanIum eidem suscit, atque ad tum. Molpi Iur. Nat. Pan Tt it mi
737쪽
virtutem omnem colendam. vitia omnia fugienda. Quilibet enim homo ad haec singula obligatus cst inaturaliter, seu quia homo est I. a a. a 66. a Tis . pari. I. MF. nat. b. Ergo etiam eruditus ad haec lingula obligatur.
Quamvis adeo liberum est unicuique, qui inter eruditos lo-- cum aliquem in aliquo eorum ordine asseetat. statuere, qualium rerum cognitioni ac scientiae sese consecrare velit vi libertatis naturalis I. I s6.Parta.Jurinat. , nisi quod vi legis naturae ei sese mancirare debeat, ad quam sibi comparansam maxime aptus est & quam genus vitae, quod sequi decrevit, exigit g. 873. S74d; quoad veritates tamen ac virtutes morales non eadem libertas est, sed peccant eruditi, si veritatum moralium cognitionem insuper habent ac studium virtutum prorsus negligunt, quas ipsorum si intellectum tantummodo perficere, ac uiuinibus tutellectualibus operam dare, iis praecipue , quM theoriam respiciunt. Negandum equidem non est, quod hoc praejudicium occupaverit plurimos eruditos , ut propterea in Proverbium abierit, tanto unumquemque esse pejorem, quan
to si eruditior , idiomate patrio . te gelehrter , te vertes rier; dolendum tamen est . quod praejudicium hoc , si quod aliud,
noxium non dudum fuerit ex animo eruditorum evulsum.
g. 878. manta se Eruditi obligatio ad atquirendam boni ac mali mentiam H ad
ejus obliga- virtutem omnem colendam major es , quam aliorum hominum.
tio. Etenim eruditi rerum cognitioni ac scientiae acquirendae sese consecrant β. 8 1 8.) & ideo operam dare tenentur, ut facultatibus cognoscendi prompte uti possint g. 87s.), CUR sequenter ad boni ac mali scientiam acquirendam magis apti sunt ac eandem sibi facilius comparare possitnt hominibus aliis, qui alio labore tempus contumere tenentur, nec facul- tates cognoscendi, praesertim intelle stum, advo perficcre possunt. Quamobrem cum is ad plura praelianda obligetur, cui Diqj j oo by Cooste
738쪽
De osciis O jure Eruditorum. 699
eui amplior est facultatum, virium ac rerum usus, & auxili um alienum majus, quam alter l. 177. 8art. I. Furi nat. ἰeruditi omnino obligatio ad acquirendam boni ac mali scientiam major est, quam aliorum hominum. χuod erat unum. Quoniam eruditi in cerum cognitione acquirenda certum finem intendere dcbent g. 868. , cognitio autem boni ac mali Mi virtutis culturam requiritur β. 3ar . 'ra. f. Hic pract. umv. I in acquirenda boni ac mali scientia virtutis culturam intendere debet. Quoniam itaque ad virtutem Omnem colendam obligatur 877.); boni ac mali scientiam ideo sibi acquirere debet, ut virtutem omni animi contentione colere possit. Quamobrem cum major sit
ejus obligatio ad acquirendam boni ac mali scientiam, quam aliorum hominum, per demonstrara ς major quoque ejus esse debet obligatio ad virtutem colendam, quam aliorum hominum. Euod erat alterum. Major haec obligatio ad cognoscendum bonum atque malum hunc habet essectum, ut ignorantia , quae ab erudito facilius evitari poterat, eidem magis imputetur major vero Obligatio ad colendam virtutem hoc operatur, ut gravius peccet eruditus, quam vulgus imperitum , ac majorem censuram &reprehensionem mereatur. Quantum unusquisque eruditOrum perfectione intellectus praestat ceteris, tan um quoque eos virtute superare debet. Equidem eruditi plurimi virtutis st dium prorsus negligunt tanquam ad se minime pertinens, nec vitia ac pravos mores sibi ignominiae ducunt; dissi eri tamen
nequit, nil absurdius cogetari posse. Obligatio , quae a lege
naturae venit, immutabilis est ac necessaria 3. I a. pari. . Phil. Praci. univ. , adeoque ab ea non liberatur eruditus, quod rerum certarum cognitioni sese consecravit, quae ad virtutis culturam nil facit. Obligatio ista manat ex natura humana , Ressentia f. I 43. Part. r. Phil. pracii. uniυ. , adeoque ad viuu rem colendam tamdiu Obligatus manes, quamdiu homo ma
739쪽
nes. Ecquis ergo dicere ausit, eruditum exuere essentiam ac naturam hominis, ne amplius ad virtutem colendam maneat obligatus y Repugnat essentiae atque naturae hominis, ut sit --
lex t3. I 6 I. pari. Iur. nat . . Quamobrem nec eruditus simma re potest , fibi competere privilegium licentiae I 6s. para. l. Iur. nat. , ut fine ulla rc strictione faciendi jus habeat ij. o. para. t. Jur. nat.). Quamvis vero vis quenquam fore puto, qui tam absurda statuere videri vel ita plurimorumtamen eruditorum, eorum etiam, qui ad nominas famam cono tendunt, tales sunt mores ; qui abunde probant, quam altas radices in ip rum animis egerit absurda ista opinio. Ignominiae ses ducunt, si quis ipsis imputet ignorantiam cujusdam rei, vel errorem; ast parum curant, si desectum virtutis aut vitia, quibus laborant, publice produnt. Tanto vero tu pius est vitium, quanto is eruditior, in quo conspicitur, cum major sit ejus ad istud fugiendum obligatio, quam alio rum hominum, is praesentis. Intellectua persectio auget ludi pitudinem vitiorum, nee demonstratu dissicile est, detectum virtutum moralium majorem ignominiam assene erudito, quam lapsum quendam in rerum cognitione: fit ita quod vulgo alb er opinentur eruditi.
s. '879. Eruditi voluntatem ae noluntarem pesine obligantar. mbligantur enim ad colendam virtutem Omnem ac fugienda
vitia omnia . 877. & major ad hoc faciendum est eruditi obligatio, quam hominum aliorum l. 878. . Virtutcs
sunt habitus morales utendi, vitia vero habitus abutcndi i cultate appetcndi & a ersandi, inprimis rationali, seu voluntate & noluntate β. aT6. a 77. ara. ἐ. Ir. natJ. Quamobrem cum facultates animae pPrficiantur aminiendo habitus iisdem utendi . ao9. R. n. Ion n. t. , adeoque V luntas atque noluntas perficiatur acquirendo vil tutes mor les, a quibus iuga vitiorum abcsIc nequit I. 333.3aa. 8sre. L. Phil. Dj0j j oo by COOgle
740쪽
De Officiis ct jure Eruditorem. NI
I. Phil. IVact unietv ; eruditi Voluntatem ac noluntatem per ficere obligantur.
Uidemus adeo eruditos non tantummodo obligari ad inteuIectum perficiendum f. 876. , quemadmodum vulgo puta tur; sed eos etiam obligari ad voluntatem ac noluntatem perficiendam. Perfectio voluntatis ac noluntatis a perfectionei tellectus nunquam 4ejungenda, sed pari passu utraque progredi dubet. Ossicio suo nondum ex asse satisfacit eruditus, qui ad hanc sensequendam non desiderat3 patitur industriam suam , illam vero parum curat, nec eidem consequendae ac auingendae indies operam ullam impendit. Sunt qui alios semi ruditos vocant vago quodam Vocabuli significatu, quem unusquisque eidem tribuit, prouti sibi visum fuit, vel fastus & ambitio suadet, aut suam unusquisque amat Minervam. Foti,tan vero praestiret Semiaruditos appellare eos, qui cum cult ra intellectus voluntatis ac noluntatis culturam minime conjumgunt. Duae nimirum sunt eruditi partes, cultura intellectus& cultura voluntatis ac noluntatis, quae conjunctim essiciunt vere eruditum, aut, si mavis, eruditum integrum. Haec igiatur ubi abest, semieruditum merito dixeris. Neque hoc comtrariatur notioni eruditi, quem diximus eum, qui rerum cognitionem ae scientiam habet. In numero enim cognoscibilioum est etiam honum ac malum , quorum illud nosse ae scire debemus, ut cirtutem sectemur, hoc vero, ut vitia fugiamus. boni ac mali cognitio ab erudito inseparabilis, cum obligatio ad eam aequirendam tolli nequeat nisi sublata essentia & natura hominis nol. 3. 878. : in rebus ceteris cognoscendis , cum nemo unus sussiciat omnium rerum cognitioni acquirendae, plus relictum est arbitrio ejus, ut adeo propterea semieruditus vocari nequeat, quod ea non didicit , quae scit alter, qui vel aliud vitae genus sequitur, Mel quem ad aliam rerum cognitio nem sua trahit voluptas, aut etiam in eum ordinem ascend re nequit, in quo alter constituitur, vel in eodem ordine ad eundem cum altero gradum ascendere non potest.