Expositio in artem veterem Aristotelis

71쪽

co P numerus est quid vitii sinplysic probat. s.clan septio metaplayca. Vltio. Illud beni vian impla o Dabet spem ab uno.Qr si ei ini untia quo lactspem lactitia tin unu esse. sed numer' habet specie ab uno. ab ultima unitate ut dictum ei ergo eqd unum simpli. TRdarguinentu negat minoriri eo P est unu aggregatione. Vna pars non paratur ad abA sic potetia ad actu sic est in ianuaero ut dictu eaeotra dis est

unum si in pririno potisi plurib subiis

opo sit mutas discreta et c. Dic duo sacomoibat ud sit quantitas. sos si di hereta ibi ad nullu nQQuatu ad piam

arguit sic. cuicum puellipetas quatitatis. illud e stitas. Disoni puenit xpe tas colitatis. s. mensura qd Distitatis ut

ista dices naifo mensurat sylla logas et breue ergo etc. Dein cii dic. Μnullus a bat et sit discreta tali rone partesmationis no copulans ad unu coeue ter minii ergo equutitas discreta pntia p3. Si pro nolicia ancedentis e notadia ut uda dicunt et bene iudicio meo et oro accipi dupli uno mo pro aggregato e 'subio etidicato de qua loqfila'. in lib.

periermenias. Slio mo Dinnalibet prolatione vocis siue sitosecta sine ipsecta fiue c6plexa siue coplexa: et sic de ea loquis poy.b noc loco accipicd ofone3no ut est in mae aut in scripto sue ut est ivoce Scdo sciedu e gioso in voce potacopi quadrupist. Uno mo pro ipsa voce flata et sic no est qualitas sed est de

terna spe ulitatis quu sit ulitas sensibilisandicione. Alio m 5 accipi pro multimesne partia vocis prolate ut tales par

uo absolute sunt discrete et sic est numeetemo ait te omnliltiadis eara

dem miti addimice succedetiu et sic ac pitur Ulc.est. n.inosone da discretiosi lea* causata ex uerruptione cporis. pdoc distingui ofo aude.q successio in teporemo est discreta sed c5tinua.4 accipis ut est significativa est.n .essentia

te enuciatioin significat id ad , est im/

articulo sexto ad quartu .et Do mo est i genere relaticis.quu signu quatu hui' resera ad signia .um' aut significatio vocis est tota simul et copus p alterna particula ut habet ordine adicedentes. ta ineflci mal si absolute accipia non significat aliqua subaue sed ut De ordines adicedentes sirisas huius termini aia significat quodda suppositum in genere iube. Dicopterea ut ponit Id.inurto scidia: d.8.et significatio ofonis potest referri ad duo. ad re et ad partes ipsi'

oponis si reseras ad re et aliqd sim piseom significat aliud visu.c copositionEpdicati cu furto. Si vero reser adites oponis sic ec5posita ex significato subtiet ex significato pdicati Simpis iste diccd sim sit simplex.q significatio es parsu oponis sunt quasi dispositioes male riales in ordine ad significatioia totius. Inea Vo. Posis play. pro hauit numero et opones eEquantitates discretas pitterprobat in linea supficies coυpas.llans et locus sint qualitates coli nue. et arguit sic. Oes Te Glitates sunt continue qua*ptes copulans ad unus terminia coe3.quii ista sit descriptio quIntatis tinne. 'ites eiu istav sunt nu/iusmois iste sunt una states 'tinue ins noreibat. qiptes sine copulans ad pactu eunde.qest principiti unius et finia alterius. partes superficiei copulans allinea. pies corporis ad supficie. partes

vero teporis copulans ad de nunc mafinis pleriti et principiu laturi et partes

lini copulane ad easde parisculas ad D

72쪽

copulantur particule locati ovantsi ad lineam est sciendula ipsa sic describitur ab euclide linea est longitudo sine latitudine cum extre ina sunt duo puncta.

Ex qua diffultione pateres puctus ponitur in diffinitione nee quia omnis a recta Dabet duo puncta in actu. quorum virum est principi u line aliud est finis eius et ille qui est principiivo est finis . preter ista etiam duo que laccitatu. Dabet infinita in potentia quorum quilibet est finis precedetis partis linee et principium subsequentis Ision di l co amens puncta sint de ellantia linee quia,quicqd est de ellantia linee est quantas.quia quantitas non sit nisi ex quantitatibus sicut suda non constat nisi ex substaliis, dicis primo Dysicoru puctus etia non est qualitas sed reducitur sdpdicamentia quantitatis, anis princicipium quantitatis et preterea omne diuisibile coponii ex diuisibilib' ut de playsicorii. sed linea est diuisibilis puta j ctus, indivisibilis ergo non coponii ex punctis ex quo etiam patet in non sit quantitas cuius propria ratio est diuisibis litas Et sic argui contra punctus o nitur in diffinitione lineolani pars esseelsentia s. ergo est de elsentia eius iRespondeo negatur consequentia. quia puctus non poni in di initio linee talam pars eius essentialis aut integi alis sed tans terminua eius m dictu est de linea respectu punctorum .dicendu est de superficie respectu line et de corpore re spectu supficiei do excepto spinea superficies fiant diuisibiles quamuis linea non sit diuisibilis secundum ιν terminat superficiem nec superficies secundum

P terminat corpus. Tinea enim deter

minat superficiemina latitudinem. costat autem lineam non ella diu sibilem

hi latum sed solum in longum simili re superficies non est diuisibilis sin inditatein fim quem modum te i

ita corpus Quantum vero ad loculist

est sciendum. locus est in corpore lo cante mola in locato ut dicitura plagsicorum propter Onon est dicendum partes loci terminentur ad idem inrmero adi terni:nantur partes loca

te nec sic intelligit puriosopibus sed et similiter et proportionabiliter terminens sicut partes locati quia locus et locatu nisi militer coextenduntur. et illi in quo co putantur partes locati correspondet in loco aliquid ad quod copulantur partes loci Sufficientia vero istarum specierupouit. Ld. in Ibro de natura generis di cens umquantitatum continuaru 3 aliqua est succeisma et lic est tempus aliqua vero est permanens et Do dupliciter quia vel mensurat extrinsece et sic est locus velintriti siccet Do tripliciter quia vel mensurat sim nam di m csionem et se est linea velim duas et sic est superfici/es vel sim tres et sic est corpus. Emubitatur an tempus et locus sint quantitates et videturi non quia play. in .sqmetaplaysice numerus species Guta tis nidii dicur loco aut dicit ibi esse qualitatem per accidens sicut et albedo est quanta per accidens Id autem Pest quantum per accidens non est degenere quantitatis. Respondet ad bdestus. d. ubi su pra unica conclusione que est ista tempus et locus sunt de predi camento quJlitatis quod probatur dupliciter primo quia sunt diuisibiles in partes ciusdem rationis ergo sui quan titates s o P cis conuenit ratio mensureque est proprietas quantllatis. Bd argumentum dicitiar in metapnysicus con siderat de quatitate quantum ad entita tem eius. et quia locus non est alia enii/tasque superficiei corporis locantis ideo non posuit locum esse speciem quantitatis diitinctam a superficie losucus croconsiderat quantitatem quantum ad rationem mensurciquia fini Dec potest ei

73쪽

tiaensurat uno modo est species distin/cia ab eo manensurat alio uiodo et ideo quia superficies uaensurat inti insue sed non extrinsece ideo posuit locu in elsedillinctant specti ni a superficie lii e sint eaderes ad illud de tepore. Res Midet anctus d ctor ubi sup .a eodem nodo P uetaporticus consideratinu latita tem coin esse suum et non is Latione mensure. et ideo illa que sunt qua taper aliud non pol iit eis species uanti talisci Dum si nodi et tempus P non est istum nisi ratione motus uti mensurat motus vero non est ita nisi ratione magnituditiis suprad isti sidquid tempori conuenit specialis ratio mensure ideo logicus dicit ipsu in en e speclem quantitatis. Deinde cum di cit. Hmpli' autem alia manifestat se/cundam diuisionem supra positam que fuit u quantitatum aliqcoiistant ex partibus Dabentibus positionem alique vero constant ex partibus non Dabentibus possitione in ubi dictum suitur Ufepo sitionem est Dabere partes ordinatas et siluatas. Et circa doc ponit duas con clusiones quarum priina De est linea corpus superficies et locus habentio sitionem et arguit sic ciuoteuca, ni partes ordinatas in toto et crina nentes

Dabent positionem sed predicta sunt duiusmodi ergo et cetera iiDecunda con clusio tempus nuin erus et oratio non

habent positionem et probat exes ocpartes numeri non sunt siluate in ter se partes vero temporis et ora

tionis non permanent sed una alterius succedit. Ex hoc loco colligitur a tres conditiones sunt de ratione quantitatis habentis politionem ast rimo' par tes eius Dabet situm. secutidost Dabent permanentiam terito P Dabeant coliti nuitatem prima et tertia non conuentutnumero prima secunda non conne

nium tempori. Prina secunda et tertia non tonne iistin eration einde

cum dicit Sl vero omnia deterini

nat de quantitatibus per accidens et ii tendit Danc conclusionein aspreter se pleni species quantii alli enumeratas, quecunm alia dicuntur cilla quantitates sum quantitates per accidciis et arguit

sic.Quicquid est quantum per compa rationem ad aliud est quantum per ac cidens et non per se sed omnia alta que dicuntur quantitates sunt huiusinodiet g etc. maior patet quia id quod con

venit alicui per se conuenit etiam otiani alio remoto minor probatur inductive nam albedo dicitur inagna vel parua.

quia est in magna vcl, i rua superlicie. similiter actio vel notus dicitur ei breuis vel longus quia sunt in paruo urin inulto ci longo tempore quib' concluditur il sole predicte species sunt quantitates pense CDeinde cum di citCHmplius quantitati rassignat tres proprietates adcunda ibi sed non vi/detur 9 tertia ibi proprium vero, circa prinium duo tacit ponti primo con clusionem po obicit contra eam ibi.

lniis multa conclusio quas ponit est

ista tuantitati indil est contrarium tDucvo probat inductive ex eo*nulla pre dictarum quantitatum debet aliquid cotrarium. Potest inibanione. Dicta

est. n. supra ol pria maxie distat sub eo de genes.' nulle istitates maxie distat

gqnulle qualitates sunt 'trarie maior patet. Pro notitia vero minoris est sci/endum s omnis quantitas antist con tinua aut discreta.quantitas continua est: diuissimilis in infinitum ut dicitur.3 physicorum ex quo sequi . data quacum quantitate potest dari minor. et percon sequens u nulla quantitas continua nianuae distati quantitas vero discreta est augmentabilis in infinitum unde dato quocunque numero potest dari malarn sic non pol sunt esse duo nuineti ina

sine destntes: idem dico de oratione

74쪽

Ecum Motu p& dari alia pluriu' az. TDeinde cu dicit ornauit arguitur di datic clusione duply.far inpum manine aut Mino ergo arguit sic.

magnu et paruum sunt pria. et similiterniullu et paucu.sed ista sunt Glitates alique qualitates sunt dicte. Delde cum

dicit Do* auo Respodet et primo ne cat minore Fo maiore ibi Omplius fieruntJDic tam pino a magnu et paruu et multu et paucu no sunt quantita tes sed relativa o sic mae. Id cni' roest ad aliud se Dabere e relatiuu .sed ista

sunt huiusm&.dρ.n.alim esse magnu3 Percoparatione ad parau. et di mutaueo coparatione ad paucum. Preterea si

ista no esset relativa.sed absoluta.sequiesranu inibi non posset dici mayu nec m5s posset dici pamus:nec γε ciuitate sint pauci boles et in domo sint multi.'oia ista sunt salsa ni pyce c& usu loque lium ergo et c. rima puti, a si .n. magissi esset qd absolvi dictu noloim dici magnu nisi Ni magna stitam nec

puum nisi habet parnaue et Psias camgranu ni isti,no Dabeat magna quatitate nec mos ynami.n.derone motis tr si magnus de sustemines ut de tertio me

tauro jsmtu dictu e.ide dicor auis Crepus d ponit. reterea es quanti ias significat Glitate.sicuti de hoc nomine bicubitu tricubitu magnu et pusinon significat qnantitate cu ad aliud dicatur ergo et c. LLotra magnitudo et inrtitudo sunt qualitates ergo magnum et multu sunt istitates Mecedes p3: filia: ac Locreae et abstractu de,signino calet differsitum gramaricabis ista se

habent ut cocrem et abstractu ergo c.

Ucdo multitudini oponi unitas' nrtitudo est qualitas ergo quantitati alimoponae C Respodeo ad primuir masnitudo et multitudo accipiun dupla

uno mo ut est qualitas.allo mo ut sunt

propuetas discreti. scopo et visunt quantitates non sunt abstractanda concreto imagnu et innitu sed ut figniticat passiones quantitatis mico e fissa nulla est qr abstractu et paetu in multis differuinctim gramaticalii sed et re nasorteitas fictili Dumanitate sortis significat sortes, oster hoc significat etia pricipia indiuiduantia eius costat aut ς' sortes et soricitas sunt escretu et abstra cinni.Cald sim negas pittitur numno oponi multitudini trarie sed pua

pol dupli accipi uno mo . iantu ad id si est. Alio modo quantu ad id op pseMtur uellectu eius .fiio mysic oponitur relatine multitudini.tanis principiu piracipiato et sicut pars toti: et ite* sicut mε sura mensurato.na unu empticipiu multitudinis. et pars et mensura eius ur vivitas per sui resteratione mensurat Gubet multitudine.si imo in5 hoc estingit dupliciter ino mo quantu ad diuisionemque est detone unius: na unu est indivisum et oponis priuatine no quidem ipsi multitudini sed diuisioni que est dicione inultitudinis:in qualibet.n. mulum

dine sunt multa ab inuice diuersa.quo unum non est aliud.Silio moso accipi quantu ad entitate suam. Et dic duploo mo ut due speciale rone mensure et sic mu et multa sunt dispata.nam quilibet numeras et simisi unitas habent spalem et distinctam rationem mensure Si vero accipi unum quantu ad id mest sine quacum alla ratione.n est considerare unu3 materiale.sic costituit multitudine.iei dictis patet si mullo oponitur paucu. retia unused diuersiinodema minu potest accipi dupliciter vim

inodo absolute et sic ei opponi unum et hoc modo qcul sunt plura. uno sunt inulta.alio inodo ample ut dicit exces

sum quedam et sic opponitur pauco.

75쪽

Megat imiore premisse rationis in qua dicebatur a inagnu et paruu sunt contraria. eta non sint contraria Instat duplicis fio ibi. Et eade sibi priad Prioarguit sic si magnu et punita sint ditia se qui . cotraria sint simul in eode3. sed doce stipossibile ergo et c. minor patet maior probas dem est simul magnu parnia ergo si tint contraria statur mcotraria simul eide conueniant 'ntia pueantecedens. Dba grann milii est simul magnu respectu alterius grani et e puurespectu motis. Elides ista rollarioso plai. peccare per salacia in quid et sim pliciter: arguit ictam sic istud e magnu3 respectu unius et est pu respectu alte rius ergo est magnu et pu uinostat eni3 spe magnu vel pusi respectu alterius est e parula vel magnu .s in quid et nosimpliciteri sicut et no sequi color rubens Dabetrone nigredinis p coparationem ad albedine. et D rone albi inco paratione ad susclan ergo est albus et susci,' Rnde ume differetia iter formas absolutas et relativas qr forme absolute suscipientes magis et minus no denominam suu subim nisi sint ultra dimidium sue latitudinis p p ut, rubeu et qcum alius color uo pol denominatu albu aut nigrum. quin eo no est albedo aut nigre do nisi in esse valde remisso forme auid relatine denominant suu subi simplicitppint illes est pater quosum siti denomina peram pir cffigie magnum et paruu sint relativa non arguisi nanded simpli dicendo. Doc est magnu 3 re spectu illi' ergo est magnu et si in illa sor/tes est psi coparatione ad platone filiuersio estis Seunt ex dictis opidicata affirmativa simpli dicta sequuta ad se ipsa sumpta cu determinatio emo dimi nuente Nam bene sequi sortes est peplatonis et filius ciceronis ergo est patu filius. Rec in sequis tiri nole r laeeipdicata affirmativa simpli diciasthnane ex stipsis sumptis cydeterminatione laon in predicata negativa.

Deinde cu dicit Et eadOlyrobat fiost magno paruun5 sunt tralia. quia sequere ide esse pirariu sibi ipsi cu enialii paruustitia magnu . si parui opponi magnoide est sibi ipsi oppositu3. TDeide cidicit niaxime aut obi/cit sos dicta coclusione tali rone . Sur su et deorsum sunt cotraria' sunt qualitates ergo in quantitate est prietas maiore o:iursum et deorsu in axime di stant ergo sunt pria. Bd nucratione non respondet play.qr desursu et deorsum. et de aliis differetiis positionis dices in predicainent situs. 'ot tamen negari maior ad probatione cuius dicis. sur sum et deorsum maxime distant distantia locali.noram maxime distant dista tia formali.Talis aut distantia requiris ad contrarietate. Megae etia minor urista significat respectu .non .n dicis aliud sursum nisi uioparatione ad deorsum nec dextru nisi ad finistruxpter qd solet dictu de aru et sinistrum sunt relatioes reales in animalibus. TDeinde m d

cit C Sed non vides 'stonii fiam coLclusionem e nec quantitas non suscipit magis et minus istam conclusione pro bat play. inductive bicubitu et stricubituet sic de alis non suscipiunt magis et inlanus .non .n. Vnum bicubitu e magis bicubitum altero . EsIdnius oppositum videtur dirisse play. quarto playsicoru3 ubi comparat motum quantitatis per rarefactionem motui caloris per inten/sionem dicens cp sicut ide calor est,sie intensior iasic remissior sine additione alicuius sorine. ita eadem quantitas e nucinator nnnc minor sine additione alicui' quantitatis sed per solam condensione3ant rarefactionem. Γ Respondeo Et primo dicam quo diuersimode auges quantitas scdo dicam ad quesitum quatum ad primum dico tria. i rimo m

76쪽

rat albedo'ste dicitumam,rparaa et diuisibilis qr est in nragna vecti parua et diuisibili sudficie Alle sunt quatitates per se.et iste sum ille.qbus u se couenit

diuisibilitas et augmentanti ico fio Nonpl c5uenit adild augeri.Uno modo umidini, anges mouem minori quam titate ad maiore3. Midlibet pars moumouetur. Oportet Oristis silibet pars aucti augeatur ut patet in aialibus et in plantis. Sllo in5 dicitur alio augeri nonr moneas de ininori stitate ad maiore et perista stitati adicallu stitas. fiefiadas lignuligno et tale anc nactu non ppe de motus augmenti ii 'm' demot' angmeti Dico et motus angineti

siue moueri ad stitast maiore tigit dupliciter. Uno mora unantitas est per se terminus motus. et tunc oportet in sustadditio quantitatis ad totum et ad qualibet eius parte ut totia augeatur sicut dictu est de animalibus et plantis et iste e Proprie motus augmenti queda non reperim nisi in diibus nuti stiva minabmoues aliquid ad maiore quantitatem. sed quantitas est terminus talis motus solum per accidens: sicut contingit in rarefactione.talis. n. motus terminas per

se ad raritatem stest quainas .sed qr no potest aliquid rarefieri nisi acquirat maiores dimensiones consequenter terminati rad qualitate3. CExsere pota deo ad quesitu duabus coclusionibus. iuru pina dec est.Aliqua qualitas suscipit magis et ininus .nanc probo sic. Dis formaque eade numero eristes sineu, cilco additione alterius dat nunc persectius eis su subto cyprius:suseipit magis et minus: sed ab quantitas est uulusinodi ergo etc.maior patet ex ratio ne magis et minus minor est pny quarto playsicoiri dictum est. nc conclusionem tenet expresse sanctus doctor in Prima fie.q. o. articino. et ad piria. dicit in magnitudini corporali contingit

auginentu inoppliciter. Uno modost additionem sint ad salam ut patet in

augmento viventiuir .Rllo modo per

solam intensionem absin omni additio/ne sic est in his que rarefiunt. 6 Scisa conclusio nulla quantitas denominata annmeris sicut est bicubitum tricabit et huiusmodi suscipit magis et minus hanc sic probat sanctus doctor prima questione. mari cillo primo. Id cuius ratio confistit in indinisibili non suscipe magis et minus cum omne suscipiens magis et minus habeat lanmdinem cui repugnat indivisibilitas sedidici quantates consistunt in indivisibili sicut et u

libetinniri eius a quo denotrimantur ergo ne saecula repugnant hisque hie dici ibylosophus et maxime prima c5clusio quia ipse loquitur de quantitati

bus continuis que induunt rationein alicuius numeri ripatet ex eius e rein

plis ciet dici potest . mens play fuit

nullam nantitatem intenti et remittitanca per se ternuniam intesionis suis possit secundario else terminus nitensionis ut dictum est contingere ita les que rarefiunt. CDeinde cum dicit Proprium vero 'Ponitiertiam conclusio nem que 'nus nodi est ut axini proprium est quantitati si mea aliquid dici equale vel inequale Dan conclusion sic probat. ciuelibet quantitas est equalis vel inequalis alteri et omne equale vel inequale habet do ratione quanti talis ergo et c. maior patet inductive. minor similiter linam albedo ut quattuor est eqnalis albedini ut quattuor inquan tum albedo iidni ratiouem quantita, tis discrete.quemitam ad gradus qui ponuntur iii ipse albedine. Et simili' una aetio dicitur eqnalis alteri qm a fit in equali tempore. et idem estoicendum de omnibns aliis Notandum est Phoeno men equale est relatiuum significans relationem landatam in quantitatem Unde illa dicula eoru alia quoru in unius quantitas non est maior nec minor qua

77쪽

tam alterius. Iotandam secundo. duplex est equalitas. Una est equalitas

equiparentie duorum scilicet quorum unum non excedit aliud in quantita tenti ut nuc immediate est dictum .Rlia est equalitas proportionis et cum tali potest stare aliquis excelsus non tamen vehemens ut patet in amicitia que non requirit equalitatem amoris i Hrom amate nisi secundu proportionem Hyotest enim esse crvnus amicu magis amet. ω ab ipso ametur. Notandum tertio mistarum proprietatum sola ultima est conuertibilis cum quantitate cum ipsa sola conueniat omni et soli quantitati. Slie vero due conueniunt etia substan licet quibusdam aliis lia orandii 3 quarto. preter ista ponit playlosoplaus etiaallas tresque conuertuntur cum quantitate.primam ponit primo playsicoruuedicens . proprium est quantitati esse finitum vel innuitum secundum ponit tertio playsicorum ubi dicit . proprinue est quantitati esse diuisibiles partes eiusdem rationis licet ista silvotius ratiotitatis * proprietas eius. et ei liam po nil decimo metapurfice dicens in mensurare subim est proprium Glitari.

a losopbus determinauit de quantitate nunc agit de pre dicamento relationis cuius ordinis ratio patet. Dictum est enim νproprium est quantitatis secundnin ea3 aliquid dici quale vel inequale et Oposita quantitate statim ponitur.eqnali tas vel inequalitasque sunt relationes. propter quod statim post quantitatem declarandum occurrit quid sit relatio.

circa qua duo principaliter facit primo loquitur de relationibus secudum opuniones alioru3.secundo mouet dubiuue circa predicta Excuius solutione descedit ad declarandum quid sit relatio sim

epinionem propriam ibi Dabet aute3Jcirca prunuan duo facit primo dissimui elatina scdom tedjxprietates ει Inest autem Descriptio relativorustalis est ad aliquid diculurquecum hoc ip3ω sunt aliorum dicunt ci quomo liberaliterae aliud. irca hanc descrip

tionem quedam declaranda occurrunt

rimo quare puriosopbus appillat

relativa ad aliquid et non dixit relativa dicuntur.scdo quare describit relativa in concreto 3 quare I plurali 'quare diritaliorum dfir vel quomolibet aliter ad aliud. Couantum ad primum est sciendum in relatio differt et couenit in aliis generibus accidentiu .omnia enim genera conueniunt in DP uniuersali predicato accidcns. et quia accidentis esse eir esse subo est sublud ideo omnia genera accidentiunt inquantum sunt accidentia ponunt aliquid in eo de quo dicun tu quia distat ei aliquod esse accidetale Preter Danc autem rationem uniuer salem numquodq3 genus nabet suas rationem propriam per qua in est tale genus nam ratio pina quantitatis perquam est quantitas est esse diuisibile ut dicit sanctas doctor primo sententiarn 3 distinctione a 4. propria ratio qualitatis est disponere et qualificare subitalitiain

et ficte aliis est dicendum propria a tio relaxationis est ad aliquid se habere scilicet ad corclatiuum quod respicit. Et quantum ad Das rationes proprias distiguitur relatio ab aliis generibus acci/dentium.quia alia genera non solum inquantum accidenua sunt.sed etiam quatum ad suas proprias rationes ponunt aliquid in eo de quo pred:cantari Inam quantas, quantitas est dat substantie diuisibilitatem .relatio autem in quanta relaxatio et quantum ad suam propria3 rationem nila: ponit in eo de quo dicie cum sua prima ratio non accipiam ex Dabitudine ad subiectum sed ad core latiuu.Ei 5 seufi or pria ro relatiois nye esse in .sed est elu ad. s. ad terminutae ad corelativum. Sequiturio mini

78쪽

ndii sit de rauone relassanis aliquidio nere o possent reperiri alique relatioesque niuit ponunt in subiecto et per pias non sint entia realia sed tantuni rationisur igitur propria ratio relatiois est aliud se lase. p5s appellat relativa ad aliqd ut per noc innuat eoru propriam ratio nenii et sic p3 primuin. Esaeuantum ad sin dico ν rerum diffinitiones dans ad hoc. ut ipse res cognoscantur pst quod

dicit p5s in primo opico . itfinitio eoso indicans qditate reta quo seqtur ivnuquodcv ita dissimrid ut e cognoscibile: vialiquodet auteytin est cognoscibile: quantu est ens vii inmultu emitatishfit sunt multu cognoscibilia. que pa*lant sunt pa* cognoscibilia .relatio at et te pus et motus uer olientia sunt minime emitatis. adbuc relatio est minorisciatitatis que ps et motus. Pp quodida extimauerunt et relatione', esse ensionis. ut dicit comentator in .Hq. metaphysice

et ideo ex se est cognitu difficilima. sed ex subo in quo est sortitur aliqua cognoscibilitatem. fuit ergo conueniens valde vidissim rein concrective ad suum subna. sici fim .s Quantu ad tertius dico ut infra patebit:st viiii relatinum cst de diffiniti5e alterius .s sui corelativi. nec potest num intelligi altero ignorato.no .n.

possum scirendest pater nisi sciam qd est filias: et sili unum relatiuum non potest esse sime suo corelativo ideo in plura li diffiniuntur. Q impossibile est eis aut intelligi in unum relatiuoussit uantia ad quartu3. dico ut relativo: aliqua sunt relativis in dici et aliquas m esse: relati uas in dici sunt illa que principaliter im, posita sunt ad significandum aliquid ab solutum ad quod in consequitur respe ctus sic hoc nomcn sciam significat quadam qualitate. Relativa sua esse sunt qimpossita sunt ad significandu solos respectus .siue sint reales siue rationis ut istandia: pater illius: dextru sinistru genus

Uc.' alia Dinoi Dico scdo op relativo m aliquidni ad allud in habitudine casus semiiui sicut duplu est dimidii du/plum. et scia est scibilis scia aliamn in habitudine dativi casus sicut simile est siusimile et equale est equali equale alia ducuntur in Dabitudine ablativi ut discipli natum est disciplina disciplinatum. et disserens est dria differes. Dicit ergo p5s ad aliquid dur aliorum qis habet ad aliud siue sint relativas in ella siue sue dici siue inhabitudine cuius casus rese rantur.Et quia exemplificando diu msessio et statio sunt relativa. nam selluo est sedentis senio posset alicui videris etiastare et sedere sint relativa Pado re spondetibus dicens ς sessio et statio et accubitus sunt relatiua .cum sint quedaue positio siue situs situs autem includit respectu sed sedere stare et iacere no sunt positiones: lue denominentur a predictis positionibus CLotra arguitur sessio et

scdere sunt abstractum et concretum. ergo si sessio dicit relationem etia in sedere dicit relatione3. Bd Doc respondetur primo opilJs negat sedere includere rela tionem: sed dicit p non est in predicameto. Hd cuius euidentiam est sciendu3m dupliciter aliquidi in predicamelo uno modo per se ut substatia quatitas .paternitas. et Duiusmodi. Silio modo reducti ueri Doccotingit quattuor modis. Uno modo tuis principium et sic punctus et unitas.sant in predicamento quantitatis Secundo ratione suarum partiu3 et sic oratio coplexa est in predicamento. Tertio ratione sui oppositi. et sic priuationes et negationes sunt in genere suorum da dimu .cecitas.n. est in illo genere in quo est visus ratione eius a quo descendit et sic concreta sunt in predica in ento in vir tute sui abstracti. Dicit. n. p5s tertio to

picorum in album et iustum non sunt in predica nacto sed albedo et institia et docmodo potest dici ossedere est in predicaincto reductive. sed non per se vilica

quitur pt s. Libur diximus supra ali

79쪽

quas esse relationes reales et aliquas rationis posset aliqs dubitare.que sint re lationes reales' que ratiois Ricuius euidentiam est considerandum vicium relatio non habeat ex sua rationes po nataliquid in eo de quo dicitur. sequitur etiani , no dabeat ex sua ratione si sintens reale sed si sunt alique relationes reales ducaliunde suani realitatena sex ratione relationis nummiodi ante est id supra quod iundantur fundatur aute Somnis relatio vel super quantitatemrsi cui est relatio dupli et dimidi et relatio equalitatis et simultatis que clandetur in qualitate .no infundatur in ea vi qua litas resedit induit rationem alicuius pertinentis ad quantitatem alam unum in qualitate facit simile. Unitas aute3 ad quantitatem pertinet. Alique vero rela tiones fundantur super actione et pallione sicut relatio mouentis et moti rela tio paternitatis que fundatur super potelia generandii miniam aliquis genuit. ita et genuis ei: est diei ratio fundandi paternitaterra: contingit aute almsi esse relationem realem in trom extremoruue. abuta autem esse realem in altero tantii.

Tu cuius euidentiam est sciendu elatio non eli aliud/ordo unius ad alterii de ratione ante ordinis est distinctio urninil ordinatur ad se ipsum sed ad aliud. et per fis est etia de ratione relationis

unde ad doca relatio sit realisci tromerire morum tria requiruntur. 'rimo ς utrum relativorum sit ens reale actu existens. Secundost realiter distinguatur.Tertio jeiusde ordinis. i. si Dabeant idem fundamentum sim ratione3

sicut est in relatio equalitatis et similitudinis. nam quantitas super qua iundatur equalitas albedo super quam sundatur similitudo sunt eiusde rationis in quocum sint vel per esse eiusdem ordi/nis intelliginius esse eiusdein inclinatio/nis. ita u sicut inium inclinam ad allud

propter bonum suu in ita cecontrario. sicut contingit in relatione generantis ad

genitum .nam generans causat aliqua uaperfectione in in genito. et conseqtur etiaaliquod bonum saltem perpetuitatem spei. que cum non possit saluari in uno indiuiduo.ex quo est corruptibile salitatur in propagatione vilius ex altero.Quian do aute vim relativorum dependet ab altero: sed non econtra tunc in eo u finesse ab auo depede testi elatio realis in altero nuc est rationis in sicut est de scietiam scibili. Scientia eni ellis non potest nisi sit aliquod scibile. et ideo refertur ad ipsum realiter . scibile aut esse potest da to ulla scientia sit et ideo refertur ad scientia tin relatione rationis: nonin in ea sit aliqua dependentia ad scientiam ὁqr concipitur rerminare relatione scienti ad pin. Date ex dis que sint relationes reales vel in viro v extremo vel in altero m. Et sic relatio realis consistit in ordine rerum sicut relatio rationis consistit inordine rationumn dupliciter contigit sunt. n.aliqua que inter se nullu realem ordinem habent. quia realiter non distinguntur sicut domo et animaliam illa res que est domo est illa res que est animal. si tamen accipiatur ut sunt in ii tellectu sic ad inuice ordinantur eos intellectus excogitauit quedam ordinem quem duiusmodi rebus attribuit non

fini esse quem lant ad extra sed ut sunt in intellectuo ista est relatio rationis quaue super porpnirium dixi inus significari. Dis nominibus species genus et aliis lauiusmodi. Bbe sunt relatio es ronis quas intellectus no ad inuenit sed consequuntur actum intelligendi. Dictum est eni3ς ad relationem realem requiritur pri mos virum sit ens reale: et ideo relatoentis ad nomens sicut est relatio preteri/ti ad suturu3 et similiter relatio entis ad non ens ut ratio pntis ad preteritu vel adlatu est rationis tantum Dictum fuit secundo et oportet esse realiter disticia: et propter boc relatio Heptitatis e re

80쪽

relatio id titatis sicut est etiani duplex latiuu opponatur relative suo coreulvio Meputas. Bliqua enis est idemptitas mi non potest ei opponi contrarie. Uera in nieralis sicut oves est idem numero si tem expositio est et id quod uni oppo di ipsi et nancti ci esse relationem ratio nitur relative .alteri opponas contrarie. nis. Silia est idcinitas genetica in speci Iaam virtus que di iturrelative ad vir fica .sicut domo et asinus dicuncesse eius tuosum opponitur vicio contrarie. Et si dem generis: sortes plato eiusde spe militer vicium quod dicitur relatine ad cicii laec relatio non est relatio ranonis viciosum: virtuti contrariatur. Et scien sed realis: ut tenet.Ld.prima pie.q.rt. tiaque refer ad scibile cotraria est noarticulo pruno ad secundum. ictu,su rantie .ssi contra ignorantia opponirpatertior ad relatione in realem oportet assue ad scientiam ut dicunr insccundo unum ad aliud ordinare desectu lanius de antina.ergo non opponitur ei contra relationis ad suum subiectum non e rea rie. Respondeo O ignorantia accipi trilis sed rationis tantum quia ipsa relatio liciter. Uno modos sim puci negatio non ordinatur cuin ipsa sit ipse ordo.or ne scientie ut esse n5 sciens dicitur ignodinis autem non est ordoralloquin pro rans. et hoc modo opponitur sci mi c5 cederetur in infinitum quia si ordinis est tradictorie deest talis ignorantias non ordo etiam illius esset alius ordo et iter scientia:scientia autem et non scia centra illius esset alius ordo. et sic infinitia avre dictoria sunt. Suo inodo accipituri nedicta ponit.f. d.inquestionibus de pote scientia non simpli stam subiecto aptotia dei.q.7.articulo. Io. et xndecimo nato sese et respectu eorum qu scire Inest autem relationi con et sic opponitur ei priuative.Tertio acci

trarietas avostque planos pinari appro patio oppositi eius m M

plaus declaravitud fini rela scire et sic opponitur contrarie. ut de titia. In ρα parte assignatio eo scires, parcies sunt donorandi sed 3 rietates. circaqd quattuor princi existimo eos no esse Donorandos.ista falpaliter facit finis quattuor sunt proprie a oppinio contraiiatur illi. Unde et purtates.secunda incipit ibi. Elidetur aut losophus i scdo perlapermenias diciis tertia ibi tande ver quarta ibi. ccii oppositiones contradictoriorum sunt codetur autem ad aliqui . In prima par trarie. I non contradictorie quia utrem te ponit nanc conclusione Gu relatinis talium oppositionu est ens: alterumve est contrarietas:quod pribat exe inpla ro contradictoriorum e non ens et quiariter Uicium est contrariu in virtuti. et posset aliquis exilliinare si ista proprie scientia 'trariatur ignoratie sed ista sunt, conueniret oinnibus relatiuis: dicarelativa: ergo in relatione est c5trarietas phylosophus * non laam inalium et Ista ergo dupliciter exponi pol tino pauci multa uniusmodi nemuri cotra modo salse Alio modo vere.falsa expo riantur. Ubi est sciendu3. et reinsoni visito est Lintelliga inusinu in relativum relatio est non puenit hietas:qrnibit p/contrari isti suo cerelativo. Quod sic de riai suo corelativo. Si ergo ali us relaclaro. constat enim et oppositio contra liuis insit prietas. I oc erit in illis itiit Dria. et oppositio relativa sunt distiae spe nificat aliud absolutii ut virtus et Maricius oppositionis et cuin distinctio speci sensus et multa Dinoi:qsupra dii tui' eZfica reducatur ad contrarietatem differe relativa fui dici. In relativis dis cenotiarum seqtura sicut drie opposite non poenit frictas ur significat solii respectu possunt eidem conuenire: ita nec speci anulupriari pol. Deinde cum dicit.