장음표시 사용
21쪽
di, aliter dicere non potuisse existimant. Siquidem eum in pluribus I cis apertissime loquutum cile constat. Haec habui, quae ad intelligendum hunc librum ante lectionem mea rum & annotationum, & methodorum tibi Studiose Lector praedicen da fuisse putaui. Nunc ad ipsius Autoris prooemium sermonem meum di rigam .
22쪽
Τ E X T V S. R I MUM oportet ponere quid sit nomen,
s quid verbum et postea quid est negatio,
sanirmatio, senunciatio, s oratio. Sunt ergo ea qua sium in voce, earum quae siunt in anima passionum nora: sea
quasicribuntureorum quaesiuntin voce.Et quemadmodum nec literae omnibus eadem ,sic nec eaedem uoces. Vuorum tamen haec primum nota siunt, eaedem omnibus
passiones animae sunt: s quarum haesimilitudines, res etiam eadem. De his uero dictum est in ist qui fiunt de animae ali Gus enim hac sunt negoti'. Est autem quemadmodum in anima aliquando quidem intesiectussine uero uel fa*ῖ,aliquando autem cui iam necesse est horum alterum inesse sc etiam in voce.circa compositionem enim o diuisionem est uerum s fassum. Nomina igitur ipsa suerba consimilia siunt ei, qui sine compositione s diussione est, intellectui: ut homo uela bum, quando non aliquid additur. neque enim falsium, no
que uerum adhuc est. Signum autem eius est, hircoceruus
enim aliqui ignificat: sed noniam uerum aliquid,uel falsum , nis esse uel non esse addatur, uel impliciter, uesecum
23쪽
X PLICATIS his, quae ad uberiorem totius operis intelligentiam utilia uidebantur, tempus me uocat ad enarra . tionem textus,qui quamuis in meis methodis ita diluci
datus uidebitur,ut sine magno labore a quouis,qui logicidii ciplinae primordia uel leuiter attigit facile intelligi possit: tamen ut hoc etiam sine praeceptoris adminiculo fieri possit, circa prooemium Auctoris , quemadmodum etiam in reliquis meis methodis, circa cuiuslibet initium , nonnulla sunt annotanda; tam ad explicanda loca dissiciliora passim occurrentia, quam ad dilucidanda di soluenda quaedam dubia, quae circa textum oriri possunt. Non enim licuit haec omnia in methodis adeo breuibus complecti, alioquin series, ac totus ordo in eis peruerteretur, & omnia redderentur obscuriora. Quare hoc ut eu itaretur, ea quae singulare examen uidentur postulare, seorsum in cuiuslibet methodi capite, qua fieri potuit breuitate explicare decreuimus: ita tamen ut in illis locis in quibus expositores inter se digladiantes mirum in modum discrepant, omissis aliorum uarijs opinionibus, tantum id inseratur, quod nobis ipsis aut uerum aut certe magis probabile uidebitur. Cauendum est enim, ne aliorum opiniones a veritate alienas consutando , molesti simus. Ideoque tantum rei ueritatem nudis uerbis mstendemus . . l .
Primum itaque sciendum est Aristotele autore in omnibus tam artiabus, quam scientijs tradendis partes tres spectari, uidelicet Exordium, Tractatum & Epilogum, quarum quidem partium, cum duae uideant esse necessariae, tertia uero tantum ad bene dicendum inuenta, Ariuotelem nunc, ea Omissa, tantum de duabus prioribus, ut necessarijs in hoc lis bro agere. Ideoq; librum istum in duas diuidi partes, Prooemium nim rum & Tractatum. Circa Prooemium uero quid notandum sit, antequam ipsum Tractatum aggrediamur, hic aperiemus. Et primum quidem notandum est, Aristotelem omnes suos libros , a ,- uno trium modorum ordiri, Vel scilicet a propositione aliqua semota:
ut Omnis homo natura scire desiderat. Item Bonorum & honora-
εω m. bilium notitiam opinantes. &c. Item Quoniam intelligere circI. Phy- contingit circa omnes methodos, &c. Item Omnis ars, omnisque coD- cuina, atque omnis actus electio, bonum quiddam appetere uidetur Vel a memoria dictorum: ut De primis autem causis naturae, & de ni motu naturali, &c. Item Quod quidem igitur neque taetrum, nς In a. de que contingit corrumpi, &c. Vel a dicendorum propolitione; ut cum is αλ De generatione autem & eorruptione,&c. Item De sophisticis autem Ilanchis. ω.
t. Quibu sic se habentibus, trium dictorum modorum postremo appa-
24쪽
ret Aristotelem hic usum fuisse,cum inquit,Prim im oportet ponere quod si nomen, &c. Modo igitur exordiendi considerato, proximum est circa textum qumdam notatu digna obseruare: & primum, quod hae duae dictiones seret ει E IEITA .i. Primum & Post uidentur ordinem significare, quo conuenit res agere; Videlicet ut prius de nomine & uerbo, tanquam de simplicioribus, postea uerb de negatione & aismatione, tanquam ex ijs compositis agatur. Sed quoniam alibi legitur a compositis ad simplicia, uel ab uniuersalibus ad singularia procedendum esse, atq; ob id ex mente ipsius Philosophi, posset aliquis dubitare, sibi ne ipsi contradicat: Animaduertendum huiusmodi dubitationi iam responsum esse in Praefatione huius operis,ubi notatum fuit, doctrinae modos esse tres, Compositiuum, Resolutuuum,& Definitivum. Constat autem Philosophum hoc loco rem tractare modo compositivo; In libris uero Physicorum, modo resolutivo, Ideo nil mirum aliter si ibi dicatur. Sed tunc oritur noua quaestio, uidelicet quam ob causam Philosophus
hic ordine compositiuo,illic autem resolutivo rem tractare uoluerit; Ad hoc respondendum, quod in docendis rebus, semper a nobis notioribus ad minus nota procedendum est,ut autor est Aristoteles. Cum ergo in rcibus logicis simplicia nobis notiora sint, quam composita, quandoquidem res illae ab intellectu nostro sint fabricatae ut testatur Averroes In natur Iibus autem rebus, utpote ab ipsa natura conscistis,composita nobis notiora sint ipsis simplicibus, ut idem Averroes asserit his uerbis, Si igitur nos ageremus res naturales, tunc cause essent notiores apud nos ; Sed quia nos non habemus agere
era, ideo di positio in eis est tantraria di positioni in rebus artificiatibus. Magna ergo
cum ratione illic a compositis, & sic ordine resolutivo hic uero a simplicibus,& per consequens ordine compositivo fuit procedendum. PONERE. uerbu ponere, graece hoc loco idem signi sicat,quod definire. Positio enim multis modis sumitur. Ego uero nihltis eius significationibus nunc omissis, eas tantum afferam, quae ex Aristotele uariis locis colligi possunt. Sumitur ergo positio nonnunquam pro uno ex decem Praedicamentis ut Aristoteles docet quod cum ab ipso breuissimis sane uer bis examinatum suisset, postea diffusius, absolutiusq; declaratum fuit per Gilbertum Porretanum. Secundo modo sumitur positio, pro opinione extranea alicuius famigeratorum in Philosophia, Vt quod non si contradictio, sieut dixit Antisthenes, aut quod omnia mouentur, ut Heraclytus, aut quod unum est ens,ut Melisus. Huius significationis meminit Aristoteles in diuersis locis, ut primo Topicorum & Physicorum. Tertio sumitur positio, pro una specie principij immediati demonstrationis;& tune secundum Philosophum positio diuiditur in suppositionem, quae affirmat& negat, atq; in definitionem, quae neq; ais at neq; negat. Ideo statuendum est uerbum l. ponere, capi hoc loco pro definire,nimirum in postrema significatione positionis sumptili capiendo tamen genus pro specie.
25쪽
Quid sit nomen et quid uerbum.Circa haec uerba duae difficultates oriri possit nuquarum prima est, Cur nam Aristoteles tantum de nomine & uerbo se Dcturum polliceatur, cum plures orationis partes eta constet Altera quod Aristoteles hic de nomine & uerbo tractans,quae inter simplicia enumerantur, uidetur idem rursus agere, quod in libro Praedicamentorum suit absolutum, ubi de simplicibus uocibus actum est.
Sed ad primam respondet Ammonius, quod quamuis plures sint pardites orationis, quam nomen&uerbum, tamen Aristoteles hic tantum de
istis duabus meminit, quia sola haec sunt quae sibi inuicem adiunctae persedictam ac simplicem orationem constituunt: Vt Socrates ambulat;quod certe reliquae orationis partes minime praestare possunt. Coniunctiones enim& praepositiones, nihil omnino designant,nis cum aliquo horum duorum adiunctae associataeq;. Sub nomine uero etiam pronominadaec non aduς
bia , ct interiectiones collocantur: aliquid enim definitum significant ,&nulla est ibi uel actionis, uel passionis significatio. Quod, ut Boetius ait, qui eandem responsionem sequitur, si casibus horum quaedam flecti non possunt, nihil impedit. sunt enim quaedam nomina, quae uocantur:Sub uerbo quoq; participia continentur. Quare Aristoteles aliis partiabus omisss tantum de principalibus agit, & alias sub se continentibus. Secundum uero plerique sic soluunt; Aliter in libro Praedicamentorum, & aliter hoc in loco de uocibus simplicibus dieium esse: ibi enim ut simplices intellectus significant, & ita ut primae intellectus operationi d
seruiunt, hic uero ut sunt partes enunciationis, & sic ut ad secundam intelIectus operationem spectant. Sunt ergo ea qua sunt in uoce, &c. Quo ad hanc partem, duo sunt ad nota da: Primum quod secundum Aristotelem quatuor sunt, quae scie ordin tim consequuntur; Primo res ipse, quae cum caedem apud omnes gentes sint, secundum naturam, non autem ad placitum dicuntur. Secundo con-ccptus,quos ipse Aristoteles, intellectus,animae passiones,& rerum similitudines uocat, qui cum & ipsi omnibus iidem sint, ad placitum minime dici possunt. Tertio uoces, quae sunt notae, siue signa tam rerum, quam conce tum, rerum quidem mediate, conceptum uero immediate,& haec cum non sint apud omnes eaedem, ad placitum, & secundum nostram impositionem uocantur. Ultimo loco sunt scripturae, quae sunt notae & signa u
cum, & similiter apud diuersas gentes diuersae sunt; quare ad placitum &istae dicuntur ut infra patebit . De his Boetius sic disserit: Concludendum, quoniam apud quos eademseunt elementa, apud eos quoque, eadem uoces sunt; ct apud quos radem uoces sunt, ijdem sunt intellectus; apud quos autem ijdem fiunt intellectus, apud eos quoque eadem Abiectae fiunt. Rursus apud quos, eaedem res sunt, i dem quoque sunt intellinus .apud qMoi ijdem sunt intellectus, non eaedem uoces sunt, nec apud quos eadem uoco sunt ijs msemper literis uerba ipsa uel nomina designantur. Haec ille.
Secundum notandum est, quod cum haec quatuor ordine disponantur, Rc ,Conceptus, Voces,& Literae; sint autem res primae in ordine, literae ue
26쪽
Q ultimae quaeri posset, cur nam Philosophus, neque a literis ad res ascendendo neque a rebus ad literas descendendo, processerit, sed potius a uocibus exordiri uoluerit Hanc ego quaestionem sic soluendam puto, Aristotelem primo loco de uocibus mentione secisse,utpote de his quae magis ad Logicum pertinet:& de quibus in Logica principaliter cosideratur res enim ad scientias reales,literae uero ad grammaticia potius,quam ad Logicu spectare uidentur. Caeterum, cur Aristoteles de his agat hoc loco, neglectis aliorum responsionibus ego sic respondeo, Aristotelem de his uerba facere , quoniam in definitione nominis uerbi,& enunciationis usui erunt; uoce enim fgnificativa placitu, in definitione nominis, uerbi & orationis: veritate uero & falsitate in definitione cnuciationis utetur, ut paulo infra uidebitur. , Neque ignorandum est ut Porphyrius ait reserente Boetio per haec quae nunc a Philosopho dicuntur, arduam, ac dissicilem sedari inter antiquos quaestionem,quae fuit,quid esset proprie illud, quod uocibus signi secatur, cum alii tes, alii incorporeas quasdam naturas Platonis species in corporeas siue idaeas aliquo modo aemulati alii uero sensus,& alii imaginationes significari uocibus arbitrarentur. Simul igitur Aristoteles suam circa haec sententiam explicat, & nonnulla breuiter docet, quae ad dice da plurimu conducunt:de quibus plura scire cupientes, Boetiu consulant.
Sic etiam is uoce ..Hic nota ex Ammonio uerum & falsum aliter, atque
aliter esse in intellectu,in uoce,& in rebus. in intellectu enim est,ut in subiecto; in uoce uer5 ut in signo; at in rebus, ut in causa.
circa compositionem enim et diuisionem est uerum uel sum. Cum expositores a
lii satis prolixe hunc locum in suis commentariis explicauerint; ego ne lectores taedio afficiam eum silentio praeterire decreui. Hircocerum. Causa cur Aristoteles hoc nomen compositum hic posuerit est, ut cum maiori uehementia argumentetur. Nam si in composito nomine per se solo assumpto ueritas & falsitas inueniri no possunt,tato minus inuenientur in simplicibus. Et notandum ex Plinio Hircoceruum quem παγλα is Graeci dicunt,esse animal circa Phasidem Cholchidis insulae amnem nasci solitum prominulam,& dependentem barbam, hircorum in morem habens in reliquis uero praeter armi uillos, ceruo persimile.
Velsimpliciter. i. uerbum praesentis temporis. Vel secundum tempus.i. uerbum praeteriti uel futuri temporis. Vide etiam
duas alias expositiones apud Boetium. Sed curiosis lectoribus, & altiora scrutantibus fortassis opus esse uideretur, hoc in loco nonnulla de conceptibus in medium afferre, ac de cis disserere quod quam alienum sit ab huius negotii doctrina quamve inutile fuerit iis, quibus meus hic Iabor ni
fallor profuturus est ille penitus perspiciet, qui uerba Philosophi cosiderabit hoc in loco sic dicentis. De bis uero dictum eri in irs quae fiunt de anima, alterius e
vim hae sunt negotij. Quamobrem ego haec missa faciam, & enarrationibus in Prooemium iam finem imponendo,ad tractatum ipsum accedam.
27쪽
-PRIMO ea proponit, quorum definitiones assignabit is tracteto, qua sunt i
diuersa, nempe Sgcvr Do nomnusia praemittit pertinet a ad explicationem eo , quibus in suris definitioni
' Duo uero secundum naIuram, cum apud omneτ homines sim ea- i
ta , Mutacra Conceptus, siue anima Passior παν. qua sunt Iis cachra cr i
ibi maurem quem odum) unciationis: cr sint ueram ct Iaseum . Idcirco sic rariocinatur Aristotele . Sicuti res si habra in conceptibi, quos inteLectus Mocatb ita si habet in uocisus: Conco ptum autem. Hi quidem sent ueri inmisit . utpote qua sunt compositi; alis uero nec re t ri, necfusi, vis pisci. Sic itaque cr hocum, composita erunt uera, uel fusa, s sic
O ME N igitur est u significati ,sicundum placitum lae tempore, cuius nulti parsinisticati est separata. in nomine enim, quod est equi Aferus, serus nihil per se significat, quemadmo-.
dum in oratione, q1M est equus ferus. At uero non quemad
modum in simplicibus nominibus,sic se habet incompositis. In illis enim nullo modo pars significativa est: in his autem uult quidem,sed nulsus est, Aparata. ut in eo quod est equi serus, hoc quod est ferus, nihil nificat perse. Secundum placitum
uero, quoniam natura, nominum nullum est, μdquandos nota: quoniam designant sistiterati seni,ut ferarum, quorum nusium nomen est. Non homo mero non est nomen.at uero nec positum nomen,quo illud oportet appeltare. ΠΗ , mimoratio, neq; negatio est: Sed sit nomen infinitum quoniam siις militer
28쪽
militer in quolibet est,s quod est quod non est. Philonis autem,aut Philoni,squaecunq; tali unt, nonsum nomina, sidcasius nominis . ratio autem ipsorum, inals quidem eadem
disserunt autem, quoniam cum em uel is, uel eri neque u rum, se falsium est, nomen uero semper. ut Philonis est, uel non est; nondum enim neq; uerum dicit, neque falsium.
- PRIMo' affert nominis definitionem talem: Nomen est uox significativa, secundum placitum, sine tempore, cuius nulla pars fgnificat separata. in nomine enim ducis viris no - nussa pars Si pars alisua nominis significarer spasignificat separa- rara hoc seres maxi-e ae paridus nom tia qua ivrobas. nis composita: Seu hmi mota partes nihil inci significant: Uparara hu-s nominis Equi strin. Quare circ. ibi Secundum placitum. 9 νυ , u v I PSecundum pla- Primum. Quod non significit nisi eo quod cent, is dentur tamen μcuum , GT Pro -lsit nota alteruo,significat ad Avitum: N Egnificare. - ac. . meu est huissimari. Nome n ergo ore. di quoniam designa . Drande. S nomen non esu usaesigni initia' T li Iad placuum, omnis uox es aeria nomen, quare senistrarum Haerati essent nomna: con Tertio remoura a suri nominis sequens est salsium. ergo oe antecedens
parto nominis simplicissiparatae nihil niscam, nec significare
t Nomen in- drem secat , ct tam de eme quam de non ente fidem Luis . non finitum Na est uerum nomm : His semias uero ct nomen infinitum. Nomen igitur nuum oeci ibi Ihilonis autem Casiis nominum,ut Catonis, rori. m. Quoniam quibus audio uerbo nec a mam meneram hae a M. ris nominibus excluanda sunt: Sed lata sunt nomina obliqua: Obliqua ergo nomina cte.
Cum in scibilibus duo conspiciantur ordines docti inae scilicet,& naturae, quorum ille faciliora semper, atq; ca quae ad aliorum intelligentiain conteruat hic uero nobiliora praestantioraq;praecedere iubet. Nomen profecto tam ordine doctrinae, quam ordine naturae, respectu uerbi praeced re debet. Nam & ad eius doctrinam confert,& dignitate ei longe praestat. Quod autem nomen ad uerbi cognitionem conducat patebit in capite de 'verbo,Vbi Philosophus ipse asserit,uerbum consignificare quandam com
29쪽
positionem, quam sine compostis, idest sine nominibus non est intellige re. Ex quibus licet colligere uerbo praeponendum esse nomen , tanquam ad eius doctrinam aliquid conserens. Quod uero idem etiam praestantius ac nobilius sit, manifestum est, cum nomen substantiam significet, uerbum uero accidens. Substantiam enim accidente nobiliorem ac praestantioremesse,Aristoteles ipse testatur. Quare non mirum uideri debet, si nomen uerbo praeponatur: huius ergo deunitio, prius quam ad altiora tendamus , breuiter explicanda. Dicit autem Aristoteles . Homen igιtur est vox. Vox hic ponitur loco generis, ut illud distinguat a sonis. Significatiua. Ponitur hoc, loco primae differentiae,qua nomen a uocibus non significatiui uis seiungitur: ut est blytiri, & id genus alia. Secundum Placitum. Dicitur istud, ut distinguatur nomen a latratu canum, & gemitu infirmorum, quae non ex impositione, sed a natura potius sunt. Sine tempore. Dixit ut separetur a uerbo, quod cotagnificabat tempus, ut suo loco dicetur . cuius nutipossignificatiua Useparata. Haec particula facit illud ab oratione differre, cuius partes separatae significant,ut insta patebit. Sed circa dicta nonnulla sunt notanda: Primo quod Aristoteles merito primum locum definitionis dedit uoci,tanquam generi. Genus enim, ut probat ipse alibi, primam sibi sedem in definitione uendicat. Deinde uero plura ponit loco differentiarum: Et hoc quoniam propria nominis differentia est nobis ignota. Si enim nobis esset nota, illa satis esset in definitione: cum unius rei sit tantum unum esse ,&per consequens v na tantum sorma & una differentia.Nec mirum est, si nobis propria nominis differentia sit abscondita cum hoc idem accidat de quam plurium rerum differentiis, ut habemus ab Auerroe, quod de in hac definitione apparet. Tu uero considera esse discrimen inter istam definitionem, & illam ab eodem Aristotele in sua Poetica positam. Hic enim dicit idest seciuidum placitum, illic autem hac particula uel mutata, uel corrupta legitur ob ira idest composita: Vt definitio sic se habeat. Nomen est uox composita,&c. Quare cum haec particula ibi desideretur, Excellentissimus metus Praeceptor Vincentius Madius huic dubitationi, an uidelicet haec particula in illa definitione si mutata, uel potius corrupta, dupliciter respondendo occurrit. Primum enim dicit, uocem νωθι τὸ corrupte legi,quandoquidem raατὀ idest secundum impositionem,uel seundum placitum legi debebat. Est enim ob similitudinem vocum adeo facilis lapsus,ut maxime credendum sit,textum illum esse deprauatum. Aliter etiam respondet, nempe idem significare posse, quod- mωθή-ν. Compositio enim ista de qua hic agitur, ex literis & sy llabis constat:at huiusmodi uox aut actu, aut potentia secundum impositionem est.
Pro clariore etiam huius definitionis doctrina quaHam dubia sunt loluenda,quorum primum est:Cur est,quod Aristoteles nomen dum definit quod quidem ad placitum, ac secundum impostionem est, uoce ipla pr
30쪽
genere utatur quae res naturalis est Ad quod respondendum puto res arte factas ex parte materiae esse na- aturales. ex parte uero sormae artificiales iuxta sententiam Averrois. Qua Vm
re cum nomen artificiosum quoddam esse uideatur, id quod in ipso rationem habet materiae,quale est suum genus, no mirum si naturale esse uidea E.M. , tur, postquam materia ut diximus in artificiosis semper est quid naturale. Aliud uero quod diis cultatem facere potest,est,quoniam Gemitus L iratus.& id genus alia sunt nomina ut cuilibet patetinec tamen secundum placitum, siue ex impositione sunt, sed a natura potius . male ergo de nomine dicitur quod significat secundum hominum institutum. At facile hoc etiam solui potest, si dicatur, ea bifariam considerari pos. se,uno modo pro re significante, & tunc sunt nomina,atq; ad placitum, lio uero modo pro re significata,& ita non sunt nomina,neq; ad placitum,
. Nec minorem dubitandi occasionem affert id quod dicitur,nomen sine tempore significare cum multa sint nomina,quae tempus significat. Vt Amnus,Mensis, Dies, Hora. & alia quam plura. Sed ista certe dubitatio nullius est ponderis, praesertim apud eos qui recte distinguere sciunt. Nam longe aliud est, significare tempus, sicuti faciunt nomina illam iam dicta; quam significare cum tempore,sicuti uerba. Pro huius tamen rei intelligentia, te scire oportet significare tempus, esse
purum ac sincerum ut ita dixerimo tempus significare, & hoc modo signuficant quam plura ex nominibus: At fgnificare cum tempore est significare praetor tempus, aliquam uel actionem uel passionem circa tempus contingentem, ut consideranti manifestum est. Praeterea dubitandi quoque locum praebet ultima huius definitionis particula. Siquidem absurdum esse uidetur, aliquam partem nominis sciparatam per te nihil significare, cum Equiferi partes seiunctas etiam per se inihil significare nemo ignoret; quando & Equus per se aliquid ostendere uidetur,& similiter, Ferus. Hoc dubium non maiori cum labore; quam &Tuperiora tolli potest; cum eius solutionem ex Aristotelis diciis habere pol simus, dicit lenim:
Ferus nihil per sesignificat, que a nodum in orat ne qui est equat ferus. ci si Di 3
Ex his uerbis colligi potest, partes n0minis coinpositi significare quidem aliquid. illud tamen non esse partem eius quod ostendebatur in compositione. Quae responsio cum satis dii scilis sit , paulo diligentiore declaratione indiget. Rem ergo altius repetendo, dic O; Nomina composita a duobus conceptibus sumi ut exempli gratia,Equi serus ab Equi a sericoceptu: cum autem compositati omina iam ligni ficant, non amplius duos, sed unum tantum simplicem desighare. Quare nominum compositorum partes separatae statim indicant quidem aliquid, ut puta partem cius a quo sumptae fuerunt, cum plures essent conceptus; non autem significant pa tem eius quod demonstrabant in compositione; cum illud erat conceptus