Joh. Christophori Wagenseilii ... Exercitationes sex varii argumenti

51쪽

Ext Rci TATI PRIMA.bnim valde argutu est, in uno verbo multa objecta includere,ceu de Metaphora diximus tamen nitas proprie numerus non est, it l, numeri principium,Binarius autem,resipectu ternarit,est numerus imperiectus. Ludovici Regis Lemma,elegantissime gaudet numero ternario.

LEMMA PERFECTISSIMI sYMBOLI ESSE DEBET

AEQVIVOCUM.

Equi vocatio in Lemmatibus Syn bolorum , varias admittit sormas. Vna, popularis est, quae verbo duplicis significatus, simul ad Figuram Conceptum alludit; uti, cum Henricus Il. Galliae Rex,Lunae crescenti adjecito odi Ec Toa v IMPLEAT ORBEM. in culinbus vocor is,aequaliter Circulum Lunae, qui videtur,4 Globum unive si,qui animo intelligendus,significat.Ε9 alius modus magis aenigmaticus, cum Figura ipsa sua appellatione Leitia estbrmat. Sic nonnemo, qui Gi L ARD Abi deperibat, Elnam pingens, adjicie at GULA TE ARDET. Sed,hae AEquivocationes,etsi argutae,adhiberi non possunt citra nimiam declarationem figurae N Conceptus Majorem ergo laudem merentur eae,in quibus ex ir sageneralitatevi abstractione verborum,oritur ambiguitas. Quale est Lemma Regis Ludovici CoMrΝΟΕ EMINVS quod,Adverbia,&termini abstracti,directe nec Histri

cem, nec Regem concernentes,ab lvunt,&tamen levi opera,tam huic,

quam illi possunt aptari. Imperfecta itaque sunt Lemmata,quae Propri tatem,Figuram,aut Conceptum significatum, clare exprimunt, ceu diaetum est Thesi antecedente. Quem in censium revocare oportet omnia, quibus inest particula demonstrativa. Qualia sunt, cum Venertisteri, ΗΑ MONsTRANTE VIAM; aut duabus Anchoris, HI SunvL. TA, adjicitur.

TMEsrs VIGE si M. VARTA. LEMMA PERFECTI SYMBOLI OPORTET DESVM TVM SIT EX CLASSICO AVTORE.

Quisque homo qui non est ingenio privus, facile ex sese Lemma Symbolicum componere valet, quod proposito suo convera: at Sed vero,Lemmati ejusmodi multum pericctionis decedit nec aliud in iis, quae laudis excellentiam mereri debent, ac mittendum, quam quod ab Auto a re ali.

52쪽

s ExERCITATI PRIMA.re aliquo Classii eo prolatum,&quidem sensu alio,aliaque ad id occasione inducto. Hujus generis est Lemma EMIN, ET COMI Nis, ex Classicis Autoribus d ηγromtum, qui tamen de Histrice Ludovici Regis, ne per insbmnium quidem cogitaverant. Et vero,nemo ibit inficias, ultimum ingenii humani,ac plurimum autoritatis, delectationis, Mapplausus habentem conatum esse si quis combinare queat tri procul a sedi- quod in nostri gratiam prolatam videatur. Hoc opus tam dii acile evadit,ut admiraculum prope accedat', atque felices praedicandi sunt, quibus id negotiam succedit. Adauget insigniter Lemmatis perscctionem, si fuerit Hemittichium alicujus Poetae, est enim Symbolum partus Poeticus, &maxime, si Hexametri versus, quales Heroicis Carminibus in erviunt, sit dimidium.

TAE sis VIGESIMA QUINTA. LEMMA PERFECTI SYMBOLI EFFLAGIT ΑπANTI THESIN.

Suavis est orati quae in verbis brevibus , oppositum continet, quamvis id simplex tantum sit, idqueAristoteles Antithesin vocat. Sunt

hens INcLINATA RE sv RG o. Major argutia fuerit , si servetur membrorum aequalitas, socolon dicta ut,cum Terminosive Metae adjungitur: NE CiTRA, NE ULTRA. Atque haec quatuor voca. hula,fatis bene Scuto duobus patiis distincto, conveniunt. Supremus perfectionis gradus est, quando insiti per timilitudo vo Cum δε termina.

tionum, sive Paromoeosis accedit.Vti, in illoEmanuelis Philiberti Ducis, super, trinti obtectis: CONDvΝΤVR, NON RETUNDUNTUR. Aut, cumbituitas; tu ad: Citur SI DE FE RAR, FFER AR. Pollet hac prae rogativa Lemma COMIN, ET EMI, S cum in eo Oppositio Ob easti, aequalitas M in brorum,Similitudo terminationum con Urrant,ita,

ut intueam Leminatis perfectissimi,coelo delaendisse videatur.

T Apsis VIGEsIM SEXTA. LEMMA PERFECTI SYMBOLI LATINO SERMONE EFFERENDUM EST.

Symbolum in Signis Militaribus depingitur, est igitur publi ea qu elam res tegitur Metaphora, idcirco ingenium sapit atque hinc sce

53쪽

ExER cITΑTro PRIMA. 37rus mentis,ini altis, usque ingeniosis dicatus , dici potest. Consequitur ex his, Lemma perfecti Symboli,conceptum esse debere ea Lingua, quae superat ingenia vulgaria, ab omnibus autem,doctrina inter quascunque

gentes pollentibus , intelligitur. Joqui enim ea quae nemo intelligit , non loqui est loqui, quae omnes intelligunt, elegantiae cultusque nihil habet. Non igitur convenit Symbolis Lingua

Vernacula, quia nimis vulgarisci nec Exotica aliqua, quia illam nemo assequitiar,&iuae tantum regionis homi inibus nota est. Quamobrem, valde frigebant Symbola Germanica Graeea, Hebraica, qui superioris aevi Belli Duces, per Italiam sibi eligebant,cogentes sic etiam ingeniosis MLruditos,ut Lexica secum deterrent,ad ea intelligenda;aut,ut illa non capientes, ignorantiam prostςrentur. Magis ineptiebat, qui Dita Catharinae Galliae ceginae, Lemma Iraecum apponebat, ostendens mani H-st in eo Symbolo non foeminam,sed Scholae magistrum loqui. Atqui, omne Symbolum tale esse debet,ut videatur ab eo compositum, qui illud proponit. Concludamus ergo licet, Lemma Heroici seriecti Symboli, Latina lingua eiserenatum esse. Quippinis sermo nobilis, argutus,

concisas &peregrinus est, qui orationem elegantenavi heroicam facit, ac supra vulgi loquelam effert.Tum vero haec lingua omnibus toto orbe dispersis Eruditis, Ingeniosisque hominibus, communiSest. Declaratum fuit hactenus, quae sint Perfectiones Corporu, hoc est Figurae itessa Ant nae, sive Conceptus; nec non Lemmaru quod Corpus

cum Anima coniungit. Restat, ut explicentur generatim Persectiones totius Compositi Symbolici.

LARITER AENIGMATICUM.

Omnis Rhetorica glocutio speeta Auditorem, Auditores vero in triplici sunt differentia iobe t hoc est sinperitici Populare . hoc est med ocris ingenii Excru it , sive qui intelligentia ante alios

pollent. Jam , sicut oratio maxime ad populum sive malorem partem dirigitur cita&Symbolum, Anigma Populare coiitinere debet, ut indocti picturam intuentes, legentes Lemma , haud altiu penetrenr, quam Vulpes lambens vitrum Ciconiae. Neque tamen tantae convenit dissicultas, ut ingenia mediocriter sagacia, Merudita, consideratispersiora quae illud proponi occasiovis, Temporis, Loci, aliisl circum santiis,post brevem secum ratiociuationem id intelligere, iothim ex lol-

54쪽

38 Ex TReITATI PRIMA xere nequisnt. Tale est Symbolum Ludovici Regis. Cum enim ex improvis compareret Histrix aculeata Osa tiam in Regio vexillo, ingenium etiam modice sagax , conspiciens formidandam Π uram , curri verbis adjuno is,reputando secum turbas factiosiorum in Gallia, necessitatem reddendi armis Gallicis pristinum decorem per Italiam, rationem item , quae flagitabat Ludovici Mori perfidiam punire in Lombardia. idiasque ejusmodi circumstantias, ominari poterat,quid Histrix illa mi.

nitaretur.

PERFECTISSIMUM SYMBOLUM PROPRIUM SIT NECESSE EST.

Propriiun,illud dicitur Symbolum , quod ita convenit Personae aut Subjecto , ut aliis aeque non possit accommoda ivi. Vulgo haec non attenduntur,atque passim occurrunt Symbola in tantum Cossiunia, ut non minus in complures homines quadrent, qua ephippium unum in multo. equos. Talia sunt Aram, macreosuppositus , adsignificanduis: Ego sum fortu Item,ocomacum iis, uta ianua turri Praestah me vellaurem. I ropria igitur ea dicimus Symbola, quibus Circumstantiae Singulares, iacum subjecto intime coniunctae,expr: muntur, ita ut illud acu, ceu proverbio loquimur,tangant. Sant autem Circumstantiae Singu. Iares,principio Nomen aut Cora omen famosam. Sic Virgo Bononiensis, capta amore C .ris Spinelli quem parens has, qui illam aliis nuptiis destinaverat avertabatur, effigiem Amasi assidue secum gestabat, cum verbis notis Av CAEs AR, A v NIHIL. Aliam Circumstantiam Singularsi suppeditant Insignia Genitota Vti cum Joh. Jacobus Trivultius,Ludovicol egi in siexturas, se quamvis longe interiorem,ta nien illi animosi occursiurum,undecunque in Italiam perrumpere Clata' ret,pingebat antiqua Insignia Familiae suae, hoc est Stylum ex opposito So-D umbram jactantem , inscribens NON CEDi UMBRA SOL i. Pertinet huc Histrici Ludovici Regis, quod esset Insignibus Ducatus cui praeerat. Oritur quoque Circumstantia Singularis Horoscopo: quomodo Carolus Emanuel Sabaudiae Dux ,emgiabat 5 m tartum, ad- ciebatque,Oppo RT, NE : Cosmus Hetruriae Dux, Capricornum, adjungendo Cornucopia Sc Gubernaculum navis,quam figuram aliqui Numi Augustireferunt,& inscribendo FIDEM FATI Ui Riv TE SE-uvΕΜvR; quasi diceret Sicut Augusto Capricorni Horoscopus Imperium Terrarum Marisque portendebat, ita mihi si e idem ignonatu paria petare licet. assiciunt quoque Singulares actiones, utrivmbolum

55쪽

ExxRCITATI PRIMA. Vti.Carolus V cum arma victricia in Africam adversus unetum &Voletam tulisset,pro Symbolo eligebat Herculis C ar, cum Lemmate, P Lus ULTRA. Fit insuper proprium Sicicum Columnii Symbolum sibi sumsissent unco marinos, Ac epigra

tu nam eligebant, inscribentes: FRANGIMUR, NON FLEcTIMUR.

TApsis Vi CE si M NONA. NECESSE EST PERFECTUM SYMBOLUM INGENI SVM EXISTERE.

Ingenium,duas involvit operationes intellectus Sagacitatem ni periendis circumstantiis,& Versabilitatem in iisdem colligandis Erilo, tanto magis ingeniosum fuerit Symbolum, quanto plures circumstan tias propriaso singulares complectitur. Eminetlacile inter ingeniosa Symbola, illud auritu Sabaudia Principis, ¬a Academ: Bellicarum atque Liberalium artium e M la dictae,quam ipse fundaverat. Repraesentabat illud, Speculum Conicum , in quod rudes, enormes stuper plano estormatae figurae, si admittantur, aptitudinem, concinnitatem referunt; adscripserat verba OMNi Is V V Miqζ:. ex Virgiliano, in momnum unum, depromta. In hoc Symbolo,Peringenii vim inussitatam incredibilem, Figuracstormati inma, vice versa,Lemma, iguram Anima pro Corpore est, ει pro AnimaCor-

'da e symbolum, cum sit Argumentum Rhetoricum, in Veritii nititudine iundatum,proxnde necessario ad Rhetoricam persitationem eii ordinatum,' pertinet ad unum et libus Causatum Generibus uuae sunt, DEMONsTRATI vvM DE LIMEM A Tu v v M , UT JxRIDI cI. AL . DEΜoNsΤRATI vi Generis,sint Symbola comm tica, quae,

Virtutem propriam,aut alienam celebrant. Sici Iustitiae studium mclaraturus milhelmus Dux Mantuanus, Iatera dium depingens ad)iciebat: VID OS v v M. Et, Lucretia GonZaga, Castitatis amoreaa,Cerva con ac verbisPetrarchae, Eri s v, ME To cciii sive,

56쪽

. Ex v Re ITATI PRIMA.Nguo ME TANGITO, profitebatur. Insuper, Demonitiativi Generis lunt Symbola in Visuperationemessicta, uti cum Foeminae Siculae Insianibus, quae, item arbori Populo alligatam referebant, fuit additum NuLLA MAGI ARBOR GΛVDET. GenerisDELIBERATI vi Symbolorum finis est Suadere,&Dissisadere. Quo referenda,Navisu a. 1ai fata,Cardinalis Granuelae , cum voce Virgiliana iv RATE. Sumbolacii Ri III cI ALIA Accusant,aut defendunt. Sic cum omi. tem Landrianum crinetinarentur inimici,quod ad honores evectas,otiose traderet; Flamen exuum depingebat, inscribebatque UT M RNON SEGNIOR.

Aristoteles. solici te jubet Translationibus sive Metaphoris de enter ini. Decorum Rutem Metaphorae,conisistit in CoNvENIENTi A, hoc est,ut attemperetur,e qui Aquitur,ei qui attendit itemque Subjecto. Nimirum,debet inter Symbolum&Persionam quae illud ostentat, justa servari proportio: atque eit aliquod in Principem apte quadrans , quod neutiquam congruit Nobili privato , multo minus homini e vulgo. turer nubibus insideras u engstringens,ciam Lemmate P S E Ἀ- ω 1 Eset, Symbolum erat Principis Bis agnam sed, quod rectius Moriarcha aliqui quam a Callus sibi vindicasset. Ad Subj.:ctum quoqueresse tum habere oportet. Hinc indeceus fuerit, Verba Sacra Sym-holo profano aecommodare aut ei ba proiana,Symbolo Sacro.

Epi LOG v THESIUM. DEFINIT lO SYMBOLI PERFECTISSIMI

Ouia hactemus quamque perseetionem singulatim examinavim roclivi amisit, formare Persectissimi Symboli Definitionem.

li titium enim combinando requisita illa Omnia, dic R

Perfectissimum Symbolum est Argivia Realis,

fundata in Metaphora Proportionis , habens rationem Argumenti Poetici, involventis Similitudinem,

57쪽

significans cogitatum particulare dc Heroicum, interventu Figurae erae, Nobilis, Vnicae Pulchrae, Naturalisjuxta ac Mirabilis, Novae aeque, ac Cognoscibilis, repraesentatu facilis , Scuto proportionatae,

cum Proprietate Apparente, Actuosa,vi Singulari,

quae, innuitur Lemmate Acuto, Brevi Contrario,

AEqui voco, e Classico Poeta Latino depromto 3 ut Symbolum evadat Ingeniosiam, Proprium, POp u.

lare tamen, ci Personae ac Subjecto conveniens. CENSURA SYMBOLORUM ILLUSTRIVM , ET ADEO EIUS, QUOD HISTRICEM EXHIBET.

CAROLI V. IMpERATORI celebratur Symbolum , Coianinae, plata,Hercusis,cum Lemmate: PLvs VLTia, quo significabat, 'em Iesi concipere,post expugnata bina Africa munimenta ,sterius propagan-

ά Nomen Christianum. Dignum sane est hoc cogitatum, homine Christiano,&Heroe magnanimi at de re reliquo, orpus Symboli non rum Reais, sed, Fabulosum Sc Chimaricum existit. Quin,nec Metaphora Proportionis, nec Argumentum Similitudinis,hie siese offerunt,unde ad quatuor terminus fieri nequit reductio. Lemma barbarum est,ia citra metrum 'otumque Symbolum, aptius conveniret Ferdinando Hispaniarum Regi,qui Herculis metam primus superavit. Elegantissimis Symbolis annumeratur CARDiNΑLis FRΑΝ- Cis C GoΝZAGAE Aquila, Ramo Otiva insedem,cum Lemmates BELLA GERANT ALM. Et vero, est omnino hoc Symbolum,oculis visis Jucundum,&Persionae insuper proprium, tum ratione Mura, quae ad Insignia Gentilitia resipectum involvit tum ratione Significatus, decet enim ista expressio Sacrum Principem,qui pacis, non belli studium profitetur. Imo,in voce ALII, observant quidam argutam alluisionem, ad fortitudinem militarem , ejus Principum Agnatorum, quasi dicatur: Mea Aquila , non invidet gloriam aliis Aquitis Gonet agarum. Ego enim

tam clarum me reaedam Pacis artihm,acFerrandu Gonzagasentior meus, mei Fratres,Bella artibus inclaruere Acutum hoc es Heroicum esse Ogitatum, nemo nega verit. Caeterum,principio non fundatur in Me-

rubor Proportionis, sed, nuda tantum Attributioueri non enim sese offert

58쪽

41 EXERCIT. Tlo PRIMA.ost ri Argumentum siquo, misitudiisse Proportio se quatuor termino. rum,sed, Simplex Symbolum, Aquila, Personam , Oliva pacem inisnuens in modum Hieromphici, aut Numimemoriasis. Porro,Aquila Mouetjae,nulla inest Proprietas Naturalis, aut Ac Mosa, sed unice spectatur

marica quaedam acervatio. Amplius,Lemma. non attinet ad Aqu-ramsigni Pantem, sed proprie ad Coisceptum signiscatum, remque tam clare exprimitivi nulla opus sit Fignra. Superest, ut illud quoque Symbolum censiuram subeat, quod hactenus in alia animadvertit, HISTRIX nimirum REGIS LVDovi Ci. Ecquis,autem unquam speret, laturum se Symbolum sine labe, si quae macula in hocSole deprehendetur,qui lumen nobis ministra vit,ad aliorum Symbolorum naevo detegendoses Attamen , primo non habet hoc Symbolum profundamento Persectam Metaphori P oportio at si ei mmmo ut rix,Substantiae sunt diversisu Generum, tamen effectus Ferire,non est Proprietas similitudinis interGenus utruma; analogu, qualis,ue ibi causa,esset,sserenitasSolis,& SerenitasPacis; cumen Cladii, MAcumenIngenii;sed,est Proprietas ejusdem GenerisPhysici, quomodo se habent, ferire aculo, ferire gladio. Diinde, Proprietas cominus eminis Ieriendi non solius Histricis affectio est. Nihil enim impedit, quomin is Lemma hoc inscribas Hastae,aut maxime vero Machi- Archime is, quae cominus Meminus feriebat ut sic depingere liceat illam ipsam Machinam, Livio praedicatam, verbis propriis adjectis: EM 1svs ET COMI NVs. Denique, magno deiecta laborat Symboli Corpus,neutiquam objectum nobile, quod de Persona in modum staphorarum honeste enunciare possit, repraesentans. Cum enim Histrix Gallis dicaturio Rc-EsPIC, Italis PORCO SPINO, atque ipse Claudianus sic eam nobis describat: - Os longius idiri iti Porcum mentita cornuasera apparet,non posse digne hanc formari Propositionem Metaphoricam:

Lex Mdovicus estporcinoinosus prout recte dicitur, Achitaes, est

CONCLUSIO ARTIS YMBOLICAE.

Concludendum itaque,non esse humanae opis,praedictas persectis nes omnes,in unum Symbolum redigere. znceptio namque Argutiae, est operario quasi momentanea intellectus, quae a Natura, Arte, aut AD fiatu aliquo divino, foecunditatem accipit. At,humanus intellectus,curri finitus & limitatus sit, in momento unico, tot perfectionibus pervestet. gandis vacare non potest. Porro multae illarum Perfectionum,juxti consistere nequeunt, ut idem hic, quod in V --cidat. Flammca,

59쪽

EXER cITATIO PRIMA. avis Oculi meris cantis, venerationem concilians, excludit comitatem oculi fauci, generantis amorem Persectio comarum albicantium, quae illas filis aureis assimilat, siegregat beneficium, quod in candore vul-dus provehendo,praestant comae nigra Sic in Symbelis, Corpora maxime Alabis a nimis sint Vulgaria Pe egrIna,minus cognita habentur; quae, depicta egregiam speciem praebent,eam Pulpta,penitus amittunt L ma aptum, non erit Autoris; quod ex quiore depromtum, habebit aliquid superflui. Sensus vulgares evadunt, Erudus, desinunt esse Populares,eademque reliquarum Perfectionum est ratio. In multam noctem rerum pulcherrimarum sese protraxerat lectio, nobis minime advenentibus,ita penitus detiX eramus, in meditatione eorum , quae ruditissimus Thesaurus fuerat commentatus. Cum vero finem fecissemus legendi,non habeo, ait Stobertinus, quod in his desiderem, Omnia non docte tantum. sed & ex vero scripta videntur. Hui,quanti est sapere nunquam credidissem, ad Symbolum conficiendu tanto apparatu opus esse. Vocato vero famulo, cum cognovisse noctis mediu instare, etsi modus,inquit,ponendus est nostraelucubrationi,non tamen te dimitto, nisi prius ostenderis Symbola,quae tute composuisti. Tum ego Postquam Thesauri leges perspectas nunc habeo exploratasq; nimis, miser, mea me opinione delusium sentio,nec possunt Symbola, quae effinxi, reprehensionem effugere, itaque non est cur ea frustra in medium produCam. Instabat tamen valde Sisaberiinm,ut promerem, quod animo Conceperam, Vel eam maXi..

me ob causam,quo ingenium periclitaretur, num errores clanculiam fortasse latentes,in apricum posset educere . Ego, qui Amicis, nihil eorum,quae honeste petunt,denegare soleo, ,quia magno probro futurum non erat si in eo,quod Thesauro judiccine .mo unus in hanc diem effectum dare potuit, quodque adeo effectumdari non potest,& ipse defecissem, sic ore meo effabar: Est in Ratisbonensi Vrbo Vir Emendatus Gravis,ac inter

praecipua Germaniae ornamenta numerandus, Io H. LVDovicus PRAscHIVs, quem,omnes Boni certatim, &tamen aequaliter a amant.

60쪽

4 Ex ERCiTATI PRIMA. amant. Consummata illi prudentia , consummata eruditio, cumquedi ONsucsit illius Reipublicae,& PRO Toscii L ARcRA , in utroque officio sedulumi intentum se praestat, perpetuoquC studet, ne quid i VITATIS Sc HOLARUMQUE commoda,detrimenti patiantur quin potius in Vota tutelamque,tam illius, quam harum , majorem quotidie induit solicitudinem. Ejus Cognomen videtur deriVatum a Voce Irac quae speciem aliquam Canum, Italis quoq; Bracco,Gallis Fracque di stam designat, certe Canem ejinmori habet in Insignibus Gentiluit, atq celebravit hunc suum Canem, XXXIV. Epigrammatibus elegantissimis, quae typis descripta, passim circumferuntur,in eruditorum laudem promeruere,quibusque Insignia praefiguntur. Cum ergo P A- sc At vos aluti Vrbis Scholarumque, inconnivis oculis assidue semper invigilet, quadrat in eum apprime pro Symbolo,C A NasVisc Ti, OsTII OBSERVATORI figura, quam , ceu dixi, ostentat in Insiignibus,qua,inter mortalium coetus est noscibilis. Huic ads)ribendiam censui, illud Virgilianum, exiX. AEneidos: Finvs QVE AD LIMINA CVs Tos.

Major rerum mihi nasiitur ordo,

Majus opus moveo. Scilicet,inter eos nomen profiteor meum, quos heroica illa Fortitudo , cujus novum &iniasitatum hactenus exemplum dedit,

SERENISSIMUS ET POTENTISSIMUS AVARIAE ELE

CTOR, ex admiratione rapuit in stuporem. Quam enim in peditionibus hisce iteratis adversus Turcas,opere strenuum, corde impavidum se praestitit,& inter confertissimos hostium cuneos, - per obstante catervis Expbcuti sua victor armat Narravit mihi Frater,qui spectavio, eum semper magmine Ducem,in acie commilitonem fuisse , subiisse,quicquid laborum, eonatuum, discriminum, Virtus humana capit. QuotiescCnfligendum eratis rassesin Vultu Martium furorem, miraqua progressus cst,terrorem, fugam, ulnera, caedem tulissem inimicos. itaque