장음표시 사용
21쪽
vinum varios in temulentis producere esset fias, ratione dispositionis varia corporis eius qui se Vi no ingurgitauit. Ita anima, potestates quidem&propensiones in se continet, varios autem producit mores pro diuersa dispositione corporis. Ergo subiectu huius scietiae erit homo, qua ratione est pr ditus igniculis natura lib. klicet Philosophus moralis disputet de morit, hominum, diuersa ta men est utriusque artificis consideratio, nam moralis Philosophus conatur suis praeceptis homines bonis moribus praeditos enicere Physio no-mus vero detegere inclinationes hominum pra Uas aut bonas, societatis aut familiaritatis causa.
tur,quodque a n inibu corporumpo ut emonem accipere, id valdeper ficuum es cum in temulentia, tum velmaxime in iura corporu valetudine Impensesquidem immutari identur ingenia a corpori assemonibI , militer etiam e conuerso ipsius animae, erim scen orti' lege compari corpus videtur, uti amoribus es timoribus, si militer in tris ritia,
voluptate manis Detradere Iicec
s COLIA.PRogredietur Aristoteles ab uniuersialibus ad
ea qu/ minus uniuersialia siluat,ut praecipit lib.
22쪽
i de demonst. Post propositiones generales, quae principiorum loco habentur inquirit modum. peritiam doctrinae, sequutus preceptum quod instituerat et metaph. & i. c. li.I. de part an stultum esse simul quaerere scientiam &modum sciendi quare proponit modum inuestigandi signa, quibus detegantur inclinationes naturales hominu. deinde describit pronunciata specifica, in quibus signa sensibus percepta subiecti locum occupant, mores significati praedicati tenent. Debent auteprobari per causam propriam inmediatam, ut ipse docuit in lib. de demonst.&quoniam principia scientiae alicuius in eadem non probantur per causas esset enim principio primo, aliquid prius, quod absiardum censetur, sed eorum pro batio instituitur a pestiliori, ut loquuntur Philosophi,&Aristotele vii. a. i. i. a. de demonst. Primum autem principium huius doctrinae est, quod animae sequantur affectiones corporum, corpora ab anima assiciantur. Prima pars huius principi probatur ex temulentis, morbis tan
quam fictis, quibus corpora hominum assi
ciuntur: nam in temulentis corpus est effectum vini calore excedente, quo anima non asticitur, cum sit inmaterialis,&tamen temulenti tam V rios induunt mores, quam diuersum est eorum temperamentum, dispositio corporis, ut e plicat Aristoteles feci. 3. ΡcobLIcom morbus estastectus praeternaturam corporis sine ulla noxa animae, tamen in illis animae operationes pertu
bantur', bduntur ut videre est in delyrio, melancholia,morbo, Phrenitide& aliis ex quibus
23쪽
tanquam experientia opertis licet concludere animam sequi dispositiones corporis, ex his nos posse dignoscere propensiones hominum, turales, contra Pliniilententiam, qui cap. r. l. r. histo. nat vanam friuolam hanc appellat doctrinam , licet fateatur virum suis . magnum Aristoteleniri probum, qui de ea scripsit& seu rissimum authorem. Sed quo pacto anima sequatur corpus in dubium reuocatur. Aliquid potest aliud sequi quatuor modis, primo ut essectus
suam causam Secundo,ut causas echidaria primariam tertio, ordine tempori proportione, quemadmodum tectum sequitur fundamentum' caeteros parietes quarto, ut causa sequitur in strumentum in agendo, id est, exerit suam operationem per modum instrumenti vi manum o uetanima manus calam iam , calamus varias potest habere dispositiones, ita timgantur literae aut bene aut male, prout bene aut male aptatus est calamus unde sequitur animam dc manum in
depingendis literis sequi dispositionem calami
Anima non sequitur corpus, ut e flictus causam, no enim illius causa est. Neque ut secudaria causa primariam , cum non sit eius generis, seu cumuon sit tale corpus, neque proportione quadam&tempore, nam ex . aetaph. causae sormales sunt simul tempore cum materialibu Dia compositione. Reliquum est ut sequatur corpus animavi instrumentum illius cum enim causa praecipua, ut anima formam quam sibi proposuit producat per instrumenta, causaque instrumentaria recipiat influxum causae agentis praecipuae pro
24쪽
ducitur essectus per modum instrumenti. Quare
Arist. lib.1. deant.c. .scribit si senex haberet ocimium iuuenis videret ut iuuenis, oculus namque invidendo instrumentum est animae. Et Alb. Mag. c.2.trac.2. de anim .scribit spiritus corporeos esse
vehicula facultatum animae, nec potest esse, quod vec us,non in multis sequatur morus sui vectoris, ut idere est qui curribus vehuntur. Ergo anima in suis operationibus sequitur dispositionem instrumentorum.
Qu0n do autem patiatur animi corpore ex plicalidum est. Anima potest considerari duobus modis aut insita essentia, aut ratione operati Ohis in sua essentia quatenus forma est substantialis non potest patia corpore, nam quae patiuntur abaliquo communicant materia cum eo a quo patiuntur. At anima est immaterialis est nim a terum principium cum corpore ipsus hominis. At principialunt aeque prima ex lib. i. Phys ne- quo num principium: ex alio, gna non esset principium . Aut consideratur anima ratione ope rationum, omne Voro agens quod exercet suas operationes per instrumentum mutabile, potest alterari in suis operationibus ad mutationem traiinstrumenti Atqui anima perficit suas operationes per corpus, excepta intellectione, tanquam instruimentum quod est mutationi obnoxium. Ergo anima in Hiis operationibus potest mutationem a corpore recipere. Sed quaenam causa potest esse amentiar, stoliditatis quae non fiant tantum laesiones mentis, sed veluti corruptiones. Respon. animam non ratiocinari sine spectris t
25쪽
scribis Aristo .c. . l. 3. deant. Et spectra recipium tur in spiritibus, aliaque apparent animae tu les sint spiritus, quibus iant impressa, ut qui vident
per vitrum rubicundum, illis omnia apparent ri Dicunda. Ita fit in anima citi internis operationi. bus. Quando ergo piritus sunt deprauati in coloribus consistentia , .motibus , deprauant actionem animae etiam ratiocinatricis, quodsipe stra non appareant ut sunt simpliciter, sed per dispositio es prituum. Praeterea intelligendum est aestimatiuam facultatem ex illis spectris, elicere alias species insensiles, ut auis dum videt lutum&paleas, elicit per vim aestimatiuae nidificationem, quae adhuc non est ita ex illis speciebus corruptis vitio spiritu uaestimatiua elicit species insensibiles. praesertim sub specie boni aut mali unde
aegroti sunt aliquando audaces praeter rationem, aliquando timidi Chim ergo haec contingant propter vitium spirituum, qui sunt instrumentuanimae, hoc non debet attribui animae, sed spiriti
bus tanquam instrumentis, quare anima non patitur in sua essentia, etiam in mentia soliditare,sed ratione operationii vitio instrumentorum.
Fecundam propositionem explicat. Aristoteles enim scribit similiter etiam e conuerso ipsim anima assectionibus consorti lege compati corpus videtur. Probat hanc propositioncm ex amore, timore, tristiat voluptate in quibus manifeste
corpus immutatur clim tamen in illis primo anima asticitur.In amore quidem corpus extenuatur, licet amor cum sit desiderium pulchritu linis frucidar, ad animam solam pertineat, non ad cor
26쪽
piis Ratio alitem huius es echus in corpore nati&passione animi est huiusmodi secundiam Auicen. 6. lib. natural nimirum ex vehementi contentione unius facultatis in sua operatione, fit ut alia facultate remittatur in his operationibus,ut ex magna contentione facultatum animalium in meditando, imaginando remittuntur seu di minuuntur operationes facultatum naturalium, non ratione animae, sed causa instrumenti communis: Nam iacultates animae non possunt ex
qui sua munia nisi beneficio caloris innati spirituum inseruientium illis facultatibus. Quare duintense iacultas animalis ut imaginatiua, versatur circa obiectum gratum amabile, non potest anima perfecte nutrire corpus est namque calor
naturans finitus, certa quantitates potestate agendi, pluribus ergo seruiens non potestaeque perfecte omnibus ramulari, quando scilicet rapitur ab anima ad operationem aliquam vehementem intensam. Hoc cernitru perspicue in
somno , in quo quiescentibus animalibus facultatibus pςrfectius exercentur facultates naturales. In timore idem accidit, retrahiturnaq; calor innatus ad partes interiores, quo suppetias ferat animae timenti, propter opinionem mali si turi. Ex quo sequitur ut partes quaedam corporis destituantur calore innato,unde frigescu44 contremiscunt. In tristitia non dispar est ratio. Ingaudio vero expanditur spiritus, quasi velit. currere rei gratae, ex quo dissipatur non sine periculo vitae, ut coligit Cio Lacedaemonio&Sophocli.
27쪽
Verrum per hanc causam non potest reddi ratio affectuum aliorum qui ab anima redundant in
corpus, ut caloris corporis excandescentiae in ira commotionis totius corporis.in drsiderio tu pi&impudico, macularum siue notarum quae apparent in foetibus post desiderium mulierum grauidarum, quae rebus praecupitis nequiuerunt frui. Maxima pars Philosophoram existimat spe etes intentionales posse realiter immutare corpora, quod probant authoritate, experientiari ra tione Authoritas est Aristotelis qui in lib. de motu ani scribit cogitatione imaginationem coirimo uere assectiones corporis, nam agentium affectionum pecies repraesentant. Experituretis quisque in se ad solam apprehensionem sis ecies sensibilis commoueri alterationem in sitio corpore, ut in motibus inuoluntarijs cordis qui ut scribit Aristoteles eodem libro apparente saepenumero re aliqua, quanquam mens nihil decernat,
corpus tamen mouetur Ratione idem conuincitur; Ira est feruor sanguinis circa cor atqhii ira ab specie intentionali potest excitari, ut ex relatu iniuriae illata: ergo species intentionales possint reipsa corpus alterare. Confirmari hoc etiam potest ex eo quod res rubicudae,ut panni judicio m dicorum, anguinis fluxum augeant; tu exmaculis apparentibusin corporib'foetuit ob varia desiideria
rerum praeCupitarum a mulieribus tempore grauiditatis, quae vera omnino fiunt. Tamen non bene iudicant quamplurimi quando existimant hoc heri in omnibus, propter similitudinem effectus nati in s orpore, cum specie intentionali. Nam ita
28쪽
cet hoc Vςrunm essepossit, in maculis quae apparet in 'rporibus foetuum,nam macula est similis specie intentionali rei desideratae tamen quando corpus incalescit S excandescit in ira, quando in
turpi desiderio Qtum commouetur corpus qua
similitudo intercedit inter iniuriam illatam, quae commovet iram ipsum feruorem corporis, quare in istis passionibus alteratur quidem Osepus realiter tamen non propter similitudine sp cici intentionalis, cum alteratione corporis. Sed quia anima mouet spiritus humores prout est necessarium ad amplectendum bonum aut ad si giendum ratum Alteratio autem de commotio
in istis passionibus diuersa est quantitate, prour
corpus diuerso modo est dispotitum. Nam in biliosis , vel minima iniuria mulitim commouet corpus , in pituitosis parum. Sed haec propositio Physiognomo non videtur utilis, nam eius beneficio non deprehenduntur inclinationesia turales,potius passiones in actu existetes, ut amor sed ira, timor,& non inclinatio ad amorem iram timorem. Quare illa cognitio affectui per signa, quae in corpore existunt derivata ab anima, pathonomico pol ius dicetur , quam physiognomico. Et quonia sine doctrina ab omnibus homunibus illi motus intelliguntur . nullam hac de re hoe in libro instituit Aristoteles cognitionem.
mn me iramenti, coryos purgantes, atqμα
29쪽
directa victus ratione ad id viente , animam ab insania liberant, corpori medicamentis ad hibitis. At mulatque corporis dispositiosoluriis, es anima ab insania luta. GH A. ΡRobat primam propositionem seprius explicatam, liuod anima in suis operationib. seoua
tur dispositionem corporis, idque ab effectu nocmodo. Qui laborant insania animi morbum noti habent sed corporis nam anima morbo proprie dicto non laborat, de tamen laesa est in operatione ratiocinationis. ergo anima in suis actionibus ostenditur per dispositiones corporis. Qu9d au tem insaniast morbus corporis, de non animae, probat ex eo quod medici puigantes corpus medicamentis,ut elleboro de aliis S instituentes ac commodatam victus rationem sanat mentis alienationem atqui purgatur 'rpus non anima, ergo insaniebat homo, vitio corporis non animae: postquam enim humores deprauati fuere detra- isti officientes actionibus animae anima pristinae naturae restituitur: ergo anima operando sequitur corporis disp. tionem,& per consequens ex dispositionibus corporis licet coiicere inclinationes S propensiones anima naturales.
AL b c etiam et in iis qu in dies naIura sunt quis obsecrofacillime non cogno -- iiii
30쪽
cateoco orare, ac neces udine corpus se an mam colligari, ut plurimas assectiones alternatu iri itudine, cibi mutuo progignant. Nullum enim anima tali conditione pro uctum es , ut formam quidem unius inclinationes autem alterius animalis sortiatur sed
semper eiusdem se anima mo corpus repse en Lit. Atque ideo vitale corpus talis assecieto sequatur est necessariom. Etenim qui insingulis animalibus examinandis un erit ex forma potissimum scorporis tineamentis etiampo sentprope one acto contemplari. Equestres
quirim equorum venatores autem canum mac
p ibile ne est ex corporis lineamentis naturam totius inustare. SCHOLI A. ΡRobat alio argumento Aristoteles primas illas propositiones ex his qua naturaliter continguut in animalibus, in quibus hoc animaduertitur,ut numquodque animal gerat formam suae speciei Meiusdem mores retineat ut canis formam habet speciei, mores etiam eiusdem, nimirum proprietatem seu aptitudinem ad venandum, lepus ad velociter currendum. Quare ita constitutum est a natura, ut quaelibet anima cuiusuis animalis habet certas determinatas facultates, seclidum quas natura eslsermauitanii iliu