장음표시 사용
261쪽
mi, ingerat. V bi enim plus cibi quam pro natura ine sum est,Hippocrate attestante,hic morbum iacit. Al- i ta igitur mente omnibus reposita maneat haec non minus utilis quam breuis Hippocratis in Epidemiorum libris sententia, ubi ita, anquit, ακορι η - , -κ, Di κτόνων: Sanitatis studium est, non sitiari ei-bism impigrum epe ad lassorem. N enim quis ad satietatem utq; mgei I cigum, cum Iam uires grauet,fieri nci potest, ut illum perfecte natura concoquat. Si vero non concoquitu r,m orbu m pariat, adeoque pristinam sanitatem destruat&ab olea necesse est. Si vero mediocritate in assii mendis cibis usus fuerit, nunquam, aut raro periculosum morbum incurret. Lex igitur laetec praecipua sinorum esto. ne immodice cibos ingerant. Cat- tertim non tantum sanos,sed & egros lipe lex adstrictos habet. Siquidem & illis unice consertii is necesse est,ut in cibis assumendis legitima mesera teneant. Ut enim morbi sunt diuersi, ita alia atq; alia cibi mensura postulant.In diuturnis nanq; morbis,plenius:in acutis autem tenuius cibandum erit. Cuius rei rationem reddit Galenus lib. i. ad Glaucone,iis quidem verbis: In acutis mor.uis,& qui ad vigorem celeriter perueni ut, si tenuiter omnino cibare velis,haud maenopere trides.In longioribus vero,nisi per initia liberalius cibaveris,aut una cum morbo homine necabis,aut intepestiue victus ratio mutanda erit. Neq; enim accedete vigore uberior victus, qua prius,sed contra omniu qui per morbu exhiberi debeat tenuissimus in id lepus reseruandus est. Quae sinsula Hippocrates breui admodu sententia coplexus est, inquiens: Ubi morbus peracutus est,statim summos labores obtinet,&summe tenuissimo victu viedum. Ubi vero no,sed pleniore victu adhibere licet, latu a tenuis simo vi ictu declinandu, quantu morbus ipse suminis i utor suerit. Et iterum eode in loco: Quando morbus in suo vigore fuerit,tuc tenuissimo victu uti oportet. Vehinc palam si quato acutior est morbus,tato illia vigori viciniorε esse,adeoq; in eo tenuiori victu viedu. Quato aute cotra diuturnior est, lato illsi a vigore magis abesse,& tenuε victu respuere,plenioreq; expetere. Proin
262쪽
se in diuturnis quidem morbis semper, in acutis autem, Duo suns ubi non eompetit,periculosias. Vt itaque medicus in in quibuε praescribenda legitima cibi mensura non erret, ad duo , cibanda a quibus potissimum cibandi consilia petuntur, ne cisilia pe pe morbi summum vigorem, & aegrotantis vires,ille re univir. spicere lebet. Id quod etiam Hippocrates faciendum I. Aeb. 9 esse iubet,dum ait: Coniicere Oportet, num aeger pol illis cum victu ad uigorem usque morbΠperdurare: S in unis quid ille prius deficiat, nec cum eo victu durare queat: M aut morbus antea deficiat,& retundatur. Haec ille. Si itaque medicus diligenter morbi uigore,& vires aegro- Σπatorsi is expendat, haud facile neque in tenuis, neque in plorenMoru nioris victus usu errabit. Cum vero utriusque error et pleuio sit periculose sol ter tamen altero est deterior. Si dili-ris ιnter genter inter se eorunὀem errores conseruntur, perspi- se talia . cuum euadet deterius esse, si quis se a tenuiore victu ad N . pleniorem intempestiue transferre cogatur, quam si e plena re in tenuiorem mutationem instituat. Nam ubi morbi ratione, qui iam versus vigorem properat, de trahendum maxime esset, ibi virtutis conseruandaeqr 1. b. I tia adiicere cogitur medicus. Atque id est, quod abis Hippocrate est dictum: In tenui victu aegri delinquut, D quo fit ut maiore afficiantur detrimento. Omnis enimis error,qui committitur, maior fit in tenui, quam paulo D pleniore victu. Propterea etiam iis,qui sani sunt, peri, is culosus existit admodum tenuis status,& accuratus vi- ,, ctus, quod nimirum errores grauius subinde ferunt. ,, Quapropter tenuis & accuratus victus, maxima ex parNρ perpe te periculosior est eo,qui paulo plenior existit. Hacte- νηο perι- rius Hippocrates. Non autem ab re adiectum est ab Hos ste Hippocrate, maxima ex parte . Nam iis verbis quo
U- rundam imperitorum medicorum erroneam senteno . tiam explodere uoluit, qui assirmant medicum quouis . . I tempore in pleniorem, quam tenuiorem victum ploniorem esse debere, cum tamen tenuem non perpetuo
esse periculosum. sed maxima tantum ex parte Hippo crates asserat. Est enim ubi pleniore victu in morbis non sine grauissima noxa uti liceat. Quippe in acutis morbis, qui celeriter ad vigorem perueniunt, si quis pleniore victu usus fuerit.inemendabiles novis aneret, eo quoa
263쪽
quod naturam,quae tum in coquendo morbo est,in suo munere impediat,& ad coficiendos cibos auocetiQuod aurem noxae non contemnendae e pleniore victu acci dant,adeoq; eo nomine non quovis tempore in pleniorem victum proniorem eIse conueniat, in nostris su per paulo ante citatam Hippocratis sententiam commentariis copiosissimc demonstrauimus, ut necesse non siς in hoc loco pluribus agere . Ad eius itaque Aphorismi enarrationcm lectorem nunc ablegamus, ne in imme sim praesentis libri moles accrescat. trus litate cibi. C A P. II I r.
o si T mensuram cibi,eiusdem etia qualitatis tam in sanis, quam in aegri y, a medimp coaccurata diligentia expendenda venit
Quippe in sanis, simili qualitate praediti Satu simi
cibi: in aegris cotrari j sunt assumendi. Qui cibo enim naturaliter se havent, adeoque sani sunt, eos in requirsit: hoc statu seruare ac custodire oportet. Qui veropter regri con- naturam assiciuntur,& cum morbis cossietantur,eorum trarios. statum immutare est necesse. Nihil autem seruatur nisi per similia,neque immutatur tolliturque quicquam nisi per contraria, ideoque sani similes semper postulant
cibos,egri autem contrarios. Proinde temperamentum Deorum,qui recte valent, per similes cibos coseruandum l. xi . uaerit. Quod vero tale est,ut iam actiones ostendat,id pen in iis cotrarios demoliendum erit. Quorum itaque temperari Vamentum, verbi gratia, natura humidum, quale utique puerorum est, iis cibus humidus maxim Meniti .Qui vero sicco aliquo moxbo, qualis febris V, laborant, ijs contrarius cibus . nempe humidus, utilis est. Qui vero humido correpti sunt morbo,qualis est anasarca,tis si l . 1 .Milicus: qui calido,frigidus,qui frigido,calidus competit ci Lbus. Quod, ut alia omnia, breuissime quoque Hippo crates docuit , ubi in Aphorismis ita scriptum relictui te Victus humidus omnibus febricitantibus prodest,prae- .sertim vero pueris,& aliis,qui hoc genere Victus uti co 6. Enide. sueuerunt . Et in Epidem iisi ubim eum scribit dum: Calidae naturae refrigeratio, aquae potio, & quie ho. 1 3
264쪽
confert. Per calida nanq; naturam, ut in eius sententiae enarratione fusius moniliavimus,noea in qua nativus, adeoque mediocris, sed eam potius, in qua acris & mordax calor,atque adeo praeter naturam abundat,Hippo crates intelligit. Et rursus eodem in libro, ubi ait: Calidum corpus per id quod conceditur,intus refrigeratur: contrarium, contra. Possem complures alias eius autoris sententias ad institutum nostrum facientes producere sed quia satis est paucas has citasse, ad ea potius, praesertim cum res per se plana sit,quae reliqua sunt, progrediemur. Reliquum autem est, ut medicus qui cibi calidi, frigidi,humidi,aut sicci sint,cognoscat. Quum. vero hoc ipsum Galenus in iis libris, quos de alimentoru secultatibus posteritati reliquit, perspicue tradiderit, sussiciet in praesentia locum indicasse. Neque enim costium est singula particulatim in iis libris referre, quod ita in
VANTVM in victus ratione momenti habeat consuerudo, in primis hoc a ve-q-teribus celebratum satis indicat, Consueta ἀ 'Qὰ-: consuetudines esse ac-do acquia quisititias naturas. Ut igitur natura ipsa stitia s- similiu ciboruasi umptione c5seruanda est,ita quoq; C Me altera suetudo,quae, ut dici solet,altera est natura. Hinc no te natura. mere Hippocrates dixit: us logo tύpore cosueta stin z.vb. O etiam si deteriora sunt, insuetis minus molestare solent. Consuetudo vero in victus rati ne non solum in lanis; sed & in aegrotatibus accurate obseruada erit. Quapro. b. II. pter Hippocrates non temerem prima Aphorismora sectione, ubi ex profesto de victus ratione agit, aliquidd 'l' consuetudini dandum esse praecipit. Et clarius libro iecundo de ratione victus acutorum morborum, ubi In M. ter alia ita de consuetudine inquit: Quod vitiosus tumi D cibus, tum potus,sem Per sibi similis, ad sanitatem tuticie. ,, sit, quam si quis subito ad alteru vel meliorem se tran
serat ,sacile intelligitur. Nempe tum iis qui bis die co-
265쪽
medunt, tum iis, qui semel, noxam imbecillitatemque -
pariunt repentinae mutationes:& qui prandere no condi is 1ueuerunt, tamen prandent , statim aegre habent, toto is
item corpore graues redduntur, imbecilles, & segnes. is Quod si praeterea coenaverint,ructus acidus, & alui le- is uitas subsequitur. Grauatur enim praeter:consuetudi- is nem ventriculus, qui antea aridus esse, neque bis intu- is 'mescere,neque bis cibos concoquere consueuit. Haec ii ,, te. Quae etsi prolixa sunt, tamen referre placuit, ut inde quantam vim tam in fimis, quam in aegris habeat con- suetudo, cognosceretur. Sed dicet hic quispiam, si tan- An prauatum momenti consuetudo in victus ratione habet: igi- consueti tur haec ipsa, etiam si praua est, nunquam mutanda erit. do mutanRespondeo nunquam subito esse mutandam,quod Hip ta sit nee
pocra e teste,repentini mutationes omnes caucdς sinti ne . Et idem libro a. vict. acut .morb. Aphori .ai Repen- 6. Epide. tinae mutationes noxam imbecillitatemque pariunt, . Cum itaque: omnes subitae imitationes periculo haud Apho. 21 vacent, a consuetis quoque cibis nemo repente transeserendus erit: sed si omnino prior victus ratio mutationem requirere videtur, fiat paulatim & sensim,iuxta illud Hippocratis: Plurninum & repente vacuare,aut ex D 'plere,aut aliter quomodocunque corpus mouere, peri isculosum. Et omne quidem nimium naturae inimicum is .eest Quod vero paulatiria fit, tutum,praesertim tibi quis ,, α ab altero ad alterum progreditur. Ut iam perspicuum - uitii A. euadat subitam mutationem omnem, ut quae de extre-mo in extremum absque medio fit, naturae, quae in me- Ut diocritate consistit,este aduersam. Contra eam,quae senseri sim & paulatim s amicam, ut non temere Hippocrates in paulo ante citata sententia dixerit, vitiosum tum ci- . G abum, tum potum semper sibi similem, ad sanitatem tutiorem esse,quam si quis subito se ad meliorem trans serat. Caeterum, non satis est mutationem consuetudinis Quo temnon esse retentinam,nisi legitimo etia sat tempore. Le pore mugitimu vero tempus est sanitatis, quum optime scilicet ratio eou- valemus. Nec tamen quod uis fanitatis lepus, sed id du- suetudι- taxat, quo a rebus ciuilibus immunes sumus, & nullis nissata aliis negotiis distringimur. Quod certe confirmant ea,
266쪽
is Consuetudines ipsae tametsi prauae sunt, displicenti- ω bus sibi adhuc corporibus mutandae haud sunto Quinis nec per summam Canitatem semper id tentandum, sedis tum, quum is,cui mutanda sunt,a ciuilibus maxime ne n gotiis vacat. Et paulo ante iam citata verba: Quinetiam,inquit,intemperies ipsas quaecunque adhuc intrati sanitatis fines subsistunt,si corrigere studebis,contrariam quodam modo victus ratione curabis:quod tamen per ,, multum si otium . Nam si in negotio sint, similibus is uteris, potissirnum quum ita suerint corpora assueta. Idem plane testantur, quae ille scribit libro sexto eius. ,, dem operis,capite tertio,vbi inter caetera ita ait: Porro es alimenti species,si quis temperamentum vertere in meis lius studet, contraria esse temperaturae debet . Sensim ,, vero id fiet citra noxam,si&praest medicus' qui cura ,, tur, ita sita Negotiis liber, ut omnia suo tempbre pera- ,, gat. Nam qui in rebus ciuilibus versatur, &multisne M gotiis distringitur, huic tutius est,ut nec tentet temperamentum suum mutare. Nec discrepant, quae libro 3. ,, Therap. method. cap.9.scribit inquiens,'niusarbitror ,, est, quum plane valent, non quum aegrotant, vel de ses, queruntur, intemperatis naturis victus rationem mutam re. Gaudent enim naturae consuetis te inper. Proinde vea. via. rissimcdixit Hippocrates : Mutatio ipsa quidem nonam. 13. parum conducit, si eius recta fit transtatio hoc est,si fi t Ad con- sanitatis tempore,& per otium,nec sit repentina.Nam, suetudi- ut ex iam dictis liquet, tres illae conditiones ad consuenis muta tudinis mutationem requiruntur. tioue tria ε'quirun De cibi delectatione. I
ORRO in cibis praescribedis medicus di
a ligenter consideret, quibus aeger maxime p delectetur. Nam qui cum v suptate astu-- ζ muntur cibi, eos ventriculus auidius amplectitur,promptiusque&expeditius concoquit. Contra eos, qui displicent, auersatur, restigit, nec avide amplectitur,neque expedite concoquit. H inc
Et ut saepenumerosuauiores cibi,etia sit deteriores sunt,
267쪽
melioribus, minus tamen suavibus, praeserantur. Id quod Hippotrates quoque faciendum esse praecipit in Aphorismis,ubi ita scriptum reliquit: Paulo deterior ci e. apb. 31bus & potus,qui tamen sit suavior,melioribus quidem, sed minux suauibus anteferendus. Verum non deerunt Num per medici, pi serrim qui assentationibus sese potius quam pes uo stae ruditione vendere student, quiq; aurum magis quam vili ne salutem aegri sitiunt, qui hinc sui erroris patrocinium tibi aevis arripient,sibique licere putabunt,ut nunquam qgro ex- exbdedi. hibeant, nisi quibus maxime delectetur. Sed quam sal
tantur, quamque sicelerate Hippocratis sententia abu- m . tantur, perperamque ad tuendos suos errores eandem
detorqueant, alia eiusdem sententia demonstrat, in qua quantum aegrotantibus in cibo & potu sit gratificandu, di seire exponit. Ea vero est in sexto Epidemiorum ii, Sectio. bro ubi in eum scribit modum: Hec sunt, in quibus ae- apbo.I. grotantibus est gratificandum, ut scilicet cibus S potus , pure coficiantur. Grata etiam sint,quq viderint,& mol- 'lia quae attingunt, sed non admodum laedant, & facile 'reparabilia sint, veluti frigidae exhibitio, ubi ea opii, 'suerit, & alia. Haec ille. In qua sane sententia Hyppocrates perspicue in quibus potissimum aegrotantibus sit
grati scandiam, & in quibus iisdem obsequendum sit, orandit. Quippe in eo maxime aegrotanti obseque dum erit, ut tam cibus quam potus qui illi osseruntur a ministris,puri,& a sordibus repurgati sint: sic enim maiori cum uoluptate eosdem assumet, tumque eos ventriculus auidius amplectetur, & expeditius concoqueti Dein obsequendum etiam interdum aegris, ut illis per mittantur etiam ea, lue non quidem plurimum,sed parum admodum nocent. Quod significare volens Hippocrates,dixit: Non admodum laedansi& facile sint reparabilia. Et in Aphorismis, paulo deteriorem laudauit cibum, non omnino prauum, eiusmodique inferentem noxam, quae corrigi nequeat. Sic certe aquae frigidae interdum potum aegrotanti concedimus, ubi scilicet ea Dpus est, & noxa, quam inseri, reparari facile potest .
od de aqua frigida diximus, id ipsum de omnibus lus tum potibus, tum cibis Intelligendum venit, vin Ri necesse de singulis particulatim verba facere.
268쪽
i . N cibis assumendis non solum ea,qu hau i. v. ' ctenus dicta sunt,obseruanda erunt: sed&i hoc unice curandum, ut legitimo ordine cibi ingerantur. Legitimus autem assumendorum ciborum ordo est, ut cococtumus assia lacilia, iis quae dissiculter concoquuntur,praemittantur. mendoris Nam si is ordo tu ibatur, tum illa, quae concoctu diffici cibori. ον ha sunt,ea quae iam concocta sunt, quo minus descendedo. re, S e ventriculo egredi possint, impediunt. Debent quoq; ea,quae liqui ὀa sunt, solidis & aridis antecedere, quod alias liquida in superficie ventriculi natent. Prae. tere edulia,quae deiectionem moliuntur,iis, quae tarde. Comnaeant,lubrificantia adstringentibus, celeriter subsidentia, iis, quae in ventriculo morata corrumputur,citius sumenda sunt. Verbi gratia, oua sorbilia, & id genus alia cohcoctu facilia, iuscula, olera, carnibus assis , ii Cotoneis, aut punitas malis prae mittenda sunt. Ut autem medicus omnium horum exquisitam notitiam habeat, adeoque quis stlegitimus assumendorum cibo Tum ordo, perspectum habeat, dilige ter illi Galeni,quos de alimentoru facultatibus libros coscripsit, euoluendi erunt, e quibus certe singulorum ciborum facultates cognoscet, quemque ordinem in assumendo obtinere deseat,clare admodum distet. Caeterum quae de ordine ciborum hactenus diximus, ea ad ventriculum naturaliter se habentem reserenda erunt. Nam si cui ventriculus iusto laxior sit,huic certe praestiterit quouis tempore adstringentia lubrificantibus praeposuisse, quod alias fieri nequeyt,ut tantisper cibus,donec persecte co-eoquatur, in ventriculo retineatur. Robur etiam aliquod ex iis ventriculo accedit, si ea, quae asti mpsit, rectius conficere potest. Quid multa' ventriculus praeter naturam assectus no eam victus rationem , nec eum ingerendorum ciborum ordinem, quem sanus requirit, sed potius victum contrarium,&qui illum ad medio, . . eritatem quandam reducere queat.
269쪽
De tempore a sumendorum ciborum. CAP.. VIII. VRANDUM quoque nobis erit,ut tam sani, quam aegri conuenienti tempore ci-c -bum ingeramus. Sani utique solita&cOn Te visu ela tractenus hora, postquam hesternus assumen priorve cibus descederit,&iam consectus dorum e suerit, ac ipsi modice antea exercitati fuerimus, iamque bonum in illiciente appetitu prandium sumemus, & c nabimus. μου. Si enim consueta hora idipsum secerimus, natura ipsam ad consciendos cibos alacrem ac promptam e X perie mur, ut quae statis horis suum facere os scium didicit. Quod si vero priore nondum consecto cibo, necdum in aluum demis , alium ingeramus,hic prosect5 perinde atque is, qui prior assumptus est, non concoquetur, adeoque maximae cruditatis causa erit. Proinde mirum Crapula. non est, quod ij,qui gulae ac ventri toti serui ut, deditiq; quorunda
sint, ac sese a summo mane ad summata. Vsque noctem notatur. multo varioq; tum cibo tum potu non implent solum, sed etia distendunt,cum cibus cibum assiduo excipiat,&compotationibus studeant, magna sibi cruditatem com . . parant, nec ullus eorum ad iustam senectam perueniat. Nam dum ex intemperatia illa maximam crudorum ac vitiosoru humoru copia coaceruant,fit ut podagra,cal culo,coli dolore,carcinomate,sebribus,& id genus aliis . . malis prius annis aliquot misere torti, tandem vitam . , cu morte comutent. Caeterum prodest plurimu,ut ante cibum exercitemur, quod ita calor nativus augeatur, ci , buscpassumedus dem expeditius immutetur ac consciatur, nutritioq; felix succedat. Quod quum intelligeret. Hippocrates, no ab re in Epidem iis ita scriptu reliquit: 6. Due. Labor cibu praecedit. Sed ea de re suo loco susius. De - se T. 4.niq; illi ciete appetitu cibus assis mendus, nec eo ad eden apho. vliadum instigante cibus disserendus est. Quippe si ventriculus iam vacuus alimentum postulat, nec eius copia est, excrementis impletur. Ea sunt sanies quaedam
biliosae, pituitosae,& serose, quas solas trahenti illitum, quum nutrimento indiget, iecur remittit, & con cedit . Vt no temere hactenus hoc in scholis medico ao 4 ut
270쪽
maius sit usurpatum: Diutius tolerare famem, ventriculum tolerare malis complet humoribus. Plurimum ii itur ad sanita- fame,ven iis conseruationem conseri, si iesitimis hora S tempotriculum je cibus assumatur . Contra vero infirmum morbosum prauu b. que,ac Deo & hominibus odiosum corpus reddet,assimoribm dua crapula, ciborumque ac potuum ingestio, ut eo maimplet. iori studio nobis adnitendum sit, ne per sanitatem intempestiue cibum ingeramus. Non solum vero per sanitatem, sed N per morbos cauendum eri ne intempe-In accese stiue cibus assumatur. Siquidem in morborum acceΩsionibus sionibus a cibo prorsus est abstinendum, quod hoc temmorborsi pore natura circa morbi materiam occupata lit, ideoq; a cibo cibi oblatione a suo munere haud auocanda . Hinc est, proUM quod Hippocrates prudentissime dixerit: In accessio abiitine- nibus a cibo abstinere oportet,squidem cibum dare nodum. cet. Et si per circuitus morbi accestiones habent in ipsis 1.aph. , , accessionibus cibum subtrahere oportet. Et paulo post: 13. - Η is quibus per circuitus accestiones fiunt,nihil dandu, Mib. D neq; ut quicquam asumant cogendi, sed adiectionibus 29. is ante iudicationem subtrahere conuenit. Idem etiam Ω-- ciendum esse alibi praecepit inquiens: Quum a vacua- σω. 34.,, tione sorbitiones exhibere volueris, obserua febrium is accessiones,ut neque quum adsim neque quum ventu ,, rasiant, eas ingeras,sed quum iam finitae sunt, aut quie- ,, uerunt, dc quum maxime a principio distare videntur. Non in ,, Verum ne quis ia citatis Hippocratis locis motus, omniis se in omnibus accessionibus morborum a cibo esse absti-brium ac nendu existimet, adhibenda,in febrium potissimum a cessionib. cesilonibus distinctio erit. Neq; enim quod diximus,ina cibo al l omnibus sebribus,sed in quibusda duntaxa obseruan- eud i. dum erit. Quippe in earum febrium accessionibus,quae
' ob plenitudine, vel obstructione,vel phlegmone,vel hu
moris cuiusda putredinem,ex .itantur,cibus in accessio. . . ne oblatus maxime malo est: adeo lane, viij quide, quibus hac ratione sebris accenditur, nec in inclinatione se bris citra magna noxam nutriatur, nedu ipsa accetaone iam inuadente. Quu vero excitatur febris propter mordente acrimonia excalefacti extenuatiq; ex sole, inedia,& laboribus succi, maximu eius remedium est, humidunutrimentum. Proinde sic laborantes,omni certe tempore,