장음표시 사용
21쪽
bus sensibus externis circa tale objectum, dum abest. Quint magis confirinatur, quia adsciis tinneliciendum, non lotia in requiritur aflectio organi sens his externi ab obj ccto sensibili externo, huic impressa, sed ulterius requiritur perceptio illius asscctionis, sine qua sensus non exprimitur , quod patet, dum lentus internus, seu communis immersus in Ma applicatione alicujus objecti, objecta sensibilia organis sensuum cxternorum applicata, & in ea agentia non percipit, non alia ratione, nisi quia deficit perceptio dictae assectionis sui pensa ab intensa applicatione circa aliud O, icctum, & si Organa in se haberent potentiam
eliciendi ist:m perceptionem, clitimsi potentia lensiti a interna, seu sensuS communis, esset alteri obj ccto fixe applicatus, assectioilem objectini um perciperent, sed non percipit organum lenius hanc affectionem, &tunc solum fit sensus, quando potem i a sensitiva dict.un ail ctionem advertit; ergo admittenda pratentia percipiens aflectiones omnium sensuum externorum, & haec dicitur Sensus communiS; at licet organum sensus non percipiat illam assectioncm objecti, est nihilominus illi sensibilis, quia illi vel jucunda, vel molesta, sed non est in hoc sensus, nisi quando molistia, vel iucunditas a sensu communi re cipitur, & distinguitur, & in organo est solum pallio molesta, vel jucunda sensibilis, non sensus, qui comprehendit, & passionem sensibilem organi, & perceptionem istius passionis a sensu communi , quae actum sensus complent. Quapropicrcum in brutis sit perceptio senstiva, in illis est
etiam verus sensus, demonstrabilis a multis operationibus animalium, & admittere ab objectis externis spiritus animales moventibus impelli ad lianc, vel illam partem cum exerci cio alicujus operationis, cst magis irrationabile, quam admittere principium sensus,&percep ionem sensitivam rerum sensibilium; s v ro coinstanter sustineatur, in brutis non esse principiam sentiendi, hoc non potest negari in homine, de cujus morbis agimus. Haec potentia sensu tua, seu sensus communis in cliciendo actus sensus agit; si ut
enim intellcctus intelligendo, seu in eliciendo actum Intellectionis dicitur agere, ita potentia sensitiva in sentiendo, seu in eliciendo actum sensus dicetur agere. Et hoc confirmatur, quia potentia sensitiva, dum sentit, dicitur esse in
exercitio suae potentiae, sed omne exercitium importat actionem, consequenter, dum potentia sensitiva sentit, agit; praeterqiiamquod sentire est actus secundus potentiae sensitivae, .nctus se dus importat actioncm, quam tX primit etiam verbum Sentire .ictivum, consequenter potentia
sensitiva, sentiendo est activa.
De sede hujus principii sentiendi, & sensus
communis conveniunt omnes ,& Recentiores, &Antiqui,esse cerebrum. H p. in lib. de morb.sacro aperte asserit, se illud, per quod sentimus , denum. ultimo bu tis lib. habet, etenim cerebrum,
propterea primum sentit s disconveniunt, in qua
parte cerebri ponenda sit. Antiqui in parte anteriori, inter Reccntiorcs Cartesus in s lande pineali, Honoratus Faler in C1:oroide; pro hae
determinatione nullum habemus eisi. X argv. mentum; certum tamen est, sedem semus communis esse ponendam in ea parte cerebri, quae est origo nervorum, cum assectione, sensibilium cx.
teriorum in organis sensuum imI resta, ad sedem
sensus communis deserantur Per nemos, quas recipere non posset, si a nervorum Origine distaret. Sensus communis, Praevia a1Lctione luscepta a sensibilibus externis, movet multas partes, inambiendo spiritus ad nervos, quod operari non posset. nisi adesset, ubi est emporium t pirituum,& origo
His breviter delibatis, ad naturin m sensus pomderandam accedo: D finitur ab Arsotele 1. de Amm. rex. I 2I. Potιntia Iusceptiva specierum seri libitum . sine materia. Dicitur Poterata, hoc est po entia sensitiva .r quasi sit principium passutam, quia ad hoc, ut actum sensus eliciat, necesse est, ut suscipiat sp
cies sensibiles; ideoque dicitur potentia susce ILL , non tamen per hoc, quod iuscipit, excluditura ratione agentis, in quorum numero tensum este
probavi, sed per hoc, quod sulcipiat species, fit
potentia sensitiva activa. Sensus enim communis, est potenti .i indifferens ad eliciendum, vel non ei i-cieiadum actum 1ensus, ad Eliciendium hunc, vel illum, vel alium actum senius,&ad elicicndum hoc, vel alio tempore: quapropter ad hoc, uti Diem .ictum sensus eliciat, indiget determinati O, cujus Olficium exercent species sensibiles, cuin per has determinetur potentia lensitiva ad elu term
dum actum sensus circa tale, & tale sensibile;
agens vero sedisserens ad hoc, ut deterininetur ad actionem, debet in se suscipere determinativ. m, conlequenter sensus communis ad hoc, ut eliciat actum lensus, clebet suscipere spccieu sensibiles, quae sunt detei miliativum, &sic sensus comminnis, quatenus suscipit Ipecies dicitur pati, quate nus vero elicit actum sensus, dicitur agere.
Dicitur secundo petiertim sens ditim. Multae sunt difficultates de is lis speciebus, primo, quid
veniat nomine speciei, secundo, an dentur; laaec secunda quaestio, resoluta manet a resolutione
primae. Per speciem intelligit Aristoteles illud,
quod . iterat organum, vel emanat ab obj cto terno s ensibili, & recipitur in Orginum 1entus eX- terni cum passione, alteratione,&mutatione organi jucunda, vel molesta, mediante qua alter tione, ut inserius dicam, fit sensus,&hoc modo
certum est dari species, quia in quolibet sentusemper exit aliquid ab objecto sensibili,& recipitur in organum cum dicta alteratione, aliter non fieret sensus. Video turrim magnam; diam video, certe quod turris assicit organum meum Vilus, ali hi in non viderem, non assicit per substantiam suam, quae ad contactum sit unita meo
oculo; ergo per aliquod, quod ab ea fluat, & in
meum oculum recipiatur, cum mutatione, & ci,
22쪽
teratione, hoc ab Aristotcle dicitur Species, quia
eu id, quo mediante fit visio turrisi, tu voca elitu-viiim, voca qualitatem, Voca motum luminis, voca quomodo vis, fateberis semper esse id, mediante quo fit viila,& hoc ab Aristotele nomine Speciei vocatur; nam & si dicas csse motum, cum hic sit modus, iupponit corpus. cui intuereat, re hoc determinandum est,&cum hic motus si id, cujus interventu fit visio turris, placuit Aristoteli
hoc nomine Speciei determinare. Emanare aliquid ab objectis sensibilibus, quilis recipitur in organum sensulim, patet in camera obscurata, cum
seminine in tenestra lignea, cui foramini, si in aliqua dilhintui charta opponatur, Omnia objo sta, quae extra applicata suerint, delineata vid bimus in charta intus opposita, signum manis citum aliquid mamire ab objectis, a quo eorum
figura in charta repraesentatur. Species est imago vicaria repraesentativa obicidii, it aut nihil sit in objeisto sensibili, quod a specie non repraesentetair, si recipiatur in organo prinprio, cum per id, quod exit ab objecto, assiciens organum sensus, vel per actionem objecti assicientem idem organum lensui communi repraesentetur quidquid est sensibile in objecto, ex quo patet dari speciem sensibilem, quia datur id, qui hi exit ab obiecto, & recipitur in organum cum istius
alteratione repraesentans objectum, quod diximus esse intelligendum pro specie, unde patet irritum esse conatum Recentioruin in impugnandis speciebus usque ad derisionem; nam intellecta quid-ditate speciei modo explicato velint, nolint cinguntur species admittere.
Dicitur tertio sensibilium proveniunt ab obiectis sensibilibus, & quia repraesentant objecta
sensibilia. Dicitur ne materia, non quia sint spiriniales, sed quia in ipsis non est sensbilis extenso, quae est proprietas inseparabilis a materia, & quia non habent conjunmm materiam sensibilem objecti sensibilis, a uuo fluunt, quod ingeniosissime expi i- eat Aesoteles di to lib. exemplo sgilli, in quo insculpta sit aliqua imago; h per sgillum incera imprimitur ,& nihil, praeter meram impressonem, de materia sigilli in cera relinquitur,&si sigillum sit aureum, vel serreum, nihil in ea impressione auri, vel serri inspicitur; ita species, affectio. vel alterans organum sensus, emanans
ab objecto sensibili ,& quae est repraesentativa ol jecti, nihil de materia eiusdem objc ir organo impertitur, quod per sensum sit distinguibile.
Explicata definitione Sensus,explicandum quin modo stat. Objectum externum transmittit a se aliquod, quod nomine agentis designabimus, ut in odore, calore, frigore, vel ipsum objectum ii mediate applicatur organo, ut in sapore, in sono, hoc recipitur in organum sensus cum passione, mutatione suarum sbrarum organum enim omnium sensuum est nervus in quam passionem, ct alterationem allectionem dicimus, quae est e. γdem actio objecti, sed unita alterationi organi, a qua mutatur situs, figura,& motus fibrarum
nervi: haec assectio ab extremitate nervi organi sensus per undulationes qua5dam per partem, post partem a dicta extremitate usque ad principium nervi ejusdem in cerebro transfertur, eo niodo, quo chorda citharae extensa, pulsata in una e
tremitate , movetur momento temporis in altera, traducto motu ab una extremitate ad alteram cXtremitatem, variato etiam motu acris inpinrositatibus ejusdem chordae contenti; ita assectici
objecti sensibilis cum motu conjuncta impressa
nervo, vel membranae ne eae, quae naturaliter semper ad sensum concurrunt, sensatio momento temporis per unisulationes transfertur ab ex tremitate nervi assecti, usque ad originem ejusdem in cerebro, casdem undulationes patiente
succo nerveo, seu spiritu animali in nervo ast elo,& principio nervi in cerebro existente contento, & cum hoc sit continuum cum sede sen. sus communis eadem assectio ad hanc traducitur. it aut eadem assectio, quae fuit impressa in organo sensus, imprimatur in sede sensus communis ope
principii nervi organi sensus assecti, & eidem sedicontinui, α in eam impingentis. Sensus communis percipiens affectionem suae sedis, determinatur ad actionem circa hanc assectionem, & ad eliciendum actum sensus huic correspondentem percipiendo assectionem in organo existentem.& impressam ab objecto sensibili, & tunc dicitur
Animal sentire per actionem sensus communis circa assectionem ad eum traductam, &quia haec assectio ,& principium istius immediatum orga no, ut dixi est species imago, vicaria, repraesemtativa objecti, actus sensus elicitiis a sensu communi exprimit omnes conditiones, proprietates ,& qualitates proprias objecti sensibilis , clijus sunt species,& dicitur sentiri percipi objectum cum omnibus suis conditionibus sensibilibus, & hoc
agit sensus communis ex sui natura, cujus est prinprium ab affectione organi sensus externi deteris minari ad actum sensus eliciendum, & a tali asse- ctione determinari ad talem sensum; denomina tio vero dulcis, albi, sonori, odori, habetur a nominibus impositis tali determinatae allectioni. In sede sensus communis non sistit assectio ad eam traducta, sed sedes sensus communis a dicta assectione motui unita, mota ,& agitata impimgit in fibras cerebri ei vicinas, & in has totam aiffectionem,&motum imprimit, mutando has fibras in ordine, figura,& situ,& in quasdam, ut ita dicam plicaturas, uniendo cum interrupta elevatione, & depressione secundum suas partes; hasque tali modo disponit, ut si moveantur in sedem sensus communis, & impingant in eam eandem affectionem, imprimant, quae impressa
filii eidem sedi ab assectione organi sensus ad dictam sedem traducta,&ab objecto organo semius impressa In hac modificatione fibrae habemus modum
explicandi, quomodo sensus communis rem
detur, nempe per motum fibrae in sedem sem
23쪽
sus communiis, in hac fibra modificata consstirratio phantasmatis, it aut hoc non sit aliud, nisi ista fibra inodificata, quia si phantasma est repimsentativum illius, cujus est phantasina, ita fabra modificata est repraetentativa illius objecti ,: i cujus assectione modificationem suscepit. Hinc colligere lica, senium confitere in actio. , re in pastione; passio cit in organo senilis,&in sede lenius communis, actio est in perceptione affectionis a sensu communi,& in productione actus sensus, hoc est in perceptione objecti cum omnibus tuis conditionibus; per quod doctrina usque luic tradita de sensu ex mente Aristotclis,
convenit cum ea tradita a Recentioribus, quid
1 iniunt sensum per ast ctionem, & cognitionem, per quas obj. M iensibilia cognoscimus; an ectio importat pallionem, quae non est nisi in organo sensus,&inicde sensus communis; cognitio re-ipicit actionem, & non potest exerceri ilia cognitio, niti pallio, vel assectio traducatur ad locum, ubi adest potentia cognoscitiva, quod voluit etiam
A ristoteles, quando dixit potentiam fuscepti amistri irrum, quia species imprimuntur organo ab objicto cxterno, traducuntur postea ad pote tiam sensitivam, vel ad ejus scdi m.
Colligo etiam ex dictis, dari Speciem impressam δε expressem: Spccies impressa, est assi es io ab organo ad sedem 1 enius communis traducta, & in ea imprcita; diximus enim allectionem illam esse 1 peciem Aristotelicam, unde si illa allectio impriuinitur sedi lenius communis, speciem impchni dicendum est: Species expressi, est actus sensus a leniti communi productus, in quo vere caeprib
Tactus cst potentia attingens ob cta tangibilia; omnes enim lenius habent propria obj cta,
Visus colores, Auditus tonos, odoratus Odores, Gustus sapores, Tactas tangibilia, ex quo patetissa esle o jectum l. actus, cxtra qVae non in capax attingere alia corpora sensibilia. Inter tangibilia enumerantur primo qualitates activae,&passivae, caliditas,& frigiditas, quae quantum valesint ad assiciendum tactum, nemo est, qui P rientia non doceatur; inter passivas enumerantur
humiditas,&siccitas, prima in perceptibilis tactu, ut observare licet aquam tangendo; verum est, quod in alliciendo organum Tactus . non est valde ei ficax, nec adco valide, sensum T ictus movere potest sicut i igiditas,&caliditas,&r: tione suae diminutae virtutis, qualitas passiva a
Philosophis, & Medicis dicitur; siccitas per se
non est sensibilis, quia est qualitas privativa, cujusci se est humiditatis privati ,: p er h. is qualitates primas, inter obj cta Langibilia enumerantur secundae qualitates, levitas,& asperitas, mollibiles, & durities, rarit aes, & densita, , aciditas, sal, sedo, austeritas, acrimonia, quae quidem valent sensum tactus allicere modis diversis, & etiam cum vehementia; &licet istae ultimae qualitates, i tuae sapidae dicuntur, sint objectum Gustus, quatenus iandi is comment, attamen sum utiam o,
jectum tangibile respectu Tactus, ratione modi suae subilantiae, per quem valent organum 4 actus
pungere, Vcllic.ire, rodere, scitidere, quas passi nes patitur organum Tactus, impetus, motus iaviolentia, sunt qualitates, quae licet commvncs aliis sensibus, Tactui conveniunt; hoc enim sensu, & motum, & impetum, & violentiam agentis optime percipimus. Per qualitates intelligo quidquid valet corpus quali sicare,& alterum iacere non alium; hoc est alterare, & mutare corpus, secundum ea, quα sunt caetrinseca principiti constitutivis, & quibus mutatis, ct alteratis, non mutatur essentialiter corpus, sed remanet idem, denomii rationem novam suscipit, ut lignum incalescit sine mutatione ligni, cum denominatione tamen calidi, illud, per quod incalescit, dicitur qualitas, voca qualitates.
voca accidentia, voca secundas subitantias, vocaeis avia, partim refert, quia erit lis de nomine. Organum Tactus communiter determinatur
esse Cuttin, & praecipue secundum suas papili. is;
haec est tegumentum membras sum totum pus exterius investiens, ct a primordiis gener itionis a natura in utero una cum aliaritin partium organi ratione texitur ex subtilissimis,&tenuis simis stamentis membrantas,&nervosis, intermixtis cum capillaribus venarum, & arteriarum ramificationibus; ratione Samentorum nervi, &membranae a multi, partibus divaricatorum m. ximuin habet consensum cum familia nervorum,& membranarum; non est tamen Cutis ita stricte
organum tactus, ut includat olitas partes ab nocmunere, quaelibet mcmbrana, & quilibet nemus. est organum tactus, ct obiectum tangibile ii iis applicatum secundum luas qualitates tangibilespcrcipitur codem modo, quo a cute, id tellamur
dolores p. v tra membranofas,& ne volas inte n as alni gentes, quorum causa est obj ctum tam
gibile improportionatum cum violentia dictas partes afficiens, testatur delcctatis, ,& molestia. quam inperitur Ventriculus in assumptione ali. quorum ciborum, quae ex hoc praecipue proveniunt , quod a qualitatibus tangibilibus iliorum membrana Ventriculi interna titillatur in dei ctatione, pungitur, vel roditur in molestia; dicitur tamen tactus organum Cutis, ob finem N, tum, per quem Animali cutim donavit; voluit enim Anim ali tribuere regulam,& mensurain, qua metiri posset qualitates cκ currentium obj ctorum, in malitia,&noxa in aliquibus explo rata, ea propulsaret, vel ab eis fugeret; econtra Vero percepta in objectis jucunditate, deicei tione, es conserentia ea amplecteretur, Suiu dei ctaretur: ratione hujus linis, Cutis dicitur organum proprium, ci speciale tactus, excludendo etiam organa coeterorum sensuum , quae quidem per ractum exercentur, sed quia diveria objecta a tangibilibus attingunt, inter tactus Organa non
Ex objecto tangibili, Cute tamquam organo,& potentia sensitiva, ieii sensu communi iit ta
24쪽
ctus. obiectum tangibile allicit organum, vel
tua subitatu ia, vel vi mite I er ei lux ia tran aissa, hac allectione alterat, & immutat illuas membrzinosas, di nervosas cinis ordine, situ. & figura varias, ct alteras reddit, talis asiectio, per repetitas undulationes dictarum librarum,& spiritus animalis, seu iucci nervci em irrigantis,&pra dictas undulationcs patientis traducitur ad shdem 1entus communis modo superius explicato, ab hac allecticines edi sensus coinmunis impressa doterminatur ad perceptionem talis ast isti Onis.&cum percepi uae ad eliciendum actum tensus Ta- ct ι;s,&ciam hac perceptione percipit etiam o, jectuin tangibile, cum citrinibus suis conditionibus , qualitatibus, proprietatibus, & circumstantiis anncxis, eo quia talis as lectio, ut dixi, est 1 pecies ientibilis vicaria imago,&repraesentatio O, j eli; quapropter percipiendo nil cistionem, necesse etiam csi, ut percipiat Objectum quale est in se. Allectio objecti tangibilis organo laetus impressa, aliquando grata, aliquando ingrata resul tat , quando fibrae nerveae, & membranosae Cutis. vel alterius partis 1 ens iis tactus capacis ab acti ne obiecti tangibilis leniter, ibaviter, & velut quadam titillatione aisciuntur, tunc grata, &jucunda evadit affectio, quae traducta ad 1 edem sensus communis modo dicto, & a sensu communi percepta, elicit actum sensus Tactus cum voluptate,& jucunditate; ubi vero actio objecti sua violentia, vel excestu qualitatum tangibilium, vel improportione istarum cum objino ita aiscit, ut vitiet texturam organi,&diit olim tionis illius principia ponat, tunc affectio est ingrata , ct molesta, & traducta ad sedem sensus
communis,&ab hoc percepta, elicit actum sei sus Tactus ciuit molestia, & dolore conjunctum.
Ex his facile est explicare naturam ,& condi,tiones doloris, qui a Galeno de Ciansis sidi tomarum definitur Se istio tristi, a tora Hii s ιiolenter ageni Hu insessorium, cum contintii solu-
Dicitur primo Seusatio tristis, quae potest accipi , & pro asicctione organo tactus impressa ab actione objecti externi tangibilis, quae est tristis
organo, eo quia illi est improportionata,&aνgreditur diit lutionem strae texturae, quod non potest contingere, nisi cum molestia, & agitatione ipsius partis,&ciam dissipatione spirituum in ea cxistentium; unde passio ejusdem partis; prinpriξ tamen puto tristem sensationem esse intelli sendam de actu senius a potentia sensitiva, seuiensu communi elicito dependenter ab assectione objecti tangibilis violenter agentis in sensorium tacitis, quia sensatio tristis supponit perceptionem affectionis, per quam determinatur tristis, sicuti enim ad delectoaticinem requirinir conjunctio boni, di percept io ejus lem, ex Divo Thomatri 2. 79 i. 25. artic. I. ita, inquit idem Doctor, ad dolorem duo requiruntur, coitiunt cilicet mali, oe perceptis tuusdem conjunstionis,
quod insinuavit etiam rapp.s t. 2. Aphor. s. scilibendo, Viricumque dolentes parte aliqua corporis , dolorem non sentiunt iis mens aegrotat, per quae verba demonstrat dolorem actu existentem
non sentiri, quia mens aegrotans non percipit assectionem dolorificam organi Tactus, & consequenter determinat ad dolorem, ut sentiatur requiri perceptionem, & eandem sententiam ex pressu Arisores. lib. a. de Anim. cap. I. dicendo,
Ubi sensus, ibi appetitus, et dolor, o imaginatio, quae est potentia perceptiva, ct cujus proprium es attinere objerita sensibilia, & alio in loco dixit, LIM Olor, ibi phantissa, quae dicitur pintentia existimativa determinans naturam, & com
ditionem senisbilium, quod magis etiam demo stratur, quia dicere sensationem esse tristem, est judicium quoddam serre de sensatione, quia tri-itis decernitur, sed tale judicium quia sensibile non potest provenire, nisi ab aliqua potentia per ceptiva , & apta attingere objecta sensibilia; qu propter dicere sensationem esse tristem, supponit perceptionem sensationis,&post eam judicium qualecumque fit; unde quando Gal. dicit dolo rem esse tripem sensationem, non ponest loqui. nisi de sensatione, seu de actu sensus a sensit com. muni elicito, diniadenter ab affectione tangibilis
violenti impresse in organum tactus, quia tunC per perceptionem dictam sensus communis, &per actum sensus elicitum judicat judicio sens-bili, illam allectionem esse tristem, & necessitas
perceptionis in dolore experientia demonstratur; nam aliquando in singulari certamine evenit, ut unus vulneretur, & vulneratum esse non sentiat quia tota mente occupatus in sui defensione, &in inimici ostensione, non percipit assectionem dolorificam per ensem parti vulneratae impresissem, terminato vero certamine, & mente in percipiendo libera, tunc assectio dolorifica partis Vulneratae percipitur ; quapropter dicendum est Gal. per tritiem tensationem, intelligere assectio. nem dolorificam organo tactus impresiam, & a sensu communi perceptam ut tristem.
Dicitur secundo a tangibilibus violenter agemtibus , dcessignatur causa doloris, quae est tangi bile; nam si dolor refertur ad sensum tactus, non potest habere aliam causam, nisi ea sensbilia, quae assiciunt tactum, sed sola tangibilia ni sciunt tactum, consequenter sola tangibilia sunt causa doloris; non omnia vero tangibilia dolorem esitaciunt, quia multa voluptatem, & delectationem pariunt, sed solum ea tangibilia, quae, ut dicit
Gal. violenter agunt, cum violenta actio in o
ganum sensus non possit existere sine istius printernaturali mutatione, cum dicta actio violenta superet, & actionem, & resistentiam passi, quod adnotavit Gal. lib. 1. de Hipp. o Platon. decretis. ut idem Hipp. confirmatum reliquit G. 2. Aphor. 27. scribendo, Vuod ab his, quae' naturam mutant, aut corrumpunt, dolores excitantur, in cujus Aphor. expositione Gai. verbum corrumpit, per celeritatem, & vehementiam transmitationis
25쪽
tationis exponit, adeout veriscetur, quae violenter agunt in aliquam part cm eam corrumpere valent,& actio violenta, per quam etiam ducitur corpus ad naturalem statum amissum dolorem cilicit, ut demonstravit GaI. lib. iae. Method. -- Eendi, exemplo eorum, qui minime refrigerati ad magnum ignem accedunt; a magno enim, &vehementi calore maxime dolent, licet per illum ad calorem naturalem reducantur frigore oppugnato, quia talis alteratio cit violenta. Violenter dicuntur agere, quae qualitatis evcessu agunt; omnis enim recessus actionem vicintentam indicat, sic incessius caloris. & frigoris violenter dicitur agere. Modus etiam agendi qum litatis, quae sit sine ex situ violentiam addere potest, si confertim,&cum impetu actio illa minderata imprimatur pata, hoc obse amus in eis,
qui vitrum flamma lucernae liquant insufflatione per tubum aeris in fiammam, ceres quod san ma lucernae per se est insulsciens ad liquandum vitrum, & respectu hujus resistentiae debet dici agens debile, attamen ab impetu acris insutilati
tantam vim acquirit . ut cum violentia in vitrum
agat resulentiam illius superando fluidum, &ductile reddendo, sic si qualitates activae in vi
tute temperatae organum Tadius cum impetu aggrediantur , dicentur agere violenter, lapis cilcorpus tangibile respectu suae duritiei, si supra
manum leniter ducatur, nullum infert dolorem,s cum violentia percutiatur saxo manus frangitur, aucta virtute duritiei a violentia impetus,
qui & ipse inter tangibilia numeratur, & si posset reperiri sine subjecto, vel in subjecto non tangibili, adhuc valeret tactum alterare,& cum diniore , si ciset violentus. Ad dolorem ergo ita: rendum requiritur actio violenta sensibilis, tangibili, , quae habetur vel ab excessu qualitatis, vel h modo agendi cum impetu, ct celeritate; ideo siccitas magna, quae est in Hectica tertii gradus, non est dosorisba, quia non est iacia coniertim,&celeriter, sed sensim,&paulatim; si enim ii retur causa, quae talem siccitatem inducere posset qualis est in Hectica confirmata brevi temporis intervallo, utique illa causa esset maxinis dolorifica organo tactus.
Dicitur in fensorium, & intelligit organum Tactus, quia hoc est subjectunt doloris, es hoc solisn patitur ab obiecti s tangibilibus.
Dicitur ultimo cum contistii solutione, in domonstret continui solutionem esse quid consequens dolorem; Causam enim efiicientem assignavit in illis verbis a lesinuissimi Giolenter os ni Lbus, quae continuum solvere valent, signum vi in lentae actionis tangibilium est continui solutio, sine qua tangibile non dicitur violcnter agere; eae quo patet falsam esse illorum opinionem asc-rentem, causam immediatam doloris esse contibnui solutionem, quia dolor non potest fieri, nitia tangibili violenter agente, solutio continui noli est tangibilis, nullas habet qualitates tangibiles, caen si mera negatio unitatis, ct in negatione nulla qualitas, consequenter continui solutio non est objectum tangibile, ideoqiie ncque clausa dinioris: pi terquamquod si solutio continui esset causa doloris in vulnere, quamdiu perinainet so lutio com inui, tandiu deberet durare dolor, q uia adest illius causa, sed in vulnere per multum temptas adest solutio continui, & non 'adest dolor ergo solutio continui non est causa doloris: Et ilex distractione violenta ali citius partis observominus maximum dolorem in ea, hic non provenita solutione continui, a distractione sacta, i ed amotu,& impetu violento sentibili quo distrahitur Ex his colligitur, dolorem cise Symploma pintentiae senstivae laesae, non abolitae, quia in dolore adest sensus, non diminutae, qui a qui dolet multum sentit, dum pars scnsitiva organum tactus ab objecto violento tangibili actuatur, & peractionem violentam istius actus sensuς partis augeri necesse est; remanet ergo, quo i dolor staci io depravata potentiae senstivae. Et quia omnis acti , lae , est Symploma ,& hoc pendet a mo
bo . ita dolor pendere debet a morbo, sed non
seinper; nam multoties ab objecto organo tactui tinproportionato dolor excitatur, ut ab extrinseco pungente, secante, rodente, & scuti comcoctio laeditur, quandoque illaeso organo, & integra manente facultate concoctrice a solo objocio improportionato, nempe a magna aliment rum quantitate, vel ab eorum resistenti a concoctioni, ita ab objecto improportionato potest provenire dolor.
D nitur dolor Capitis, Trisis sensitio ci
pitis a tangibilibus qualitatibus Giolenterin 1ensorium ejus agentissus, cum solutione continui .
Ex dictis de dolore in communi, patet hujus desinitionis explicatio; ex eo, quod sit tristis scitis
satio, dolor capitis convenit per hoc, tamquam Per genus cum omnibus doloribu , quia tristis
sensatio est capitis, habetur differentia, per qu.am ab omnibus aliis doloribus distinguitur, ex hoc, quod tristis sensatio oriatur a causis tangibilibus violenter in senibrium capitis, hoc est in organum taciUS, .figentibus habetur causa effciens,
ct a continui solutione determinatur illud, quod
sequitur violentam actionem tangibilium.
Pro clariori explicatione hujus definitionis determinandum remanet, quodnam sit sensorium , seu organum Tacius in capite laesuin, omnes admittiliat membranas, nempe duram, & piam
matrem cerebrum circumvestientes,&inembr. nam perioranium dictam, cranium interici ς t
gentem, & cuti Ganii substratam, quae in parteeXterna capitis, est organum t. actus, j. ta dete minationem iaciam superius ubi de sensu Tacta,. Plater s
26쪽
Phi erus la lib. suae Pragitae cap. de dolore
capitis sustinet, cerebrum seci indum eam partem, quae est intime conjus acta cum pia matre, & a qua dicit oriri nervos iens brios, esse sensu praeditam, quam senteni iam videtur a Galeno accepisse, cum lib.3. de Ac. cap. 9. asserat, Cerebrum,
o Ventriculum levi de causa dolere; & sicuti Ventriculus dolet, quia scillia praeditus ell, ita
cum cerebrum doleat tenendum sensu donatum,& quidem exqui titio cium levi de causa doleat;& Lb. de Instrumento odoratus cap. . idcm Gilentis , Cerebro sensum , o morsum, hoc est mordicationis sensationem, concedit ; & ratio vid
tur favere huic sententiae, nam organum sensus completur ex spiritu animali,& nervo, uterque provenit a cerebro, consequenter cum sit principium eorum, quae constituunt organum sensus, multo magis convenire ei debet ratio organi sensus, cum nemo det, quod non habet,& si dat, ideo dat, quia habet. Contraria sententia est communis,& rationi etiam magis accommodata, & est Arisoteli, lib.;. Ee usoria Animal. cum cap. 9. quo loci caer brum, ait et e medullam; unde ratione a pari ducta de medulla ossium demonstratur cerebrum non habere selisum, quia si medullae ex sui natui a conveniret ei se organum sensus, medulla ossitim esset sensitiva, sed medulla ossium non est talis, conssequenter de ratione medullae non est esse sensitivato, & per hoc medulla cerebri excluditur aratione sensitivi: huic sentcntiae savet Galenus lib. de Virtutibus, ubi ait, Cerebrum non
sentire, sed tantum esse sensuum sensibile, hoc
est percipere,& distinguere affectiones aliorum sensuum, non Vero sentire; hoc est pati ab acti
ne obj. eii sentibilis sensibiliter; & primo de Cau.
sis Symplomatum non sentiendi organum, sed senioriorum senibrium Ccrebrum appellat, nempe principium distinguens asseditones organorum sensuum. Hax sententia experientia confirmatur, nam in vulneribus capitis putrefactis membranis, dum stylo Cerebrum tangimus,& gos 3 po saniem,& sanguinem abstergimus, sine ullo inditio sensus id iacimus, & habemus multas observationes Chirurgicas de portione cerebri tracta in vulneribus, siae ullo dolore, imo sine ulla sensus nota; ex quibus satis confirmatum manet, medullarem substantiam cerebri esse omnino sensu privatam. Ad rationem vero Plateri respondendum est, si doloris sensus apparuit in tactu portionis cerebri contiguae membranae piae, id evenisse, vel quia eodem tempore tacta ibit membrana contigua, non omnino separata a substantia medullari cerebri . Ad auctoritates Gal. respondendum, quan
do dixit Cerebrum habere sensum, intellexisse
de Cerebro cram membranis, itaut ratio sensus sit reserenda in membranas, non in substantiam medullarem Cercbri; ad rationem adductam respondendum eodem modo Cerebrum esse org, num sensus, quomodo nervus est organum semsus, sed nervus est organum sensus ratione membranae, qua ejus contenta teguntur, & ita C rebrum quo ad suas membranas erit organum sensus, non quoad contenta; ex quibus concivisum manet, Cerebrum quoad substantiam medullarem, non esse organum sensus, sed solum
ratione membranarum, & cutis olernae.
Dii serentiae doloris Capitis, a Gai in lib. I. de sic. assect. cap. s. duae assignantur, desumptae Iratione loci; prima est, quando totum Caput d let, & dicitur Cephalaea ; secunda, quando modictas Capitis, juxta divisionem factam a sutura sagittali, vel a falce Cerebrum dividente,&I semicraniam hunc dolorem appellat. Has duas disterentias subdividit in partem internam, es
partem externam; unde si pars interna Cerebri, quoad membranas, tota doleat, unam constituit
disterentiam; si pars Cerebri, quoad dictas mei branas dolore assiciatur, alteram constituit disserentiam; si totum Caput externe, alteram, si medietas, alteram disterentiam deducit. Com. muniter tamen differentiae doloris Capitis desumuntur quidem a loco, sed una cum doloris seimsu recenti, vel inveterato; nam dolor totius C, pitis recens dicitur Cephalalita, dolor Capitis totius inveteratus, & vehemens dicitur Cephilaea, dolor medietatis Capitis, sive sit in dextera. sive in sinistra parte, Armicrania nuncupatur. Cephalaea, quae est dolor inveteratus, ab Arabibus
Misicis appellatur Soda, ovum, Clavus, passio
galeata , coquia ut galea Caput occupet, vel ut Clavus remaneat infixus in eadem parte Capitis; qua ratione vero appellaverint ovum, & Sodam, non possum nis uti verbis Mercurialis in lib. I. fit. e Praciicie cap. I. , quo spiritu haec nomina Arabes invenerint ipsi norint: talis dolor, vel est internus, vel externus, ct constituit alteram diruserentiam, & similiter altera consurgit ex eo,
quod vel si per consensum, vel per essentiam. Aliae differentiae desumuntur ab Hippocrate aqualitate doloris, alius punctuorius ,gravativus, tens us, pungitivus, lancinativus, pulsativus, & hae disterentiae in Praxi sunt magis attendem , quam aliae, quia hae demonstrant immedi tam causam doloris, a qua elicitur etiam princ palis indicatio pro curatione disserentiae doloris Capitis, ut videbimus de Causis, & de Curatione Tiaditae definitionis praestantia cx hoc elucet, quod omnibus differentiis accommodari possit,& eas amplectatur addita solum parte Opitis dolentis, vel toto Capite, vel qualitate doloris. Causae in universali sunt quaelibet tangibilia violenta agentia in organum tactus Capitis; ii, particulari sunt internae, vel externae; internae sunt humores qualitatibus tangibilibus primis. vel secundis assecti cum excessu, ab hoc enim agendi violentiam mutuantur, & actionem ad
Sanguis, quia facillime incalescit, cum si sui natura calidus, ideo a causa calida hujus calor auctus, violentiam in agendo nanciscitur, hinc ad
27쪽
ad Ciput in m. igna col,la delatus, ct tarda circulatione per vasa membranarum motus copiosis
est aviis copiae sanguinis .&valde calidis intentae
caliditati coluractae correi pondcntibus membranas pra lictas scri endo, easque ob tardum motum
sanguinis intime penetrando molestam, & tristem allectionem cum dolore imprimit, quod expressit L p. in lib. 1. de Morbis num. q. , ubi ait, Dolor quidem, pr.e nimia sanguinis colidi rate,&loquitur de dolore Capitis; & de eadem
caliditate locutus incitat. b. num. 3. scribendo, H P caput dolrt, prae nimia ejus calefact oue, ct ibidem, Si oeno anguinem circa Ceresistims perdomerint, ac Grreb tam calefecerint; ali, quando vel ratione dietae quantitatis, vel riuione obstructionis in aliqua rami licatione vas brum, ita reliqua vasa dilatantur, ut membranam annc-x. in distrahant cum violentis; unde tristis senlatio, non quia continuum lolvatur, sed quia memorana diu rahitur 1 r motum,& impctum, quae inter obj cta tangibilia violenta enumerantur. A' quantitate etiam languinis gravatae, &praesi, membranae, tristi tensatione gravativa at sciunt ur; a quantitate sanguinis, dolorem Capitis indicavit Hipp. cit. Ac. ubi habet, Elerum ur .m venae, o pulsant , ct dolor per totum Coptit
dispergitur I venae elavantur a copia sanguinis, vel ab illius immoderata esse cicentia, a qua
vasa implentur, sicut in plenitudine . Motus cim culationis sanguinis in Capite retardatus, ct di, minutus dolorem ei licit, quia retardata circulatio colligit copiam sanguinis majarcna; unde
diisti euictus a copia sanguinis, & concurrit adesti tend. m majorem impressonem caloris in membranis, cum manifestum sit m.ijorem impie lioncm actionis fieri, quislado ag ns, & patien, quiescunt, quam quando unum illorum nam vetur; ambulantibus nobis sub radio Soli , minor sit impressio caloris, quam quiescentibus. A co. pia languinis dolorem fieri obicrurivit Frra nania A, H Merus in Mi . ellianeis c reosis, cum tui
gescentiam Lasorum nacmbranarum ci rebri in
disiecto capite defuncti dolore Capi is viderit, quod observavit et i in litaui sim in cisp. io. Pithologiae Cerebri, & mnelus in Sepuli reto Anatomico de dolore C p. tis observat. io , et obfri
cat. 8. ad talem quantitatem vidit auctum samguinem, ut vena v. imiae apparuerint. Hanc caui in exposuit II p crates, ultra citatum prius locum , t . b. 2. H. Morb. num. 16. , ubi ait, Venae
Attollantur, oe pii aut in Capite, & inserius, ahendo de Caula doloris Capitis, subiungit, . ibi, se imple erit , aut inebriatus fuerit, aut in
Sole latura. t , quae Omnia copiam sanguinis ad Caput dirigunt. Si bilis etiam naturalis excreverit in Massa sanguinis, istius calorcin,& agendi activitatem intendit; unde vircs addit actioni sanguinis, ut violenter in membranas agat, quod magis evenit etiam si bilis incrementitia in sanguine congregetur, eo quia non segregetur in locis destinatis, dum haec, ultra intensionem caloris, acrimoniam illi addit ad vellementem 1en ationem tristem efficiet ullam valde idoneam. De bile dolorem Capitis es iente, verba iacit Hippocrates cir . Ac. 1. de Morbis num. . scribendo, Verum s pom
omere vident Er, cum ad ven is, bilis, axi p,
tuita inar ij, fherit; elevantur ciuin venae, &pulsant, & dolor per totum Caput dii pergitur;& de dolore a bile, loquitur. r. lib. I q. S
rum favum circa falcem Cerebri ' sum in de-lore Capitis. Donetus cit. Ac. os servat. I 2. ad n lavit, oc humorem acrem erod ni cm crassilia Meningem observi vir, Paccius o servat Onc Anatomica r. ,& idem Bonrt. observat. 18. ei communicata pint pira Aq ae stat vel centis circa sel m.&durae M. atri , reduplic. ition ira inventam in desinoo, dolore Capitis icibitur, & Cranium cx- tra,&intra n. vel cens una cum dura Matre cum liquore flavo sub hac, idem sonet. observavit observat. Serum ,&humor flavescens, bilem abundantem denotat; at ii bilis atra sanguini mixta tuerit, idem eveniet ob easdem rationes, & cum majori dolore, cum talis humor sit in itagendo, & in acrimonia magis violentus. Melancholiam, & Pituitam non credo posse
ita excandescere, ut dolorcin pariant in mem- .'
branis Cerebri; dolorem tamen in isti sessiciunt, si non calore, aciditate, sali edine, & austeritate; hil ce enim violenter pungendo, vellicando. t cerando, doloris Causa existunt. Ab atra doli rem Capitis admittit Hipp. lib. 2. de Mors. n. 6.,& ait, De repente dolor occupat caput, & p ulo
in erius reddit caul am, Patisior axἰem hinc , cum
tus est it. n. . Morbis 2., d lib. de . t. n. r. ,
ubi habet, Dolores inlidunt a pituita, ctim incrip Ie cumulata fuerit.
Quomodo vero isti humores actionem suam
membranis imprimant, cum ad magnam quan- titatem caeci eicere non soleant, ut luis calluviis
tritiem sensationem imprimi ni, credo non posse explic iri, nis admittendo portionem istorum humorum, dum per membranas circusantur in iis,
rumpor tatibus relinqui,& ibi suae acrimoniae vim exercere, vel quod portiones istorum humi, rariam misce. antur succo nervoso,& dum hic per Isbras membranarum excurrit, istaruin lateribus assigi cum punctura, corrosione,& laceratione. A Sero dolorem Capitis indic ivit II p. lib. 2. - de Morb. n. is., ubi habet, bi . Qua in Corrhrofuerit, dolor acutus per sinciput, ac tempora , ab eo pariter in subibantia cerebri eae tr. vastato in diverit, locis factum ni isse dolorem, ii
numerae Auctorum testantur observationes. Din
lorem Capitis faelum stili se a Sero . ventriciatos e cerebri replente,& spatia intra Menin es scripsit Jacobus liriferus exercitat. lexia, oc a
sero durae Mari i incumbente, & in er utramque Meningeni existente, &ab eodem infra, impra, intra Meninges cumulato, & in glandulis Pla Au is
Choroidis cum magna istarum extensone, in Va-.
28쪽
itis obsereationibus a cis. Bonet. collech. coli, gere licet. Serum rimaulatur in dictis partibus, quia arteriae in istis plus Seri deponunt, quhan -- tuereabserbere possint, vel quia Serum relictum a generatione spirituum animalium, &a nutritione per vasa excretoria propria non eXpurga-
Iur. Dolorem parit, quia Serum multis salibus resertum, quae extant in sanguine, haec ditatuit, Prout proprium est Aqtiae Sal di luere,& sibi unit, ab his acrimoniam acquirit, qua pungit, rodit membranas Cerebri ii in his decumbat, ocs distet ab istis collectum in parte vicina suis V, roribus acrimoniam retinentibus seriendo dolin rein infert: In Sero esse salium copiam urinad monstrat,&valde activam existere sal uri nolum ostendit. Quandoque dolores Capitis I corporibus extraneis in cerebro generatis evenire observatum sitit,
α vermem in dissecto capite iniuncti ex dolore istius observavit Forsus in lib. s.fuarum os vationtim observat. a. in scholio prope menin nam Ceruri, & Benis ius cap. i . de Abdit. rei est, uindiam dolore Capitis diu detentum, verme piatao Amori, per nares furo, liberatum
venculam , re Gitone vermis millepessis non ab similis, per narrasequata, a diuturno Capitis M. Drefuissere itutam,& adanus centur. I. obser vat. 8. Doloris Capitis cum excretione vermis sinati, meminit ; sicut Bartholinus centur.ῖ. Hist. Anatom.3. ct in Febre Hungarisa, Cumis enso Capitis dolore, vermes in Capite generatos, vidit. Conradinus cap. Io. Febris Hungaricae, oe ex Sc ormone, in cerebro genito ex frequenti odoratilBMiconis, vehementes dolores Capitis, oe diu.rtirnos excitaros, refert. Hollerius Γν. I. de Asorbi internis cap. I. hac rasione, quod haec herba intra
lapides visos contusa, serviat Scorpionum gen rationi . oe Cimicum copiam incredibilem in rer kro Matronae defunctae ob vehementissimum , oediaturnum Capitis dolorem , observavit. Gemma in Appendic. operis Cormoc. de Hemitriteo pes, lenti, quam ob causam Medici Indi existimant dolorem Capitis I vermibus oriri, ita reserente Rasi cap. Io. Lb. I. Continentis, & Avicennas
Fen. . tractat. 2. cap. r. m. 3. Canon. obferv.
habet. Bonet. c. cit. observat. It . de deiunctan dolore Capitis, in cujus Capite dissecto sub peri-cranio M rudes pediculorum inventae, dissecato
vero cranio, in ejus meaetullio par numerus imventus es, ab hac parte per futuras ad periamnium vias cum dolore parasse, censet cum eo
pruritu doloroso, quo affigunt pediculi; semper enim in hoc dolore cutim scalpebat ad pruritum seciandum, senilem illi, quem pediculi pariunt. Lapides etiam in cerebro geniti, & membranis ejus adhaerentes sua asperitate pungitivum, &intollerabilem dolorem essicientes observati sunt, ut Kenimantis libelI de Calcul. in resoria cujusdam pauperis, ob dolorem Capitis defuncti, in
cujus capite dissecto lapis inventus fuit , dc idem
testatur Gemma G. I. cap. 6. Cormirἰt.; dc Me eatorem Humarum a diuturna Hemicrania liberatum per ejectionem lapidis, majorem ungur humano digiti minoris, per nares, scii bit Schemebius ex observation. a Joanne Culmano ad eum missa. Faber Hildanus cent. s. obser. I. vidit Calculum ad nucis moseatae magnitudinem ejectum per palatum. Lapides in capite cranio, & cerebro nasci, testantur Br avola in Com. ad Aphor. 79.
GH Hollerius cap. 48. M. I. de Morb. internis. Ab Abscessu lanioso circa nervum opti mdolorem Capitis observavit Bonet. , dc ab Abicessu in Processibus mamillaribus observavit Bonet. cit. Γb. observat. s. 8., dc ex Abscessu in media cerebri parte dolorem Capitis excitatum, scribit
Ballonius M. de Conuul ne, dc ab Ascessu subcranio latente, meminit Arnoldus Bootius de A
bus dolorem Capitis excitatum, memorattract. a. de Anis. Brutor. cap. 2. , & a tumore seroso piae Matris cum icore inter Meninges , dc Cerebrum, observavit Hildanus centur. I. observ. 7 I.; plures observationes hujusmodi poteritis
videre apud Schenobium in s. observationum, Bonet. cit. Ac., Platerum in suis obfersation. , Husium pariter in suis obferoation. Α' discessione suturarum Cranii uequens est dolor Capitis, prout observavit Arnoldus Bootius de Agesi. Omisssis cap. q. in Hibernia. Frequens est dolor Capitis ablaac causa, quia dum suturae adinvicem discedunt fibras durae Meningis, quibus pluribus in locis cranio alligata est, distrahunt cum violentia, dc divellunt; unde dolor. Insignem
habet observationem Fontan. lib. I. Pra I. cap. I.;
Suturae enim per quatuor digitos ad invicem di junctae erant, quod observavit etiam mera , Antonius de Porris observ. 3 . Misceli. curis sanni quarti, ad policis enim latitudinem ad inviscem discedebant. Α' suturarum arcta nimis compage dolorem Capitis fac in cognovit Columb. m. I.suae Ana tomiae cap. 4., dc dolorem Capitis a suturarum
Cranii absentia, restri Platerus M. 2.suarum omservationum. Deficientibus enim iuturis, vel nismis arcte conjunctis impeditur trant piratio exta. lationum, quae continuo a sanguine in vasis cereis bri existente transpirant, quapropter istae in mermbranis colliguntur, oc quia acriminiam in se continent, membranas pungunt, vellicant, divellunt, lacerant; δ si Celsus lib. 8. cap. I. d erit,
Caput sine futuris firmissimum. IMe r dolore
tutissimum, puto intelligendum esse Celsum quoad causas externas, non quo ad internas, ec uatemperamento frigido, in quo exhalationes lamminis diminutae . . K Carie in Cranio membranam, qua hoc in .stitur corrodente, dolores Capitis neri, testatur
experientia in eis, qui gallica lue iniiciuntur. ΛPhilim excitanam dolorem Capitis, Observolt mnet. in Sepu rct. Anatom.
29쪽
Causae externae sunt Ebrietas, Crapula, mora sub radiis Solaribus, in Hypocausto, Aer maxime sirigidus, odores, & sumus fuliginis. Cirbonum, Calcis, Tabaci usus, Laistis potus. Dactyl i, olivae nigrae, Avellanae, Castaneae, Nuces juglandes, semen Canabis, Coriandri non praeparati, Thus,
Myrrha, Styrax in quantitate sumpta. Causae externae, quae coadjuvant causas internas dictas, & primo ad redundantiam 1 anguinis
colligendam concurrunt, sunt cibi optimi succi in magna quantitate ingesti, vita sedentaria, ali, qua suppressa evacuatio sanguinis consueta, mintus circulationis retardati, causa sunt, quae temtorem , & visciditatem sanguini communicant, ut cibi viscosi crassi, & nutrimenti densi. Λugent qualitatem calidam languinis calor externus, .lor aromatum, vini generosi. Bilem congregant omnia calida, amara, aromatica, & pastio irae, quae licεt non augeat bilis quantitatem, ei tamen servorem tribuit, per quem valde activa evadit,&multae sunt experientiae de dolore Capitis ab ira excitati. Bilis atra, cum ab adustione bilis flavae oriatur, illa, quae calorem corporis intense gent, bilis atrae generationem Promovebunt. Pituita,&Melancholia cum aciditatae, vel salse-dine dolorem Capitis efficiant; omnia salsa, acida , austera, longo usu intra corpus recepta, erunt efficacia ad augendas qualitates istas secundas aptas dolorem incere. Serum superabundat, ubi potus est excedens, & etiam ciborum humiditate scatentium usus diuturnus adest. Acrimoniam acquiret Serum a salsis, acidis, acribus, austeris in cibo, vel potus assumptis. Vermium causa est
putredo, ex communi lententia Antiquorum. Lapides, a materia tartarea acido coagulante aspersa oriuntur; hinc, quae tartarum generant,
ut vina generosa, & acida, lapidis materiam se,
uoad causas diiserentiarum. Dolor Capitistentivus fit a flatu distendente membranas, vel hcopia materiae in vasis membranarum contentae; unde ea, quae flatus, & copiam sanguinis generant, hujus doloris erunt causa. Dolor gravativus, a materia potius quantitate, quihm qualitate peccante, & membranis superposita. Pulsatorius, a materia arterias opprimente, quia dum impedit liberum fluxum sanguinis per cavitatem arteriae, hie suo impetu arteriam attollit cum magna vi, ut sibi aditum amiat,& in hac arteriae violenta elevatione consistit pulsatio. Dolor pumgitivus fit a materia acida, parvam membranae
portionem, & in superficie pungente, & velli,
cante; unde videtur imitari puncturam acuminis acus. Dolor perterebrans fit ab eodem acido, superficiem membranae transgrediente.& ad intimum istius penetrante cum violentia; unde & in hoc motu velut terebello membrana per itur. Dolor acutus fit ab eodem acido subtili,&motu violento membranam assiciente. Obtusus essc tur a vellicante, cujus acrimonia a crassite isti
conjuncta, & lentore obtunditur. Rodens, &lacerans, a materia salsa provenit, plus membranae partes afficiente; & si talis corroso,&hice. ratio calori sit unita bilem lacerantem ,& corrodentem demonstrat, dum haec cum acrimonia conjunctam habeat caliditatem,&si caliditas sit excedens, itaut ipsa doloris sensuin vehementem faciat, ab atra bile provenire inditium est, cum
haec bile flava sit calidior; si sine sensu caloris sit
dolor lacerans, & rodens, a pituita salsa, & pontica dependet, quia haec , praeter acrimoniam,&rodendi facultatem, nullum calorem habet. --Ior stangitivus est in membrana Cranium invostiente ab acido lacessita, cum tali sensu, ut os frangi videatur; ita videmus, ubi periostium o1- sum in aliis partibus tristi actione asscitur, dolo. rem hunc stangitivum excitari.
boad alias diiserentias, patet clare istarum causa; nam in Cephalallia, quae est dolor totius
Capitis, recens fit a pastione totius membranae cerebrum investientis, recenter in eam defluxae. si sit externus dolor, a passione totiua cutis, vel
pericranii externe os investientis; & quia in Cophalalgia dolor sit mitis, materia etiam vellicans, octristem sensationem dictis partibus imprimens in sua actione est moderata. Cephalaea, quia est
dolor inveteratus, & vehemens totius Capitis. connotat materiam diu in membranis cerebri imfixam, & in actione vehementem si internus, si
externus, eamdem materiam partes externas sinpradictas occupantem. Hemicrania, cum sit dolor occupans solum medietatem Capitis, designat materiam residere in sola medietate membranarum internarum, si sit internus, vel externam, si
sit eκternus; & quia quilibet istorum dolorum
potest continere differentias pungitivi, lacerativi superius die as, istorum cauta ex dictis patent. Omnes isti dolores possunt esse per essentiam,& per consei stim; sunt per essentiam, quando materia, dolorem essiciens, est cerebro infixa, im dependenter a quacumque alia parte; dolor per consensum est, quando materia ab indispositione
alicujus partis cerebro communicatur.
Quo ad signa, dolorem Capitis a sanguine inquantitate excedente demonstrant faciei rubor. oc oculorum, plenitudo venarum, praecipue stomtis, & Oculorum, calor in Capite mitis, & suavis.&qui tactui cedit; p cesserunt causae externae plethoram, seu copiam sanguinis cumulantes.superius recensiae; si cum istis signis conjungatur dolor pungitivus, lacerativus, perterebrans . .gnum est plenitudini, & calori Gguinis conjum Etam esse secundam qualitatem corrodentem, &vellicantem; &si adsit pulsatorius, denotat picinitudinem in aliqua parte vasoriam obstructionem parere, si gravativus, & tensivus, lola quam
Dolorem a bile cognoscimus, si dolor fuerit pungitivus, & mordax, cum calore ad tactum acri, non solum in Capite, sed etiam in reliquo
corpore, temperamentum biliosum, & p ccsserint causae bilem generantes cum oris amaritia- dici
30쪽
dine, per quam Paulus AEgetneta cap. 4.cdoctus a G.il. a. de composis. secundum loca, dolorem Capitis a bile distinguit, adest linguae,niarium, & oculorum siccitas, vigiliae infestant,
quas tenui linus, levit funus somnus interrumpit, in quo incendia, pugnae, certamina volatum.
aegrum turbant, & ex offervatione Disini ad nonum Rayli ad Almansorem, circa meridiem dolor a bile exacerbatur. Si ab atra bile dolor Capitis originem trahat, haec accidentia, & symptomata sunt magis vehementia.
Dolorem Capitis a Pituita distinguimus, si
dolor si pungitivus, lacerans, mordens, sine semsu caloris, si adiit propenso ad somnum, cum
inertia sensuum internorum,&eXternorum, ob
Pituitam in capite existentem, & spiritus sua frigiditate, & viiciditate inertes reddentem color saciei,&oculorum albus, distillatio pituitae a naribus , saliva multa humidus, causae ad pituitae generationem praecesserunt. Haec signa conveniunt copiae Seri in cerebro, & in membranis exundantis,&dolor a pituita,&a Sero per hoc distinguitur, quod praecesserint errata in eis, quae
Scrum cumulare possunt, ut potus nimius, alimenta humido reserta, urinae diminutio, solita etiam sudoris profuso suppressa, & temper, mentum ad generationem Scri propensum. Α - ties, & vehementia doloris, cum his signis de-1nonstrabit Serum aere multis salibus in eo di solutis impregnatum. A' Melancholia dolorem provenire, demonstrat temperamentum melancholicum, Cum ra-citurnitate, tristitia, fixus obtutiis, & praxesse. runt causae melancholiam generantes. Signa naturam, & qualitatem doloris demon. strantia, nempe dolorem esse pungitivum, vellicantem , distendet tem, habentur ab ipso ae
Signa doloris interni, vel externi distinctiva, non est tam facile invenire, ex Gal. 2. de com f. M dicam. 2. loca, quae vero ad hujus cognitionem vos ducere possunt, sunt dolor usque ad radices oculorum pertingens, quia radices oculinrum 1 cerebri ineningibus p eunt, unde fit, ut dolor eousque iacile propagatur, & ratione hv jus nnexionis evenit et Iam cacitas, quam in dolore capitis praedixit Hipp.; Fernes us vero P ;bolog. lib. s. cap. I. asserit, externos dolores ad radices oculorum pertingeres quod pericranium oculorum cavum pertingat, α per hoc dispem gatur, quod etiamsi verum sit dolorem radicem
oculorum tangentem externum, distinguemus
ab interno; nam si compressa, & commina umlide cute capitis dolor sentiatur, determinabimus
dolorem radicem oculorum attingentem esse eX- terniam , si vero dolor non sentiatur commota, & compressa cute, erit internus.
N lapide fustum dolorem, distinguimus ab acutie, & maneturis pondere conjunctis, semper in eodem statu, & loco permanentibus stae ulla diminutione,& augmento. Signum dolorem a
Vermibus distinguens: sunt puncturae morsus Imstar, interpolate tali gentes. Caries discernitur ab aliis caesis per hoc, quod dolor sit parvo sp,
tio circumscriptus acutus, sine ulla remissione,& multoties cum augmento ; non occupat enim,
nisi illud spatium, in quo adest Caries; & quia
humor hanc corrosonem efficiens Cariem dii tat paulatim, ideo etiam augmentum suscipit, nunquam decrementum, muliotiti ubi adest lues
gallica, ab hac Carie sunt dolores, qui semper
circa vesperas exasperantur. Tumor, vel Atascessus distinguitur ab aliis Causis,&ratione gravitatis, & ratione febris, quae semper cum A,scessu conjungitur.
Signa prognostica sunt: si dolor sit ab externa
causa procreatus, facilem admittit curationem,
scuti si a flatibus, vel a materia tenui, & non copiosa, quia facillime talis materia discutitur. vel ab intemperie nondum confirmata, & si in sola cute, vel pericranio fundetur sedes doloris: E contra vem dissicilem reddit curationem, si sit
in Meningibus cerebri, quia materia recondita non tam facile a medicamentis alterantibus imiemis, vel externis attingitur,& h purgantibus non facile educitur, &s fuerit crAssa,&in m gna copia, quia magis resistit, & consequenter contumaciorem reddit assectum, ideoque dolores a pituita contumaci diuturniori afflictione torisquent aegros,& Artis,& medicamentorum conatus contemnunt, nis longo tempore virtus medicamentorum materiae contumaciam oppugnet; item s intemperies fuerit habitualis, quia talis facta est naturalis, i leo dii scilliis tollitur; verum tamen est, quod in doloribus Capitis misenus periclitantur aegri, qu1m in doloribus ali
rum partium Colli, nempe aurium, oculorum, dentium, periostii, teste Gai. I. de caus. Θ immat. cap. 2. dc in 1. de compos . Medici 2. loca. cap. I. Confirmavit, testando, ob Debementem capitis dolorem, neminem unquam aut θncope
correptum fuit se, aut se ipsim occidisse. quemadmodum quidam dolore colli vexati δει, erunt , quae tamen sententia eligenda de simplici dolore; limbito vero respectu ad ea, quae solent,&possunt illum sequi, non est adeo vera, cum per dolorem Capitis deliria, phrenitides, vigiliae, epilepsae, amplexiae aliquando insurgant, quae & synco. Pem, & mortem asserunt. cuibuscumque urinae in febribus turbatae sunt, qMis umentorum bis dosor capitis ades, vel aderit, ita Hipp. bor.
7O, , quoniam, ut inquit Galenus in tammento. nam ex agitatione,&servore humorum, quem urinae turbatae ostentant saluosus spiritus una cum calore, prompte ad caput attollitur, qui do.
lorem ibi concitat, in vehementi capitis dolore cum febre acuta, si urina alba conspiciatur m lum, quia bilem sursum serri ad caput, non ad consueta renum, emunctoria significat; unde ex ejus caliditate metuenda inflammatio valde poriculosa; ita scripsit Gal. in id. de Urinis cap. s. Si vero in vehementi capitis dolore extrema fri