장음표시 사용
51쪽
Iliad. A. . ru peritissimu uate Homerum, in liqc pro rupisse uerba,
Quod carmen Eobanus Hellus optimus Germaniaei vates, ita conuertit, i Vir medicus, Hiuidem multis uirtutibus u
Praualet, ante alios multos. l. i.
Honores Atque hinc est,quod ueteres Medicis,propter artis qua Medicis profitebantur praestantia, amplissimos decreuerint ho- olim de- nores. Quippe Hippocrati Abderas sanadi Democriti creti. causa proficiscenti: uniuersa ciuitas, non uiri tantum , sed& mulieres, insuperque senes & pueri, obuiam ante portas processerunt, illumque summis& honoratissimis titulis prosequentes, seruatorem patriae, patremq; appellauerunt. Huic quoque a senatu & populo Atheniensium is honor est habitus, eaque relata est gratia,ut propter seruatam a truculentissima peste Greciam ei lui di decreti sint, magnisque mysterijs ab iis initiatus, aut , reaque corona mille aureorum,oesio plane insigni,d .. natus sit. Erasistrato Aristotelis filia genito, ob Antiochum regem sanatum, a rege Ptolemaeo filio eius ce tum aurea talenta, hoc est, nostrae pecuniae nummum aureorum sexaginta millia numerata sunt. Q. Sterti nius, summus in re medica olim Romae habitus, duodena millia,& quingentos aureos nummos a Caesaribus accepit, quum priuato quaestu dena quina millia in sin-ρ gulos annos,numeratis domibus,cogere sistebat. Romani praeterea Caesares medicis in singulos annos amplissimum stipendium, ducenta & quinquaginta seste tia, ut Plinius autor est, pendebant: quum tamen reli- suarum disciplinarum professoribus centena tantum in annum numerabant.Sed desino plura medicoru pret-mia referre,quod sciam di scendarum artium finem non esse quaestum,aut mercedem,sed ueritatis potius fruendae ac inquirendae studium, & ut quam plurimis prosimus.Tantos uero honores,ac tot praemia nullo alio nomine in medicos contulerunt ueteres, quam quod im-
mtam ese illoru doctrina a spectu habueruli &admu
52쪽
torum uitam &ualetudinem tuendam summu necessa viam. Vt caecos plane & iniquos sui se iudices palam sit, qui inter proselsores Medicis postremum locum assignarunt. Ied haec est perpetuo bonorum fortuna i ut ipsMwssimi quique pr ferantur.' Medicina quidsit. C A P. III. MEDICINA a vabis uarie est definita. Ab Hippocrate quidem in libello de ui flatibus sic finitur, Medicina, inquit est adiectio & subtractio. Adiectio quide deficienti um,subtractio uelo eorum, quae in eorporibus hominum redundant. Hanc desinitionem Calenus lib. D. Therap. methodi, cap. Ir. & aliis plerisque locis citat,& comprobar, nec certe temere: nutata enim est medicinae pars, quam ista finitione:non siel Complexus Hippocrates. Quum enim primae ac maximae eius partes sint duae, quarum altera sanitatem tuetur , altera moibos profligate praesentem certe sanitatei non nisi adiectione optimo ru ciborum & potuit, & sit -- peruacuorum excrementorumve subtractione serua bimus: amissam uero iisdem quoque, nempe subtractione ciborum, ubi ex redundantia morbus natus est :adiectione uero eorundem tibi ex desectu morbum c traximus, recuperabimus. Subtractione itidem eorum medicam cto runt,quae redundantia' uacuant,& adiectione eorum, quae corpori robur adiiciunt. Quid multa adiectio et detractio omnes res que homini ta ad tuendam sanitatem, quam ad praecauendum fututu morbu , Spraesente profligandu administrantur,cotinent,acccse plectu tur. Idem in libello de arte,medicina ait esse aric, quT a morbis aegrotates prorsus uindicat, & morboruuehementia obtundit, atq; ijs, qui a morbis uicti sunt, manu non admouet. in quibus enim desiperata omninonius est, Galeno lib. xj. Therap. Methodi ca. ix.teste,im prudentis consili j fuerit,apud vulgu infamare praesidia, quae multis fuere saluti: Hic in commentarijs suis super Hippo c. aphori sinos rectissime,& de sententia Senis cosuluit Galenus deploratos non oportere attingere, sed magis recedere, euentu morbi praenuntiato. Herophi
Ius in hunc modu medicina definire uoluit: Medicina, inquit, H stra
53쪽
praedicunt, & praeteritu in memoria reuocant. Ade--. dem modu neutra sunt, quae neutrum a tactu ostedunt
praenuntiant, & memoriae tradunt,& quae nihil omnino de affectibus indicat: aut non magis salubrem, qualia in- salubrem , aut partim salubrem, partim insalubrem : aut aliquado salubre,aliquado vero insalubre. De quibus copiosius libro quarto capi. ij. dicemus. Medicina itaque scientia est, non proprie preseque, sed communiter acitate sumpto vocabulo,salubriu, insalubrium,& neutrorum. Porro quu proprie loque io, ut sequeti cap. fusius medicinae docebimus, medicina scientia non sit,alii hac sic definire definitio maluerunt: Medicina est ars ad hunxant corporis fani-
alia. tatem tuendam , profligandosque morbos comparata. vel ita,Medicina est ars, usu Atque ratione costituta,co
. poris humani bonam valetudinem custodiendi, perdi- tamq; recuperandi. Quae itidem bonae sunt definitiones, quod totius medicinae capita contineant. Sed domedicinae definitione satis.
ia Quod medicinasiit ara, non scientia. Ca P. III LUum in definitione medicinae, quam pras cedenti capite adduximus , diserte dictum. bi ' i q sit medicinam artem esse, & nequaquam . scientiam, necessariu erit, ut hoc in capite eius rei causam paulo copiosus explice mus. Quod ut ordine praestemus, primo quid sit ars acientia. scientia perspicue exponemus. Scientia proprie est,quae ex certis, indubitatis, firmisque principiis comparatur is Vel, est notitia vera, cui propter demonstrationem fi v miter assentimur. vel, ut supra est des nita,certa, firma,Ms. & a ratione non declinans notitia. Ars autem est eN multis notionibus, seu animi perceptionibus, usii Mexercitatione conquisitis, atque in unum vitae utilem finem spectantibus, coaceruatio. Alii ita finiunt:.Arv. est praeceptio animi, quae dat certam viam rationim quae faciendi aliquid, quod utilitatem , aut honestatem con medicina tineat . Proinde quum medicina quaecunque ratione
Mars. perlustrat, ad hominum,utilitatem reserat, ct accommmodet, nec sit eorqm, quae necessario fiunt, sed finem
54쪽
suum contingenter nanciscitur , artis nomine hanc Contineri p r est . Neque enim medicina est nisi habitus qui cum rati e vera in faciedo positus est, quod plane arti conuenit,ut testis est Arist.qui lib. vj. Ethic. calviij. S iiij.arti , aduersus scientiam, singula haec diserte adscribit, quum inquit: ἰα- ,--:
Omnes existimamus, quae scimus, secus euenire, non
posse. Est igitur scientia habitus, in quo vis quaedam ad
demonstrandum est posita: ars vero habitus, qui in s Ciendo cum ratione vera est. Non est igitur medicina, ut quispiam existimaret, partim scientia, partim ars dicenda, tam et ii multis constat theorematis, quae ipsa quidem per se continet scientia: verum quoniam omnium , inter se quam aptissime cohaeremium S concordan' . ttium ea est in medicina conspiratio, isque consensus, ut homo incolumis & saluus per eam seruari possit, aeger: Introdu- autem in integrum restitui , ex ipso sne, uniuersa, artis Hor seu nomen accipit. Quae dicimus,confirmat autor intro- Nerici
ductorij seu Medici: qui Galeno lib. vs. Epid.sedi ij.co m. autor
xxxj.teste,Herodotus fuit: ubi in eum scribit modum i quis. Rationales aliqui, ut Erasistratus, medicinam par- istini si lentiam, ut est ea pars,quae causarum & naturae co- is gnitionem docet: partim coniecturam, ut curationem is signa tradentes partes existunt, censuerunt. MethΟ- is dici vero iii uniuersum ipsam esse scientiam praedicant. ,, Vtrique autem, potissimum vero Methodici, a ve- mritate aberrarunt. Scientia enim est conueniens, firma,& Scientia. Nunquam a ratione declinans notitia. Ea vero neque is apud Philosophos est, praesertim dum reria naturas per- ,, '- , scrutatur: multo sanc minus in re medica, imo ne omni- rino ad homines venit. Quamobrem medicina merito Ars quid ars dicatur. Siquidem ars est perceptionum animi &bis notionum certa qualitate & quantitate exercitatione is conquisitarum, ad finem quendam vitae utilem spectan- istium coaceruatio: Perceptiones igitur & ipsa huma- is nas, & eas multitudine sufficientes habet, ut sit earun-. isdem coaceruatio,praecipuo coexercitatarum,hoc est,sibi is concordium ac contonantiu coonexarumque. Quo fit ri. . ., i
55쪽
Vt propriissime ars nominetur, quod nimirum artis definitio ei conueniat, &quod animi perceptiones in ea ad aliquam vitae commoditatem spectent. Quippe homines sanitati restituere, &in simitate perdutare', ad vitam pertinet. Haec ille . Ars itaque est medicina, Mnequaquam scientia. Verum mox aliquis ita secum c gitabit: Si medicina, uti iam ostensum est, ars existit, igitur coniectatrix erit. Si coniectatrix, igitur nulla theoremata firma, stabilia,&perpetua habebit. Prohoenodo dissoluendo animaduertendum, omne theorema praeceptumve Guleno in lib. de optima secta teste, esse generale & firmum. Erunt itaque etiam singula praecepta medica vera, utilia, & iactis principiis consentientia. Quatenus enim sub animi perceptione quodlibet praeceptu cadit, eatenus veru esse oportet.Falsi naq; nulla peria ceptio est. Quatenus aute ad fine alique vitae utile pertinet, eatenus unu quodque theorema sue praeceptu utile Ee necessariu in esse opus est. Coaceruatione vero perceptionu ad praeceptoru inter se, & ad praemissa principia
consensum habere, necesse est. Quemadmodum enim sub uno principe subditorum multitudo concipitur : sic etiam praeceptum ad ante iactum principium refertur. Ob id omne theorema praeceptumve medicins,ut etiam aliarum artium, in primis verum esse debet: secundo uti te: tertio iactis principiis consentiens. Quae vero talia non sunt,& quibus unum ex tribus iam dictis deest, theoremata & praecepta medica dici non merentur. Quamobrem hallucinantur illi, qui medicinam artem coniectricem este existimant, propterea quod theoreo mata coniectatricia habeat . Non enim a theorematis' haec enim,ut comprehensum est, vera, atque adeo per petua, firma, stabilia,& principiis consentientia sunt. ted ab actione,&medentium opera, quae incertum habent euentum,ea coiectrix dicitur. Proinde ut omnium artium praecepta firma & perpetua sunt, ita etiam medicinae . Verum ut non omnium artium finis semper a
cingi potest, adeoque fit, ut illae coniectrices sint & appellentur, quod scilicet incertum ancipitemve euentum habeant. sic quoque medicina coniectrix nominatur,
56쪽
gat. Nihil autem aeque medicinam, Galeno eap. xii. libri de cura di ratione per sanguinis missionem teste , in suis actionibus coniectricem efficit, atque cuiusque remedii quantitas. Nam etsi frequenter compertum habemus tempus exhibendi cibi aut potus, eiusque aut calidi, aut frigidi, instare, tamen quantum dandum sit, certo haud scimus. Idem in purgantibus etiam medicamentis usu venit. Siquidem quod aegrotanti praebendum sit medicamentum, quod aut silem flavam, aut
atram, aut pituitam, aut serosa excrementa uacuet , exquisite nouimus, caeterum quantum dari oporteat, isnoratur. Quantitas enim,ut lib. iij. Ther. metho.c.iij.
Galenus ait, nec dici, nec scribi, nec omnino percipi potest: ut igitur coniecturis quibusdam colligatur, necesse est . Proinde medicinam ipsam coniectricem facit in primis remediorum quantitas, quae non nisi coniecturis quibusdam deprehendi potest, &dein medentium actiones & opera, quae incertum euentum habent. cardanus tractatu iii. suarum contradictionum capite xx illo'fluo laurificem fac uuaessione dissoluenda se torquet, sed ita ut rem magis inuoluat &obscuret, quam explicet. Quapropter omnes medicinae studiosos hortor & moneo. ut ta nouam Delli len) Imnstrin uegenum libros contraῖictionum 'Cardarina iugiant, modo nolint se Ineas coniici am C quit tes ac ditscultates, unde se perpetuo extricare neque t
a C T E N V s quid medicina, & quod
ars, & nequaquam scientia sit, demons strauimus. Reliquum nunc est, ut ex quo artiu sit genere,inquiramus. Quod
ut rectius fiat,initio animaduertendum Artes n. erit, artes non ex materijs ipsis, quan- ex mam 'doquidem materiam unam constat pluribus artibus rise, βδsu b iici, ut lignum, exempli gratia, nauium artifici, ex e carpentario, machinarumque structori: sicuti & unam dicandavi eandem que artem permultis uti materijs, ut uerbi .esse. gratia
57쪽
gratia, medicar arti cum una sit, infinitae materiae sub-.1iant, corpus nempe sanitatem suscipiens,cibi,ac potus, medicamenta omnia, & quae ad victus rationem pertinent: sed ex fine. Propter hunc enim & communibus actionibus, S proprijs praeceptis atque principijs diste-.
Artium runt. Qua propter si a fine,ut decet, artes iudicemus,ea quatuor rudem quatuor erut genera. Vna,quq Graecis β εωροτικη, genera. Latinis contemplatoria uocatur. Haec est, Galeno in li-
Contem - bro de optima secta ad I hrasibulum teste, quae in sola platoria. rerum quas inquirit contemplatione,id est,cognitione S aestimatione, sine ulla corporis actione, finem habet , ut Arithmetica, A strono nata,& Physica . Siquidem nuli a harum aliquam exigit actionem,sed ipso rei,cuius ita Activa. dium habet, intelle tu , quae uis contenta est. Altera Graecis virγκτικta, Latinis activa dicitur , & est quae . actiones aliquas efficit, ubi uero ab actione cestauit, nullum ex se opus ostendere potest, sed quam primum ab agendo cessauerit, finis quoque una desinit, ut saltat toria, citharistica, & Quae uis alia res musica. Nam nihil in saltatoria Θc citi aristica praeter ipsem adimi em osten Gua de re Hossvnnis.πersia Is aecis ηποιητικα, Latinis factiva, seu Uli- seu eis ciens appellatur,quae nimirum opificia postea in im . dicat,uel qυχ operis,quod in oculos incurrit,columinatione finem accipit. Est itaque id artis huius filiis, quod quiescente artifice demonstrae valΤmus, ut in labrili grabatum, in pictoria imaginem, in Italuaria statua
Factis a m aediscatoria domum, in medicina sanitatem . Cae- artes tri- te ruin factivae artes in tres digeruntur species. QuaedaIlict=, res ipsas creant, componunt, aut nouum Opus ,&ea, quae non sunt,effciunt,ut textoria, coriaria, & nauluina structoria. Nonnullae quae facta sunt conseruant,corrigunt,ac reparant, ut nauium gubernatoria, & quae t
3 ceras uestes,& disruptos calceos suunt. Aliqua utrunque praestant, ut aediscatoria. Huius enim duplicia sunt opera,domus nimirum nondum existentis consti- C parci. tutio,& iam fictae reparatio,& correctio. Quarta Graecis κτστική, Latinis comparans nominatur, quae scizicet
nihil efficit, uerum res quasdam itudio & labore uenatu r ac conquirit: ut piscatoria,& ars seras canibus inlectandi,& quae uis uenatoria. His itaque prae inlisis,facita limum
58쪽
limum est scire, e quo artisi aenere medicina sit. si quidem,Galeno etiam in libro de Optima secta,et in eo que de artis constitutione inseripsit,teste,ex earum est gene Nessiciuare, quae faciunt,& quod iam factum est conseruant, in- eIi ars sanaurant, ac corrigunt. Factivam uero esse hinc constat, Lima. habet enim aliquod opifictu,nempe finitate, quod fini ta actione ostendere posisit. Neq; temere adiectum est, . a finita actione : In medendo nanque nondum medicinae finis innotescit, utpote quae aduersus morbos semper instet: at ubi curatione absoluit,tunc hominem lanitati restituit. Non solum autem medicina sinitatem es ficit, sed& eam, quae adest, conseruat. Quid multat Medicina uitia tam corporis humani constitutionem emendat,corrigit, instaurat,atque adeo ianitatem facit, eamque iam praesentem conservat. Eiusdem itaque artis est pus efficere,& uitiatum corrrigere. Non est igitur cur idcirco quispiam geminum esse medicinae sinem exi Nedicinastimet. Quod tamen plerique faciunt, qui unum esse non gemieius finem putant, id quod non est efficere, utpote seni- nus , sed talem:& alterum, eam quae est, conseruare. Quum vntcsues enim, inquiunt illi, per eadem praecepta efficiat ianita- fuis. tem,& eandem etiam conteruet,duplicem utique finem habebit. Nisi igitur euidenter eadem essent praecepta ad utrunque finem ducentia, disterentium etiam finium diueris utique essent & artes ,& duae medicae. At quoniaeadem fiant theoremata, seopi uero euariant, una ars utique di fierentes habebit stopos. Haec illi. Sed mehercle qui ita colligunt, ij ignorant artis medicae unicum .esse scopum propositu nive ianitatem sciliret: finemque unicum,nempe se nitatis consecutionem: quamuis modi consecutionis ipsius sunt multiplices. Non mutatur autem neque seopus, neq; finis,secundum uarium consequendae simitatis modum. Quippe nos quae nocere solent cognoscetes,dum submovemus aduerti & noxia, lanitatem consequimur. Vbi uero vitamus illa,praesen tem sanitatem tuemur. Ex ijs igitur quae hactenus di- Nedicinaximus, omnibus fit euidentissimum , medicinam ne- neque theque theoriticen,uel ut vulgus conciso uocabulo nomi- orica, ne Dat,theoricam,neque praeticam,sive neque coo templa- que pra
torram , neque a tuam proprie loquendo esse. Neque clica es.b enim
59쪽
enim in sola rerum naturae contemplatione, quas sibi proposuit considerandas, finem suum obtinet,ut Arith: metica: neque etiam ubi ab actione ce sinu it, nullum ex se opus ostendere potest, ut Musica: sed contra potius postquam agere destitit, suum opus euidenter monstra Aukera re valet,adeoque,ut diximus,factiva est. Non recte igi- erratum. tur, & plane cotra Galeni,cuius tamen ie,si Dijs placet, interpretem esse gloriatur, sententiam initio sui uasti Canonis medicina partim esse theoriticen, partim practicen docet,quum neutra harum lit,ut iam ostedimus, sed potius iactiva. Non esse autem medicinam theoriticen , diserte lib. 8. de placitis Hippocratis ,& Platonis
ijs testatur uerbis Galenus: Hippocrates quidem theoriticen conte platoriam ve artem minime tractauit: Plato uero contemplatorii philosophiam nobiliorem esse putauit. Quinetiam Averrhoes libr. 6.collectaneorum cap. 1.perspicue Avicennae explodit opinionem, medicinam factivam esse artem, ratione, & experimento inuentam,quae tum sanitatem tueatur,tum morbum propellat , scribens. Proinde medicinam, Arithmeticam , Musicam, Astronomiam, Iuris prudentiam secare in Theoricam & Practicam, id est, cotemplativam& activam, recentiorum est inuentum . Id quod non alia docausa secerunt, qualia quod illi quae Cicero
praecepta interpretatur, huic usum & accommodationem praeceptorum ad exempla tribuerunt. Quo sane modo artes omnes in contemplativam,&activam diuidi possunt. Non itaque ad finem, ex quo artes O innes iudicandae sunt, resipexerunt, adeoque ambas uoces improprie ustirparunt. Qua propter ut medicing lludiosi errorem hunc perspicuo cognoscerent, artium diuisionem paulo exquisitiorem a Gai leno propo
60쪽
Qimi in uniuerJum medicina partes C A P. V I.
V VM abunde iam ostenderimus quid medicina, quodque ars, & quidem facti-q uasit, restat ut quot sint huius partes, explicemus . Sunt autem numero quinque,& uniueris Graecis appellationibus donatae. Prima νυ ολονικη dicitur ,& est, quae uniuersam hominis naturam & constitutionem indagat, ac per- γαὐquirit, hoc est, quae de hominis elementis, humoribus, spiritibus, temperamentis, partibus, earumque facultatibus, & actionibus tractat. Ad eam igitur medicinae partem spectant Galeni libri de elementis, de temperamentis, de facultatibus naturalibus, de scitus formatione,de semine,de placitis Hippocratis & Platonis,de administratione anatomica, de vis partium humani corporis, & id genus alij. Hos idcirco naturales uocat, NHur quod scilicet de humani corporis natura tractent, & in tes libri. ijs causae constitutionis partium totius animalis, & humani corporis assignentur. Altera est, u μ i, quae sa- ύγαδε .nitatem tuetur,& quo minus in morbos incidat corpus praecauet. Caeterum sanitatis custodia e quatuor rebus pendet, admouendis, educendis, faciendis, & ex trinsecus incidentibus. Admouendorum autem nomine, cibus, potus, & si quid medicamentorum intro sumitur, etiam aθr attractus intelligitur, Faci edoru uero, frictio,
ambulatio, uectio,equitatio,& omnis alia corporis ex- . ercitatio. In hoc genere cciti nentur somnus, uigilia,uenus, animi affectus. Foris incidunt aer nobis circundatus,vnguenta, lauacra. Educenda, quae in aluo,iecore, liene, uenis ..& arterijs, reliquisque corporis partibus
excrementa colliguntur. Hanc partem in libris quibus de tuenda sanitate titulum indidit, &in ijs quos de ali mentorum facultatibus, ac in eo, quem de boni & mali succi cibis inscripsit Galenus, absolutissim c tradidit.
Γertia αἰτιολογική, & alio nomine παγολογική dicta, est αἰτιολ-qus causis,assectus preter natura, & symptomata inqui ναη.rit. Ad hac medicinae partu pertinet Galeni libri de mor πιαθολο-boru & sympto matu disseretijs inscripti. Quarta atra .mκή, indicia tradit, quae & integram & aduersam uale dine luculenter demonstrant,atq, adeo prqteritorum κή.