Tractatus de febribus ab autore ipso primum publice praelectus, nunc vero in lucem emissus / [Kaspar Peucer]

41쪽

CAs DARI EvcERI Fluunt.Quine hoc experientia docet, vεtriculo nimis onerato cibo protinus pigrescere niuer-lsum Corpus ac torpescere , musculis ceu fatiscentibus ac resolutis Ergo ut cum ventriculus suo pondere dias ragma reuellit ac detrahit, cor pus pigrescit, ita concuti idem necesse est cum λα αγια feritur ac percellitur impetu alicuius cauce internae Constat hoc vino meraciore liberalius hausto,priusq; id ex ventriculo excidat, ulcra vesicae, vulnera crurumin dolores

lartheticos exasperaria permadescere,aut etiamisiadoribus disti uere corpus, si iuscula calidiora lauidius de copiosius sorbeantur mox e vestigio. Haec cum ita se habeaut virorumque, id est,ri-lgorum sudorum cauta in febribus facile de-lmonstrari liquido possunt. Humor enim putrisidum ad praecordia quiescit, veta materia com-rmouetur, sed suo sese impetu incitat, nullo ad-lmodii inordinato turbatoue motu corpus per-tcellit,sed eum exaesituat, copiam acrium at putri-ldorum halituu et fundit. Et ipse sese naturaim Vni fisus. pellente copia urgente diffundit, si in membra

nas musculos', erumpat, cum impetu eas partes feriendo totum corpus varie agitat atq; concutit. Si enim paucus sit, ut in tertianis mitioribus: aut si sit expers putredinis, ut in pituitosis puris, aut quartanis incipientibus, sique motu lentiore feratur, solius frigoris sensum in extremis inseret, calore ac spiritibus intro in opem de subsidium cordis ab externis reuocatis. Si co Homnlpiosior sit de cum acredine aliquavi si moueatur concitatius, ut in xertianis paulo vehementioribus, in quartanis ingrauescentibus crinpi-

42쪽

εν Ap. III. DE FEBIL INTERMIT.tuitosis ex putredine pituitae salsae corpus tu cohorrescit. At si materia sit plurima de vehe

menter acris de si propter motum ac tenuitatem motu ci,ncitatissimo ad praecordia excutiatur, rigorem ciet. Ex eadem putredinis foco vapor

putris: alieno calore seruens siue per occultos poros, quibus totum corpus undiquaq; est peruium , iue per venas etiam tarterias, quibus partes subter praecordia per sese se intermedium ei a cordi connectuntur. Si ergo talis vapor cor attigerit. calorem cordis accenderit prorsus, ut ex inguinum abscessibus seu bubo nibus calor putridus cum fumo seu vapor, o-co inflammato partium continuatione ad cor propagatur,tunc sese ex corde calor omnis in v niuersum corpus effundit corpus eo explet si exaestuat:Sed prius qua cor flammatur,tpetu sese aliquandiu ope reuocatorum spirituum qui ad cor penetrant vaporis putridi, similiter

etiam inde per arterias totum corpus permeant de ad cerebrum, musculos atque articulos excurrunt inde ergo rigores horroresque cum rigo iis sensu qui antecedunt aestum febrile ex concussis praecordiis de grauedine capitis at que dolores etiam ex repletione .lassitudines articulorum Ladgrauationes ab alimum copia de pulistium contractiones atque oscita tiones in principiis itiuasionum otii de sese comprimente ad occursum pum dorum halituum, donec incales at cor putridis halitibus superatum atque expi gnatum utroque calore,inna turali reuocato putrido, qui naturale incendit in eodem subiecto utriusque enim idem est

43쪽

reliquum corpus; tam is per ardet dor ec matem suppetiti&in corde ipso.&lni Clutuo corpore ex putridis humoribus tali tabus; denuit

autem materia calore dissoluta extenuata ac

dissipat, propterea aestus febrilis in intermittentibus aut cum sudore madoreue riui festo

terminatur materio reliquiis a natura ad chiton prid. Q ex pullis ibidemque coactis ac dentatis ceu i in n.ρ

guttulas roridas, si scilic e par sit ca idum tu -- midum, p e humor vapor ve putridus etiam 'φ' sit lis; nec sit deustus valde incendi tertiore: Aut consumitur expiratu sensibili. Si acrior

fuerit vapor humorve acceu nimium deustus, sique in ipso e pate calor fuerat intensus, egulariter si aut e par intense caleat absque umidi; tale, aut sit frigidusia tinnis, aut liccum, aut dum rum ut in hydrope cach exi ictero. identibus febribus sudores diit nentur atque uali bentur; qui copiosius fluere leui occasione irritante solent si es ac ipsum&humo te vaporesque In de emissi humido calore abundent 4 pie uaquid simplices tute intermittetes Hrii ad Ur, an quibus etiam toto hi orbi tempore urina non

insigniter mutantur a naturalibus, sed tales rariores sunt, praesertim in his nolitas te iris®ionibus, propterea ut plurimum celi ciuibus ac remittentibus horror bus, aut rigoribus, pars materiae crassior motu excussa ad ventriculum vomitus commouet, in ahis febrib. alios es qui Vnde son, dem in tertianis ex e patebiliolam vomitionem με - fc rLcieri manifeste deprehenditur ex dolore ten' sone Vpochondri dextri; de praecedunt, Oml a. tum

44쪽

Ap. Iu DE En R. INTER M. tum nauseae atque oscitationis propter halitus ac fumos putridos, qui ad osculum ventriculi ex foco putredinis deseruntur inde ad musculos saucium prorumpunt. Altera pars male riae tenuior per parvi propagines vernae cauae curi ina in ipsis veras cauae truncum&inde ad ambitum v nisi totius corporis expellitur, quae quia in Venis eir, rum 'si' tingit urinas, unde paroxyimo desimente rinae πα- i 'A fiunt rubicundae. Quo autem maior pars male riae in venas minor ad ventriculum&intestina expellitur, eo taroxysmi dimciliores ac diuturniores ac cmpus quietis grauis est molestius. Hae ergo sunt rigorum sudorum ac reliquorum in febribus intermittentibus symptomatum cauta.

DE SIGNIS FEBRIS TERTIANAE

TErtiana exquisita eos maxime prehendi , qui natura sunt calidivi sicci habitu grac

li aetate florida, qui laboribus, vigiliis,moet Oribus, cutis, ardoribus, victu parco eoque calido&sicco assuefacti sunt, quibus iecur calidius est, aestate maxime regionibus calidis siccis,&constitutione ccetis qualida, si quid istorum deest perfecte exquisiit non est. Repente autem invadit cum frigore vehementi sub accessionum finem bilis aut euomitione redditur, aut per sudorem resoluitur, aut per aluum inferiorum excutitur, aut omnibus his modis euacuatur. Calor cito incenditur de in omne corpus penetrat propter humoris tenuitatem,ariditatem calorem, estque acer iungens ita, ut inie-quisinoxii qui

45쪽

CAspARI PEUCER I retam manum feriat ac mordicet, sed statim mitescit. Symplomata sequuntur, corporis exusti cu S Nio- inquietudine&iactatione, spirandi difficultas, AEt . anhelitus multus, creber magnus propter e, uentationisi refrigerationis nece usitatem; sitis

intolerabilis, vigiliae, dolor capitis,propensio ad iracundiam pene furiosam. Longissima acces is horarum est duodecim, interdum septem mi aut quatuor etiam. Accessionis tempus no ubi a minus, quam quietis. Desinit cum multo su-ldore fere vaporoso&calido, pulsius sub aggres istonis initium est contra clusi paucus, postea. magnus, celerri creber, quod magna refrigera tionis necessitas urgeat vehemens propter calo- tis magnitudinem, durus propter ariditatem ar- teriae, inaequalis scilicet febrili inaequalitate obitenuitatem materia, eo etiam, quod non mi-lnus necessaria sit refrigeratio per διι ολην, quam lexpulsio acrium&fuliginosorum halituum per

συχολην Vrina aut flaua,aut flammea est, mediocris substantiae grauis adore. Haec tertiana pura secundum Hipp. ..aph.ist. septenis circuitibus fere absoluitur τροταῖος α κρι-

lenus aflirmat, septimam accessionem saepe incidere in diem decimum tertium ἈpQ morbi solutionem fieri non expectato die decimo-

quarto: unde concludit tum in quartanis, tum in tertianis saepe fieri criles secundum circuitu unumerum, non dierum, id est, septimo paroxysmo extra diem aut septimum, aut decimum l quartum, aut vicesimum, eodem modo per acutos

46쪽

1 CAP. III. DE FEBR. INTERMIT.

acutos morbos, quinto quarto, tertioue dieri dicari ante septimum, Et nonnunquam testi

nas similiter paroxysmo quarto,tertioaut quinto, non expectato septimo. Tertiana Nothae tertiana fictu species plures; quasdam ηρ -Α- famae maioris, sicut loquutur Bauari ,e bile permixta phlegmate crassio aut ex bile flaua,vel vitellina Qirisi a famae minoris,ex bile succo melancholico delecta Sed communissimae sunt ex putresce te bile vitellina aut bile permixta cum pituita in cauo Epatis . folliculo fellis,mesenterio vel etiam ventriculo. Haec inquam,febris&bilis pituitae causas habet procata reticas. Accessiones nullo stato ordine recurrunt, praeie tim si vincat&exuperet humor pituitosusmam quanto maior bilis copia fuerit, tantoparoxys. ad intermittentium exquisitarum parox simos propius accedunt &conferunt. Accidentia omnia sunt mitiora, rigor, aestus, calor, sudor,sed diuturniora Accessio ultra horas duodecim porrigitur,&quo impurior fueririt, tanto erit longior; Raro quatuordecim pa-roxysmis finitur, saepe durat diutiust longu

mittente pura.

QV rtana intermittes pura ex humoris melancholici putredine centetur accendi.Hic enim copia maiore collectus atq; coarceruatus, quam ut caloris natiui beneficio regi possit,invenis vel lienis corpus intexentibus, vel per me- senterium lienem adeuntibus priusq; inseruia'

tur.

47쪽

CΑspARI PEUCERI. quetur. Est autem melancholicus humor alius naturalis, qui sanguinis in simo Epatis ex chylo eniti quasi sex est nimias alius praeternaturalis, adustus, qui humoris uniuscuiusque torrefacti ac velut superassati ceu ciniscit de alias ex bile flava alias ex melancholico humore naturali, nonnunquam exsanguine, rarius expituita adusta gignitur vocaturq; proprie bilis a

tra. Hac quartanarum intermittentium alia ex seipsa incenditur ex cumularo propter causas προκοιτα Ἀκτικας sacco melancholico in liene&me senterio, neque ex praecedentibus febribus

nascitur sed fere succedit tumori aut inflamma. tioni lienis, quam pari copia succi melancholici in ea regione corporis cumulati ex praece denti tali ratione victus, de qui alien propter imbecillitatem non recte expurgauit illud excre- me intum Accidit autem hoc frequenter in his regionibus,rinde multum utuntur carnibus piscibus,sua natura melancholicis,ut bubulis porcinisi rarius recentibus, crebrius autem fumo aut sole duratis, aut salitis item leguminibus melancholicis. Aliae quartanae succedunt ex praecedentibus sebribus continuis, vel intermittentibus erraticis , vel regularibus teste Hipp. qui inquit Intermittenssebris eademssi erratica in quartanam mutabitur, prominis propinquus stantum ius. Hii mor enim, qui priorem febrem accendit, alit, si non integre expurgetur, per ustus crassescit&in alium num orem coit,quod reliquis etiam humoribus massae sanguineae ca

lore febrili deustis accidit. Sunt ergo his tu bribus obnoxii, qui vel nub tum

rentiae.

48쪽

rata rigoret tia .

CAP. III. DE FEBRIB. INTER MI T. tum humorum melancholicorum congerunt,

quales sunt naturalienosi vel febres continuas aut erraticas perpessi sunt litem, qui natura sibi

gidi sunt&sicci corpore gracili glabres al

bo propter frigiditatem aetate constante velinclinante, curis & maeroribus diuturnisconsecti, usi victu melancholico tenero .crasi, autumno praesertim vel aetate sub finem&in re gione ac coeli statu inaequali. Paroxysmi initium in quartana febre est a

frigore valido, qui paulatim magis magisque

augetur, inuidem eo usque, donec rigorem vehementem simul inuehat. Sed dit fert rigor quartanae a rigore tertianae, quod tertianae rigor pungitae ferit quartanae contundit corpus v- niuersum ac velut confringit, videntes strideant, articuli Mossa vibrata diffractaque ac velut pondere obruta fatiscunt, Rigore cessante vomitus oboritur amarus quandoque , scilicet cibi in quibus est putredo , ad ventriculum etiam pertinent, hinc deinceps calor succedit, qui ubi exarsit, nec tam rensis si ac vehemens, ut in tertiana, nec tam iniitis atque remissus, ut in quotidianis, praesertim in primis paroxysmis, antequam materia calore sebrili deusta extenuatur dea credinem adipiscitur, neque aequabilis in in toto corpore, sed cum quadam frigoris permixtiones perpetuo artuum atque ossium dolore, quo illi ita exercentur ac defatigantur, ut etia longo tempore post relinquatur sensus contusionis ac defatigationis in articulis seu membrorum insigni languore, sitis, vigiliae, dolor capitii reliqua symptomata initio

49쪽

CA PARI PEvCERI. sinitio leuia paulatim ingrauescunt, mitiora tameniant, quam in tertiani saeuiora , quam in quotidiana eo , quod initio materia morbi crassa densaque minus adhuc exhalat, minus que ferit, nondum idonea admotum, sed quo

magis attenuatur calore febrili ac sunditur ex adustione acredi nis plus acquirit, eo illisa grauius vibrat & plus implet caperi, doloresque

ciet acriores, non tantu copia sed etiam credine Paroxysmi longiores int, quam in reliquis intermittentibus, ideo,qui humor sua cras

sitie diutius febrile incendium alit tandem sudore finiuntur largiore Pulsus initio aggres

sonis languidior multo est, quam naturalis, minor,tardior,&rarior,postea fit validus, magnus, frequens, celerri quam in reliquis inaequalior. Vrina in primis diebus aut a naturali non multum variat, aut tenuis, alba&aquosa est, postea vero subitaritia, calorein contentis saepe mutatur, quod plerunque materia eius sit varia Minterdum maiorvi interdum minor pars cius in propagines venae cauis penetret Soluiturq; Termis.us. quandoque mensibus tribus, quandoque sex, interdum &fere circa aequinoctiorum aut solstitiorum tempora mutata ad conuertio 'nem solis coeli constitutione: Ad annum vero vel ultra annum vix, nisi ex errore aliquo prorogatur. Vix enim exquisita censeri potest. quae in biennium extenditurin multo minus, quae in plures durat annos , ut ad quartum,

sextum, nonum annum. Hae notae sunt quartanae simplicis, quibus quo signa alterius curuicunque plus discrepabunt, tanto illa minus

50쪽

C p. III. DI psh K IN TE . MI T. plura erunt Ru enim propius retulerit tertianam febrem forrni rigoris vehementia stis magnitudine de acredine caloris doloribus capitis vomitionibus cimilibus aliis, tanto vero ipsa melancholica erit adustior vel plus erit biliosi humoris si1cco melancholico ad nixtum. Rustiis cluanto segnior languidiorq obtusior erit calor, rigor minor, caeteras Dpto IDatamitiora, tanto plus aderit pituitae, vel ad j inaturam pituitae succus melancholicus propius is ccedet Interdum tamen, sed rarius quartana ita cultando invadit frigore, deinde calore miti vix per horas sex infelicit, cum exiguus est suc' lcus melancholicus, nec a sua natura procul re

cessit.

Reperiuntur febres, quarum Hippocrates meminit, quae interualla paroxysmorum longiora habent, ut sunt quintana aut sextanae,ebres: hae ad melancholicas referri possunt, pia trescente scilicet succo melancholico crassi, atq; tenaci, qualis ex pituitae adustione.

Qtidiana Quotidiana rebit scpiod simili typo quotidie recurrat, dicitur a Graecis ριν rarior est carieris ex eodem genere intermittentium, iii od ob nimiam frigiditatem cloca poten-riora ii quibus colligitur; vel etiam aut propter nimiam crasthiem ratius ea putredine assicitur, quae est febrium propria . Citius si cranast vel in vermes putredine vertitur, vel in lapidum duritiem coit. Diligenter autem discerni debet a tertiana duplici, quae etiam singulis diebus invadit. Incenditur putreidine pituitae in ventri cylo vel intestinis vel mesenterio vel circa

cauum uinam