De veterum Germanorum nobilitate

41쪽

- 32 Minime assentiri iis licet, qui particulam ex ' nulla liuius oppositionis habita ratione, in utraque sententiae parte non una, sed duplici notione aeceperunt. Eo si Sequeremur, ex nobilitate cidem esset ac ex hominum nobilium numero : ex vi tute vero idem valeret ac pro virtute,' ita ut particula ex in hac una sententia modo numerum, modo qualitatem significare Aliis autem quum oppositi nimis manifesta videretur, ,ex virtute ridem esse ac ex hominibus sortibus A voluerunt. Ac sane quidem oppositionis natura membrorum et rationis eorum grammatica aequabilitatem poscit. Sed veram rectamque neque isti praestiterunt. Habenda enim ratio est linguae latinae, cuius usus non solum apud acitum, sed apud omnes scriptores vehementer pugnat cum ista verborum ex virtute' explicatione: siex virtute A idem ac ex hominibus sortibus ' esse nunquam potes Particula ex eodem modo explicetur oportet, quo ponitur saepissime apud scriptores Romanos, ad signincandam eam rem, qua quis in deliberando, in concilio capiundo, in diiudicando tamquam lege ac norma utitur. y otio, qua in verbis ex virtute' usurpata esse potest, haec una est in sumendo duce quod primum potissimumque spectabant, virtus erat quo quis erat sortior, tanto ducis munere dignior habebatur, vel ex sortibus sortissimum, sortissimum quemque ducem sumebant Itaque ex virtute' idem est ac pro virtutis modo atque

gradu.

Iam vero ex nobilitate ' quid signincet, dubium esse non potest Quum enim oppositio, quae toti sententiae inest, accuratam rationis grammaticae aequalitatem postulet, tam notione voculae ex ' in parte altera, quam vi verbi sumunt , qua Satis definita est verbis ex virtute', eo adigimur, ut etiam in verbis ex nobilitate praepositionem ex sensu, ut ita dicam,

37 Cie Part. r. 34: On esse fidem ex fortuna ponderandam. Plane ad Cie Famil. 10 4 Fidelitas, quam ego ex mea conscientia metior. Ter Eun. l. 2.118 Ex aliorum ingeniis iudieare aliquem. - Cie Fam. 1. 7: et tui iudieium non tam ex eo illo tuo, quam ex eventu homines esse meturos. - Cie. Quint. l. l: Si apud se consilivi ex opibus, non ex veritate causa pendetur. AEL Cic. sam. 6. S. Liv. 42 24. Plin. p. l. 2. Tacit. Hist. 2, 27. innumerabilia illa ex foedere, ex lege, ex mandatis, ex necessitate, ex moto Boetii cher Lexic. p. 167.

42쪽

- 33 deliberativo vel comparativo positam esse lateamur. Quare ex

nobilitate ' idem significat, quod ex nobilibus nobilissimum, nobilissimum quemque nobilissima stirpe natum, vel pro nobilitatis modo atque gradu. Quae quum ita sint, haud difficile est intellectu, cur Tacitus verbum sumunt verbis magis et usitatis et perspicuis eligere, deligere, creare praetulerit. ' Si Gemmani regem ex nobilissima familia deligere consueverunt, fieri non potuit, quin electio illa quidem haereditatis speciem quandam nancisceretur. Cautissime igitur Tacitus hoc verbum sibi delegit namque si stirps regia per longum tempus urebat, electio illa e nomine vix digna erat tum enim vixdum eligebant reges, sed ordine iam quodammodo definito eos accipiebant,

nanciscebantur. sumebant. Quapropter tantum abest, ut verbo sumunt electionis licentia quaedam signincetur, v ut contrarium ex eo eluceat. ' Λ si quis inde vel eo procederet, ut altera etiam parte duces ex virtute sumunt , verbum, sumunt eadem vi acciperet, nihil ei resisteremus. Apud acitum nullus usquam Germanorum dux nisi nobilis invenitur. Quare id quidem manifestum est, elegisse Germanos nisi rex adesset, non ex omnibus,sed ex nobilibus sortissimum quemque ad gerendum imperium. Quod quidem ex nobilitatis prima apud omnes

Germanos auctoritate, quam in re publica summam et solam suisse supra a nobis demonstratum est, iam per se perspicuum. Eo autem duces omnes acitus, si accuratius inspicimus, non

solum ex nobilitate, sed ex unima nobilitate, ex regia plerumque stirpe sumptos fuisse dicit. si Verba igitur duces ex virtute sumunt rata intelligenda sunt ut etiam duces ex ' nobilitate, ex summa i. e. regia nobilitate electi sint, nisi rebus adversis perieulosisque prorsus impares existimarentur. Vere igitur nobilitatis et regni necessitudo tanta est, ut I 23. revera regnum Germanicum nihil aliud sit, quam nobilitatis fastigium atque summa, et notiuitas M-MI auua quam regnum Ipsum, validus istinetum.

notum est.

ad poetarum dicendi usum accessisse

43쪽

negni et nobilitatis prorsus eadem est natura eadem auctoritas, gradu quidem, non qualitate diversa. Regni autem naturam et auctoritatein verum rei publicae principatum fuisse a nobis probatum supra est. Ex quo etiam illud sequitur nobilitatum verum fuisse in re publica principatum. Qui igitur nobilitatis in administranda re publica auctoritatem dignitatemque ita constituunt, ut praeter regum eligendorum ius ne tantulum quidem ei concedant, hi Taciti sententiam minime asseculi sunt Nobilitatis natura in rei publicae principatu Drnitur. - Iam disputationis sinem sacere liceret, si de nobilitatis natura in universum quaereretur. Sed est apud Tacitum aliis Germaniae locis non paucis principatus quidam, qui duabus u causis accuratius nobis considerandus es Primum enini viri rerum ρrmanicarum studiosi iique clarissimi hunc principatum ita a nobilitate separaverunt, ut nisi probari potuerit, principat uni cuin nihil aliud esse, quam nobilitatis ipsius auctoritatent, duplex nobis inde rei publicae principatus existat et ingens rerum omnium perturbatio. Deinde ver quandoquidem Tacitus de re publica administranda uberius disseruit, in sententia nostra confirmabimur, si, quod in universum ex Tacito didici inus, cum singulis comparatum recte se habet.

24. Principatum illum a Germaniae cap. 0 usque ad 5 passim memoratum ab eo principatu, quem nobilitas tenebat, non di-Versum, Sed cum eo esse eundein, id quidem iam ex ipsius rei natura consentaneum es Duplex enim idemque seiunctus unius rei publicae principatus nonne tam a celebrata illa rei publicae Germanicae simplicitat aequabilitate, quam a Seipse abhorret Saepe mihi mirum visum est, quonam modo a tot tantisque iris talis principatus iuxta nobilitatem statu potueri Cuius erroris quaecumque prima causa fuit, aliquam tamen ansam praebuere loci aliquot, quos viri illi in eam sententiam solam posse accipi multa opera acieque contenderunt.

Sed eos locos omnes quum accuratius examinaremus, ita nostram sententiam comprobare intelleximus, ut aliorum sententiae, si unum avignium exceperis, verae esse non possent. Ad principatum igitur illum nobilitati a Loebellio, allato, aliis abiu-

44쪽

dicatum, loci omnes pertinent, quibus principum mentio est, capp. 0-l5. Capite 10 leguntur verba haec ore vel princeps civitatis , in quibus et illud. oprinceps civitatis' et prinopis cum rege aequati ostendit, significatum esse eum, qui, ut apud Cheruscos Arminius et Segestes, regis loco rerum summam

tenebat.

Capitibus 1 et 2. acitus de eis principibus loquitur, qui

quum in unaquaque civitate plures sint, in deliberandis administrandisque rebus publicis, in concilio, in iurisdictione primi sunt. on eundem eos principatum tenere, quem princeps capite l0. memoratus, vel ex eo perspicuum est, quod nullis in civitatibus, ne in regnatis quidem desunt. De horum igitur tantummodo principatu controversia esse potest. Memorantur praeterea siprincipes ' primum cap. 3. ubi de iuvenibus scuto frameaque ornandis, deinde . 4. ubi do comitum societatibus dicitur. De principibus in universum c. b. sermo est. Quibus de locis priusquam accuratius possit disputari, constet oportet, utrum principes nihil omnino habeant inter se commune, an societate quadam coniuncti sint, an omnes idem.

Qua re re multum disceptatum es omnis autem quaestio in eo est, utrum principes capp. 3. et 4 eidem sint ac principes capp. li et I 2. an diversi. Capitibus quidem 3 et 14 de eisdem non de diversis esse sermonem, nemo est, qui neget Verba enim principis dignationem rata illa principum aliquis ' sequuntur, ut de diversis principibus cogitare propter necessitatem grammaticam non liceat. Item in capp. l. et i 2. phineipes, qui iura reddunt a principibus, qui consultant ' diversi esse non possunt. In sententia enim Eliguntur in iisdem conciliis et principes, qui iura per

pagos vicosque reddunt particula et i. e. etiam ' aut advocabulum principes Mantum, aut ad totum enuntiatum principes, qui iura per pagos vicosque reddunt' pertine Si ad solum principes pertinet, illud qui iura per pagos vicosque reddunt ita intelligendum est: Eliguntur in iisdem conciliis etiam principes scit omnes eidemque iura reddunti Sed

haec interpretati vera esse tum solum posset, si hoc loco prima esset principum ' mentio Verbis enim etiam principes ' novum quiddam neque antea memoratum induci nemo Diuitia ' Corale

45쪽

non videi Novum autem quiddam principes ciam non sunt de eis enim iam capite praecedente multa eaque gravissima narrata sunt. Reserenda est igitur particula et non ad principes in universum, sed ad principum aut lectori iam noti sunt naumus quoddam alii d. quod quale sit, verbis qui iura per

pagos vicosque reddunt. quomodo et ubi ad eos deseratur, verbis eliguntur in iisdem conciliis ' accuratius significatur. Quapropter quaestio de codicum scripturis, sivo reddunt habent, sive reddant, vix ullius est ad verba interpretanda momenti verba qui iura cum principes unam efficere notionem constat, sive eligendi consilium sireddant l. sive solum factum sireddunt ' declarant L iram autem scripturam utri anteponamus si quis quaerat, reddunt' malumus, quod codices meliores' ' praebent, quodque nulla causa est, cur reiiciamus sententia enim ita simplex est atque clara.

Verbis igitur eliguntur in iisdem conciliis et principes, qui iura per pagos vicosque reddunt Τacitus de munere quodam dicit, cui obeundo ex principibus, qui aderant omnes, in ipso concilio quidam eligi solebant. Quod si acitus intelligi voluit, neque aptiori verbo, quam sieligere isti potuiL Eligere enim eo dissertis creando, ' quod verbo eligeru' magis signincatur discerni inter plura similia quiddam verbo autem sicreare magis fieri id, quod discretum, electum sit, et re et nomino novum. Sententia igitur ea est, ut qui eligantur ad ius dicendum, non eo ipso si antprincipes, sed principes et fuerint ante et deinceps, accepto iuris dicendi mandato, maneant. Sed ut dicit LoebeIlius p. 505. locus accuratius et simplieius explicatur, si verba principes, qui reddunt rata ac cipiuntur, principes qui iudiciis praesint. Quanquam autem

ei libenter concedimus, esse vocabulo princeps notionem: qui praeest, nusquam tamen ea res, cui princeps praesit, relativo qui cum vocabulo illo coniuncta invenitur ubicunque ea res, cuius quis est princeps genitivo adiungitur. Non agitur hoc loco de eo, utrum principes, qui . . . . reddunt et principes,

42 P, o, i, plerique omnes cs. Massmania Taciti Germania, 1847.

46쪽

qui comitatum habent, eidem sint necne quare huius loci dissicultates minime removentur his Loebellii p. 505. verbis: Princeps si dem Tacitus de Obere in Amt und urde, e sei Adliger de nicht, mr die eschaste des rieges δὶ de des Friedens bestiminLU Loebelli igitur interpretatio, ex qua

sequeretur, ut ei qui eliguntur, ' electione demum ipsa principes fierent, reiicienda est. Quod ad eam conlirmandam assen, quae sunt de principibus capp. 3 et 14. ea ipsi contraria sunt, quum comitatus nullus sit magistratus. - Quae quum ita sint, Verbis principes, qui . . . reddunt meque proprie neque in universum magistratus cuiusdam nomen indicatur, sed verbo quidemisyrincipeS numerus, ex quo in concilio quidam eliguntur, verbis autem sequi iura per pagos vicosque reddunt 'munus, quod obeunt Ex hoc igitur loco, principes Germani quinam fuerint et quales, nihil discimus. Possunt mandatum accipere in concilio, ut iura per pagos vicosque reddant principes fuerunt, et ex eorum quidem numero, qui c. li nominantur. Atque ita demonstratum est, et capp. l. et 2. Osdem, et capp. 13. t 4. item eosdem memorari principes. Priores autem non alio esse, quam alteros iam sine negotio intelligitur ex eo, quod apitis 3 initio illud principum aliquis cita positum est, ut manifesto ad capita 12 et ii reserendum sit. Unius ergo verbi principis omnibus Germ. capitibus i. 15. una noti est. Itaque huius principatus quae sit cum nobilitate necessitudo, 3 25. quaeritur. Qua de re quum multa essent disputata, denique ea sententia valere videbatur, quam Loebellius, sed multo acrius accuratiusque Waltatus protulit principum cum nobilitate necessitudinem esse nullam. Ab eis controversia illa adversus SaFignium agitata est, qui principes nobiles esse contendit. Nos quum iam aliis permultis et gravissimis causis adducti simus, ut Obilitati omnem principatum tribuere non dubitemus, certe non possumus, quin et in hoc descendamus certamen neque solum

43 Unde oebellius sciebat, principes, qui omitatum habeant, propter ipsum comitatum fuisse magistratus obere fur die seseliaste des rieges' Tacito quidem auctore comites non lege vel iussu populi principibus aggregabantur. Erat comitatus gentis quidem institutum, sed non magistratus, comitumque principes liberae societatis militaris erant duces.

47쪽

- 38 aliorum sententiis refutandis, sed nostrae etiam firmius stabiliendae faciamus periculum.

Principes igitur eidem sunt onines. Quod quum omni dubitation careat, ita progrediendum est, ut quaeramus, unde sint, quonam modo principes acti, eius principatus quae origor uadres, si Loebellio uligioque credimus, 'acito ipso explicata est G. 2. Eliguntur .... et principes ... et 22. de . . asciscendis principibus ... consultant): Loebellius etiam c. 3. principis dignationem assignant asser Putant enim acitum eis locis docere. sieri, creari principes ex multitudine. Sed locum primum eliguntur . . et principes ' non ad hanc rem pertinere iam compertum habemus. Loco autem altero cap. 22. ne de eligendis quidem principibus cogitari potest. Primum enim cum loco eliguntur.... pugnaret, quippe quo dictum, sit, eligi in conciliis principes armatorum autem concili a G. i. et 12. non sunt convivia. Deinde verbum asciscere ' vix quinque locis ex omni scriptorum latinorum multitudine petitisseeligendi lotionem habet propria eius notio, sexcentis omnium scriptorum locis confirmata haee est: isaliunde arcessere, repetere: quam negligere utamur loco Germaniae alio, ad quem aperte verba nostra sunt reserenda. Sunt autem ea c. 3J: Nec solum

in sua gente cuique principi , sed apud sinitimas quoque civitates id nomen, ea gloria est principis , si princeps numero

ac virtute comitatus emineat expetuntur enim principes)legationibus et muneribus ornantur et ipsa plerumque fama bella profliganti Ad haec verba perspicuum est, 22. illa pertinere, neque aliam ferre asciscendi ' interpretationem. Et haec de duobus locis prioribus. Τertium vero G. 13. toto coelo

ab illorum virorum sententiam alienum esse, mox demonstrabimus.

De principum origine apud acitum nihil reperitur. Eam igitur, quam Loebellius et allatus ingressi sunt viam ad perspiciendam nobilitatis principatusque necessitudinem, obstructam

esse latendum est. Itaque quaerentibus nobis novas vias iterum uitatus et

44 ASed et de reeonciliandis invicem nimiois et iungendis affinitatibus et a solscendis principibus de pae denique a bello, plerumque in onviviis consultant.

48쪽

- 39 Loebellius obstant, qui contra Savignium multa opera et labore evincere studuerunt, verbum principes ' non idem valere ac sinobiles. profecto id quidem evicerunt. Neque tamen eiusmodi quid Savignius, si eius verba accuratius perpendimus, dixit. Esse quidem principes ex nobilitate, verboque principes ' semper nobiles significare, eontendi Propter solam autem nobilitatem nobiles omnes suisse principes, non modo non affirmavit, sed negavit p. I 2: in de Rege aber tangi de junge de da-mit an in dem Comitat ines Anderia, schon reisernis clienen. Certe si nobilium iuventus in principis cuiusdam comitatu fuit, non nobilitas sola id essecit, ut quis esset princeps. Quidquid igitur Loebellius et Vatiatus de disserentia illa inter principes et nobiles mixerunt, neque in Savignium id, neque in nos cadit. Posse principes omnes esse ex nobilitate, id et ex eis sequitur, quae supra uberius ostendimus, et elucet ex eo, quod acitus nusquam nobilitatem principibus negat. Verbum autem Aprincipes propriam habere nobilitatis ' notionem, non affirmamus cum Elchhornio verum id quidem viderunt Loebellius et allatus, qui vocabulum illud eos significare dixerunt, qui summa sunt in re republica auctoritate. Principes tamen nihil aliud esse, quam magistratus, minime sequitur. Quicunque summam tenet auctoritatem, is a latinis iure princeps appellatur. Principatus igitur apud Germanos nihil aliud signi si eat, quam summam in re publica auctoritatem. Id igitur item amrmamus, nobilitati eum principatum esse addieendum, quippe quam summa in re publica fuisse auctoritate capite secundo

demonstraverimus.

Sed alia est ad cognoscendam nobilitatis et principatus neces s resitudinem via haud minus certa. De industria quidem acitus nihil indicat videamus, num quid data occassione prodat. Multa enim narrat de eis, quae principes agunt in concilio, in iudiciis, in comitatibus, in bello. In quibus enarrandis quanquam fieri quidem facile potest, ut ne verbo quidem eam necessitudinem prodiderit quant enim arctius vinculum illud erat, tanto magis supervacaneum videri acito poterat, ea de re quidquam dicere, attamen ei aliquid excidere potuit. Cuius generis si quid usquam deprehenderimus, si quid eum de principatu referre viderimus,

49쪽

- 40 quod ita in nobilitatem cadat, ut duobus esse commune non possit, nisi sint unum idemque, vel simu loeo, ubi de principibus agitur, subito verbum mobiles ' pro principes inum usurpare cognoverimus, denique si universam eius de principibus dicendi rationem illud indicare intellexerimus tanto certius sententiae nostrae habemus oeumentum, quanto his in rebus maiorem fidem tribuere debemus casu dictis, quam consulto. Ac sunt quidem apud Tacitum id genus nonnulla. Nobilitatis duo maxime propria sunt ac peculiaria alterum, quod ordo est certis nibus circumscriptus idemque ceterorum ordinum princeps alterum, quod arctissime cum regno coniuncta est. Ita autem prorsus principatus comparatus est, quem Tacitus capp. l. et sequentibus describit. Qua de re maxime capp. li inspiciendum est, quo de concilio disseritur i. e. de ea rei publicae parte, in qua optime, qua quisque fuerit auctoritate, cernitur. Primum autem iam ὐprincipes soli res minoris momenti, non adhibit concilio, deliberant ac decernunt. Sed inde nondum necessario sequitur, esse in principibus aliquid, quo quasi ordinis quodam vinculo contineantur. Talis autem vis inest in verbis de maioribus omnes ita tamen, ut ea quoque, quorum

penes plebem arbitrium est, apud principes pertractentur. Verbis: de maioribus omnes is concilium describendum acitus transit. Qua in re id gravissimum esse iudicat, ut, quanta cuiusque sit in consultando auctoritas, dicat. Distinguit igitur in concilio inter arbitrium et ipsam e

tractationem. Fuerunt, qui hanc pertractationem idem esse di eerent, quod προβουλευμα, προδουλευεσθα apud veteres, quorum τερουσι vel βουλὰ ea, quae erant ab Tiορα, a iii ut deliberanda, antea consultaba Muretus eam solam ob rem prae tractentur maluit. Sed haec neque omnino verbi pertractare ' vis est. neque recte vocabulo arbitrium ' Opponitur Verbo enim pertractatio A noti prorsus eadem subest, quae inest in nostro, Debat te, Discussion. Λrbitrium ' autem sententia est,

quae pertractata de re ac perorata sertur, vel eam serendi potestas Pertractatio ' igitur et arbitrium ita sibi omposita sunt, ut nostra Ferhandiung et Entscheidung . Haec igitur Oppositio talis est, ut plebs i. e. ii, qui non erant prineipes, pertractationis non essent participes, sed eis demum, quae a princi-

50쪽

pibus dicta erant, permotis aut assentirent aut aspernarentur. 3'

Aliud nihil a plebe agebatur. Quicunque igitur rem publicam

Germanicam eam fuisse putarunt, ut unicuique in concilio semientiam proferre ac defendere licuisset, ei cum clanissimis aciti verbis pugnant. Quae interpretatio confirmatur aliis eiusdem capitis Prbis aeque claris: Mox rex vel princeps, prout aetas cuique, prout nobilitas, prout decus bellorum, prout facundia si audiuntur, auctoritate suadendi magis, quam iubendi potestate. ua a nullo dum recto videntur esse exposita. Verum enim vero, quod sane mirandumost, ab omnibus ita adhibita sunt, ut vel hoc contrarium demonstrarent cuicunque ex plebe licuisse in concilio dicere. Verba prout aetas cuique, prout nobilitas, prout decus hellorum, prout facundia est, A non novos significant oratores: reserenda enim sunt ad illa rex Vel princeps, vel potius, cum rex semper unus fuerit, ad solum illud princeps. vero in eo numerus pluralis non videtur inesse. Sed videtur tantum. Et profecto de hac re non dubitabis, modo ne unum atque summum principem civitatis intelligas, sed principes ineunte hoc ipso capite nominatos, qui, ut quisque erat aetate, nobilitate, bellorum decore, facundia praestantissimus, ita libentissimeae primi audiebantur. Quum autem sententia prout est cum Vocabulo princeps prorsus coniuncta sit neque ab eo separari queat, numerus pluralis a nemine desideratur, nisi sorte quis etiam in hac eum sententia desideret: Dan sprechen derΚoni oder in ursi j nach Maassgabo de Alters, des deIs, des riegsrulimes, de Beredsamkeit ines eden. Verba denique auctoritate magis, quam iubendi potestate quum prorsus consentiant cum illis ea quoque, quorum penes plebem arbitrium est, apud principes pertractantum vel cum eisdem conversis eorum quoque), quae apud principes pertractantur, penes plehem arbitrium est necesse est eosdem principes significent.

45 G. 11. Si displicuit sententia, hemitu aspernantur; sin placuit, frameas concutiunt. Honoratissimum adsensus genus est, armis laudare. - 46 Quare Per se quidem liquet, coram populo, i. e in concilio res a principi hus

esse peri molatas.