장음표시 사용
41쪽
mari sensibus maior est, infinitus, inmensus et soli sibi tantus, quantus est, notus nobis uero ad intellectum pectus angustum est, et ideo sic eum dignes aestimamus, dum inaestimabilem dicimus eloquar quemadmodum sentio magnitudinem dei qui se putat nosse, minuit; qui non uult minuere, non nouit nec 10 nomen de quaeras deus nomen est illi uocabulis opus St, cum per singulos propriis appellationum insignibus multitudo dirimenda est deos, qui Olus St, dei uocabulum totum est quem si patrem dixero, 10 carnalem opineris, Si regem, terrenum suspiceris, Si dominum, intellegas utique mortalem ause addita-11 menta nominum et perspicies eius claritatem quid quod omnium de isto habeo consensum audi uulgus: cum ad caelum manus tendunt, nihil aliud quam o 15 deus' dicunt et eus magnus est' et 'deus uerus est et si deus dederit'. uulgi iste naturalis sermo est an
Christiani confitentis oratio et qui Iouem principem
uolunt, saliuntur in nomine, sed de una potestate con-19 sentiunt audi poetas quoque unum patrem diuum atque hominum praedicantes, et talem esse mortalium mentem qualem parens omnium diem induxerit quid Mantuanus Maro nonne apertius proximius uerius principio ait caelum ac terras et cetera mundi membra spiritus intus alit et infusa mens agi 25tat, inde hominum pecudumque genus et quicquid aliud animalium idem alio loco mentem istam et spiritum deum nominat. haec eius uerba sunt:
uero eae uerbo eorr. malim nomen est sibi VII carnalem terrenum ophensius terrenum, carnalem P l
12 intellegis P, eorr. . . Cornelissenus ira omnium malim communem l de histo h rasa P an de hoc ipso audi onehius audio P 15,16 o deus scripsi eae Cypriani e 5, 8 deum PQ 16 m uerus eorr. inrans uerus proras uerus PI iste, an malim idem, ac sublato interrogandi signo 20 audi Ursinus audio PQ 22 induxerit auisius duxerit 23 Maro de glossemate suspeetum Cornelisseno i 24 f. m. V. 724 sqq. 28 eius uerba insinus enim uera P ei pro ei' es. OCTAVIUS c. 18. 19.
deum namque ire per omnes terrasque tractusque maris caelumque profundum.
fundo homines et pecudes, unde imber et ignes.J quid aliud et a nobis deus quam mens et ratio et
spiritus praedicatur recenseamus, si placet, disciplinas philosophorum deprehendes eos, etsi sermonibus uarios, ipsis tamen rebus in hanc unam coire et conspirare sententiam. Omitto illos rudes et ueteres, qui 41 de solis dictis sapientes esse meruerunt. Ait Thales
Milesius omnium primus, qui primus omnium de caelestibus disputauit is autem Milesius Thales rerum initium aquam dixit, deum autem eam mentem quae ex aqua cuncta dormauerit leo altior edi sublimiori aquae et spiritus ratio, quam ut ab homine poterit
inueniri, a deo traditumJ uides philosophi principalis
nobiscum penitus opinionem consonare. Anaximenes
deinceps et post apolloniates Diogenes inera deum statuunt infinitum et inmensum horum quoque similis 2 de diuinitatae consensio est Anaxagorae rerum di 6 scriptio et motus, infinitae mentis opus, deus dicitur;
et Pythagorae deus est animus per uniuerSam rerum naturam commeans et intentus, ex quo etiam animalium omnium mita capiatur. Xenophanem notum 25 est omne infinitum cum mente deum tradere, et Anti- Sthenen populares deos multos, Sed naturalem unum
ad . 32 8 llo e Georg. IV 221 q. pessime constatum eae Aen. I 43 et Georg. IV 223 neque hilum ad rem pertinentem seclusi ad ante ras. disciplinam P, corr. Heumannus is uariis P. eorr. Halmius ira solis scripsi suis P singulis Generus ira disputabit is autem Uahlenus isdem ;an is enim Milesius hales delet Elmenhorstius il 14 16 eos eho, ut uidit Rigaltius altior, deo traditum lectoris christiani emblema agnouit . r. Gronovius ira filosophi P lI anaxamenes mira rerum Buherius uero P discriptio Generus descriptio PQ 21 motu Meursius modus mi opus deus scripsi deus , quod ipsum in opus mutat Buherius ira capitatur eonfanen P ira antistene P.
42쪽
MINUCI FELICIS praecipuum, Speusippum vim naturalem animalem,
qua Omnia regantur, deum nosse. quid Democritus, quamuis atomorum primus inuentor, nonne plerumque
naturam quae imagines fundat et intellegentiam deum loquitur' Straton quoque et ipse maturam L etiam Epicurus ille, qui deos aut otiosos fingit aut nullos,
naturam tamen superponit Aristoteles uariat et adsignat tamen unam potestatem; nam interim mentem, mundum interim deum dicit, interim mundo deum praeficit Heraclides Ponticus quoque eidem diuinam 10 10 mentem quamuis uarie adscribit Theophrastus etiam uariat, alias mundo, alias menti diuinae tribuens principatum Zenon et Chrysippus et Cleanthes sunt et ipsi multiformes, sed ad unitatem prouidentiae omnes reuoluuntur Cleanthes enim mentem modo atque ani-15mum, modo aethera, plerumque rationem deum disserit. Zenon, eiusdem magister, naturalem legem diuinam et aethera interim interdumque rationem uult omnium esse principium idem interpretando Iunonem uera, Iouem caelum, Neptunum mare, ignem esse Vulcanum 20 et ceteros similiter uulgi deos elementa esse monstrando publicum arguit grauiter et reuincit errorem. 11 eadem sere Chrysippus: uim diuinam rationalem naturam et mundum, interim L fatalem necessitatem
Zeuxippus P, corr. Gelenius i naturalem diuostrum tae- leuit auisius nosse num posuisse athomorum m. suppleuerim eae Cie. d. n. d. 29 fundat et cimagines ipsas et nostram intellegentiam ira uni ophensius uni summam Maehlyd 10 post praeficit addi P aristotes ponticus uariat alias mundo alias menti diuinae tribuens principatum, quae biecto illo aristotes ponticus in lin. 12 post Theophrastus etiam transposuit C. Roeren i eidem scit mundo scripsi dodeo P mundo Savppius to theo rastus et geno P et . ad 10 etiam pro et ahlenus lo crysippus P, ut et postea l15 mentem modo animum , quod secundum Cic. d. n. d. 14 378anaui inserendo atque, quod P falso in lin. 17 aehibet iri disseruit , ore Dauisius lim naturalem legem atque diuinam P, eae quibus atque remoui in lin. 15 cf. Ge. I. I. φ 36).
deum credit Zenonemque interpretatione physiologica in mesiodi, Homeri Orpheique carminibus imitatur. Babylonio itiam Diogeni disciplina is, exponendi 12 eadem, disserenti Iouis partum et ortum Mineruae et
hoc genus cetera rerum uocabula esse, non deorum.
nam Socraticus aenophon dormam dei uere negat 13 uideri posse et ideo quaeri non oportere, Aristo Stoicus
comprehendi omnino non posse: uterque maiestatem dei intellegendi desperations senserunt. llatoni aper- 10 tior de deo et rebus ipsis et nominibus oratio est et quae tota esset caelestis, nisi persuasionis ciuilis nonnumquam admixtione sordesceret Platoni itaque in 11 Timaeo deus est ipso suo numine mundi parens, arti- sex animae, caelestium terrenorumque fabricator, quem 1 et inuenire difficile prae nimia et incredibili potestate et, cum inueneris, in publicum dicere inpossibile prae fatur eadem fere sunt ista, quae nostra Sunt nam 15 et deum mouimus et parentem omnium dicimus et numquam publice nisi interrogati praedicamus exposui 20 20 opiniones omnium ferme philosophorum, quibus inlustrior gloria est, deum unum multis licet designantium nominibus, ut quiuis arbitretur, aut nunc Christianos philosophos esse aut philosophos fuisse iam tunc Christianos quod si prouidentia mundus regitur 2 et unius dei nutu gubernatur, non nos debet antiquitas
physiologica Bursianuis physomsogiae corr. in phylologiae Pi 2 aesiodi homeri orseique Pli 3, 4 est exponendi eadem disserenti cripsi est exponendi et disserendi P eadem est exponenti et disserenti Halmius il 5 cetera Rigestiua ceterarum P nam iam Halmius oenoson uero IV. H. Mamerus eueri aristo stonicus P, corr. d. r. Aristo mavolt Halmius Aristo Chius Geleni compraehendi magistatem ipso suo eae ipsu eorr. numine scripsi nomine P l15 inueniris P m. I inuenires n. 2 iri sere sunt ista Halmius: sere et ista P equidem malim fere et ista, quae nos tradimus, sunt ira opiones o. s. filosophorum P tra designantium scripsi: designasse P an designantes 8 lis quiuis quis . . Cornelissenus ira filosophos bis P, ut et p. 30, 2.
43쪽
MINUCI FELICIS in poetarum tabellis suis delectata uel capta ad errorum de multis diis rapere consensum, cum philOSO-phorum suorum sententiis refellatur, quibus et rationis et uetustatis adsistit auctoritas maioribus enim nostris tam facilis in mendaciis fides fuit, ut temere crediderint et animalia monstruosa, mera miracula Scyllam
multiplicem, Chimaeram multiformem et Hydram selicibus uulneribus renascentem et Centauros equos suis
hominibus inplexos et quicquid famae licet fingere,
illis orat libenter audire quid illas aniles fabulas, de io hominibus aues et seras factas esse, stellas et vides, arbores atque flores A quae si essent sacta, fierent;
quia fieri non possunt, ideo nec facta sunt similiter uero heroas ac deos quoque maiores nostri inprouidecreduli, et rudi simplicitate crediderunt: dum reges 15 suos colunt religiose, dum defunctos eos desiderant in imaginibus uidere, dum gestiunt eorum memoria in statui. detinere, Iacra dacta sunt quae fuerant ad
sumpta solacia denique et antequam commerciis orbis pateret et antequam gentes ritus suos moresque misce 20rent, unaquaeque nati conditorem suum aut ducem inclytum aut reginam pudicam sexuue suo fortiorem aut alicuius muneris uel artis repertorem uenerabatur aut ciuem bonae memoriae: sic et desunctis praemium
21 et futuris dabatur exemplum lege historicorum scripta ra
in poetarum eripsi inperitoriam Plia, ad errorem mutui rapere consensus P, correat supra p. XXX 5.6 crediderint otiam alia monstruosa P etiam alia onekius etiam animalia Corne- Iimenus, nos et uialia fecimus eae etiaalia et istium D mera octierus mira P, delet d. pr. chimeram seralibus se- nerus sertilibus Mactimi 11 actas esse stellas et lapides scripsi supra I. I.): homines et de hominibus P eae glossa iri non n. s. l. 4 14 uero heroas ac deos seripsi ac uero erga deos P inprouidi P eorr. Heumannus ira creduli et scripsi: creduliscis erasa nune quoque homines inprouide creduli, edet politi et turpioribus de causis it 18 malim retinere k22 sexuue muniannus sexu 24 aut ciuem Usenerus ut ciuem P an ut ciues pura historicorum P. Daniel et Ursinus stoicorum P.
uel scripta sapientium eadem mecum recogno SeeS. ob merita uirtutis aut muneri deos habitos Euhemerus Xsequitur et eorum natales patrias sepulcra dinumerat et per prouincias monstrat, Dictaei Iouis et
Apollinis Delphici et Phariae Isidis et Cereris Eleusiniae. Prodicus adsumpta in deos loquitur, quae fer 2 rando inuentis nouis frugibus utilitati hominum profuerunt in eandem sententiam et Persaeus philosophatur dici adnectit inuentas fruges et frugum ipsarum id repertorem isdem mominibus, ut comicus Sermo eSt, Venerem sine Libero et Cerere frigere. Alexander ille magnus Macedo insigni uolumine russi matrem suam Scripsit, metu suae potestatis proditum sibi do diis hominibus a sacerdote secretum illic Vulcanum facit ab omnium principem, et postea Iouis gentem. Saturnum enim irincipem huius generis AEdi examinis omnes scriptores uetustatis Graeci Romanique hominem prodiderunt. scit hoc Nepos et Cassius in historia; et Thallus ac Diodorus hoc loquuntur. 4 itaque Saturnus 2 Creta profugus Italiam metu filii saeuientis accesserat et Iani susceptus hospitio rudes illos homines et agrestes multa docuit ut Graeculus it politus, litteras
inprimere, nummos signare, instrumenta conficere ita 6que latebram suam, quod tuto latuisset, uocari maluits Latium, et urbem Saturniam idem de suo nomine et
Euhemerus Gelenius erueret dicta eicionis ei in et eorr. delfices sariae in delfi et pariae corr. m. 2DP, corr.ed. pr. prodigus P, eorr. Rissaltius i adsumpta, quae seripsi supra p. XXXII) adsumptos, qui P 6, 7 errando i. n. frugibus ut glossema ad Cereris Eleusiniae adscriptum seclusi l8, perseus filosolatn P dici scripsi et j et eae e corr.
P dici post isdem addit Generus, audisse ibidem mehi lia illic Rigaltius illi mitra post gentem in P secuntur et clespicis sidis ad hirundinem p. 33, 1 usque ad cum sit ueritas ouuia sed requirentibus p. 36 8 quae hinc remota suo loco reddidit Lindnertis; eterum vereor ne post gentem aliquot uocabula perierint enim quo referatur non habet ueluti rerum P0-titam esse, dissentiens a ceteris auctoribus t 18 et alterum deIere volt Halmius ira idem Usenerus deditis indito Dombartus.
44쪽
Ianiculum Ianus, ad memoriam uterque posteritatis, reliquerunt homo igitur utique qui fugit, homo utique qui latuit, et pater hominis et natus ex homine; Terrae enim uel Caeli filius, quod apud Italos esset
ignotis parentibus proditus tae repentino aduenisset, est dicti s ut in hodiernum inopinato uisos cael missos, ignobiles et ignotos terrae filios nominamus eius filius Iuppiter Cretae excluso parente regnauit, illic obiit, illi filios habuit adhuc antrum Iouis uisitur et sepulcrum eius Ostenditur, et ipsis sacris suis huma 10 nitatis arguitur otiosum est ire per singulos et totam seriem generis istius explicare, cum in primis parentibus probata mortalitas in ceteros ipso ordine successionis influxerit, nisi forte post mortem deos fingitis, ut perierant Proculo deus Romulus et Iuba Mauris 15 uolentibus deus est et diui ceteri reges, qui consecrantur non ad fidem numinis, sed ad honorem emeritae 10 potestatis inuitis his denique hoc nomen adscribitur: optant in homine perseuerare, fieri se deos metuunt, etsi iam senes nolunt. ergo nec de mortuis dii, quon 20 iam deus mori non potest, nec dii nati sunt, quoniam moritur omne quod nascitur; diuinum autem id est, 1 quod nec ortum habet nec Occasum. cur enim, si nati sunt, non hodieque nascuntur nisi forte iam Iuppiter senuit et partus in Iunone defecit et Minerva canuit 25 antequam peperit. an ideo messauit cista generatio, quoniam nulla huiusmodi fabulis praebetur adsensio2 12 ceterum si dii creare possent, interire non possent, plures totis hominibus deos haberemus, ut iam eos
nec caelum contineret nec aer caperet nec terra e 30
staret unde manifestum est homines illos fuisse, quos uel et d. pr. uel repentino aduenisset est dictus addidi supra p. XXXII lira eruet PQ 15 ut murtius et iuua P potest Mordems: posset is nec dii lati Q
- sunt) scripsi nec do natis P 27 quoniam malim quod iam 2 creare possint , corr. Gelenius, nisi quod creari maluit 30 aera P.
et natos legimus et mortuos scimus det despicis Isidis ad hirundinem, sistrum, et adsparsis membris inanem tui Serapidis sive Osiris tumulum. considera denique 22 sacra ipsa et ipsa mysteria: inuenies exitus tristes, sata et funera et luctus atque planctum miserorum deorum Isis perditum filium cum Cynocephalo suo et caluis sacerdotibus luget plangit anquirit, et Isiaci miseri caedunt pectora et dolorem infelicissimae matris
imitantur mox inuento paruulo gaudet Isis, exultanti sacerdotes, Cynocephalus inuentor gloriatur, nec desinunt annis omnibus uel perdere quod inueniunt uel inuenire quod perdunt nonne ridiculum est uel lugere
quod colas mel colere quod augeas haec damon
Aegyptia quondam sacra nunc et Romana sunt Ceresi facibus accensis et serpente curru iuncta Erebo subreptam et corruptam Liberam anxia et sollicita uestigat haec sunt Eleusinia. et quae Iouis sacra sunt 3 nutrix capella est et auido patri subtrahitur infans, ne Oretur, et Corybantum cymbalis, ne pater audiate uagitus, initus eliditur Cybelae Dindyma pudet dicere, qua' adulterum suum infeliciter placitum, quoniam' ipsa et deformis et uetula, ut multorum deorum mater, ad stuprum inlicere non poterat, exsecuit, ut deum' scilicet saceret et eunuchum. propter hanc fabulama eam et Galli semiuiri sui corporis supplicio colunt.1- uerba et despicis Isidis Osiris tumulum fragmentum esse puto additamenti, quod lecto christianus in summa margine eae alio scriptore ad sequentem de Iside narrationem adiecerat genuina fortasse forma haec erat .... sidis ad hirundinem et de spicis sistrum et ad sparsis membris inanem siue
S. sive . tumulum i 6 cynecelato P, ut et postea anquirit
Halmius inquiri P lo quondam nunc et sacra Omana P, traieci ira serpente curru iuncta ab Erebo scripsi in Flecheis. ann. 1872 p. 32 serpente circumdata errore P circumlata ed.
pr. l 20 initus ego tinnitus Gelenius) initus P l cybele P l22 ipsa et Hevmannus et ipsa P 24 faceret et eunuchum ita ut erasum sit et, quod - etiam hi minime incommodum l25 eam et Galli sive et Galli eam seripsi Galli eam DP et
45쪽
MINUCII FELICIS 5 haec iam non sunt sacra, tormenta sunt quid sormae ipsae et habitus nonne arguunt ludibria et dedecora deorum uestrorum Vulcanus claudus deus et debilis, Apollo tot aetatibus leuis, Aesculapius bene barbatus, etsi semper adulescentis Apollinis filius, Neptunus glaucis oculis, Minerua caesiis, bubulis Iuno, pedibus Mercurius alatis, an ungulatis, Saturnus compeditis. Ianus uero frontes duas gestat, quasi et auersus terim incedat. Diana uenatrix est alte succincta et Ephesia mammis multis et uberibus exstructa et Triuia os trinis capitibus et multis manibus horrifica quid ipse Iuppiter uester modo inberbis statuitur, modo barbatus et cum Hammon locatur, habet cornua, et cum Capitolinus, tunc gerit fulmina, et cum Latiaris, cruore perfunditur, et cum Feretrius, corona induitur et ne blongius multos Ioue obeam, tot sunt Iouis monstra quot nomina Erigone suspensa de laqueo est, ut uirgo inter astra agnita sit, Castores alternis moriuntur ut uiuant, aesculapius ut in deum surgat fulminatur,
decora P eorr. Gelenius ira stlossemate claudus deus eiectomis lim pede debilis deus solum eieit Wowerus il auersus Incedat Diana interim est alte succincta uenatrix et ephesia P; in sua loca reieci importuna nunc uocabula Interim et uenatriX et aduersus et auersus incedat Mehitis dri uberibus Ursinus: veribus P tribia Pi 12 inbarbis eae uis eorr. Pl 12, 13 modo barbatus locatur et cum ammon dicitur habet P locatur quoadelet muniannus eorreeturam habeo illius falso eripi dicitur, quod absonum est cum Hammon dicitur, gerit ulminat li1 corona induitur temptaui non uditur P opimis Induitur Frironouius ceterae eoniecturae aut absonae aut oui reretrii in statua speciem neglagunt 15 16 malim ne longius multos Ioues abeam obeam sine addito sermone uel oratione Obscurum i 16 Iouis delet Sauppius iri quod post nomina aberrante librario a nomina ad numina intercιdι8se puto uerba actoriano I, 3 suppeditata et uideamus an sit et haec apud singulos ueritas. Melicertes et Leucothea praecipitautur In maria et fiunt postmodum maris numina agnita eripsi: imata P ignita uulgo otiosissimo epitheto seqvitur ιn eam fabulae formam, qua Bucehus eorrupit Erigonen Ouid met.
Hercules ut hominem exuat Oetaeis ignibus concrematur has sabulas et errores et ab inperitis parenti-23
bus Hiscimus et quod est grauius. ipsi studiis it
disciplinis elaboramus, carminibus praecipue poetarum, qui plurimum quantum meritati ipsi sua auctoritate nocuerunt. et lato ideo praeclare Homerum illum inclytum laudatum et coronatum de ciuitate, quam in sermone instituebat, eiecit hic enim praecipuus bello Troico deos uestros, etsi ludos facit, tamen in ho- 10 minum rebus et actibus miscuit, hic eorum paria Omposuit, sauciauit Venerem, Martem uinxit uulnerauit fugauit. Iouem narrat Briareo liberatum, ne a diis ceteris ligaretur, et Sarpedonem filium, quoniam morti non poterat eripere, cruentis imbribus fleuisse et loro 15 Veneris inlectum flagrantius quam in adulteras soleat
cum Iunone uxore concumbere. alibi Hercules stercora
egerit et Apollo Admeto pecus lascit Laomedontiuer muros Neptunus constituit, nec mercedem operis infelix structor accipit illic Vulcanus Iouis fulmen sub m Aetnae antris in incude labricatur, cum caelum et fulmina et sulgura longe ante fuerint, quam Iuppiter in Creta nasceretur, et flammas ueri fulminis nec Cyclops potuerit imitari nec ipse Iuppiter non mereri quid
1 Oetaeis henneis P 3 ipsis studiis P, corr. Meursius 5 ipsa sua Heraldus ita 8 in sermone 9lossema uidetur aut quam instituebat aut quam in dialogo siue ratione instituit expecto ls in secis sit Generus an inmiscuit . . . a. hic phl 11 Martem e pr. matrem PQ 14 fleuisse Gelenius fleuit loro Heraldus thoro P lo alibi num Augei quae forma est usitation certe mirum est ad unum hoc Herculis Gempluin ab Homero alienum praemisso alibi adiungi alia apud hunc eae-tuntia uidetur docta lectoris antiqui adnotatio esse et depulisse recepta id quod Admetus et Laomedon sequentes requirunt Augeae ante egerit inserit . . Cometissenus lio constituit seripsi institui P instruit musingerus illas accepit , corr. Gelenius t vulcanus addidit Ursinus; nisi forte sub illic latet sub Aetnae antris eripsi cum aeneae armis meae importuna librarii recordatione, cum de uno Ioue agatur in sequentibus 2 cyclobs P.
46쪽
loquar Martis et Veneris adulterium deprehensum et in Ganymede Iouis stuprum caelo consecratum quae omni in hoc prodita, ut uitiis hominum quaedam auctoritam pararetur his atque huiusmodi figmentis ot mendaciis dulcioribus corrumpuntur ingenia puero orum et isdem fabulis inhaerentibus adusque summum aetatis robur adolescunt et in isdem opinionibus miseri
consenescunt, cum sit ueritas obuia, sed requirentibus.
quis ergo dubitat, deorum imagines consecratas vulgus orare et publice colere, dum opinio et mens imperi 10 torum artis concinnitate decipitur, auri fulgore praestringitur, argenti nitore et candore eboris hebetatur21 quodsi in animum quis inducat, tormentis quibus et quibus machinis simulacrum omne formetur, erubescet timere se materiem ab artifice, ut deum faceret in 1511 lisam deus enim ligneus, rogi fortasse uel infelicis stipitis portio, suspenditur caeditur dolatur runcina- 12 tur et deus aereus uel argenteus de immundo vasculo,
ut accepimus factum Aegyptio regi, conflatur, tunditur malleis et in incudibus figuratur; et lapideus deus 20 caeditur, scalpitur et ab impurato homine levigatur nec sentit suae natiuitatis iniuriam, ita ut nec postea
de uestra ueneratione culturam nisi forte nondum deum saxum est uel lignum uel argentum. quando
13 igitur hic nascitur ecco funditur fabricatur sculpitur 25
nondum deus est ecce plumbatur construitur erigitur: nec adhuc deus est; ecce ornatur consecratur oratur:
tunc postremo deus est, cum homo illum uoluit et 21dedicauit. quam acute uero de diis uestris animalia 2 animeden P, eorr. Mehius ira ut um iis P hiis
P L summum I. I. Cornelissenus summae domi. - deorum scripsi horum P hominum Halmius ira ta erubescet t. se materi in M. 44 15, 16 inlusam P, eorreaei 'ingeus P l17 caeditur eius quod sequitur dolatur interpretamentum seclusill 18 reus PQ 19 accepimus Voneleius saepius mira in addidit muratus deus addidit Vahlenus il 24 viatim deus est saxum uelli 28 uouit Mevrsius coluit Dauinus fortasse posuit il29 quam
acute uero scripsi quanta uero P quanto uerius Ursinus.
muta naturaliter iudicant mures hirundines milvi non sentire eos sciunt rodunt inculcant insident ac, nisi abigatis, in ipso dei uestri ore nidificant araneae uero faciem eius intexunt et de ipso capite sua fila suspens dunt uos 'ergetis mundatis traditis et illos quos tacitis et protegitis, timetis, dum unusquisque ueStrum non cogitat prius se debere deum nosse quam colere, dum inconsulte gestiunt parentibus oboedire, dum fieri malunt alieni erroris accessio quam sibi credere, dumi nihil ex his quae timent norunt sic in auro et
argento auaritia consecrata est, sic statuarum inanium consignata forma, sic nata Romana superstitio quorum ritus si percenseas, ridenda quam multa, quam multa etiam miseranda sunt nudi cruda hieme discur 31 runt, alii incedunt pilleati, scuta uetera circumserunt, pelles caedunt, mendicantes uicatim deos ducunt quaedam sana semel anno adire permittunt, quaedam in totum nefas uisere est quo uiro non licet itus, nonnulla absque seminis sacra sunt, etiam seruo quibuS-2 dam caerimoniis interesse piaculare flagitium est alia sacra coronat univira, alia multivira, et magna religione conquiritum quae plura possit adulteria quam Fartus numerare. quid, qui sanguine suo libat et uulneribus suis supplicat, non profanus melius esset 2 quam sic religiosus aut cui testa sunt obscena demessa, quo modo deum placat qui hoc modo uiolat, cum si eunuchos deus uellet, posset procreare non sacereJ quis non intellegat male sanos et uanae et 51 naturaliter delet muniannus ira rodunt Oiserus noruntritis tacitis protegitis et timetis P traiecit Meursius lis mallunt 12, 13 quorum malim quoius il 13 14 quam multa amdidit muniannus il 14, 15 discurrunt alii, alii incedunt idem; equidem alii abiecerim i 16 uicatim Gelenius uicantes PQ 18 itus tu scripsi et P delet Gelenius il 22, 23 quam partus addidit Vahlenus colli Lact. I 17 lis nonne idem ira testa selenius: exta PQ 26 placat uiolat scripsi uiolat placat non uiolat alaeat Perizonius il 27, 28 non facere eclusit Sau ius.
47쪽
MINUCI FELICIS perditae mentis in ista decidere et ipsam errantium turbam mutua sibi patrocinia praestare sic defensio25 communis furoris est furentium multitudo a tamen ista ipsa superstitio Romanis dedit auxit undauit
imperium, cum non tam uirtute quam religione et pietate pollerent nimirum insignis et nobilis institia Romana ab ipsis imperii nascentis incunabulis auspi- cata est nonne in ortu suo sunt scelere collecti et muniti immanitatis suae terrore reuerunt nam asylo prima plebs congregata est confluxerant perdita, fac1 10 nerosi, incesti, sicarii, proditores et ut ipse Romulus imperator et rector populum suum facinore praecelleret, parricidium fecit haec prima sunt auspicia religiosae ciuitatis mox alienas uirgines iam desponsatas iam destinatas et nonnullas de matrimonio mulierculas Ine bmore rapuit uiolauit inlusit et cum earum parentibus, id est cum soceris suis, bellum miscuit, propinquum
sanguineis fudit quid inreligiosius, quid audacius,
uuid ipsa sceleris confidentia astutius Iam sinitimos agro pellere ciuitates proximas euertere cum templis Net altaribus, captos cogere, Hamnis alienis Suis sceleribus adolescere cum Romulo regibus ceteris et post reipublicae ducibus disciplina communis est. Ita quicquid Romani tenent colunt possident, audaciae praeda est templa omnia de manubiis, id est de rumis auctium, de spoliis deorum, de caedibus sacerdotum. hoc insultare et inludere est, uictis religionibus Seruire, captiuas eas post uictorias adorare nam adorare quae
manu ceperis, sacrilegium est consecrare, O numina.
totieni ergo Romanis inpiatum est quotiens irrum 30
ginis si iam de ponsatas seelusit Usenem iras astutius eri me tutius P turpius Ombartus taetrius Halmius post xii.
28 malim captiuos deos est uictis religionibus, non seruire
Mehius il 29 malim est sacrilegium. OCTAVIUS c. 24. 25.
phatum, doti des diis spolia quot He gentibus Gunt tropaea igitur Romani non ideo tanti, quod religiosi,
sed quod inpune sacrilegi. neque enim potuerunt in Iipsis bellis deos adiutores habere, aduersus quo arma rapuerant, sed quos proStrauerant, detriumphatos colere coeperunt quid autem isti dii pro Romanis possunt, qui nihil pro suis aduersus eorum arma ualuerunt 2 Romanorum enim uernaculos deos nouimus Romuli sunt icus, Tiberinus et Consus et Pilumnus ac Vo-
1 lumnus dii. Cloacinam Tatius et inuenit in coluit; 'Pavorem Hostilius atque Pallorem mox a neScio quo Febris dedicata haec alumna urbis istius superstitio, morbi et malae ualetudines. sane et Acca Laurentia et Flora, meretrices propudiosae, inter morbos Roma-15 norum et deos computandae. isti scilicet aduersus raceteros, qui in gentibus colebantur, Romanorum imperium protulerunt; meque enim eos aduersum uos
homines uel Mars Thracius uel Iuppiter Creticus uel Iuno nunc Argiva nunc Samia nunc Poena uel Dianam Taurica uel Mater Idaea uel Aegyptia illa non numina sed tortenta iuuerunt nisi Iorim apud ristos 10
maior castitas mirginum aut religio Sanctior Sacerdotum, cum paene in rudibus uirginibus et quae inconsultius se uiris miscuissent, Vesta sane ciente, sit
2 incestum uindicatum, in residuis inpunitatem fecerit non castitas tutior, sed inpudicitia felicior ubi autem 111 quod de Ulla 2 gentibus et tropea -phe m. 2DP, corr. Halmius rapuerunt et quos corr. m. I eae quod P, corr. idem l postulauerant , corr. Donibarius ira Romuli sunt scripsi supra F. XXXIII Romulus os teuerinus P s, 10 Volumnus Rigaltius polumnus PQ I laurentia P cf. Flecheis ann.188 p. 777 l 14 inter probra Heumannus iras uel Diana Gelenius nunc diana Pura tauriga PQ idea PQ 21 sed et portenta et erasum mira rudibus scripsi pluribus P inepte, inpuberi-biis octius il 24 Vesta sane nesciente P deleui ne illographum, ut umma cum inrisione in punitis quidem uirginibus nescire culpam nequiisse Vesta dicatur il 26 malim non castitas felicior, sed inp. tutior.
48쪽
magis a sacerdotibus quam inter aras et delubra
condicuntur stupra, tractantur lenocinia, adulteria meditantur frequentius denique in aedituorum cellulis quam in ipsis lupanaribus flagrans libido defungitur.
12 et tamen ante eos deo dispensante diu regna tenuerunt
Assyrii, Medi, Persae Graeci etiam et Aegyptii, cum
pontifices et aruales et salios et vestales et augures non haberent nec pullos cauea reclusos, quorum cibo 26 uel fastidio res publica summa regeretur iam enim uenio ad illa auspicia et auguria Romana, quae Summo Iolabore tollecta destatus es et paenitenter Omissa et
obseruata feliciter. Clodius scilicet et Flaminius et
Iunius ideo exercitus perdiderunt, quod pullorum soli stimum tripudium exspectandum non putauerunt. quid Regulus nonne auguria seruauit et captus est Man 15 cinus religionem tenuit et sub iugum missus est et deditus. pullos edaces habuit et Paulus apud Cannas tamen cum maiore Iopuli Romani parte prostratus est Gaius Caesar, ne ante brumam in Africam nauigia transmitteret auguriis et auspiciis retinentibus, spreuit m eo facilius et nauigauit et uicit quae uero et quanta de oraculis persequar post mortem Amphiaraus uentura respondit, qui proditum iri se ob monile ab uxore nesciuit Tiresias scaecus futura uidebat, qui prae sentia non uidebat. de Pyrrho Ennius Apollinis Pythicis
responsa confinexit, cum iam Apollo uersus facere desisset cuius tunc cautum illud et ambiguum defeeit oraculum, cum et politiores homines et minus credulieSSe coeperunt. et Demosthenes, quod sciret responsa
a sacerdotibus scelusit Sa pius i interras conducuntur , corr. Ursinus ira tuo P n. I l 1 e Gelenius estri penitenter Wi 12 Claudius Meursius ira 3 14 sollemnisimum P, corr. Gelanius iri arguria PQ 18 populi Romani P. Daniel reip. 620 renitentibus P eorr. Ursinus i sprquit PQ 20, 2 puto spreuit ea facilius il 22 prosequar P eorreae t 2 proditum iri
se eae prodituis is eorr. 24 ire ius Q caecus seclusit Du-
uisitis an aeque pri 2 phyrro pyti P. simulata, φιλιππίζειν Pythiam Auerebatur at non Inumquam tamen ueritatem uel auspicia uel oracula tetigerunt quamquam inter multa mendacia uideri
possiti industriam masus cimitatus, adgrediari tamen
sontem ipsum erroris et prauitatis, unde omnis caligo ista manavit, et altius eruere et aperire manifestius. spiritus sunt insinceri, vagi, a caelesti uigore terrenis
labibus et cupiditatibus degravati. isti igitur spiritus,
posteaquam simplicitatem substantiae suae onusti et 1 inmersi uitiis Ierdiderunt, russi solacium malamitatis suae mon desinunt perditi iam perdere et deprauati errorem prauitatis infundere et alienati a deo induetis prauis religionibus ab eo segregare. eo spiritus dae smonas esse poetae sciunt, philosophi disserunt, Socrates 1 nouit, qui ad nutum et arbitrium adsidentis sibi daemonis uel declinabat negotia uel petebat magi quo 10 que non tantum sciunt daemonas, sed etiam quicquid miraculi ludunt, per daemonas faciunt illis adspiranti- bus et insundentibus praestigias edunt, uel quae non m sunt uideri uel quae sunt non uideri. eorum magorum 11 et eloquio et negotio primus stanes et uerum deum conspici posse negans merita maiestate prosequitur et angelos, id est ministros et nuntios, dei sede teneri eiusque uenerationi nouit adsistere, ut et nutu ipso et Es uultu domini territi contremescant idem etiam daemonas prodidit terrenos, uagos, humanitatis inimicos.
quid λ Plato, qui inuenires deum megotium iredidit 12
philippi gaeno phyliam quaerebatur infingeri et uagi Ursinus eae Cypr. 3 8 lauibus P m. I l 1 iam delat
sinus nec habet Cypr. malim desinunt iam p. p. l 13 ab eo Vonckius a deo Puri appetebat P. Daniel gerebat Heumannus ira miraculis P. Daniel l 1 edunt et efficiunt Vahlenus, faciunt post non uideriae tua; f. supra . V not. 20 magnorum P m. I l 1 osthenes , unde litterula a ditiostrapha abiecta feci potius stanes, quam formam habet Cyprianus Hostanes elenius il 22 conspici posse negans acididi eae Cypr. 4, 24 23 sede teneri seripsi supra p. XXXIII): sed et ueri et erasum P 27 inuenire m. I E iri corr. P.
49쪽
nonne et angelos sine negotio narrat et daemonas 3 et in Symposio suo etiam naturam daemonum exprimere conititur uult enim esse substantiam inter mortalem inmortalemque, id est inter corpus et spiritum mediam, terreni ponderis et caelestis leuitatis ad omixtione concretam, ex qua rotem etiam Eros pro
cupidine amoris dicit et formari et inlabi pectoribus
humanis et sensum mouere it adsectus ingere et
27 ardorem cupiditatis infundere isti igitur impuri spiritus daemoneaJ, ut ostensum magis et philosophis et io PlatoneJ, sub statuis et imaginibus consecratis delitiscunt et adflatu suo auctoritatem quasi praesentis
numinis consequuntur, dum inseruntur interim uatibus, eum sanis inmorantur, dum nonnumquam extorum fibras animant, autum uolatus gubernant, Sortes regunt, si
oracula efficiunt falsis pluribus inuoli mira pauca vera. nam et falluntur et saliunt, ut et nescientes sinceram ueritatem et, quam sciunt, in perditionem sui non confitentes sic a caelo deorsum grauant et a deo uero ad materias avocant, uitam turbant, Somnos inquietant, minrepentes etiam corporibus occulte ut spiritus tenues
morbos fingunt, terrent mentes, membra distorquent, ut ad cultum sui cogant, ut nidore altarium uel rogis
suo etiam seri si etiam suo Pura laeuitatis Erotem scripsi monet P manet e. in nos porro cupido Mursius raros Dombartus nos PQ 6, 7 procupidinem , corr. a Inus totum eolon DOmbario et Sauppio praeeuntibu seelusi ita dicit et sor-
mari et inlabi seripsi et dicit in sormari et labiis solita inhoe eatu traiectione inlabi solum iam Gelenius la daemones
seclusit Ursinus t ostensum magis a philosophis P, corr. Genertis, qui et a Platone secti sit ac pro et maluit Dombartus li11 consecrati , corr. Balduinus ito inseruntur scripsi inspirantur P inspirant i uates Ombartus ira cum idem dum P l l inuoluentes pauca uera scripsi inuoluta P vera inuoluunt Generus probabilior meraci origo in mea lectione, siquidem aberrando factum est inuoluera, dei3 inuoluta iri ut m I s. LP 20 ad materiam Maelius; quidem secluserim i somnos Ursinus: omnes P 21 occultae 422 malim inpingunt i 23 alterium P m. I l rogis scripsi eae Cypr. 4 4 hostiis ea tis eorr. OCTAUIUS c. 26 27.
pecudum saginati, remissis quae constrinXerant, curaSSeuideantur his enthei, furentes quos in publicum uidetis excurrere uates et ipso absque templo sic insaniunt, sic bacchantur, sic rotantur: par et in illis instigatio
daemonis, sed largumentum dispar furoris. de ipsis etiam illa, quae paulo ante tibi dicta sunt, ut Iuppitor
ludos repeteret ex somnio, rudi cum aequis Castores uiderentur, ut cingulum matronae nauicula Sequeretur. haec omnia sciunt pleraque pars uestrum ipsos ae 5 10 monas de semet confiteri, quotiens a nobis tormentis uerborum et orationis incendiis de corporibus exiguntur. ipse Saturnus et Serapis et Iuppiter et quicquid
daemonum colitis uicti dolore quod sunt eloquuntur; . nec utique in turpitudinem sui, nonnullis praesertim 1 uestrum adsistentibus, mentiuntur. ipsi testibus, esse eos daemonas, credite fassis adiurati enim per deum uerum et solum inuit miseri corporibus inhorrescunto uel exiliunt statim uel uanescunt gradatim, prout fidem patientis adiuuat aut gratia curantis adspirat. 20 sic Christianos de proximi fugitant, quos longe racoetibus per uos lacessant. ideo inserti mentibus in peritorum odium nostri serunt occulte per timorem; naturale is, enim AE, odisse quem dimeas et quem oderit infestare si possis sic occupant animos et 25 obstruunt pectora, ut ante nos incipiant homines odisse
P, dum librarius id quod inter scribendum cogitauit eaearat; bustis . . Cornelissenus illa remissis in sius corr. m. l his enthei scripsi hisunt et P hinc sunt et Dauisiti ira ipso seripsi ipsi P uacchantur P m. plerique pars P, corr. Dauisius Dipso -sos m. 2 d. de semet ipsos - sis m. 2 P, a
qua manus I laetione ita profectus um ut ipsos restituerem pro Ipso, cuius est correctura H lassis nonymus sessis P m. I, cui raso de se uerum confitentibus suprascr. m. 2 llo mi
seris Gelenius equidem pro inuit malim initis Cypr. 4, 7 de obsessis corporibus il 20, 2 a coetibus . . lacessant Vahlenus eoil Lact. IV 27 in. in coetibus p. v. lacessebant PQ 23 timens punctata oderis reinshemius metueris P infestares
50쪽
MINUCI FELICIS quam nosSe, ne cognitos aut imitari possint aut dam-28nare non possint. quam autem inicum sit, de incognitis et inexploratii iudicare, quod facitis, nobis ipsis paenitentibus credite et nos enim idem fecimus et eadem uobiscum quondam adhuc caeci et hebetes sentiebamus, quasi Christiani monstra colerent, insante vorarent, conuiuia incesta miscerent; nec intellegebamus, uerbis fabulas istas semper uentilari et numquam uel inuestigari uel probari, nec tanto tempore aliquem Xisse, rem qui proderet, non tantum laeti 10 ueniam, uerum etiam indicii gratiam consecuturum; malum autem adeo non esse esse ut Christianum reus nec erubesceret nec timeret et unum solummodo, quod non ante fateretur, paeniteret nos tamen cum sacrilegos aliquos et incestos, parricidas etiam defendendo 15 et tuendos suscipiebamus, hos ne audiendos in totum putabamus, nonnumquam etiam miSerantes eorum erudelius saeuiebamus, ut torqueremus confitentes ad negandum, uidelicet ne perirent, exercentes in his
peruersam quaestionem, non quae uerum erueret, sed 204 quae mendacium cogeret et si qui infirmior malo pressus et uictus Christianum se negasset, fauebamus et quasi inierato nomines iam omnia saeta sua illa negatione purgaret adgnoscitisne eadem nos sensisse et gessisse, quae Nos sentitis et geritis cum si ratio 25 non instigatio Haemonii iudicaret, essent urguendi
de addidit Carrio li 4 penitentibus PQ secimus Wophensius sui mus , quod alienis defendit Mehius haebet se es se e unctum P hibis uerbis seripsi ab his P delet
umannus aniles Usenerus to exisse re scripsi existere extitisse Halmius existere potuisse Koctius il 12 adeo non esse ut christianus reus , orreaei ut christianus reus esse se-
nerus lira solumodo miles lateret scripsi fuerit cineptissime, quasi ante accusationem non fuerit ehristianus i peneteret
15 aliquos an aliquando I perient Wi 2 praessus P j25 gessisse anonymus Parisinus egisse P egisse, agitis Heumannus t uos addidit . . Cornelissenus ira essent addidit Cellarius.
magis, non ut diffiterentur se Christianos, sed ut de incestis stupris, de inpiatis sacris, de infantibus immolatis laterentur his AEnim it huiusmodi labulis idem daemones ad execrationem horroris imperitorum
aures aduersus mos referSerant. nec tamen mirum omissum, cum fama, quae semper insparsis mendaciis alitur, ostensa ueritate consumitur. sic est nec otium daemonum; ab ipsi enim rumor salsus et seritur et
fouetur. inde est quod audire te dicis, caput asini rem 1 nobis esse diuinam quis tam stultus, ut hoc colat 2 quis stultior, ut hoc coli credat nisi quod uos et totos asinos in stabulis cum Vesta uel pona consecratis et eosdem asinos cum Iside religiose decoratis item boum capita et capita vervecum et immo-15 latis et colitis, de capro etiam et homine mixtos deos et leonum et canum multu deos dedicatis nonne et Apin bovem cum Aegyptiis adoratis et pascitis nec eorum sacra damnatis instituta serpentibus, crocodillis, beluis ceteris et auibus et piscibusJ, quorum aliquem et deum si quis occiderit, etiam capite punitur idem Aegyptii cum plerisque uobis non magis Isidem quam
ceparum incrimonias metuunt, nec Serapidem magis quam strepitus per pudenda corporis AEXpreSSOS On-
tremescunt etiam ille, qui de adoratis sacerdotis uiri 10 25 libus aduersum nos tabulatur, temptat in nos conserre quae sua sunt cistae enim inpudicitiae eorum forsitan
execrationis horrorem P correaei supra p. XXVI l 5 reser- serunt P, corr. MIenua lim, si mirum omissum scit urguere Christianos ut de fabulis obiectis faterentur cum scripsi mirum eum omnium P m. cum hominum Rigaltius m. quoniam Vahlenus m. cum omnino mehlyci I sic est sit et . r. Gro- Nouius nec otium crissi negotium P lo Vesta uel Iae. Gronoui r uestra uel P uestra uel sua Rigaltius uestra bella
Heinsius to asinos seclusi l 13 14 decoratis Rigaltius deuoratis P adoratis minsius iri uerbecum P m. I in uultu Gelanius uultus PQ 17 apen P eorr. Halmius Apim uulgo lias et auibus et piscibus seelusit ochius il 21 uobis Ursinus: uobiscum P uostrum Bursianus lis ista Mehius ista P inpudicitiae ci s. I. m. I P.