De Themistoclis Plutarchei fontibus [microform]. Dissertatio inauguralis quam..

21쪽

ham hist. Gr. I p. 397 ramentum legitur Philochori ex Aeliani N. A XII, 35 desumptum, quo ut in hoc

capite narratur, Xanthippi canes Atheniensibus in classem demigrantibus una cum domino transmittente ex Attica in Salaminem insulam natando traiecisse. Deinde sub finem capitis nomen loci illius qui est in Salamine insula Κυνοσσημα inde ortum esse dicitur quia ibi esset σῆρι κννος illius Xanthippi, quo certius argumentum Philochoreae auctoritatis vix inveniri potest. Illum enim prae aliis omnibus id maxime egisse ut etymologiam adhiberet ad confirmandam suam . narrationem. facile concedes si contuleris quae leguntur in fragment. 6, 10,

12, 16, 71, 157 18 aliis. Iam vero optime ad Philochorum quadrat quod commemorantur in hoc apite σημεῖα δαιριύνια και χρησμοι, quae Philochorus, eum esset oraculorum interpres d0ctissimus qui scripsisset περι , μανυκῆς, Περι ορτων, περι νωον, accuratissime animo pereepisse putandus est. Neque poenituisse eum in t-thide talia asserre l0nga disputatione demonstrare n0n opus erit, Si in e0mparationem v0cavero fragmentum 146quo dicit: ου δ' ἐνιαυτου τουδὶ διελθοντος, τερον δ'

Restat igitur ut quaeramus, num fieri p0tuerit ut Plutarchus in Philochori atthide Aristotelem et Clidemum testes nominatos inveniret. Atque per temp0rum quidem rati0nem id fieri potuisse nemo negabit quia Phil0eh0ri vita ab ol. 115 sere usque ad ol. 130 pertinuit, Clidemn vero, atthidum Scriptorum Vetustissimus, expediti0nis Siciliensis finem vidit, et floruit cum symm0riae Nausinie arch0nte 0l. 100, 3 instituerentur cum autem copiose, exacte, aeri iudicio eum res narrasse constet, facile intelligitur eur Philochorus libris eius saepe usus sit. Neque minus hist0telis libros a Philochoro in Atheniensium instituta diligenter inquirente me evolutos cum per se patet, tum ea re probatur qu0 in fragmentis saepius h Philochori sententia rist0teleae oppo-1D CD. Philochori fragmenta in muneri fragm. h. O. Ι, ,

nitur aut ea confrmatur; quibus locis Philochorum ipsum Aristotelem laudasse aut Vituperasse si p0nemus averitate non nimis aberrabimus.

Eiusdem sine dubio auctoris initium etiam capitis XI - v. 13 pag. 30 est, quo exp0nit Plutarchus Themistoclem, eum vidisset Athenienses desiderio Aristidis teneri, plebiscito eripi exilii decretum 80lvisse Herodotus enim VIII, 79 illum ante pugnam Salaminiam

in patriam esse revocatum non tradidit, immo auct0rest ipso pugnae navalis die ad Themistoclem eum venisse eumque certiorem reddidisse, classem Graecorum a Persis esse circumcinetam, quamquam ξωστρακιέμενος

erat, et Themistoclis ου φίλος ἐχθρος δε τὰ μάλιστα.Neque magis ex Ephoro narratiuncula ista petita esse potest, quia huius auct0ritate nisus Plutarchus in cap. XI et ipse asteri, pugnae navalis die Aristidem exilio nondum fuisse liberatum Certe autem e Phil0eh0ri libris non uxerunt narratiunculae quae inde a V. 13 capitis X Plutarchei sequuntur, de quarum auctore ut dubitari potest, ita nullius sere pretii est scire unde derivatae sint. Voluit eis, ut videtur, Plutarchus transitum facere ad pugnae Salaminiae descriptionem quae sequitur in cap. XI inde a verbis: διυ η καὶ μάλιστα προσέθεντο τῆ γνωμηκ. . . Sed id n0 pr08pere ei processit Eurybiadem enim navium ducem fuisse, id quidem dicit v. 13. cap. XI: EDρυβιάδου δε τὴν μεν ηγεμονίαν των νεων ποντος, Sed naves illas communem Graecorum cla88em fui88e, quae post pugnam Artemisianam ad Salaminem insulam con- Venerat, nullo Verbo monuit nihil audimus de c0nsiliis ducum, qui u loco pugnandum sit diu disputaverant, nihil de eloponnesiorum ignavia qui de sua tantum salute et incolumitate solliciti ad Isthmum certamen comittendum esse volebant, nihil de causis quibus hemi-

p. 384 sqq. fragm. 61 65, 67 68, 4, 101 106, 171. 1 Rinck, prolog ad Aem. Prob. d. oth pag. LXXIII.

22쪽

stocles Graecis persuadebat, ut loci opportunitate si ad Salaminem pugnam decertarent; sed satis habet Pluta

chus attulisse τὰ μνημονενομενα v. 18 a ducibus prolata. Quare ne ex Ephoro quidem haec desumpta esse, nemo profecto putabit. At sunt quibus cum erod0to ad verbum paene Plutarchus consentiat, D. VIII. c.

59. Nec tamen hic Plutarchi sons fuisse potest, quia in loco illo Herodoti non Eurybiades sed Adimantus Themistoclem alloquitur, neque quae Plutarchus habet

inde a v. 23 Eπαραμενον δε τὴν βακτηρίαν . . . nisi breviter adumbrata apud Herodotum invenies. Fortasse contra non in omni veri specie, cum rhetoricus

quidam impetus in Plutarchi verbis inesse videatur, est. maxime orationem quam Themistoclem habentem adit inde a V. 29. p. 230 - . 3 p. 231 cogitari potest de Neanthe Cygiceno, cui magnam a Plutarcho in hac vita scribenda habitam esse dem, postea demonstare posse mihi videor, ad quem, ut erat Isocratis discipulus, vestigia illa oratoria iure reseruntur. idem vero non tribuerim, quae primis deinde capitis XII versibus lutarchus commemorat, eum quia ipse dicit λέγεται δε notiνων ab alio igitur auctore), tum quia ei quae praecedunt quodamm0do etiam contraria sunt. Illa enim in consilio ducum, sicut Herodotus et Diodorus narrant a Themistocle et Eurybiade prolata esse cogitare debemus, hoc loco autem Plutarchus dicit: λέγεται . . ia με Θε-

ροσιοκλέα περ τουτων ἀπὸ του καχαστρα ριατος ἄνωθεν τῆς νεως διαλέγεσθαι. Quare, maXime autem Ob eam causam, quia ad miraculorum et ignorum explicationem versus illi spectant , ex Philochoro eos desumptos Sse puto. Ceterum haec quidem omnia cum ad ipsam rerum memoriam n0 pertineant, non magni momenti sunt, inde vero a verbis λου καὶ ια λιστα Plutarchus ad auc-

torem historicum reversus cap. XII VII pugnam navalem ad Salaminem insulam decertatam persequitur. Quae descriptio eum diligenter et accurate instituta sit, ideo plurimi nobis aestimanda est, quia ad lantes eius investigand0s auxilia nostra ut ita dicam, Herodotum Diodorum, ustinum, Nepotem in comparationem reV0care licet. Atque eisdem paene verbis usi et Herodotus et Diodorus et Plutarchus ad pugnam illam describendam transeunt. D. Her VIII, 64 ουτα επεσι ἀκροβολισά

μενοι .... αυτον παρεσκευάζοντο ιυς ναυμαχή-

σον et ες, et Diod 14, 1 Tελος δε . . . o μεν Ελληνες παρεσκευάζοντο τὰ προς ους Περσας καὶ προς

τὀν κινδυνον, et tui. c. XII, 1 Ad δὴ καὶ μάλιστα

προςέθεντο et γνωμη καὶ παρεσκευάζοντο ναυμαχήσοντες. Exponit igitur lutarchus cap. XII Graecos, cum pugnandi e0nsilio capto litora navibus hostium tecta et Xerxem cum ingenti agmine ad mare descendentem vidissent, in n0vum terrorem illapsos iterum de Isthmo cogitasse Themistoclem autem, cum c0gnovisset eos id agere, ut auxilio qu0 proveniret e loci opp0rtunitate et angustiis neglecto in suam quisque urbem dilaberentur, per servum fidelem Persarum regem huius rei certiorem fecisse, eo consilio ut Graeci Persarum navibus undique circumcincti ad pugnam decertandam cogerentur. Atque Diodorus quidem, quamquam

paullo brevior est, cum lutarcho prorsus conspirat, neque minus Herod0tus magnam in universum cum utroque prae se seri similitudinem, neutrum tamen ex hoc sed utrumque ex phoro hausisse ut putemus, satis multae esse videntur causae. Nam quae de Isthmo a Peloponnesiis munito Di0d0rus 15, 3 scripsit ex Herodoto de- Sumpta esse non posse, supra jam vidimus neque inde quidquam colligi 0test quod Plutarchus c. I cum Herodoto consentiens assert, Sicinnum Themist0elis liberorum magistrum ad Xerxem mi8sum Sse, Diodorus autem solum dicit: πει πινα προ τυν me ζηὶν υ μολῆσαι

p0stea vero cap. XVI Plutarchus, cum iterum nuntius

23쪽

ad regem mitteretur, scripsit: πέριπειν α ων βασιλικῶνεννουχων ἐν τοῖς αἰχμιαλώet oti ἀνευρών, Ἀρνάκην νομα, Diodorus 12 5 autem τυν παιδαγωγον etων ἰδίων υἱῶν ἀπιστειλε προ τῖν ερξην . . . dicit, atque hic quidem hoc loco cum Herodoto congrati a Plutarcho dissentit. Neuter enim utroque loco cum Herodoto saeit, sed alter alter loco consentit altero loco ab eo dissentit, et quanta suerit Siculi iegligentix satis inpud omnes constat. Nam quod Sehilderus qui uti Wolfius putat, Plutarchum haec omnia ex Herodoto hausisse, eum ideo ab Herodoto diversum esse voluit, quia negligenter VIII c. 75

pro eo quod scriptum est: πιέριπει ἐς et στρατοπεδον τὰ Μήδων ἄνδρα πλοιον, degisset: πέμnει ἐς το στρατοπεδον τεῶν Μήδων ἄνδρα dicit enim Plutarchus Sicinnum suisse Persam, Herodotus solum οἰκέοῖς καὶ Παιδαγωγος nimis artificiose excogitatum atque eo p0tius reserendum esse, ut Plutarchus non ex Herodoto sed ex alio auctore haec desumpserit. Sintenisius h rectissime iam monuit Sed iam pergamus. Nuntiat igitur Xerxi nuntius ille Themistoclis, Graecos fugam parare et p0SSeregem Si, quominus cum exercitu pedestri se coniungerent eos impediturus esset, uno proelio totam Graecorum potestatem mavalem perdere. atque Diodorus quidem et Plutarchus auctores sunt, plurimum valuisse ad timorem Graec0rum augendum, quod eiuncti essent ab exercitu pedestri omnesque ut cum eo coniungerentur maxime optasse, Themistoclem autem id ipsum noluisse et regem adhortatum esse, ut Graecos ne id sacerent prohiberet, Plut cap. XII v. 31 4. 31 καν διακε- λευεται Θεμισιοκλης μὴ παρεῖναι φυγεῖν αυτυις, dii ἐν

ιν), quae quidem Herodotus prorsus omisit. Porro Vide, quam Diodorus et Plutarchus inter se consentiant ab 1 eh. Jahnii annal. 1852, pag. 3l3.

Herodoto autem diversi sint in narrandis eis quae Xerxes nuntio Themistoclis accepto egerit. Dicit enim

Diodorus 17 2 ενθυς ουν et των Αἰγυπτίων ναυτικον ἐξέπεμψε προς τάξας ἐμφράττειν τονιι ετ αξ πορον τῆς ε Σαλαμῖνος καὶ τῆς Μεγαριδος ω- ρας et Plutarchus c. XII, 5 καὶ τέλος ευθῖς ἐξέφερε προς τους γεμυνας ων νεων, ὰς μεν ἄλλας λ - ρουν καθ' συχίαν, διακοσίαις δ' ἀναχθέντας ηδη περιβαλέσθαι τον πορον ἐν κυκλω . . . ducentas enim illas Plutaretii naves idem valere, quod Diodori Aegyptias nemini dubium erit, si attulero, Aegypti0rum classem ipsam dueentarum narium fuisse, Her. VII, 89 Αἰγυπτιοι δε νέας παρείχοντο διηκοσίας), erodotus contra VIII, 76 paullo aliter regis consilia describit, neque ullam omnino Aegyptiae classis mentionem saeit. Quae deinde a V. 8 p. 232 usque ad finem capitis XII lutarchus narrat, ristidem Aegina prosectum Themistoclem certi0rem secisse, navibus cingi a barbaris insulas saucesque apud Diodorum quidem non leguntur, sed tam rete cum ei quae praecedunt cohaerent, ut ea sola de causa phoro adscribenda sint. Tertium ceterum exilium Aristidis hoc loco c0mmemoratur est. cap. V et cap. XI Sed tam bene in connexum totius narrationis insertum est, ut lutarchi auctorem et ipsum hoc loco eandem rem scriptam habuisse putare debeamus. Quamquam quidem pro certo hic nondum diiud,

cari potest utrum phorus, item ut Her0d0tus, VIII, 79 hoc hist0riarum loco Aristidem primum nominaverit necne, id certe pr0batur qu0d supra ad cap. XI diximus, lutarchum cum asserret, Aristidem Themistocle auctore ante pugnam naValem ab Atheniensibus esse re- Vocatum, Ephoro non usum esse. Nam quod hoc loco dieit v. 11 p. 232): Ἀριστείδης . . κεν ἐπὶ τὴν σκηνὴν - Θεμιστοκλέους, ου οὐ φίλος, άλλὰ καὶ δι ἐκεῖνον

ἐξωστρακισμένος item ut Herodoti verba IIII, 79), ἐξωστρακισμένος δε πο ου δήμου ita solum intelligi possunt, ut Aristides in ipsa pugna Salatania poena 3.

24쪽

nondum liberatus fuerit; quod si lutarchus voluisset,

hoc loco, ut alias ), 0risto ἐξοστρακισ9Hς, non persecto ἐξωστρακιςμένος Sus esset. Quare cum de hac re Herodotus et phorus conSentiant, n0 Video cur Ruc-t0ri quem eap. XI lut secutus est, ristidem ante pugnam naValem esse revocatum, maiorem dem habeamus, ut Curtius h. G. II, 70 et uelitertiandius ' voluerunt. Consensus autem qui exstat inter Herodotum

et lutarchum de Aristidis exilio ad reditu seribentes quo reserendus sit dubium esse n0n potest, praesertim eum ne desint quidem, quibus diversi sint. Herodotus enim breviter simpliciterque de sermone Themist0elis et Aristidis scripsit, lutarchi autem verba legentem non fugiet inesse in Aristidis verbis est maxime vita Arist. e. 8 maiorem quasi elegantiam et vigorem quendam rhetoricum, ita ut non ex Herodoto ipso, sed phori

arte oratoria exornata ad Plutarchum ea pervenisse iudicandum sit; neque legitur quidem apud Herodotum quod Plutarchus sub finem e VII v. Arist. huius addidit acete dierum. a vero quae in vitis Aristidis e. VIII et Themistoclis c. XII a Plutarcho narrantur, quin eidem sonti debeantur, non est quod dubium tibi esse possit, si obiter modo illa capita perlegeris. Diodorus igitur de hoc Aristidis interventu nihil rettulit, sed alia habet, quibus quod posuimus eum ex Herod0to non hausisse, 0nfirmatur. Primum enim ab illo diversus

1 cla alui. v. Aristid. c. 25 comparat. Arist. et Cat. c. II, 3. 2 Luehterhand De naalamannische Character de Aristides Progr. Bungia 1870. - Quare rectissime Clinto F. H. II, p. 28 sub ol. 74 2 annotasse mihi videtur Ostracismos Aristides, o h seem to have been stili in exile at the battis of Salamisu, de quo loco non reet judicat et cher inius. Rhen. V pag. 209, annot 13 Wie Clinton mitranfuhrung on Herodot, und hne Ruchsichi aus die Perse de Aeschylus e muthen ann das Aristides guraeit de Schlachi vo Salamis noe nicht gurdeligerula ge esen et is schwer u egreisenq

est quod e 17, 3 ut supra monitum est seripsit, Ionum duces ad Graecos nuntios misisse, qui e0 de regis acie et sua desectione inter pugnandum a barbaris laetenda certiores redderent; deinde etiam 18, 1 de ordine quo

Graec0rum et Persarum naves in pugna dispositae fuerint, longe ab Herodoto recedit. Dicit enim Athenienses et Lacedaemonios laevum cornu contra hoenices, Aeginetas autem et Megarenses dextrum cornu contra Iones occupasse Herodotus vero VIII, 85 Athenienses et Lacedaemonios diversis e0rnibus pugnasse, ill0s dextro contra Phoenices, hos laevo contra ones auctor St. Itaque Diodorus et lutarchus ut inter se prorsus c0nsentiunt, ita ab Herodoto uterque diversus est.

In capite XIII vero Plutarchus primum exp0nit, Xerxem ineunte certaminis die supra Herculis sanum in

sella aurea consedisse, ut uno conspectu classem et aciem

oculis terminare p0sset quod, cum idem Diodorus c. 18, 3 et Herodotus VII, 9 scripserint, non dubitarem Ephoro

tribuere, nisi lutarchus ipse auctores diversarum, quas affert, sententiarum han0demum et Acestodorum atthi- dographos nominaret Eum ero utrumque illorum ev0l-Visse, non est qu0 quis in lutarchi genere scribendi mediocriter modo versatus putet contra a Veritate non nimis aberrare videtur si quis contendit, Plutarchum in hac vita scribenda, ubicunque agebatur de accuratiore descriptione l0ei alicuius Atticae, eundem auctorem, hi-l0ch0rum, secutum esse, in cuius libris cum esset ille homo doctissimus et in veteribus scriptis multum volutatus Acestodori quoque et Phanodem sententias invenisse cogitandus est. Ceterum Acest0dori opinio, consedisse Xerxem in confinio Megarae supra eum l0eum quae cornua vocarentur, reiicienda est, cum quod Diodorus et Herodotus cum han0dem c0nsentiunt, tum quod e templo Heraelis omnem pugnae navalis regionem optime patere, Leahius' a t0 est. Mirae autem

1 Leaho, Demen vo Attilia p. 13.

25쪽

narrationis illius, quam Plutarchus inde a v. 30 p. 232 scripsit, tres captivos nobiles, Xerxis sororis filios Euphrantide vate auctore quia ita Graeci Victoriam reportaturi essent Baccho esse immolatos, ipse Phaniam es-bium nominat testem, addens suisse eum philosophum neque imperitum rerum memoriae traditarum. Proelium ipsum denique et eventus a Plutarcho describuntur capitibus XΙV-XVII, a Diod0ro cap. 18, 19, 27, ab Herodoto lib. VIII cap. 86-93 et c. 110, aqu-stino cap. 12-13, a Nepote cap. 4 et 5 inter qu0s, si accurate conseruntur, ea ratio mihi videtur intercedere, ut trium auctorum relationes ab illis n0bis sint traditae, quarum primam Herodotus, alteram Plutarchus et Dio-d0rus, tertiam Iustinus et Nepos servaverint. Ac primum quidem Plutarchus p08tquam in cap. XII exposuit Themist0clem pr0pter naturam loci maxime Voluisse, ut ad Salaminem insulam decertaretur sv 24 p. 231 εἰ

τὴν ἀπο ου τοπον καὶ τῶν συνων προέμενοι βοήθειαν, v. 17 p. 232: πως ἐν τοῖς μνοῖς νανιιαχήσωσιν in c.

καιρὸν ο Θεμιστοκλῆς ῆ ον τοπον συνιδων . . .

Nonne igitur haec duo capita ad eandem, atque eam quidem bene dispositam totius pugnae descriptionem, inter quam capitis XIII narratiunculae insertae sint, pertinere videntur Nam quod Plutarchus ineunte capite XIV Aeschylum testem laudat, inde colligi nequit eum p0etam illum re vera evolvisse, pertinent potius versus illi ad Ephorum discipulum Isocratis, quem historias saepius versibus illustrasse ut tibi probem, ad pauca stagmenta eius animum advertisse sufficiet, est segmt 29 45, 53, 59, 3 76, 7, 105, 121, 155. Quodsi de numero navium Atheniensium bene convenit inter Plutarchum et Herodotum, qui et ipse VIII 44 asseri 180 naves Athenienses pugnae navali intersuisse, hic tamen non scripsit du0devinginti in singulis navibus suisse classiarios, neque Ventum a mari ortum Graecis saluti Persis

autem perniciei fuisse, ullo H0co commemoravit )Pugna ipsa vero Plutarcho teste ritur, ut in Homericis carminibus seri solet, a singulorum certaminibus, atque a Graecorum quidem parte primum impetum sa-ciunt Aminias et 80cles, a Persarum Artamenes duX, Mius m0rs gl0riae plena sustus a Plutarcho v. 5 p. 23 sin cap. exponitur. atque apparet, si Plutarchum cum Herodoto et Diod0ro comparamus, ex Herodoto quidem, ut Wolfius alii 40luerunt, alutarchum non hausisse, quia quaecunques in h0 capite leguntur in Herodoti libris frustra quaeres Neque Diodorus quidem tam l0ngus est quam Plutarchus, sed quae habet sufficiunt ad demonstrandum, tundem lantem ab utroque esse descriptum Uterque enim dicit a Graecorum parte Aminiam initium fecisse pugnandi, Plui. cap. XIV. Di0d. c. 27, 2), a Persarum autem ducem Artamenem, quamquam nomen eius i0dorus non scripsit, Di0d. c. 18, 5 et c. 27, 2 atque hune quidem Atheniensi esse necatum Plutarchus deinde summis laudibus effert Persarum ducem, quem dicit strenuum suisse et inter fratres regis longe praestantissimum qui virtute sua dignam bierit mortem ) Quo quamquam brevior est Diodorus eodem tamen auctore niti putandus est quod dicit . 18, 9 ὁ ς ναύαρχος προηγούμενος τῆς τάξεως, καὶ πρωτος συνάχνας μαχην διεφθάρη λαμπριος ἀγω-νMτάμενος. Herodotus contra H0nge ab eis recedit, neque enim scripsit Ariabigenem ita Plutarchi Ariamenem dieith a parte Persarum initium fecisse pugnandi,

neque mortem et certamen eius gloriae plena fuisse aut abominia eum esse interfectum ullo verbo commem01 Leahe l. l. pag. 203 Plutarchi illud in dubitationem

vocat. - cla etiam Schol. ad Arist. orat Tom. III pag. 47. Dind. 2 Ch. mor. p. 488 F παρεῖχεν ονοον αντον Xerxi a mαρψΠνιον ἐν τῆ περὶ Σαλαμῖνα ναυμαχία πεσεῖν περ τῆς κεινον δοξος.

26쪽

rat x quamquam et ipse Aminiam inter eos numerat qui sortissime pugnaverint VIII, 3). Consentiunt deinde Plutarchus et Diodorus et diversi sunt ab Herodoto, quod Aminias a lutarcho dicitur Λεκελευς et a Diodoro c. 27, 2 ἀδελφὼς Αἰσχυλον του ποι του, ab Herodoto autem VIII, 3 Παλληνευς Aeschylus enim poeta tribu erat Hippothontide ), tribus vero Hippothontidis demus erat Λεκέλεια; non e Pallenensi igitur qui Antiochidis erat demus miniam, Aeschyli fratrem suisse Verisimile est. Neque minus denique Herodotus a Plutarcho et Diodoro dissentit in narrandis rebus sortiter ab Artemisia, Halicarnassensium regina gestis. In Diodori enim bibli0theea ne nomen quidem eius exstat, neque Plutarchus nisi uno loco sub in cap. XIV eam commem0ravit, cum Herodotus ita aliis omnibus Persarum ducibus eam anteponat, ut ipse VIII, 8 dicat:

τἁδε ἐγένετο, et quatuor deinceps capitibus laudibus eam egomet. Haec vero non casu a Diodoro et lutarcho esse omissa, sed in ipso sonte Artemisiam primum locum inter duces non obtinuisse, inde colligo quod in libello de mal Her scripto lutarchus, cum in laude illa Artemisiae offendat, dicit se. 38): Eo δε μαλλον των

'Eλλήνων καταγελῶν, Θεμ κλέα μῖν ουτ φησι φρονῆσαι - σνWyέρον .... ' τεροσίαν δῖ, τὴν 'Modomu πολ πιν, μηδενὰς διώξαπιος, veth ἀφ' ἐαυτῆς ἐπινοήσασαν Ξέρξη προειπεῖν vi κ. τ λ. et paragrapho altera: αυταμεν ουν μετριον ἐνδε et ' Ηροδότι Σίβυλλαν ἀποφῆναι τὴν Ἀρτεμισίαν et quae sequuntur.

Qu0dsi quae in capite V Plutarchi inde ab initio

usque ad . 2 p. 234 οἱ I, ἄλλοι leguntur ex alio sonte inserta sunt de quo postea videbimus, Verba autem: οἱ δ' ἄλλοι τοῖς βαρβαροις ἐξισουμενοι το πληθος

2 CD. Statenis, ed. Themistoclis Plutarchei p. 102.

ἐν στενω . . a. optime eis quae sub finem eap. XIV de ducis Persarum certamine leguntur se adnectunt. Quae ne ex Herodoto fluxisse putemus, Plutarchus ipse Sim0nidem n0minat auct0rem in cuius carmine, νανμαχία ερξου sive φεν Σαλαμῖνι ναυμαs ' inscripto, 08trema capitis XV verba exstiti8se cum Satis magna probabilitate intenisius y posuit. Ceterum putaverim Eph0rum ex eius libris enim lutarchus Simonidis nomen desumpsit ipsos versus Simonidis script0s habuisse;

videt Neque a Di0d0r auet0re alienum fuisse Graec0set Themistoclem ob hanc vict0riam laudibus celebrare, quisquam negabit, qui comparaverit verba eius 19, 3

οἱ μεν Ἐλληνες τουτον τον τροπον προτερησαντες επιφανεστάτη ναυμαχία τους βαρβαρον ἐνίκησαν et 19,5 Οε- ιυστοκλῆς δε δοξας αἴτιος γενεσθαι τῆς νίκης, cum lutarcheis quae attuli et cum eis quae leguntur s. sin. c. XV):ης ον εργον εῖργασται λαμπροτερον ἀνδρείc τῶν ναυμαχησάντων, γνωμη δε καὶ δεινοτητι ει στοκλέους. Neque quod idem addit 19, 3 periisse in

pugna navali 0 naves Atheniensium, Persarum plus quam 200 Her0dotus scripsit, quare id quoque quod sequitur 19 4 Ph0enices, cum primi fugam capessivissent, poenam imminentem Veritos noctu in Asiam cursum vertisse, Ephoro tribuendum est, quamquam erodotus VIII, 90 de hac re prorsus cum Di0doro congruit. Capite VI deinde Plutarchi, alterum illud hemistoclis strategema exponitur, in quo narrando quanta Sit huius capitis et vitae Arist. cap. IX necessitudo, legentibus relinquo investigandum. Atque cum Plutarcho Diodorus prorsus consentit, nisi quod hic quidem Themist0elem misisse liberorum praecept0rem, lutarchus au-

1 Ch. Schol. d. aristoph. Vesp. v. 1402, et ad Apoll. Rhod. I, V. 11.2 Sintenis l. l. p. 106.

27쪽

tem Arnacen quendam captivum testis est Quod quin soli Diodori negligentiae tribuendum sit . dubium n0neSt, quia alias ad verbum paene illi consentiunt, ut nisi de communi eorum sonte cogitare non liceat. Conser modo Diodori verba 19 6): Θεριμ τοκλῆς . . . ἀπέστειλε Πρῖς χον me ξην έ λωσοντα διοτι μέλλονσιν οἱ Ἐλληνες πλευσαν τει ἐπὶ Ἀν ζευγμα Ιχειν et ην γέφυραν.

διοπε ο βασιλεῖ .... περιφοβος ἐγένετο . . .,

τον ἐπείγετο Nam quod Diodorus dicit, quadringenta milia militum eum Mardonio esse relictos, Plutarchus autem Arist. c. 10, Maedo νιος . . . εχων περιτριώκοντα ινριάδας πελείπετο non diversorum dontium sed Diodori aut librariorum negligentiae esse, inde apparet qu0d Diodorus ipse de hac re secum pugnat. Cum enim h0 loco dicat συμπας αριθμος υπῆρχεν

οὐκ ἐλάττων τῶν τετταράκοντα μυριάδων, et 28, 4. auctorsit, accessisse ad illum numerum ἐκ τῆς Θρακης καὶ Μακεδονίας καὶ των ἄλλων τῶν συμμαχίδων πολεων πλείους

τῶν εῖκοσι μυριάδων, tamen 30, 2 Mardonii exercitum in pugna Plataeensi quingentorum milium militum d ο συμπας ἀριθμῖς τῶν μεν Ελλήνων εἰς δέκα μυριάδας των δε βαρβάρων εἰς πεντήκοντα fuisse scripsit. Quantus igitur exstet inter lutarchum et Diodorum consensus Vidimus, Herodotus autem paullo aliter rem

evenisse narrat. Audimus enim VIII, 108 Themist0elem in consilio ducum censuisse, pontem quem Persae in

Hellesponto secissent esse delendum exercitumque regis fame et ferro opprimendum, Eurybiadem vero reliquosque duces, cum quantum inde Graecis redundare posset periculum vidissent, Themistoclis c0nsiliis obstitisse itaque illum, cum intellexisset Athenienses solos id perficere non posse, ipsum cives dehortatum esse, ne Persis fugam intercluderent, regique nuntium illum misisse. Diodorus denique et lutarchus scripserunt Xerxem Themist0elis nuntio accepto quam celerrime in fugam ad Hellespontum parasse, ab Herodoto contra audimus, eum proelio facto fugam meditatum esse, timentem ne Graeci pontem dissolverent, sed id consilium celasse et a Mardonio demum commotum esse, ut cum parte exercitus in Asiam reverteretur.

Sed haec quidem hactenus Satis eis quae attuli probasse mihi videor lutarchum et Diodorum eodem lante niti, neutrum vero Herodoti libros in usum suum conVertisse quare nunc, quae de Iustini et Nep0tis sontibus in promptu habeo mihi asserenda sunt. Supra iam vidimus, esse cur putaremus, Iustinum inde a Verbis: namque Athenienses p0st pugnam Marathoniam ssequ. c. 12, 12 Τheopompo usum esse, neque minus reliqua quae habet de pugna navali ita comparata sunt, ut neque ex Eph0ro neque exier0doto fluxisse possint. Causam enim qua Themistocles c0mm0tus Sit ut ante pugnam nuntium ad Xerxem mitteret, Iustinus diversam ab Herodoto et Ephoro exhibet, eum dicat 12, 19: qui cum deserto bello ad sua tuenda dilabi vellent, timens

Themist0eles ne discessu sociorum ire minuerentur,

per servum fidum Xerxi nuntiat seqv. Videtur igitur Iustini vel rogi Pompeii auctor rem ita intellexisse, ut Themistocles ipse de relinquendis fretis Salaminiis non cogitasset, sed etiam p08t 80ci0rum discessum pugnam

28쪽

imparem inire voluisset atque idem fortasse in Nep0tis Verbis inest, apud quem c. IV, 3 legimus: Themist0cles

unus restitit et universos pares esse posse aiebat, dispersos testabatur perituros. s Deinde Di0dor et Plutarcho testibus Theniistocles Xerxem commovit ad pugnam ineundam quod ei nuntiaverat Graecos facile vinci P08se, quia Seiuncti essent ab exercitu pedestri et Herodoto teste quia, cum inter se dissentirent, nonnulli ad Persarum partes defecturi essent , Iustinus contra eum nuntiantem saeit: uno in loco eum contractam Graeciam capere facillime posse. Quodsi civitates, quae iam abire vellent, dissipentur, maiore labore ei singulas c0u- Sectandas , atque plane cum eo consentiens Nep08 Seripsit c. IV, 3: servum ad regem misit, ut ei nuntiaret Suis Verbis, adversarios eius in fuga esse; qui si disce8Sissent, maiore cum labore et longinquiore temp0re bellum consecturum, eum singulos c0nsectari c0geretur; qu0s si statim aggrederetur, brevi univer80s Oppre8Su

rum.

Favet autem huic sententiae, inesse in Nepotis capite IV vestigia Theop0mpea, quod supra capita Let Heidem tribuimus, aput II autem ita sine verborum et sententiarum nexu insertum esse diximus, ut ad eundem lantem reserri nequiret; nam quae ineunte cap. IV legimus: At Xerxes Thermopylis expugnatis protinus accessit astu idque nullis defendentibus intersectis sacerdotibus, quos in arce invenerat, incendio delevit φ, ipsa

postrema capitis II verba excipiunt 'harcem sacerdotibus paucisque maioribus natu ac Sacra procuranda tradunt, reliquum oppidum relinquunt. Sacerdotes autem in arce esse relict0s, praeter Nepotem nemo scripsit Τ).

Porro vide quam diversus sit ab Ephoro Iustinus quod de Artemisia, quam summis laudibus prae aliis omnibus et ipse effert, dicit: quippe ut in viro muliebrem timorem, ita in muliere virilem audaciam erneres , ut suo I Cir Nipperde l. l. p. l.

iure aliquis inde concludere posset, rogum Herodoti vestigia pressisse, qui VIII, 88 Xerxem exclamantem

desectione ita animos ceterorum fracto e8Se, ut ea maxime de causa victoria a Graecis esset reportata, ab Her0d0to

aliena sunt, quippe qui VIII, 90 Iones sub ipsis eu-lis Xerxis lartissime pugnasse testis it Neque magis haec fluxisse p0ssunt e Diod0ri lante, ut qui cap. 19, 4. Phoenices n0n J0nes primariam tersarum cladis causam fuisse, exhibeat In cap. ΙΙΙ. Iustini rursus oratio quam Mardonium Xerxi habentem saei cum Herodotea VIII, 100 pr0rsus c0ngruit, Sed quae sequun

mistoclis commotu quam celerrime Hellespontum petiverit, neque e Her0d0to neque ex Ephor desumpta esse possunt Legimus enim Graec0s audita regis fugac0nsilium lepisse pontem interrumpere. Themist0elem vero climentem ne interclusi hostes desperationem in virtutem verterent, cum ill08 consilio Vincere n0n 0tuisset, Xerxem nunti misso ut Graecorum c0nsilia suga praeverteret commovisse. Quid qu0 Justinus rhetorico quodam elatu Persarum Xpeditionis exitum et calamitatem pr0seeutu 13, 10 seripsit, tradidisse Xerxem ducibus milites perducend08, ipsum eum paucis Abydum contendi8Se, unde eum pons tempestatibus esset solutus scapha piseatoria traiecisset, cum mer0doto facit, qui est VIII, 118: -- χε και αλλος δε λυγος λεγομενος κ.τ λ. simili ratione Xerxi p0stremam 80rtem deseripsit.

Nihilominus cilla ex mer0doto ipso a r0go desumpta esse non put0; primum qu0d Herod0tu hane anationem secundo loco p0nit, et c. 119 addit eam nulla fide dignam esse, deinde qu0 Iustini illud Xerxem aecepto Themistoclis nunti illico milites ducibus tradidisse, apud Herodotum non legitur qui ad Strym0nem demum Xerxem exercitum reliquisses testis est, denique qu0d

29쪽

4647

Iustini exclamationes rhetoricae de incerta sorte humana et rerum varietate ut ab Herodoto alienae sunt, ita adoratorem p0tius spectant. Sed hic subsistendum et ad Plutarchum revertendum est, nam quae cap. XVII hic narrat, virtutis palmam inter civitates Aeginetas reportasse, Themistocli omnes quidem rei bene ge8tae gloriam tribuisse, Lacedaemonios autem Spartam eum abduxisse ibique Eurybiadi sortitudinis, illi sapientiae praemium tribuisse, neque Iustinus nec Nepos memoriae tradiderunt. Atque Diodori quidem auct0 Herodotus fuisse nequit, qui quidem et ipse scripsit se. 93 et 122 Aeginetas prima reportasse, sed omisit Lacedaemoniorum maxime auctoritate et invidia laetum esse, ut tale suffragium a Graecis latum sit, neque magis Scripsit hemistoclem, quia honoribus a Lacedaemoniis esset elatus, ab Atheniensibus imperatoris l0e m0tum et Xanthippo imperium traditum

esse Plutarchus autem magnam prae se fert et verborum et rerum cum Herodoto similitudinem, unde praesertim cum ipse Herodotum auctorem n0minet facile quis concluserit, Diodorum quidem ex phoro, Plutarchum autem ex Herodoto hausisse. Sed primum qu0d Plutarchus ipse Herodotum testem asseri, nisi alia multa accedunt, prorsus nihil valet, deinde ne difficile quidem est demonstrare, unde Halicarnassensis nomen in lutaretii verba irrepserit. Scholiasta enim ad Pind. Isthm.

V. v. 63 adscripsit: παινίωται τὴν περὶ Σαλαμῖνα ναυμαχίαν τῶν Ελλήνιον , ἐς λαβον et ἀριστεῖα οἱ Αἰγινῆ - ται καθά φησιν Προδοτος et καὶ 'E φορος unde, quae

est veterum laudandi consuetudo, certi88ime apparet, Ephorum ipsum hoc loco Herodoti nomen ad sulciendam suam sententiam in verba recepisse Plutarchum vero, ut qui rarissime lantem primarium nominet, solum Hero-d0ti nomen eoa8Se. Neque aliam quidem inter e0s intercedere rationem cogitari potest, Plutarchus enim, cum in secundo versu Herodoti auctoritate niti videatur, in ipso tertio 439εροςιοκλεῖ πρωιειον ἀπέδοσαν

ἄπαντεe illi contraria assert, qui apertis verbis affirmat VIII, 124): χιι ει νικῶν ον ἐτιμήθη Themistocles

προς των ἐν Σαλαμῖνι ναυριαχθσάντων. Quod denique Plutarchus cum Herodoto congruenter scripsit, Themistoclem a Lacedaemoniis summis h0noribus esse celebratum, non alienum fuisse a Diodori auctore, e verbis eius 27 3 quamvis brevis sit: ο Λακεδαιμονιο ς οβηθενιες

Bene igitur egit Plutarchus qu0 totam sere pugnae navalis descriptionem e Cumaeo hausit pauca tamen ex alio seriptore petita narrationi eius inseruit; nam quae

ineunte eapite XV legimus in ipsa iugna effulsisse

lumen ab Eleusine altriasiamque planitiem clamore et sonitu suisse expletam riua8i Bacchum e sacello suo Eleusina deducentium, non ad ph0rum, sed Atheniensem quendam Scriptorem pertinere, unu8quisque videt. Neque Plutarchus, ut ut pauca de pugna navali scripsit, sacere non potuit, quin ibi ipse adVerSaretur, nam qu0ddidit v. 25 seq. Lye0medem Atheniensem primum in

hoc proelio hostilem navem cepiSSe, cum eis consociari

nequeunt quae in capite XI de Aminiae virtute exposuit quamquam enim illo loe diserte non addit, miniam navem h0Stilem cepisse, tamen ita cum Diodoro congruit, ut id qu0que in Plutarchi lante exstitisse putare debeamus. Aecedit quod Plutarchus, vel auetor

eius, insignem err0rem commiSiSSe Videtur, cum quae ad Artemisium facta sunt, ad pugnam Salaminiam transferret Nimirum in navali ad Artemi8ium pugna primum Lycomedem naVem cepisse affirmat Herod0tus VIII, 11 Quare, cumque ex peculiari Athenarum urbis cognitione prosectum esse Videtur quod dicit Plutarchus, v. 27 fuisse apud Phlyenses templum Apollinis laurigeri, in quo Lyc0medes insignia navis Persicae suspendisset, etiam h0 l0e vestigia Phil0ehor Atthidographi

1 Militer, fragm. h. G. I p. 265, 112.

30쪽

cognoscere mihi videor quamquam libenter concedo, Philoch0rum ut nominem, aliam titillam me in promptu habere causam, quam gravissimam illam, quod Plutarchum e paucis eriptoribus singulas vitas conscripsisse

constat.

Haec habui quae dissererem de sontibus pri0ris partis vitae hemistocleae Capita autem quae sequuntur inde a XI pertinent ad eam historiae Graecae partem, quam grammatici πεντηκονταετίαν dixerunt, ad quinquaginta ill0s ann0s intercedentes inter bellum Persicum et Peloponnesiacum qui quam non sint certis testimoniis seriptorum definiti, vel mediocriter in historia versatum non fugit Herodotus enim postquam victorias ad lataeas et Mycalen reportatas deseripsit, ne saei historiae, neque Thucydides nisi digressione illustrissima illa quidem sed brevi tantum et adumbrata lib. I cap. 80 117 res a Sesti obsidione usque ad initia belli Peloponnesiae gesta persecutus est. Quare nobis Herodotus aut libellus ille de malignitate Her scriptus, inqu0rum locum hucydides succedit, n0 diutius in comparationem Vocandi sunt, neque id amplius agendum eSt, ut accurata c0mparati0ne Diodori cum Thucydide instituta, Siculum ex hoc non hausisse probemus, quiae munere alii satis diligenter uncti sunt; sufficit potius Plutarcho cum Thucydide et Diodoro collato demon8trasse, eum non Thucydide, sed communi cum Dio-d0ro fonte usum esse, alia quae ad historiam ipsam n0npertineant, ex uno duobusve aliis sontibus hausisse. Atque exp0nit quidem Plutarchus capite XIX inde a

verbis, ενομενος δε ἀπ των πραξεων ἐκείνων ευθυς ἐπεχιέρει την πολιν ἀνοικοδομιεῖν καὶ ιχιζειν, hemistoclis consilio et calliditate laetum esse, ut contemplis omnibus Lacedaemoni0rum adversantium rationibus Atheniensium urbs muris circumdaretur. Quocum si Thucydidem et Diodorum comparaverimus primum edocemur, quo pertineant Plutarchi verba negligenti88ime scripta, γενόμενος ἀπο τῶν πραξεων ἐκείνων, quae quin ad γ

narratiunculas capitis quod praecedit non reserenda sint nemini profecto dubium esse potest. Dicit enim huc. Ι 89 Ἀθηναίων δε τῖ κοινον, ἐπειδὴ αυτοῖς Οἱ βαρβαροι ἐκ τῆς χώρας ἀπῆλθον, διεκομίζονet ευθυς ὁθεν πιξε-

θεντο παῖδας καὶ γυναῖκας καὶ τὴν περιουσαν κατασκευήν, καὶ τὴν πύλιν ἀνοικοδομεῖν παρεσκευάζοντο καὶ et τειχη atque eisdem fere verbis usus Diod. c. 39, 1 scripsit: μετὰ δε την ἐν Πλαταιαῖς νίκην, μετε- κυμισαν .... ευθυς δε καὶ ἐν π ύλιν ἐπεχειρη- σαν τειχιζειν, quibuScum prorsus consentit Plutarchus dicendo: ευθυς ἐπεχείρει τὴν πολιν ἀνοικοδομεῖν καὶ τειχιζειν. Neque minus in reliquis

de muris aediscandis allatis ad verbum saepe Diodorus et Plutarchus cum Thucydide conspirant. Ut vero sunt quibus prohibeamur ne Thucydidem Diodori auctorem fuisse putemus, ita ne lutarchum quidem illius vestigia pre88i88 ponere licet, quia quod . . p. 238 exhibet missum esse ab Aeginetis Polyarchum, qui Athenienses quod muris urbem munirent Spartae accu8aret, a Thucydide scriptum non est; hi verbis autem sustus expositum esse hucydidis illud: ineunte . 90 τυ δε πλέον ιν συμμάχιον ἐξοτρυνονιων, recte iersonius in monuit. Quo quod certius haberi potest argumentum a Plutarcho non usurpatum esse hucydidem, Sed Ephorum, quem constat Thucydide quodammodo fundamento usum esse et populi narrationes inscriptionesque respexisse, eaque quae cum illo discrepantia tradiderit, ex hoc sonte sum' sisse 2 δ Nam ne de he0pompo cogitemus, Plutarchus opinioni eius: Τhemistoclem pecunia ephoros comminuisse, ne muris aedificandis se opp0nerent , id quod οἱ πλεῖστοι ita enim saepe sontem primarium dicit rettulerint, opponit. Contra si cum his Iustinum et Nepotem comparamus, in hac qu0que narrationis partae ea inter